Psychologia Zdrowia => typy osobowości
typ osobowości A
ð czynnik ryzyka choroby wrzodowej
badania kwestionariuszowe osobowości pozwoliły stworzyć zespół cech charakterystycznych dla funkcjonowania osób z ryzykiem choroby wrzodowej:
zespół psychosomatyczny osobowości typu A:
• introwersja
• chroniczny lęk o dużej sile
• tłumienie gniewu i wrogości
• poczucie winy, beznadziejności i bezradności
• samoobwinianie się i samodeprecjacja
• wysokie Super Ego
• bierność i pasywność
• syndrom poddawania się i rezygnacji
model somatopsychiczno-psychosomatyczny
Mirsky, Weiner
=> model wyjaśnia mechanizm rozwoju choroby wrzodowej:
1.
skłonność do nadmiernego wydzielania soku żołądkowego jest uwarunkowana genetycznie i stanowi fizjologiczny czynnik zagrożenia
à nadkwasota ma też związek z grupą krwi 0 ;]
2.
niemowlę z wrodzoną hiposekrecją nie odpowiada na karmienie tym samym stopniem uspokojenia co dziecko o prawidłowym wydzielaniu soków => więc w relacji matka-dziecko powstają nieprawidłowości, które dla dziecka są traumatyzujące + następuje utrwalenie pragnień oralnych dziecka
à dzieci z wrodzoną hiposekrecją powinny jeść często i mało, nie słodkie tylko słone!
3.
dorosły człowiek z deprywacją potrzeb emocjonalnych w okresie wczesnego dzieciństwa pragnie aby otoczenie było jego dominującą matką i zaspokajało potrzebę miłości, przynależności, bezpieczeństwa. Pragnienia te pozostają w konflikcie z rola dojrzałego, odpowiedzialnego człowieka. Konflikt ten rodzi chroniczne napięcie emocjonalne, które przekształca się w reakcję fizjologiczną wzmagająca sekrecję kwasów żołądkowych. Nadmiar kwasów uszkadza błonę śluzową żołądka i/lub dwunastnicę. W uszkodzeniu rozwija się wrzód L
• dziś: kilka % dzieci w wieku przedszkolnym cierpi na chorobę
wrzodową żołądka
+ ok. 17-18% młodzieży
typ osobowości C
ð czynnik ryzyka choroby nowotworowej
zespół psychosomatyczny osobowości typu C:
• niemożność wyrażania uczuć, zwłaszcza złości, lęku, strachu i wrogości
• nadmierna submisyjność i pasywność
• nieśmiałość
• konformizm za wszelką cenę = unikanie konfliktów
• niezdolność radzenia sobie ze stresem => styl radzenia sobie unikowy i emocjonalny
• poczucie bezradności i beznadziejności
• depresja
w biografii osób onkologicznych występują 4 typowe składniki:
w dzieciństwie i dorastaniu często doświadczali odrzucenia , izolacji i zaniedbania, a związki z innymi osobami wydawały im się trudne i niebezpieczne
dorosłość: osoby te nawiązują silne, znaczące związki z innymi ludźmi w relacjach rodzinnych, zawodowych, społecznych. Inwestują w te związki całą swoją energię i one są jedyną motywacją życia => czyli „wszystko albo nic”
utrata tych silnych związków staje się źródłem rozpaczy i często reaktywuje bolesne doświadczenia z dzieciństwa
4.
podstawowa cecha osób onkologicznych to tłumienie rozpaczy, nieumiejętność, a przez to niemożność zasygnalizowania otoczeniu własnego bólu, gniewu, wściekłości
model Baltruscha
3 fazy:
I faza = rozwojowa:
frustracja è
potrzeby
kontaktu
emocjonalnego
wrogość è
tłumienie è
wrogości
lęk, è
zagrożenie,
bezradność
nadmierna è
zależność od
rodziców
zaburzenie è
rozwoju
psycho-
biologicznego:
np., neurotyzm,
introwersja
załamanie się
odporności
II faza = pośrednicząca:
nadkompensacyjny
związek z è
rodzicami lub innymi osobami
negatywne è nastawienie do siebie i świata
konflikty è
inter- i intropsychiczne
wrogośćè
poczucie è
beznadziejności,
bezradności.
braku bezpieczeństwa
albo: brak objawów neurotycznych, psycho-somatycznych
albo: zaburzenia organizmie, a potem choroba onkologiczna
III faza = wywoławcza:
nagła sytuacja
traumatycznaè
załamanie sięè
psychobiolog.
sił odpornościo.
bezradności,
rozpaczy,
beznadziei
nowotwór
model Seligmana
jest to model linowy:
sytuacja stresowa è
w życiu człowieka
dorosłego, np.
strata kogoś bliskiego, zmiana w sytuacji zawodowej
pesymistyczny styl
wyjaśniania è
niepowodzeń
stan bezradności è
i depresji
zmiany fizjologiczne:
zmniejszenie się è
liczby katecholamin
(adrenaliny i noradrenaliny)
wzrost wydzielania
endorfin è
mamy dwa rodzaje
endorfin: dobre i złe => tu wydzielają się i dobre i złe, ale te niedobre nadmiernie uspokajają organizm
osłabienie systemu immunologicznego => choroba
typ osobowości D
ð inaczej osobowość stresowa lub neurotyczna introwersja
terminu „os. typu D” po raz pierwszy użył J. Denolett w 1995 r.
• dwa wymiary: - negatywna emocjonalność: dysforia, zamartwianie się, irytacja
- zahamowanie społeczne: dyskomfort w obecności innych, skrytość,
brak równowagi społecznej
zespół psychosomatyczny osobowości typu D:
• tendencja do zamartwiania się i odczuwania napięcia
• niskie poczucie bezpieczeństwa
• pesymistyczny sposób patrzenia na świat
• poczucie bycia nieszczęśliwym
• lęk przed dezaprobatą i odrzuceniem
• słabe więzi z innymi
• tendencja do obwiniania się
• skłonność do depresji
• niskie poczucie własnej wartości
• niskie poczucie satysfakcji z życia
• poczucie wyczerpania
mechanizm rozwoju choroby „przy pomocy” osobowości D
3 komponenty:
komponent poznawczy: percepcja świata jako zagrożenia
komponent emocjonalny: negatywna emocjonalność
komponent behawioralny: hamowanie społeczne
è zmiany wegetatywno-somatyczne
(nadmiar wydzielania się kortyzolu i katecholamin)
è choroba
np. cukrzyca typu II
1
psychUW