Cia_o_i_Charakter_-_opr._Jacek_Santorski.pdf

SPIS TREŚCI

Wstęp ................................................................................................................................................................................ 7

Jacek Santorski

I. MAPY CHARAKTERÓW

Typologie psychosomatyczne

Bioenergetyczna analiza charakterów ................................................................................................................................................ 11

Typologia według Alexandra Lowcna

Anatomia emocjonalna ........................................................................................................................................................................ 33

Cztery struktury charakteru według Stanleya Kelemana

Nerwicowe i twórcze aspekty charakteru ........................................................................................................................................... 44

John Southgate

II. ANALIZA BIOSKRYPTU

Integracja bioenergetyki i Analizy Transakcyjnej

Uwolnienie od skryptu ciała: Jak wykorzystać bioenergetykę i Analizę Transakcyjna .................................................................... 53

według Josepha Cassiusa

Bioskrypt............................................................................................................................................................................................. 67

według Vincenta Lenhardta

Trójkąt terapeutyczny: narzędzie diagnozy i terapii ..................................................................................................................._. . . 76

według Patricn M. Allen

Proces skryptowy i koncepcja rriniskryptu ....................................................................................................................................... 81

Marek Matkowski

III. PROCES TERAPEUTYCZNY Analiza charakteru w

indywidualnej psychoterapii długoterminowej

Rozwojowa teoria kształtowania się charakteru.................................................................................................................................. 91

według Stephena Johnsona

Terapia osób z zaburzeniami charakteru ............................................................................................................................................. 97

według Gary'ego M. Yontera

Psychoterapia indywidualna. W poszukiwaniu zasad uniwersalnych czyli o nowym konserwatyzmie 112 Zofia Milska-Wrzosińska

Wybrana literatura charakterologiczna w języku polskim

126

POZNAĆ SWÓJ CHARAKTER...

ZMIENIĆ SWOJE ŻYCIE...

acjenci skarżą się zwykle na swoje problemy i „objawy". Nikt

nie zna ich tak, jak oni sami, i nikt nie cierpi tak bardzo z ich

powodu. Otoczenie pacjenta cierpi zaś z powodu jego charakteru.

Najbliżsi wiedza często o wiele więcej o cechach charakteru

pacjenta niż On sani. Człowiekowi, który przychodzi do nas

cierpiący i bezradny, trzeba przede wszystkim pomóc w

uzyskaniu ulgi i rozwiązaniu doraźnych problemów. Minie mniej

lub więcej czasu, zanim będzie gotowy, by zapytać, komu się to

wszystko przydarza, by zacząć badać stereotypy swoich przeżyć i

zachowań oraz ich korzenie. Dlatego analiza charakteru, praca ze

skryptem czy analiza gier należą do zaawansowanych forn

treningu i terapii, jednakże z punktu widzenia terapeuty

uchwycenie i zrozumienie zaburzeń charakteru lub stylu

charakterologicznego pacjenta może być kluczową sprawą już od

pierwszego spotkania. W inny sposób rozmawia się z „failiczno-

narcystycznym" mężczyzn.] niż z „oralna/' dziewczynka. Nawet

w NLP czy terapii behawioralnej warto wiedzieć, co zrobi z

zadaniem domowym osoba „obsesyjno-kompulsywna", co

„masochistyczna", a co „symbiotyczna-borderline".

Rozpoznanie charakteru nie zastąpi klinicznej diagnozy

objawowej ani empatycznego zrozumienia pacjenta w spotkaniu

ru-i-teraz. Może natomiast być niezastąpiona pomocą przy

ustalaniu strategii postępowania, kluczem dc zrozumienia oporu i

odnalezienia ukrytych zasobów pacjenta —■ docierania poprzez

opis tego, co w nim stereotypowe, do lego, co indywidualne i

niepowtarzalne

Terapeuta wyposażony w przetrawioną emocjonalnie wiedzę

o stereotypach charakterologicznych własnego ego. własnych

obszarach szczególne) podatności na zranienie i manipulację czy

skłonnościach zagrażających granicom pacjenta, może użyć

świadomie tych stereotypów dla jego dobra, a w każdym razie

mniej szkodzić.

A zatem wiedza charakterologiczna oraz wgląd i samo-

wiedza w tym zakresie mogą być przydatne i są potrzebne

każdemu terapeucie.

W pierwszej części niniejszej antologii znajdzie Czytelnik

wyczerpujący opis najczęściej przytaczanej typologii

charakterów, opracowanej przez Aleksandra Lowena. jest ona

twórczą transformacją koncepcji ojca somatycznej cha-

rakterologii, Wilhelma Reicha. Ponadto chciałbym zapoznać

Czytelnika z mnie] znanymi, ale bardzo użytecznymi w

klinicznej pracy z ciałem modelami pozycji charakterolo-

gicznych Stanleya Kelemana i Johna Southgate'a. Oba poznałem

dzięki inspiracji Davida Boadelli, znanego w Polsce autora i

mojego nauczyciela biosyntezy, którego koncepcje

charakterologiczne prezentowałem juz w „Rezonansie i Dialogu"

nr 3-

Przedstawione w drugiej części techniki i strategie analizy

bioskryptu, wywodzące się z Analizy Transakcyjnej, nawiązują

do typologii Lowena i mogą być bardzo pomocne zarówno w

prowadzeniu psychoterapii, jak i w pracy edukacyjno-

treningowej.

W części trzeciej znajdzie Czytelnik model porządkujący i

integrujący zgromadzoną dotąd wiedzę charakterologiczną,

opracowany przez kalifornijskiego psychoterapeutę Stephena

Johnsona, oraz cenny przykład łączenia myślenia

charakterologicznego z terapią Gestalt — w ujęciu Garv'ego M.

Yonrefa.

Aczkolwiek oparte na analizie charakteru diagnozy i strategie

nadają się zarówno do jednorazowej konsultacji, jak i do

interwencji kryzysowej czy pracy z grupą, szczególne

zastosowania otwierają się dla nich w długoterminowej

psychoterapii indywidualnej. Pamiętajmy jednak, że poznanie

modelów i metod analizy charakteru nie jest równoznaczne z

opanowaniem sztuki prowadzenia psychoterapii. Aby uchronić

Czytelnika przed DOpadnięciem w to nicbczpiecznc złudzenie,

wieńczymy antologię artykułem Zofii Milskiej-Wrzosińskiej,

omawiającym zaawansowane poszukiwania względnie

uniwersalnego modelu długoterminowego postępowania

terapeutycznego.

Podstawowe reguły i zasady etyczne wywodzące się z

psychoanalizy mogą być jak szlachetna nitka; poszczególne

procedury i strategie postępowania terapeutycznego, nanizane na

nią jak paciorki', nabierają głębszego sensu. Natomiast bez tej

nitki nawet najgłębsze, najlepiej wycelowane, błyskotliwe i

poruszające techniki nie spełnią swego zadania. Podejmując się

analizy charakteru pacjenta musimy upewnić się, czy wiemy, co i

po co robimy oraz kto ponosi odpowiedzialność za rezultaty i

możliwe skutki uboczne takiej pracy- Myślę, ze taki rdzeń jest

nam bardzo potrzebny, jeśli tyiko nie odnosimy się do niego z

religijną czcią — jak do jedynego, niemodyfikowalnego kanonu.

Czy charakter można zmienić? To pytanie często zadają mi

studenci i pacjenci. Nic wiem. Ale jestem pewien, że badając

swój charakter zmieniłem swoje życie, jako terapeuta próbuje

pomagać w tym innym ludziom.

MAPY CHARAKTERÓW

Typologie psycho-somatyczne

BIOENERGETYCZNA ANALIZA

CHARAKTERÓW

TYPOLOGIA WEDŁUG ALEXANDRA LOWENA*

Zasada przyjemności

Autor w swoich rozważaniach wychodzi z założenia, że

pierwotną orientacją w życiu człowieka jest dążenie do

przyjemności i unikanie bólu. Ma ona biologiczne podłoże,

ponieważ na poziomie ciała przyjemność to życie i dobre

samopoczucie. Ból zaś, o czym wszyscy wiemy, doświadczany

jest jako zagrożenie dla integracji organizmu. Otwieramy się więc

na przyjemność, spontanicznie po nią sięgamy — natomiast

skuleni wycofujemy się i unikamy sytuacji dla nas bolesnych.

Jednakże, gdy sytuacja zawierająca w sobie obietnicę

przyjemności skojarzona jest z bólem, odczuwamy lęk.

Koncepcja lęku nie podważa wyrażonego na początku

poglądu. Obietnica przyjemności rodzi wychodzący w stronę jej

źródła odruch, jednak zagrożenie bólem zmusza organizm do

zdławienia tego impulsu, co w rezultacie wywołuje lęk. Prace

Pawłowa dotyczące odruchów warunkowych u psów jasno

ukazują możliwość wytworzenia lęku poprzez sytuacyjne

zestawienie bodźców bólowych z przyjemnymi. Eksperyment

Pawłowa był prosty. Najpierw badacz wytworzył u psa reakcję na

dźwięk dzwonka, podając mu pokarm zaraz po sygnale dźwięko-

wym. W krótkim czasie sam dzwonek wystarczył, by pies,

oczekujący przyjemności płynącej z jedzenia, stał się pobudzony i

zaczął wydzielać ślinę.

Gdy odruch był już dobrze wykształcony, Pawłów zmienił

procedurę, wymierzając psu uderzenie prądem elek-tfycznym po

każdym sygnale dźwiękowym. Tak więc dźwięk dzwonka został

w umyśle psa skojarzony z zapowiedzią jedzenia oraz z groźbą

bólu.

W ten sposób pies znalazł się w potrzasku (został związany) —

chcąc podążyć w stronę pokarmu, lecz jed-p.ocześnie bojąc się

tego, wpadł w stan ostrego lęku.

„Powyższy wzorzec popadnięcia w stan związania spo-

wodowany niejednoznacznymi sygnałami jest podłożem

wszelkich neurotycznych i psychotycznych zaburzeń osobowości"

— pisze Lowen. Sytuacje prowadzące do powstania takiego

związania mają miejsce w dzieciństwie — wynikają one z relacji

między rodzicami i dziećmi. Dziecko upatruje w rodzicu źródła

przyjemności, stąd też z miłością sięga ku niemu — jest to

normalny biologiczny mechanizm, gdyż rodzice stanowią źródło

pokarmu, zapewniają kontakt emocjonalny i zmysłową

stymulację, jednym słowem, są źródłem tego, czego dziecko

najbardziej potrzebuje. Dopóki niemowlę nie jest frustrowane i

nie cierpi z powodu deprywacji, dopóty całe jest sobą, czyli

sercem. Stan taki

nie trwa długo w kręgu naszej kultury, gdzie deprywacja

kontaktu emocjonalnego i frustracja są powszechne, gdzie

dorastaniu towarzyszą głównie karanie i strach. Rodzice nie są

więc jedynie źródłem przyjemności — w umyśle dziecka szybko

kojarzą się z możliwością bólu. Wynikający z tego lęk jest,

zdaniem Lowena, przyczyną niepokoju i nadruchliwości

przejawianej przez tak wiele dzieci. Wcześniej czy później

formowane są obrony mające obniżać ęk, jednak w

konsekwencji redukują one także procesy życia i witalność

organizmu.

Sekwencja: sięganie po przyjemność -deprywacja, frustracja

lub kara-lęk-obrona to ogólny schemat wyjaśniający wszystkie

osobowościowe konflikty. Aby zrozumieć pojedynczy przypadek,

powyższy schemat należy uzupełnić wiedzą o specyficznych

warunkach sytuacyjnych, które wytworzyły lęk oraz poznać

obrony uformowane po to, by sobie z nim radzić. Kolejnym

ważnym dla zrozumienia przypadku czynnikiem jest czas,

albowiem im wcześniej w życiu pojawia się lęk, tym jest on

bardziej dotkliwy, a obrony przeciwko niemu uformowane stają

się głębiej zakorzenione. Rodzaj i nasilenie zagrażającego lęku

odgrywają ważną rolę w wyznaczaniu pozycji obron.

W naszym społeczeństwie prawie wszyscy rozwijają obrony

przeciwko dążeniu do przyjemności. Dzieje się tak, gdyż w

przeszłości skojarzyli ją z silnym lękiem. Obrony nie blokują

jednak zupełnie wszystkich odruchów sięgania po przyjemność —

gdyby tak było rzeczywiście, skończyłoby się to śmiercią. W

ostatecznym rozrachunku można by potraktować zgon jako

totalną reakcję obronną organizmu na lęk. Ponieważ każda obrona

jest pewnym ograniczeniem życia, jest ona również częściowym

obumarciem. Obrony zezwalają co prawda na wydostanie się

niektórych impulsów, lecz tylko w ograniczonej postaci i jedynie

pod pewnymi warunkami. Pomimo tego, że obrony jednostek są

odmienne, można je pogrupować w różne typy.

W pracy Bioenergetyka poszczególne typy obron zestawione są

w rozdziale Struktury charakteru. Charakter definiowany jest tam

jako utrwalony wzór zachowania, typowy sposób radzenia sobie

jednostki z jej dążeniem do przyjemności. Ma on swój wyraz w

ciele w postaci chronicznego, przeważnie nieświadomego

napięcia mięśniowego, które blokuje lub ogranicza "rodzące się

impulsy. Charakter to także pewne nastawienie psychiczne,

wspierane przez system zaprzeczeń, racjonalizacji i projekcji, do-

stosowane i podtrzymujące wartości ego idealnego. Funkcjonalna

tożsamość psychicznego charakteru, struktury ciała czy postawy

mięśniowej jest kluczem do zrozumienia osobowości. Umożliwia

nam bowiem odczytanie charakteru z budowy ciała i

wytłumaczenie postawy cielesnej jego psychicznymi

reprezentacjami oraz vice versa.

Na podstawie: Alexander Lowen, Biuenergctics, Harmond-

sworth, Penguin Books 1975 (rozdz. 5 i 6).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: