Malarze, rzeźbiarze, architekci.txt

(569 KB) Pobierz
S�OWNIK SZKOLNY. 
MALARZE, RZE�BIARZE, ARCH


Praca zbiorowa konsultacja naukowa 
MARIA POPRZ�CKA
AUTORZY
WALDEMAR BARANIEWSKI JOLANTA 
GOLA
KATARZYNA MIKOCKA-RACHUBOWA KATARZYNA 
NOWAKOWSKA-SITO ANDRZEJ PIE�KOS MARIA 
POPRZ�CKA ANNA SIERADZKA WOJCIECH 
SIERADZKI ANTONI ZIEMBA
WARSZAWA 1993


S�OWNIK
MALARZE RZE�BIARZE 
ARCHITEKCI
SZKOLNY
WYDAWNICTWA SZKOLNE l PEDAGOGICZNE


Opracowanie merytoryczne Iwona Ramotowska Opracowanie 
leksykograficzne Anna Szymanowska Ok�adka i karta tytu�owa 
Andrzej Opoka Redaktor techniczny Monika Rudnik-Kulikowska 
Korekta Zesp�l
Fotografie J. Sahara, I. Straburzy�ski, T. ��ltowska-Huszcza, Archiwum WSiP, 
Editions d'Art Albert Skira SA
Ksi��ka zalecana przez Ministra Edukacji Narodowej do u�ytku szkolnego i 
wpisana do zestawu ksi��ek pomocniczych do nauki plastyki na poziomie klas 
starszych szko�y podstawowej oraz na poziomie szko�y �redniej. Numer w 
zestawie 183/93.


� Copyright by WSiP 
Warszawa 1993
ISBN 83-02-05137-3
<^^ r^                
^\
[:? CZHBLNIJl S l    p 
[^ dla BorwtTA "/ W\1.^<
^.^



WST�P
S�ownik szkolny. Malarze, rze�biarze, architekci jest przeznaczony dla 
m�odzie�y szkolnej i nauczycieli wychowania plastycznego, a tak�e dla tych, 
kt�rzy interesuj� si� histori� sztuki, zw�aszcza �yciem i tw�rczo�ci� s�awnych 
artyst�w. Ksi��ka ta powsta�a z my�l� o przybli�eniu uczniom postaci 
spotykanych w lekturach szkolnych, literaturze popularnej, w programach 
telewizyjnych po�wi�conych problematyce artystycznej czy te� tw�rc�w dzie� 
ogl�danych w muzeach, na wystawach.
S�ownik zawiera 318 hase� biograficznych (biogram�w) u�o�onych w 
porz�dku alfabetycznym, po�wi�conych najs�ynniejszym tw�rcom w dziejach 
sztuki, od staro�ytno�ci po czasy wsp�czesne. W ka�dym z hase� mo�na 
znale�� wa�niejsze fakty z �ycia artysty, podstawowe informacje o jego 
tw�rczo�ci i najs�ynniejszych dzie�ach. Przy nazwiskach tw�rc�w nie 
maj�cych w S�owniku w�asnych biogram�w zamieszczono informacje, kim 
by�a dana posta� (z wyj�tkiem postaci powszechnie znanych, jak Szekspir, 
Dante). Na ko�cu ksi��ki znajduje si� s�owniczek wyja�niaj�cy trudniejsze 
terminy wyst�puj�ce w biogramach. W nawiasach kwadratowych podano 
przybli�on� wymow� nazwisk obcych, zastosowano przy tym nast�puj�ce 
znaki: a � samog�oska mi�dzy "e" i "a", u � samog�oska mi�dzy "u" i "i", � 
� samog�oska mi�dzy "o" i "e", a � "a" nosowe. W tekstach hase�, opr�cz 
skr�t�w wymienionych w wykazie, u�ywane s� skr�ty (pierwsze litery) 
wyraz�w has�owych. Pod has�ami zamieszczono bibliografi� zawieraj�c� 
popularne, og�lnie dost�pne opracowania i monografie dotycz�ce tw�rc�w. 
S�ownik wzbogaca 120 ilustracji, prezentuj �vych najbardziej znane lub 
charakterystyczne dzie�a.
Redakcja


SKR�TY


amer.	� ameryka�ski
ang.	� angielski
austr.	� austriacki
belg.	� belgijski
czes.	� czeski
czyt.	� czytaj
egip.	� egipski
eur.	� europejski
(lam.	� flamandzki
franc.	� francuski
gen.	� genera�
gl.	� g��wny, g��wnie
gr.	� grecki
hiszp.	� hiszpa�ski
hol.	� holenderski
im.	� imienia
jap.	� japo�ski
km	� kilometr
m	� metr
m.in.	� mi�dzy innymi
mit.	� mitologiczny
m�.	� m�odszy
niderl.	� niderlandzki
niem.	� niemiecki
norw.	� norweski
np.	� na przyk�ad
ob.	� obecnie
ok.	� oko�o
pd.	� po�udnie, po�udniowy
pl.	� plac



pn.      � p�noc, pomocny
p.n.e.     � przed nasz� er�
poi.      � polski
pot.     � po�owa
pseud.   � pseudonim
rei.        � religijny
ro�.      � rosyjski
rzym.    � rzymski
st.        � starszy
szwajc.   � szwajcarski
�w.      � �wi�ty
tzn.      � to znaczy
tzw.     � tak zwany
ul.         � ulica
UNESCO� United Nations Education 
Scientific and Cultural 
Orga-nization 
(Organizacja Narod�w 
Zjednoczonych do 
Spraw O�wiaty Nauki i 
Kultury)
ur.      � urodzony
w.       � wiek
w�g.     � w�gierski
wg      � wed�ug
w�.       � w�oski
w�a�c.    � w�a�ciwie
wsch.    � wsch�d, wschodni
wyd.    � wydanie, wydany
zm.     � zmar�
zw.     � zwany
zw�.      � zw�aszcza


A


M. Abakanowicz Abakan czerwony, 1968-69
Aalto [alto] Alvar Hugo, ur. 1898, zm. 1976, 
fi�ski architekt, urbanista i projektant; dzia�a� w 
Finlandii i w Stanach Zjednoczonych. 
Studiowa� w Helsinkach. Od 1928 cz�onek 
CIAM. Od 1940 profesor architektury instytutu 
technicznego w Cambridge w Stanach 
Zjednoczonych. Praktyk� projektow� rozpocz�� 
od opracowania projektu klubu robotniczego w 
Jyy�skyla. Nast�pnie w Turku zaprojektowa� 
pierwszy w pe�ni funkcjonalny budynek dla 
redakcji gazety "Turun Sano-mat" oraz 
sanatorium w Paimio. Natomiast w Helsinkach 
zajmowa� si� m.in. projektowaniem mebli oraz 
drobnych przedmiot�w u�ytkowych. 
Projektowa� pawilony fi�skie na wystawy 
�wiatowe w Pary�u (1937) i w Nowym Jorku 
(1939). W 1947-48 wybudowano wg jego 
projektu dom studencki w Massachusetts 
Institute of Technology w Cambridge. 
G��wnym przedmiotem zainteresowania A. 
by�y zagadnienia integracji przestrzeni oraz 
harmonijnych relacji z natur�. D��y� do 
po��czenia funkcjonalnej czysto�ci planu z 
formami o rodowodzie naturalnym, do 
wykorzystania estetycznych warto�ci ceg�y i 
drewna. Do licznych realizacji projekt�w A. w 
Finlandii nale�� m.in. ratusz w Saynatsalo, 
budynek politechniki w Otaniemi, dom kultury 
oraz reprezentacyjny gmach "Finlandia" w 
Helsinkach.
M. Piprek Alvar Aalto, Warszawa 1987.
Abakanowicz Magdalena, ur. 1930 w Falentach 
pod Warszaw�, rze�biarka u�ywaj�ca jako 
materia�u g�. tkanin. Studiowa�a w 
warszawskiej Akademii Sztuk Pi�knych. 
Profesor Pa�stwowej Wy�szej



Szko�y Sztuk Plastycznych w Poznaniu. A. 
nale�y do tw�rc�w tkanin przestrzennych. Przez 
��czenie techniki tkania, wi�zania i splatania 
nada�a tradycyjnemu tkactwu cechy rze�b. 
Tworzy�a monumentalne kompozycje 
tr�jwymiarowe, od jej nazwiska zw. abakanami. 
Wprowadzi�a
nowe tworzywa, m.in. ko�skie w�osie, r�nej 
grubo�ci w��kno sizalowe, p��tno krawieckie i 
workowe (np. cykl rze�b z p��tna workowego 
Alteracje: G�owy, Postacie siedz�ce. Plecy, 
Embriologia). Sztuka A., chocia� wywodzi si� z 
tkactwa, wykracza poza jego granice i ��czy si� z 
rze�b� i malarstwem. A. uprawia opr�cz rze�by 
(Mitologia � 33 postacie z br�zu) i malarstwa 
(cykl Twarze, liter� nie s� portretami) r�wnie� 
rysunek (cykle


Adamowie
Korpusy i twarze). Prace A. znajduj� si� w 
muzeach poi. i w wielu muzeach �wiata.
Wsp�czesna sztuka polska, praca zbiorowa. Warszawa 1981.
Adamowie [edamowie], bracia: Robert, ur. 
1728, zm. 1792, i James, ur. 1734, zm. 1794, 
architekci ang. Byli uczniami ojca, Williama, 
autora adaptacji traktatu Wit-ruwiusza o 
architekturze. Pracowali cz�sto razem. Robert 
by� zafascynowany antykiem rzym. i dzie�ami 
A. Palladia, kt�re pozna� m.in. w czasie 
podr�y do W�och. Opublikowa� wa�ny dla 
eur. klasycyzmu i rozwoju staro�ytnictwa opis 
pa�acu Dioklecjana w Splicie. Styl Adam�w 
sta� si� jednym z wzor�w architektury rezy-
dencjonalnej od Francji po Polsk� (np. pa�ace 
J. Ch. Kamsetzera). Najwi�ksz� s�aw� 
przynios�y A. neoklasycystyczne
� pa�ace o palladia�skich reminiscencjach 
(posiad�o�ci: Osteriey House, Syon Hou-se) 
oraz neogotyckie zamki (Cuizean Cas-tle). A. 
nawi�zywali do r�nych epok stylistycznych 
zale�nie od rodzaju, przeznaczenia budowli i 
jej miejsca w krajobrazie. Budowali tak�e 
gmachy publiczne w Edynburgu (uniwersytet) 
i Londynie (liczne place, Adelphi Terrace � 
jedno z arcydzie� urbanistyki klasycyzmu). 
Wyst�powa�y w nich barwne dekoracje 
wn�trz, inspirowane m.in. odkryciami w 
Pompejach, z u�yciem p�askich sztukaterii. 
Mimo antycznego repertuaru ornamentalnego 
traktowanie �cian i rodzaj rysunku w 
budowlach A. by�y jeszcze bliskie rokoka. 
Dekoratorstwo A. wywar�o wielki wp�yw na 
ornamentyk� i rzemios�o artystyczne Europy, 
m.in. na styl Hepple-white'a w meblach i styl 
Ludwika XVI.
W. Juszczak Romantyzm a dzia�alno�� artystyczna R. Adama, 
w: Fakty i wyobra�nia. Warszawa 1979.
Adier Jankiel, ur. 1895 w Tuszynie pod �odzi�, 
zm. 1949 w Aldbourne pod Londynem, malarz 
pochodzenia �ydowskiego.



Studiowa� w Niemczech. W 1918-20 przebywa� 
w Polsce i wsp�pracowa� z ��dzk� grup� 
artyst�w �ydowskich Ing Idisz. Od 1920 wraz z 
A. Nachtem-Sam-borskim wyjecha� do 
Niemiec. W Berlinie nawi�za� kontakt ze 
�rodowiskiem ekspresjonist�w. W Dusseldorfie 
wystawia� z grup� m�odych artyst�w Das Junge 
Rheinland; w 1931 otrzyma� pracowni� w 
akademii, gdzie zawar� znajomo�� z P. Kleem. 
W 1933 opu�ci� Niemcy i zamieszka� w Pary�u, 
gdzie przebywa�, poza kr�tkim pobytem w 
Polsce, a� do wybuchu II wojny �wiatowej. W 
1940 wst�pi� do organizuj�cej si� armii poi. we 
Francji, z kt�rej zosta� ewakuowany do Anglii. 
Po demobilizacji osiad� w Anglii. Malarstwo A. 
kszta�towa�o si� pod wp�ywem niem. 
ekspresjonizmu, kubizmu, sztuki P. Picassa i 
Kleego oraz Neue Sachlichkeit. Tematem 
tw�rczo�ci A. jest �ydowski folklor,   w�tki   
biblijno-talmudyczne ujmowane w poetyce 
abstrakcyjno-surre-alistycznej (Moi rodzice, 
Para). A. d��y� do uchwycenia w swoich 
dzie�ach istoty sztuki �ydowskiej.
J. Pollak�wna Malarstwo polskie. Mi�dzy wojnami 1918-1939, 
Warszawa 1982.
Aigner Chrystian Piotr, ur. 1756 w Pu�awach, 
zm. 1841 we Florencji, architekt i teoretyk 
architektury. Studiowa� we W�oszech, gdzie 
zapozna� si� z architektur� antyku i renesansu. 
Wykszta�cenie zawdzi�cza� w du�ej mierze S. 
K. Potockiemu, by� jego protegowanym i 
d�ugoletnim wsp�pracownikiem w zakresie 
projektowania architektury. Pracowa� g�. dla 
rodzin magnackich (Potockich, Czartory-skich, 
Lubomirskich). Profesor Uniwersytetu 
Warszawskiego, cz�onek Akademii �wi�tego 
�ukasza w Rzymie. Po 1815 A. prowadzi� 
o�ywion� dzia�alno�� w Warszawie. By� 
budowniczym generalnym Kr�lestwa Polskiego 
i przyczyni� si� do nadania miastu nowej, 
klasycy stycznej


Alberti


szaty. W 1825 opu�ci� Wa...
Zgłoś jeśli naruszono regulamin