Lekcja

Temat: Cechy sprzężone z płcią i ich dziedziczenie.

1.       Geny zlokalizowane na autosomach dziedziczą się niezależnie od płci, bo podczas mejozy segregacja chromosomów „matczynych” i „ojcowskich” jest zupełnie przypadkowa.

2.       Geny zlokalizowane na chromosomach płciowych (x, y), to geny sprzężone z płcią; a cechy, które te geny determinują, są cechami sprzężonymi z płcią i ujawnienie się tych cech zależy od płci osobnika u którego występują.

3.       Hemofilia :

·          gen odpowiedzialny za krzepliwość krwi jest zlokalizowany na chromosomie x i oznacza się go H, zaś recesywny allel tego genu –h, jest odpowiedzialny za hemofilię;

·          chory mężczyzna ma genotyp h0, bo ma tylko jeden chromosom x; jeśli poślubi on zdrową kobietę (która nie jest nosicielką hemofilii = nie ma allelu h= ma genotyp HH), to synowie będą zdrowi, bo będą mieli genotyp H0, a córki będą nosicielami hemofilii (genotyp Hh), choć same będą zdrowe,

·          jeśli kobieta – nosicielka, o genotypie Hh poślubi zdrowego mężczyznę, to połowa synów zachoruje na hemofilię, i połowa córek będzie nosicielem hemofilii.

4.       Daltonizm – widzenie barw uzależnione od rodopsyny:

·          gen kodujący rodopsynę jest odpowiedzialny za odróżnienie barwy czerwonej od zielonej i oznacza się go D i jest zlokalizowany na chromosomie x,

·          allel recesywny tego genu –d, wywołuje daltonizm,

·          dziedziczenie jest takie samo jak w przypadku hemofilii.

5.       Cechy związane z płcią :

Niektóre cechy charakterystyczne dla płci męskiej lub żeńskiej są determinowane przez geny obecne na autosomach i takie geny są identyczne u obu płci :

·          geny odpowiedzialne za rozwój zewnętrznych cech narządów płciowych; dróg moczowych, owłosienia,

·          różnice w fenotypach mężczyzn i kobiet  wynikają z różnego stężenia w ich krwi chromosomów płciowych,

NP. łysienie wywołane jest genem, którego działanie przejawia się w obecności hormonu testosteronu (to hormon płci występujący u mężczyzn). Ponieważ ten gen dominuje u mężczyzn i jest recesywny u kobiet, więc na tę dolegliwość cierpią mężczyźni.

Lekcja

Temat: Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana.

1.       Morgan to uczony przyrodnik. Obserwował on życie muszek owocowych, które szybko się rozmnażają i mają duże, widoczne gołym okiem chromosomy. Tych chromosomów jest mało. Mendel w oparciu o pracę nad tymi muszkami sformował w 1912r. swoją teorię.

2.       W 1912r. Morgan sformułował teorię chromosomową dotyczącą dziedziczenia cech:

a)       główne założenia:

·                                          geny są odpowiedzialne za powstanie określonej cechy czyli gen jest jednostką dziedziczoną,

·                                          geny znajdują się w chromosomach,

·                                          geny ułożone są liniowo w chromosomach,

·                                          geny zajmują ściśle określone miejsce, czyli tzw. locus,

·                                          zmiana położenia genów w chromosomie zachodzi podczas mejozy i podczas crossing-over (to przemieszczenie fragmentów chromosomów),

·                                          crossing-over jest przyczyną zmienności rekombinacyjnej,

·                                          geny leżące blisko siebie to geny sprzężone,

·                                          geny sprzężone wywołują cechy sprzężone,

·                                          cechy sprzężone dziedziczą się,

·                                          sprzężenie jest tym silniejsze, im bliżej siebie leżą geny,

·                                          odległość między genami to centymorgany, czyli procent crossing-over,

·                                          genetyczne skutki crossing-over widoczne są tylko w heterozygotach.

3.       Przebieg crossing-over:

·             w pachytenie pierwszego podziału mejozy chromosomy homologiczne ulegają spiralizacji, przez co staje się krótsze, grubsze i bardziej widoczne,

·             każdy chromosom złożony jest z 2 chromatyd, a więc biwalent z 4,

·             w pachytenie następuje wymiana odcinków chromatyd homologicznych chromosomów.