Konstytucja 1818.pdf

Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okrgu

z dnia 15 lipca - 11 wrzenia 1818 r . 1

Konstytucje polskie 1791-1921. Wydaþ M. Handeisman. Warszawa 1922,

Pod opiek’ prawa zostaj’ tak ) e wyznania tolerowane.

Artyku IV. Rz’d Wolnego Miasta Krakowa i jego okrgu zostaje w

senacie, zo)onym z dwunastu czonków, nazwanych senatorami, i je-

dnego prezesa. Senat sprawuje w caej zupenoci wadz wykonawcz’.

Wszelka wadza wykonywuj’ca lub administracyjna od niego tylko pocho -

dzi* mo)e. [...]

Artyku V. Dziewiciu senatorów, licz’c w to prezesa , bdzie

Artyku I. Religia katolicka apostolska rzymska (wyznawana od

wikszej czci mieszkaców Wolnego Miasta Krakowa i jego okrgu)

utrzymuje si, jako religia kraju. Bdzie zawsze przedmiotem

szczególniejszych stara rz’du, nie uwaczaj’c w niczem wolnoci innych

obranych od Zgromadzenia Reprezentantów. Czterech za wybranych

zostanie przez kapitu i uniwersytet, z których ka)da ma prawo mianowa*

spomidzy siebie po dwóch czonków do zasiadania w senacie, jednego

do)ywotnio, drugiego do czasu. [...]

wyzna chrzec i jaskich, które wszystkie bez )adnego wy’czenia bd’

mogy by* wyznawanemi wolno i publicznie pod opiek’ rz’du.

Artyku II. Wszystkie wyznania chrzecijaskie nie stanowi’ )adnej

ró)nicy w prawach towarzyskich.

Artyku VI. Szeciu senatorów bdzie do)ywotnich. Prezes senatu

zostanie w urzdowaniu przez lat trzy, lecz mo ) e by* na nowo obranym,

równie) jak senatorowie. Poowa senatorów czasowych wyjdzie z senatu,

zostawuj’c miejsce nowo obranym. Senatorowie czasowi delegowani od

Artyku III. Prawa tera,niejsze rolników bd’ utrzymane. Ka)demu

wieniakowi wolno jest przenie* osob swoj’ , równie jak swoj’ wasno*

wedle form, ustawami przepisanych. Stosunki wocianina wzgldem

waciciela gruntów stanowi umowa b’d, domniemana, b’d, wyra,na;

kapituy i uniwersytetu zmienia* si corocznie bd’. [...]

Artyku VII. Czonki duchowiestwa wieckiego i uniwersytetu, rów-

nie jak waciciele ziemi, domów lub jakich b’d , innych dóbr nierucho-

mych, je)eli opacaj’ pi*dziesi’t zotych polskich podatku gruntowego,

entreprenerowie fabryk 2 lub rkodzielników, kupcy hurtowi i wszyscy

zapisani na czonków giedy albo kongregacji kupieckiej, artyci, w pi-

knych sztukach celuj’cy, to jest znakomici z talentów, znajomoci lub

u)ytecznych wynalazków i przysug, poczynionych handlowi b’d, sztu-

równie pierwsza, jak druga cile zachowywana by* powinna. Wzgldnie

ziemi, i onemu do uprawiania u)yczonej, uwa)a* go nale)y jako

dzier)awc, opacaj’cego dzier)aw swoj’ b’d, to pienidzmi, b’d,

ziemiopodami, b’d, te) posugami osobistemi. Równie w acicielowi, jak

dzier)awcy | wolno jest zrzec si umowy domniemanej i zawrze* nowe

umowy. Ka ) dy 1 rolnik ma n i ezaprzeczon’ zdolno* u)ywania wszystkich

praw cywilnych i politycznych b’d, czynnych (actifs), b’d, biernych

(passifs), je ) eli posia da wasnoci, przez konstytucj )’dane. W obliczu

kom, profesorowie szkó publicznych, nauczyciele i inne osoby, trudni’ce

si instrukcj’ publiczn’ , jak skoro dojd’ penoletnoci, ustawami przepi-

sanej, mie* bd’ prawo polityczne obieralnoci. Bd’ tak ) e mogli by*

prawa wszyscy obywatele s’ równi i wszyscy zostaj’ pod równ’ onego)

opiek’ , bez ) adnej ró)nicy stanów lub kondycji. [...]

Ka)demu obywatelowi wolno jest opuci* ojczyzn.

obieranymi, je)eli nadto dopeni’ warunków artykuu 19 konstytucji ozna-

czonych.

Rolnikom nie maj’cym jeszcze nabytej wasnoci gruntowej wolno

3) z trzech praatów, delegowanych od kapituy;

4) z trzech doktorów fakultetów, delegowanych od uniwersytetu;

5) z szeciu urzdników pojednawczych 3 , w urzdowaniu bd’cych,

bdzie przed nabyciem onej posya* do waciwych zgromadze gmin-

nych, z ka)dej wsi obejmuj’cej wicej ni) dziesi* domów wieniaczych,

jednego chrzecijanina sporód siebie wybranego, który w imieniu swoich

wspómieszkaców sprawowa* bdzie prawo polityczne obieralnoci.

wzitych z kolei wedle liczby porz’dkowej ich okrgów.

Prezyduj’cy w Zgromadzeniu wybranym bdzie spomidzy trzech

czonków, delegowanych od senatu.

@aden projekt do ustawy b’d, nowej, b’d, zmierzaj’cej do zapro-

Wolno* jednak ta su)y* bdzie jedynie mieszkacom takiej woci, w

której by nie by )aden obywatel, prawa tego u)ywaj’cy. [...]

Artyku IX. Wolne Miasto Kraków z okrgiem bdzie podzielone na

gminy miejskie i wiejskie. Pierwsze z nich bd’ miay, ile miejscowo*

wadzenia jakiej zmiany w prawie lub w trwaj’cem urz’dzeniu nie bdzie

móg by* oddanym pod rozwag Zgromadzenia Reprezentantów, je)eli

poprzednio nie by udzielonym senatowi, i je)eli ten przedo)enia wi-

kszoci’ gosów nie przyj’. [...]

Artyku XVIII. S’downictwo jest niepodlegem 4 . Przez

niepodlego* sdziego rozumie* si ma su)’c’ mu wolno*

owiadczenia swojego zdania w s’dzeniu, bez ulegania wpywom wadzy

najwy)szej lub innym jakim b’d, wzgldom. Wszelkie inne okrelenie lub

pozwoli, po dwa tysi’ce; drugie za po trzy tysi’ce pi*set dusz najmniej.

Ka)da z tych gmin bdzie miaa wójta, wolno obranego i obowi’zanego

wykonywa* rozkazy rz’dowe; wójt ten zostawa* bdzie w urzdowaniu

przez dwa po sobie id’ce lata. [...]

Artyku X. W miesi’cu grudniu ka ) dego roku, poczynaj’c od pier-

wszego poniedziaku w tym ) e miesi’cu, bdzie Zgromadzenie Reprezen-

tantów, które du)ej nad cztery tygodnie (po odc i ’gniciu dni wi’t), to jest

nad dwadziecia cztery posiedze trwa* nie bdzie mogo. Zgromadzenie

tumaczenie niepodlegoci sdziego uznaje si za nadu)ycie.

Pomimo tej niepodlegoci, sdziowie bd’ pod nadzorem

rz’dowym. [...]

Artyku XIX. Z upynieniem szóstego roku, rachuj’c od daty

to sprawowa* bdzie wszystkie wasnoci wadzy prawodawczej,

roztrz’sa* rachunki roczne administracji publicznej i stanowi* coroczny

bud)et. [...]

Obiera* tak)e bdzie sdziów. [...]

ogoszenia ustawy konstytucyjnej, warunki do zostania senatorem z

wyboru reprezentantów bd’

1 ) mie* lat trzydzieci pi* skoczonych;

2) odby* zupene nauki w jednym z uniwersytetów, istniej’cych w krajach

Artyku XI. Zgromadzenie Reprezentantów skada* si bdzie

1 ) z deputowanych od gmin, z których ka)da obiera jednego;

2) z trzech czonków, delegowanych od senatu;

dawnego Królestwa Polskiego;

3) sprawowa* urz’d wójta przez lat dwa , sdziego przez lat dwa i

reprezentanta przez dwa zgromadzenia;

4) mie* wasno* nieruchom’ , pac’c’ sto pi*dziesi’t zotych polskich

podatku gruntowego i nabyt’ przynajmniej na rok przed obiorem;

5) nie by* krwi’ po’czonym w linii wstpnej, zstpnej ani pobocznej

rodzonego braterstwa z )adnym innym czonkiem senatu. [...]

Aby by* wybranym na reprezentanta gminy potrzeba

1 ) mie* dwadziecia sze* lat skoczonych;

2) odby* zupeny bieg nauk w uniwersytecie krakowskim albo w jednym z

wy)ej wzmiankowanych uniwersytetów;

3) mie* wasno* nieruchom’ , oszacowan’ na dziewi*dziesi’t zotych

polskich i nabyt’ przynajmniej na rok jeden przed wyborem;

4) )aden z urzdników (functionnaire) publicznych patnych nie bdzie

móg by* obrany reprezentantem, jak tylko za zezwoleniem senatu na po -

przedni raport waciwy wadzy jego. [...]

Artyku XX. Wszystkie akta urzdowe, prawodawcze i s’dowe

pisane bd’ w jzyku polskim [...].

Artyku XXIII. Prawo nie mo)e nigdy postanowi* zajcia na skarb

wasnoci obywatela , wyj’wszy przedmioty kontrabandy, przez skarb

zabrane.

Artyku XXIV. Wolno* druku jest nietykalna , zacz’wszy od dnia w

którym kodeks kryminalny ogoszonym zostanie. @adne pismo nie bdzie

poprzednio musiao by* poddawane pod cenzur. [...]

1 Tekst Konstytucji opracowa a Komisja Organizac y jna , z o)ona z trzech komisarzy

pastw zaborczych oraz trzech przedstawicieli Wolnego Miasta. Prace ukoczono

15 lipca, a 11 wrzenia 1818 r. przekazano Konstytucj w adzom Krakowa.

2 Entreprenerowie fabryk - osoby podejmuj’ce si wykonania robót rz’dowych albo

prywatnych w zak adach produkcyjnych.

3 Urzdnik pojednawczy - urzdnik pe ni’cy funkcje sdziego w okrgu przede

wszystkim dla nieletnich.

4 Niepodleg e - niezawis e.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: