broń biała.doc

Miecze samurajskie

Japońskie miecze samurajskie są sławne ze swej jakości i kształtu, dzięki czemu przykuwają uwagę wielu historyków broni białej. Początkowo samuraj nosił tachi - długi miecz, zawieszony u pasa ostrzem w dół (jak europejska szabla). Dodatkowo nosił też wetknięty za pas ostrzem w górę krótszy miecz, zwany uchigatana(jako krótszy i noszony ostrzem w górę mógł być dobyty i użyty do ataku/obrony w jednym ruchu).Wkrótce katana (czyli po prostu tachi, który mógł być noszony za pasem ostrzem w górę jak uchigatana) zastąpił tachi jako podstawową broń samuraja. Uchigatana stała się jeszcze krótsza i została nazwana wakizashi.

Miecze były oznaką wojownika, chociaż niekoniecznie należącego do kasty samurajskiej. Jednakże z początkiem XVII w. posiadanie i publiczne noszenie mieczy zostało uregulowane prawnie i zastrzeżone tylko dla samurajów.

Stare miecze były i nadal są traktowane z czcią i szacunkiem. W muzeach są miecze mające po 800 lat i więcej, wyglądające jakby dopiero co zostały wykonane.

Krąży opowieść z czasu II Wojny Światowej, że miecz samurajski został skonfrontowany z amerykańskim karabinem maszynowym na trójnogu - miecz przeciął karabin przy zamku niemalże bez śladu na mistrzowsko wykutym ostrzu. Jednakże traktować należy ją raczej jak bajkę - dla obniżenia kosztów miecze noszone przez japońskich żołnierzy w czasie II Wojny Światowej były wykuwane maszynowo z jednego kawałka stali i nijak się miały do mistrzowskich dzieł wykonywanych i używanych przez ich przodków.

Ostrza średniowiecznych mieczy samurajskich były wykonywane przez mistrzów płatnerskich,którym asystowali wybrani uczniowie. Proces ten był długi i zakładał wielokrotne składaniei skuwanie stalowych prętów o różnej twardości. Wykuty miecz był oddawany do polerowania i naostrzenia zanim znowu wrócił do płatnerza, aby ten go podpisał. Napis mógł na przykład brzmieć: "Kashu [no] ju Kanewaka", "Kanewaka, żyjący w prowincji Ka[ga]", być może poprzedzający datę wytworzenia - ku zmartwieniu kolekcjonerów często irytująco niedokładną (np. "szczęśliwego dnia") oraz nazwisko osoby dla której miecz został wykuty plus rezultat testów tnących (często wykonywanych na skazanych kryminalistach). Co gorsza, słynni płatnerze rzadko podpisywali swe miecze, podczas gdy wielu trzeciorzędnych kowali podrabiało ich podpisy, aby zwiększyć wartość wykonanego przez siebie miecza.

Mimo iż ostrze katany nie różni się niczym na pierwszy rzut oka od ostrza tachi, inne jestpołożenie podpisów. Jeżeli trzymasz miecz ostrzem w dół, katana będzie miała podpis po lewej stronie ostrza a tachi po prawej. Dzieje się tak, ponieważ podpis powinien znajdowaćsię po zewnętrznej stronie miecza gdy jest on noszony przy pasie.

Metody wykuwania mieczy samurajskich

Jedną z rzeczy czyniących japońskie miecze (Nihonto) unikalnymi, jest sposób konstrukcji klingi - przez łączenie ze sobą razem różnych typów stali w procesie jej wykuwania. Taka technika kucia daje mieczowi siłę, wytrzymałość i odporność na złamanie. Do tej pory wynaleziono wiele technik skuwania ostrza, ale główne metody pozostają w użyciu od wieków. Te same techniki są używane przez współczesnych płatnerzy kiedy dziś wykuwają nowe miecze (shinsakuto). Wartość miecza jest częściowo uzależniona od sposobu jego konstrukcji. Historycznie, różne szkoły wytwarzające miecze używały specyficznych sposobów ich wytwarzania. Te metody skuwania razem stali o różnej twardości w połączeniu z różnymi procesami utwardzania klingi (aby uzyskać twarde ostrze (hamon) pozostawiając miękki grzbiet) czynią japońskie miecze jednymi z najbardziej wytrzymałych i odpornych na złamanie mieczy na świecie.

Z powyższych metod konstrukcji klingi, "MARU" (miecz wykonany z jednego kawałka stali) jest najsłabszy. "KOBUSE" było i nadal jest używane (szczególnie w mieczach z okresu II Wojny Światowej), ale najpowszechniejszą techniką skuwania japońskich mieczy jest "HONSANMAI" lub po prostu "SANMAI". Słynny japoński płatnerz MASAMUNE używał metody "SOSHU" - składania klingi z siedmiu kawałków stali o różnej twardości.

Podstawy walki ostrym mieczem

Przedstawione tu materiały nie mają raczej zastosowania w kendo, odnoszą się do walki ostrą bronią i powstały w wyniku "przeszperania" i porównania informacji z internetu. Od razu uprzedzam, że z braku obowiednich przyrządów do ćwiczeń (np. prawdziwej katany) nie sprawdziłem ich w praktyce. Stąd nie mogę brać na siebie odpowiedzialności za stronę merytoryczną podawanych tu informacji. Będę wdzięczny za ewentualne komentarze osób z doświadczeniem w treningach z bronią ostrą.

Manewrowanie mieczem oburącz

Genaralnie wyróżniamy cztery podstawowe chwyty w walce mieczem oburącz. Przechodzą one płynnie jeden w drugi, a cięcie, pchnięcie lub zbicie może być wykonane z każdego chwytu. Ta metoda ma zastosowanie w walce każdą bronią dwuręczną, taką jak: katana, nodachi, yari, naginata, tachi, jo, itp. Aby walczyć z naturalną, efektywną i efektowną zręcznością, trzeba posiąść umiejętność płynnej zmiany chwytu.

Chwyt podstawowy (zwykły) - można wykonać wszystkie podstawowe cięcia i pchnięcia. Chwyt kciukami do wewnątrz - wykorzystywany w niektórych cięciech i pchnięciach. Chwyt odwrotny - zezwala na bezpośrednie pchnięcie w tył lub w dół. Daje też możliwość silnego blokowania niskich uderzeń w nogi. Chwyt kciukami na zewnątrz - wykorzystywany w niektórych cięciech i pchnięciach.

Części miecza samurajskiego

Katana:

1. Kissaki


2. Yakiba
3. Hamon
4. Shonogo
5. Mune
6. Kesso
7. Mekugi-ana
8. Kojiri
9. Saya
10. Sageo
11. Kurikata
12. Koi-guchi
13. Kashira
14. Habaki
15. Seppa
16. Tsuba
17. Fuchi
18. Mekugi
19. Menuki
Tachi:

20. Ishi-zuki
21. Seme
22. Ni-no-ashi
23. Ichi-no-ashi
24. Shitogi-tsuba
25. Tsuko-ai
26. Musubi-gane
27. Kabuto-gane
 

Obrót mieczem.

    Miecz. Broń jednoznacznie niemal kojarząca się z okresem średniowiecza, rycerstwem jako stanem ducha i pozycją społeczną. Skupia w sobie wielką część symboliki średniowiecznej, często przedstawiany jako szlachetna broń szlachetnych ludzi. Uosabiał miejsce w feudalnej hierarchii społecznej i status właściciela. Nadawano mieczom imiona, papieże słali królom chrześćjańskim, z którymi łączyli swe plany miecze poświęcane, łamano je nad trumną ostatniego męskiego potomka rodu. Na krzyż miecza wreszcie przysięgano.
    Ale były miecze przede wszystkim bronią, bardzo wówczas rozpowszechnioną. Mieczy używała ciężkozbrojna konnica rycerska, jak też pospolita piechota (podział ten wykształcił się w XII w., ze względu na odrębność tych mieczy). Formy miecza na przestrzeni dziejów były bardzo różnorodne, zależne od funkcji jaką spełniał w walce (i nie tylko). Pewne cechy konstrukcyjne są naturalnie wspólne dla wszystkich odmian miecza. Zalicza się do nich długa, obosieczna głownia i otwarta rękojeść - przeważnie z prostym jelcem.Całość przypomina kształtem krzyż

Historycznie miecz pojawił się już w kulturach starożytnych (Egipt, Grecja, Rzym, Mezopotamia). Początkowo wykonany z brązu, następnie z żelaza. Jako broń bojowa przetrwał do XVI w., funkcje ceremonialne pełnił szeroko jeszcze w XVIII w.

BUDOWA MIECZA

Rysunek poniżej, po lewej przedstawia typową budowę średniowiecznego miecza - bądź to półtoraręcznego miecza piechoty bądź jednoręcznego używanego zarówno przez piechotę jak i jazdę. Różnice miedzy tymi mieczami polegały na proporcjach i rozmiarach, dlatego schemat ten pasuje do obydwu odmian. Kolejne części to:

Poszczególne elementy konstrukcji różnią się od siebie w różnych okresach historycznych. Oprócz (lub zamiast) zbrocza występowały czasem bruzdy - rowki węższe od zbrocza, niekiedy nawet w liczbie 3-4. W niektórych okresach popularniejsze były głownie z wybrzuszeniem - ością pośrodku zamiast elementów wklęsłych, takich jak właśnie zbrocze czy bruzdy. Ponadto głownię dzieli się na (od jelca) zastawę, moc (miąższynę) i sztych - każda z części po około 1/3 długości głowni.
Dwuręczne miecze piechoty (rysunek poniżej, po prawej), które upowszechniły się w XIV w. posiadają kilka odróżniających je (poza monstrualnymi rozmiarami)elementów. Są to kolejno:

Ze wzgledu na sposób walki, miecze można generalnie podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich to najczęściej występujące miecze jednoręczne. Używane zarówno przez rycerską konnicę jak i piechotę, często wespół z tarczą. Na przestrzeni dziejów zmieniała się forma jelca (którego początkowo praktycznie nie było), rękojeści i głowicy. Również głownia nie pozostawała bez zmian. Rzymski gladius posiadał pionową ość po obu stronach płazu, później występowały różne formy zbrocza i bruzd, co w efekcie dawało różny kształt przekroju. Naturalnie występowały również głownie płaskie. Obrys głowni przeszedł ewolucję od starożytnych form kłujących, przez szerokie ostrza średniowieczne, wytrzymujące ciosy przełamujące obronę przeciwnika, aż po późnogotyckie "szpikulcowate" głownie, przeznaczone przede wszystkim do kłucia, wnikania pomiędzy płyty pełnej zbroi późnośredniowiecznej. Jelec od najprostszej formy poprzeczki często przechodził do form bardziej zagiętych ku sztychowi - ułatwiających wytrącenie miecza przeciwnikowi. W XIV w. w powszechnym użytku znalazły się dwie kolejne grupy mieczy - opisane już dwuręczne i forma przejściowa - miecz półtoraręczny. Oba te typy mieczy używane były wyłacznie przez piechotę. Ze względu na rozmiary i masę nie miały one racji bytu w konnicy. Jednak zdarzały się miecze o rozmiarach i masie miecza jednoręcznego i dwuręcznej głowicy - podział na miecze jednoręczne i półtoraręczne jest często bardzo płynny.

Wymawiając słowo miecz laik ma na myśli właśnie miecz jednoręczny. Mimo zalet mieczy półtoraręcznego i dwuręcznego to właśnie miecz jednoręczny był powszechnie używany w całej Europie okresu średniowiecza. Mieczem jedmoręcznym jest znany każdemu Polakowi szczerbiec. Również pierwsze miecze epoki brązu (rysunek poniżej) były właśnie jednoręczne.

Najsłynniejszym bodaj mieczem starożytności był wierny towarzysz walki każdego legionisty rzymskiego - gladius. Był to miecz krótki, z ością pośrodku głowni i ostrym sztychem (jako że służył głównie do zadawania pchnięć), pudełkowatym jelcem i rękojeści zakończonej kulistą głowicą z drewna lub rogu. W końcowym okresie Cesarstwa Rzymskiego gladius był już znacznie dłuższy (od początkowych 50-55 cm w III w.p.n.e. do 75-85 cm w II-III w.n.e.).

Ale wróćmy do średniowiecza. Najbardziej znanymi mieczami ciemnych wieków (od VIII do XI stulecia) był miecz karoliński (merowniński, miecz wikingów). Charakteryzował się on nieznacznie zwężającą się ku sztychowi głownią ze zbroczem, rękojeścią o krótkim trzonie, sztabkowatym jelcem i dużą głowicą w kształcie spłaszczonego stożka lub trzech wachlarzowato ułożonych guzów. Długość tych mieczy wnosiła około 100cm. Rękojeść tych mieczy (szczególnie egzemplarzy skandynawskich) bywała pokrywana wspaniałymi motywami dekoracyjnymi ze złota i srebra.

Późniejsze formy miecza jednoręcznego stały się bardziej smukłe, miecze często przekraczały 100 cm długości, wyposażane były w proste jelce krzyżowe, później wygięte ku sztychowi. Czasem dochodziły obłęki (lub zastępowały jelec) chroniące dodatkowo dłoń w płaszczyźnie poziomej(jak w lancknechtowskim katzenbergu - drugi z prawej). Jednocześnie używano wielu form głowicy - dyskowe, w formie orzecha, gruszkowe, graniaste, prostopadłościenne.

Inwencja mieczowników w zakresie formy tej broni niewiele jednak zmieniła w sposobie jej używania. Mieczem jednoręcznym posługiwała się zarówno jazda, jak i piechota, panowie jak i prości żołnierze czy łucznicy (należy zaznaczyć że używanie mieczy przez wojowników wywodzących się z plebsu nasiliło się dopiero pod koniec średniowiecza - szczególnie w wieku XV). Była to najbardziej uniwersalna broń średniowiecza.

Miecz dwuręczny pojawił się szerzej w XIV w. w Europie Zachodniej jako uzbrojenie eskorty dowódców oraz na wyposażeniu formacji piechoty szwajcarskiej i niemieckich lancknechtów.
Jego rozmiary dochodzą do 180 cm długości całkowitej przy 150 cm głowni. Charakterystyczna jest długa rękojeść, pozwalająca na zróżnicowane dobieranie dźwigni, dzięki jej rozmiarom możliwe jest bardzo sprawne operowanie tą cięzką lecz śmiertelnie skuteczną bronią.
Jelec jest prosty (miecze w tradycyjnej formie krzyża) lub wygięty lekko w dół, często ozdobnie kuty, niekiedy (np. typ espadon, zwany też hispadon) wyposażony w boczne obłęki chroniące dodatkowo dłonie.
Poniżej jelca znajduje się tępy odcinek głowni - ricasso (staropolskie podkrzyże), można walczyć trzymając za tą część, wydłuża się wtedy jeszcze bardziej i tak potężna dźwignia, zwiększa się szybkość operowania mieczem kosztem siły ciosu, która przy masie miecza i tak jest zupełnie wystarczająca. Pod ricassem znajdują się jeszcze wąsy, często rozmiarów jelca w mniejszych mieczach. Chronią rękę trzymającą ricasso i służą do odparowywania ciosów broni drzewcowej czy innych mieczy dwuręcznych.

Wyróżnia się trzy podstawowe typy mieczy dwuręcznych, widoczne na rysunku poniżej. Są to kolejno od lewej: tradycyjny w formie miecz z prostym jelcem i oślą podkówką przy nim, espadon (hispadon) z zakrzywionym ku sztychowi jelcu i bocznymi obłękami, ricasso obciągnięte skórą, co było często stosowane. Trzeci rysunek przedstawia najpiękniejszą z odmian miecza dwuręcznego - flammberg, czyli miecz płomienisty z charakterystyczną falistą głownią, kutą na podobieństwo języka ognia.

Do mieczy dwuręcznych nie używano pochew, noszono je na ramieniu, bądź przewieszone przez plecy na rzemieniu lub pasie. Ciekawostką może być megalomania w jaką popadali niektórzy władcy feudalni - miecz Edwarda księcia Walii miał długość 226 cm. Z pewnością był to tylko miecz ceremonialny...

Piechur walczący mieczem dwuręcznym zadawał głównie ukośne cięcia znad głowy - w bitewnym ścisku, przy rozmiarach tej broni zapewne trudno było o jakąś inną formę walki. Nie była zresztą konieczna. Przeciwnik wyposażony w miecz jednoręczny miał bardzo nikłe szanse na zablokowanie takiego ciosu. Co ciekawe miecze dwuręczne były często tępe - po prostu nie było potrzeby ich ostrzyć. Ze zrozumiałych względów nigdy nie walczono nimi na turniejach. I bez tego śmiertelnych wypadków w trakcie ich trwania było aż nadto...

Miecz półtoraręczny to broń trudna do sprecyzowania. Występowało wiele jego odmian różniących się budową, masą i sposobem używania. Można stwierdzić, że miecz półtoraręczny powinna cechować masa umożliwiająca walkę nim przy użyciu jednej ręki, długość większa niż miecza jednoręcznego i rękojeść o rozmiarach pozwalających na walkę oburącz. Jak widać definicja ta jest "dość" płynna, jednak oddaje charakter walki tym mieczem - generalnie można było go używać jako broni jednoręcznej a w potrzebie (zmęczenie, konieczność zadawania silniejszych ciosów) nic nie stało na przeszkodzie, aby użyć go jako broni dwuręcznej.

Na dobrą orientację co do rozmiarów mieczy pozwala poniższe zdjęcie. Brat Przemysł, pierwszy z lewej, trzyma potężny miecz dwuręczny (wersja z wąsami poniżej podkrzyża, długość całkowita ok. 175 cm). Kolejny wojownik - Brat Jacek uzbrojony jest w miecz jednoręczny zamocowany u pasa - broń ta posiada ok. 100 - 110 cm długości. W identyczną broń wyposażony jest pierwszy z prawej Brat Janusz. Następni Bracia: Eremita, Piotr i Mateusz dzierżą miecze półtoraręczne . Dwa pierwsze to długie na ponad 130 cm, ciężkie miecze, przy których dłuższa walka jedą ręką wymaga nieprzeciętnej siły. Walka tymi mieczami polega na zadawaniu szerokich, przełamujących obronę przeciwnika ciosów. Brat Mateusz (drugi z prawej) natomiast posiada krótszy, lekki miecz półtoraręczny o mocno szpikulcowatej głowni. Jest to broń służąca bardziej do zadawania pchnięć pomiędzy szczeliny zbroi płytowej. Jak bardzo ta broń różni się od dwóch mieczy półtoraręcznych pozostałych braci niech świadczy fakt, że jest ona lżejsza od dwóch mieczy jednoręcznych pokazanych na tym zdjęciu.

 

Miecze poświęcane pojawiły się w okresie pontyfikatu papieża Aleksandra III w XII wieku, w okresie pierwszych krucjat.
Miecze poświęcane posyłane były przez papieży (wraz z czapką i pasem) katolickim władcom, którzy w szczególny sposób zasłużyli się (lub rokowali takie nadzieje...) w obronie wiary chrześćjańskiej.
Ceremonia poświęcenia odbywała się w wigilię Bożego Narodzenia w bazylice Św. Piotra w Rzymie. W latach 1177-1726 wysłano dwadzieścia siedem mieczy poświęcanych, z czego aż dziewięć trafiło do rąk władców polskich. Otrzymali je kolejno:

·         Władysław Warneńczyk w roku 1443,

·         Kazimierz Jagiellończyk w roku 1448,

·         Zygmunt Stary w roku 1525,

·         Zygmunt August w roku 1540 (złamano go nad jego trumną -był ostatnim męskim potomkiem rodu),

·         Stefan Batory w roku 1580,

·         Władysław IV w roku 1625,

·         Michał Korybut Wiśniowiecki w roku 1672,

·         Jan III Sobieski w roku 1684,

·         August III Sas w roku 1726.

Do dziś zachowały się tylko: miecz Stefana Batorego w zbiorach Wawelu, miecz Jana III Sobieskiego również na Wawelu oraz miecz Władysława IV, który znajduje się w zbiorach zamku Sklokloster w Szwecji.

MIECZE MOTYLKOWE
WING CHUN
KUNG FU

Istniały dwa typy szerokiego miecza: jeden stosowany przez jeźdźców, drugi przez pieszych. Do pierwszej kategorii należą między innymi takie miecze jak: ma dao - szabla, tai cham dao - wielki tasak, kwan dao - zielony smok przesłaniający księżyc. Do drugiego typu zaliczamy miecz gęsich piór, miecz wielkiego dzwonu, ręczny szeroki miecz i miecz motylkowy.

Do dzisiaj znanych jest ponad czterdzieści rodzajów szerokiego miecza. Jednak największą popularność, szczegulnie w południowych Chinach, zdo...