Układ pokarmowy.doc

Układ pokarmowy

Budowa

•                    Przewód pokarmowy:

      jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica, odbyt.

•                    Narządy dodatkowe:

      język, zęby, ślinianki, trzustka, wątroba, pęcherzyk żółciowy.

Układ pokarmowy - funkcje

•                    Przyjmowanie

•                    Trawienie

•                    Wchłanianie  pokarmów i wody

Przyjmowanie pokarmów

•                    Umieszczenie w jamie ustnej.

•                    Żucie (mechaniczne rozdrobnienie).

•                    Nawilżenie śliną.

•                    Połykanie.

Trawienie

•                    Cukrów złożonych na proste (amylaza).

•                    Białek na dwupeptydy i aminokwasy (enzymy proteolityczne).

•                    Tłuszczów na wolne kwasy tłuszczowe i monoglicerydy (lipaza, esterazy).

Wchłanianie

Transport - substancji odżywczych

                 - wody

                 - elektrolitów

z przewodu pokarmowego do krwi. 

Żucie

•                    Odruch żucia (z pnia mózgu):

  - pokarm drażni receptory policzków – odruchowe otwarcie ust

  - rozciągnięcie receptorów w mięśniach żujących – odruchowy skurcz żwaczy

Żucie

•                    Funkcje żucia:

    - rozdrobnienie pokarmu

    - zmieszanie go ze śliną (zwilżenie, zmieszanie z amylazą ślinową i lipazą językową)

    - podrażnienie receptorów smakowych i węchowych

Ślina

•                    Ślinianki przyuszne – ślina wodnista(bogata w elektrolity).

•                    Ślinianki podjęzykowe i podżuchwowe – ślina gęsta (bogata w białka).

•                    Mniejsze rozsiane po jamie ustnej (np. językowe wydzielające lipazę)

Regulacja wydzielania śliny - odruchowa

•                    Pobudzenie przywspółczulne – obfite wydzielanie śliny wodnistej

•                    Pobudzenie współczulne – skąpe wydzielanie śliny gęstej.

•                    Czynniki pobudzające wydzielanie:

    - myślenie o jedzeniu

    - smak i zapach pokarmu

    - obecność pokarmu w p. pok.

Połykanie

•                     Faza ustna (dowolna) – język formuje kęsy i przesuwa je do części ustnej gardła.

•                     Faza gardłowa (odruchowa – ośrodek odruchu w pniu mózgu):

     - część nosowa gardła odcięta przez podniebienie miękkie (ochrona przed zarzucaniem do jamy nosowej)

    - głośnia zamknięta, nagłośnia zamyka krtań od góry (ochrona przed zarzucaniem do krtani)

    - kęs przesuwany do przełyku przez skurcz perystaltyczny gardła (zwieracz górny przełyku otwarty)

Przełyk

•                    1/3 górna zbudowana z mięśnia szkieletowego, w tym zwieracz górny przełyku (unerwienie ruchowe – n. X)

•                    2/3 dolne z mięśni gładkich, w tym zwieracz dolny (unerwienie przywspółczulne – n. X)

Połykanie

•                     Faza przełykowa (odruchowa): kęs przesunięty do żołądka przez skurcz perystaltyczny przełyku:

•                     Pokarm w przełyku – zamknięcie zwieracza górnego

•                     Przesunięcie kęsa (fala perystaltyczna ok. 3-4 cm/s + siła ciężkości)

•                     Pokarm wpada swobodnie do żołądka, zwieracz dolny się zamyka

Żołądek

•                    Dno, trzon, część odźwiernikowa

•                    Oddzielony od przełyku zwieraczem dolnym przełyku, od jelita odźwiernikiem

•                    2 warstwy mięśni gładkich, każda funkcjonuje jako syncytium

Unerwienie żołądka

•                    Wewnętrzne ze splotu mięśniowego i podśluzówkowego – odpowiada za perystaltykę i wszelkie skurcze żołądka

•                    Zewnętrzne – autonomiczne

   - przywspółczulne (n. X) – pobudza aktywność skurczową i wydzielniczą

   - współczulne (ze splotu trzewnego) – hamuje aktywność żołądka

Funkcje żołądka

•                    Motoryczna

•                    Wydzielnicza

•                    Obronna

•                    Trawienie i wchłanianie

Aktywność ruchowa żołądka ma na celu

•                    Magazynowanie (głównie dno i trzon)

•                    Mieszanie (perystaltyka + retropulsja) do konsystencji papki + HCl + enzymy = miazga pokarmowa

•                    Opróżnianie – pasaż miazgi do dwunastnicy

Perystaltyka żołądka

•                    W komórkach rozrusznikowych na krzywiźnie większej powstają wolne fale depolaryzacji (3-4/min), które szerzą się w stronę odźwiernika (do 3-4cm/s)

•                    ↑ stęż. Ca2+ wyzwala skurcz mięśni gładkich

•                    Siłę skurczów potęgują gastryna i Ach

Retropulsja

•                    Miazga pokarmowa dociera do części odźwiernikowej dzięki fali perystaltycznej

•                    Masywny skurcz cz. odźwiernikowej przesuwa miazgę z powrotem w kierunku trzonu żołądka

•                    Prowadzi to dalszego rozdrabniania i mieszania miazgi

Opróżnianie żołądka

•                    Duże kawałki nie przechodzą przez odźwiernik

•                    Przy każdym cyklu perystaltycznym żołądek opuszcza 2-7 ml miazgi

•                    Płyny znacznie szybciej

Regulacja opróżniania żołądka

•                     Odruchowa

   - odruchy pobudzające – wskutek rozciągania ścian żołądka

   - odruchy hamujące (jelitowo-żołądkowe) – chronią przed nadmiarem w jelitach

•                     Hormonalna (h. żołądkowe i jelitowe) 

   - gastryna pobudza (uwalniana w odpowiedzi na rozciągnięcie żołądka)

   - h. jelitowe (cholecystokinina, sekretyna) hamują w odpowiedzi na obecność pokarmu i kwasu w dwunastnicy

Wymioty

•                    Pobudzenie ośrodka wymiotnego w pniu mózgu – bezpośrednie (uszkodzenie, ↑ ICP) lub pośrednie (odruchowe lub chemiczne drażnienie chemorecepcyjnej strefy wyzwalającej)

•                    Głeboki wdech, zamknięcie nagłośni

•                    ↑ ciś w żołądku wyrzuca treść żołądkową do przełyku i na zewnątrz

Wydzielanie żołądkowe (~ 2l/24h)

•                     Faza głowowa (najszybsze wydzielanie – prawie połowa obj. soku)

   myśl, zapach, smak ® pobudzenie n. X ® wydzielanie HCl, gastryny, pepsyny

•                     Faza żołądkowa (wydzielanie wolniejsze, ale długotrwałe)

   rozciągnięcie ścian żołądka ® wzmożone wydzielanie

•                     Faza jelitowa  (niewielka ilość soku)

   obecność pokarmu w XII-cy hamuje wydzielanie

Komórki wydzielnicze żołądka

•                    Dna i trzonu:

     - kom. okładzinowe – wydzielają HCl, czynnik wewnętrzny

    - kom. główne – pepsynogen

•                    Części odźwiernikowej:

   - komórki G – gastrynę

    - komórki śluzowe

Wydzielanie HCl

•                    Działanie – denaturacja białek

                      -  ¯ pH – optimum dla pepsyny

                      -  ochrona p/bakteryjna

•                    CO2 + H2O ® H2CO3 ® H+ + HCO3-

•                    Czynny transport H+ i Cl- z komórki okładzinowej do żołądka (pompa protonowa)

Wydzielanie HCl

•                    Zwiększają - acetylocholina (n. X)

                      - histamina (kom. tuczne) 

                      - gastryna (hormon, kom. G)

•                    Zmniejszają – somatostatyna (śródścienne

                           sploty jelitowe)

                        - inhibitory H2 i pompy

                           protonowej     

Gastryna

•                    Pobudza - wydzielanie HCl

                  - motorykę żołądka i jelit

                  - wydzielanie trzustkowe

•                    Wydzielana do krwi z komórek G żołądka (gruczoły odźwiernikowe) pod wpływem pobudzenia n. X, aminokwasów, kawy, alkoholu 

Pepsyna

•                    Enzym proteolityczny, rozpoczyna proces trawienia białek

•                    Wydzielany w postaci nieczynnej – pepsynogenu – przez komórki główne trzonu i dna żołądka, pod wpływem n. X, niskiego pH,

Bariera śluzówkowa żołądka

•                    Ponad 1 mm warstwa śluzu, wydzielanego przez komórki śluzowe żołądka

•                    Chroni błonę śluzową przed samostrawieniem

•                    Uszkodzenie bariery (alkohol, aspiryna) – zapalenie lub owrzodzenia śluzówki

Trawienie w żołądku

•                    Węglowodanów – przez amylazę ślinową, hamowane przez niskie pH

•                    Białek – przez pepsynę (ok. 10% białek)

•                    Lipidów - znikome

Wchłanianie żołądkowe

•                    Substancje odżywcze – znikome ilości

•                    Woda – dość dobrze

•                    Alkohol – odwrotnie proporcjonalnie do stężenia

•                    Leki - różnie

Jelito cienkie

•                    Tu lwia część procesów trawienia i wchłaniania substancji odżywczych

•                    Długość ok. 5 m

•                    Powierzchnia wchłaniania ok. 250 m2

   (dzięki kosmkom jelitowym i mikrokosmkom na powierzchni enterocytów)

Motoryka jelit

•                    Mieszanie miazgi pokarmowej z sokami trawiennymi

•                    Przesuwanie miazgi z dwunastnicy do okrężnicy (2 – 4 godz.)

Aktywność skurczowa jelit

•                     Skurcze odcinkowe – na odcinku 2 cm

       - przez 5–6 s

       - 12/min w XII-cy i 8/min w krętym

•                     Skurcze perystaltyczne na krótkich odcinkach jelita

•                     MMC – międzytrawienny wędrujący kompleks mioelektryczny co 60-90 min, przez 10 min, wzdłuż całego p. pok, usuwają resztki miazgi pokarmowej z jelita

Pasaż jelitowy

•                     Skurczów odcinkowych najwięcej w XII-cy co przesuwa powoli miazgę ku okrężnicy

•                     Częstotliwość skurczów odcinkowych  regulowana jest przez komórki rozrusznikowe w ścianie jelit, niezależnie od czynników hormonalnych i neuronalnych

•                     Si...