zarządzania wykład ściąga2.doc

1.Omowić znaczenia pojęcia organizacja

Nazwa organizacja wywodzi się od łac. słowa  organella czyli wyspecjalizowana część komórki biologicznej lub ze slowa organom ( narzędzie, organ, instrument)

Nazwą organizacja obejmuje się każdy przedmiot złożony co najmniej  z 2 elementow pomiędzy którymi zachodzi podział pracy i specjalizacja

Organizacja jest wielkością części z których każda dązy do osiągnięcia zalozonego celu , które otrzymują się między sobą  w   równowadze dzięki wzajemnym powiązaniom.

Organizacja  jest to system którego wew. uporządkowanie polega na tym ze funkcjonalnie zróżnicowanie części przyczyniają się do powodzenia całości jest istotnym warunkiem powodzenia części.

Organizację możemy również definiować jako względnie trwały system zróżnicowany skorygowanych działań ludzkich wykorzystujących i przekształcających zbiór .... będących w dyspozycji w danej organizacji . A ten zbiór to : zasoby ludzkie , finansowe , rzeczowe

Organizacja to zespoły ludzkie tworzone rozmyślnie dla realizacji określonych celow charakteryzujące się podziałem pracy, podziałem władzy i przepływem informacji

2. Pojęcie i cechy organizacji w znaczeniu rzeczowym

Organizacja (znaczenie rzeczowe)- to istniejące realnie w czasie i przestrzeni celowe grupy ludzkie, -to pewien obiekt który można odróżnić od innych ze względu na jego cechy charakterystyczne. Cechy organizacji: 1)wyodrębniony element społeczeństwa 2)posiada swoiste cele 3)ma ograniczoną autonomię 4)uporządkowana wewnętrznie 5) działanie członków organizacje są bezosobowe 6)trwałość i ciągłość funkcjonowania

3.Scharakteryzowac podsystemy występujące w znaczeniu rzeczowym.

Podsystemy: - podsystem celów i wartości określający misję jako organiz. Spełnia na „ zewnątrz „ czyli w otoczeniu , w którym działa i do „ wewnątrz „ czyli wobec swych uczestników , filozoficznie a ściśle aksjologicznie uzasadnione tej misji oraz strategię

- podsystem psychospołeczny , który zawiera  uczestników  organizacji i ich motywacje , postawy , wartości , kulturę  oraz więzi społeczne występujące pomiędzy nimi

- podsystem struktury  , który obejmuje formalne zasady podziału zadań uprawnień informacji oraz władzy i odpowiedzialności w organizacji

- podsystem techniczny w skład którego wchodzą stosowane w organizacji technologie , umiejętności techniczne , maszyny , urządzenia itp.

- podsystem zarządzania obejmuje mechanizmy koordynacji i uzgodnienia pozostałych podsystemów w procesach podejmowania decyzji

4. Opisać otoczenie konkurencyjne organizacji.

Otoczenie konkurencyjne organizacji to konkurenci, zaś konkurenci to inne organizacje, które konkurują z nią o zasoby. Najbardziej oczywistym typem takich zasobów są pieniądze klientów. Konkurencja nie ogranicza się jedynie do klasycznych przedsiębiorstw. Np. uniwersytety konkurują ze szkołami zawodowymi, wojskiem, innymi uniwersytetami i rynkiem pracy o dobrych studentów.

Organizacje mogą również konkurować o różnego rodzaju zasoby inne niż środki pieniężne przeznaczone na wydatki konsumpcyjne. Dwie całkowicie niezależne organizacje mogą konkurować o uzyskanie kredytu od banku dysponującego środkami na akcję kredytową. Przedsiębiorstwa konkurują o wysokiej jakości siłę roboczą, przełomowe wynalazki i patenty a także o rzadkie surowce.

Często informacja o konkurentach jest całkiem łatwa do zdobycia, ale jednak niektóre organizacje strzegą swoich tajemnic dotyczących np. działalności badawczej, rozwoju wyrobów czy planowanych kampanii reklamowych.

5. Opisać makrootoczenie organizacji.

Otoczenie przedsiębiorstwa to zbiór składników otaczającej przedsiębiorstwo rzeczywistości, które wywierają wpływ na przedsiębiorstwo i na które firma ma również pewien wpływ. Otoczenie odgrywa ważną rolę jako czynnik sukcesu lub porażki firmy.

Do makrootoczenia należą m.in.: ekonomia, demografia, czynniki polityczne, społeczne, technologiczne, międzynarodowe, oraz prawne. Są to również zjawiska, instytucje wywierające wpływ na funkcjonowanie organizacji na danym terenie.

6.Wymień podstawowe charakterystyki opisu sposobu oddziaływania otoczenia na organizację i przedstaw szczegółowo jedną z nich.

Do opisu sposobu oddziaływania otoczenia na organizacje można użyć trzech podstawowych charakterystyk: 1)zmienności i złożoności otoczenia- jako jeden z pierwszych znaczenie otoczenia organizacji dostrzegł Thomson, twierdzi on że otoczenie organizacji można opisac zgodnie z dwoma wymiarami: stopniem zmienności i stopniem jednorodności, stopień zmienności to zakres w jakim otoczenie jest stosunkowo stabilne lub stosunkowo dynamiczne. Stopień jednorodności to zakres w jakim otoczenie jest  stosunkowo proste lub stosunkowo złożone, oba te wymiary nakładają się na siebie określając łącznie poziom niepewności jaka napotyka organizacja np: proste i stabilne otoczenie stwarza najmniejsza niepewność, otoczenie złożone i dynamiczne zaś niepewność największą. 2)siły konkurencji 3) zakłócenia w otoczeniu

10.Pojęcie zarządzania i jego funkcje

Zarządzanie - to zestaw działań  obejmujący planowanie i podejmowanie decyzji , organizowanie , przewodzenie tj.  kierowanie ludzmi i kontrolowanie skierowanych na zasoby organizacji ( ludzkie, finansowe , rzeczowe i informacyjne ) i wykonywanych  z zamiarem osiągnięcia celów  organizacji w sposób sprawny i skuteczny.

Funkcje zarządzania :

1) planowanie i podejmowanie decyzji

Planowanie  - wytyczanie celow w organizacji i określanie jak można najlepiej osiągnąć .

Podejmowanie decyzji – czyli proces planowania obejmująca wybor trybu dzialania spośród zestawu dostępnych możliwości

2) organizowanie – logiczne grupowanie działań i zasobów

3) przewodzenie – zespoł procesow wykorzystywanych po to , aby skłonić członków organizacji do wzajemnej wspołpray w interesie organizacji

4) kontrolowanie – obserwowanie postępów organizacji w realizowaniu jej celów

12.Funkcje celów organizacji oraz rodzaje celów

Cel – stan jakiegoś przedmiotu działania w postaci rzeczy lub procesu, który ma być wytworzony . Cele wyznaczają zasadniczy kierunek funkcjonowania organizacji jej role , misje i zadania.

Funkcje celów

1)      stanowią wskazówkę i nadają jednolity kierunek działania ludzi pracujących w organizacji. Wytyczne cele pozwalają  wszystkim zrozumieć , dokąd organizacja zmierza i dlaczego osiągniecie tego celu jest ważne.

2)      Praktyka ustalania celów wpływa bezpośrednio na planowanie

3)      Cele mogą być źródłem motywacji dla pracowników organizacji

4)      Cele skuteczny mechanizm oceny i kontroli

Rodzaje celów:

1)      podział celów ze względu na szczeble zarządzania

- c. strategiczne są wyznaczone na najwyższym szczeblu i dla najwyższego kierownika org.  Koncentrują na określaniu strategii  organiz.   I metod org. Duży wpływ na te cele ma otoczenie

- c. taktyczne ustalone na średnim poziomie. Kontrują się one na sposobie operocjonalizacji działań  niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych. Są celami średnioterminowymi i są średnio ważne

- c. Operacyjne  są wyznaczone przez menadżerów niższego szczebla i dotyczą krótkookresowych żądań związanych z celami taktycznymi.

2) podział celów ze wzg. Na różne grupy społeczne

- cele realizowane w stosunku do właścicieli

- cele realizowane w stosunku do pracowników

- cele realizowane w stosunku do klienta

3) podział ceów ze wzgl. Na różne typy  społeczne

- cele realizowane w stosunku do właścicieli

- cele realizowane w stosunku do pracowników

- cele realizowane w stosunku do klienta

4) podziała celów  ze wzgl. Na czas realizacji

- długoterminowe ( powyżej 5-10 lat)

- średnioterminowe (od 1-5 lat)

- krótkoterminowe (do 1 roku)

5) podział celów ze względu na stopień ogólności celów

- przetrwanie i rozwój organizacji

- max zysków max budżetów

5) podziała celów ze wzgl. Na dziedzinę przedsiębiorstwa

- funkcje przedsiębiorstwa – wyodrębnione ze sobą grupy czynności których ciągle wykonywanie prowadzi do osiągnięcia celów firmy

-   funkcje kierownicze – powiązane ze sobą  grupy czynności , powinny być wykonywane w sposób ciągły przez menedżerów ( planowanie , organizowanie , przywództwo , kontrola)

13. Przedstaw model procesu planowania w organizacji

Opierając się na zrozumieniu otoczenia menedżerowie muszą ustalić co jest ogólnym posłannictwem firmy. Misja firmy decyduje o jej celu, założeniach, wartościach i kierunkach działania. Na podstawie misji ustala się cele i plany, a bezpośrednio z niej wynikają cele strategiczne. Cele te i misja wspólnie pomagają określić plany strategiczne. Strategiczne cele i plany są podstawowymi elementami niezbędnymi do opracowania planów taktycznych, ale wraz z celami taktycznymi, pozwalają formułować cele operacyjne. Te cele oraz odpowiednie plany taktyczne decydują o planach operacyjnych. Cele i plany na każdym szczeblu mogą być również wykorzystywane jako podstawa przyszłej działalności na wszystkich szczeblach.

14. Wymień i scharakteryzuj rodzaje planów w organizacji

I.  Z punktu widzenia szczegółowości celów:

1. plan strategiczny – to ogólny plan zawierający decyzje dot. alokacji zasobów, priorytetów i działań niezbędnych do osiągnięcia celów strategicznych; Jest ustalany przez najwyższe kierownictwo i zarząd, na ogół mają najdłuższy horyzont czasowy;

2. plan taktyczny – nastawiony na osiągnięcie celów taktycznych, opracowany dla realizacji określonych części planu strategicznego. Na ogół angażuje wyższy i średni szczebel zarządzania, ma horyzont czasowy nieco krótszy niż plan strategiczny i koncentruje się na konkretnych sprawach.

3. plan operacyjny – koncentruje się na realizacji planów taktycznych dla osiągnięcia celów operacyjnych. Opracowuje go kadra średniego i niższego szczebla kierowniczego. Koncentruje się na krótkim okresie i ma stosunkowo wąski zasięg.

ü Jednorazowy – (program, projekt) plan opracowany w celu przeprowadzenia działań, które w przyszłości najprawdopodobniej nie będą powtarzane;

ü Ciągłe – (wytyczne polityki, przepisy i regulaminy, standardowa procedura działania) wykorzystywane do działań powtarzających się regularnie co pewien czas;

II.  Z punktu widzenia horyzontu czasowego:

1. długookresowe – obejmują okres wieloletni

2. średniookresowe – obejmują na ogół okres od roku do 5 lat

3. krótkookresowe – obejmują na ogół okres jednoroczny lub krótszy;

16. Pojęcie i rodzaje planów operacyjnych.

Plany operacyjne. Plan operacyjny koncentruje się na realizacji planów taktycz­nych, które mają wspierać osiąganie celów operacyjnych. Opracowuje go kadra śred­niego i niższego szczebla kierowniczego. Plany operacyjne koncentrują się na krótkim okresie i mają stosunkowo wąski zasięg. Każdy taki plan obejmuje dość wąski zestaw działań. Rodzaje planów operacyjnych: 1) planu jednorazowe-plan przygotowywany do realizacji działań które zapewne nie będą powtarzane: a)program-jednorazowy plan dla szerszego zestawu działań b)projekt- plan jednorazowy  węższym zakresie i mniejszej złożoności niż program 2)plany ciągłe- plan trwale obowiązujący opracowany dla działań które powtarzają się regularnie w pewnym czasie a)wytyczne polityki-plan ciągły który określa ogólną reakcję organizacji na pewien problem lub sytuację b)standardowa procedura działania-plan ciągły określający kroki jakie należy poczynić w określonych okolicznościach. C)przepisy i reguły postępowania- planu ciągłe opisujące dokładnie sposób wykonania określonych czynności

17. Przedstaw główne bariery w ustalaniu celów i planowaniu w organizacji

Niewłaściwe cele mogą występować w różnych formach. Nie­właściwe może być np. wypłacanie akcjonariuszom wysokiej dywidendy, jeżeli doko­nuje się to kosztem badań i prac rozwojowych. Cele mogą być również niewłaściwe, jeśli są nieosiągalne. Cele mogą być również niewłaściwe, jeżeli wyraża się w nich zbyt wielki nacisk na ilościo­we albo jakościowe mierniki powodzenia. Pewne cele. zwłaszcza odnoszące się do sfery finansów, można wyrazić ilościowo, są obiektywne i można je weryfikować. Na­tomiast inne cele, np. rozwój i zadowolenie pracowników, trudno ująć ilościowo, je­śli w ogóle jest to możliwe. Organizacje same się proszą o kłopoty, jeśli kładą zbyt wielki akcent na jednego typu cele, zaniedbując inne.

Niewłaściwy system nagradzania. W pewnych warunkach nieodpowiedni system nagradzania działa jako bariera w ustalaniu celów i planowaniu. Na przykład może być tak, że kogoś nagradza się za mało sprawne wyznaczanie celów albo na odwrót -ktoś, kto działa prawidłowo, zostaje bez nagrody lub wręcz jest karany. Jeśli organizacja kładzie zbyt wielki nacisk na krótkookresowe wyniki, menedże­rowie mogą przeoczyć problemy długookresowe, zaprzątnięci ustalaniem celów i for­mułowaniem planów uzyskania wyższych zysków w krótszym okresie.

Dynamiczne i złożone otoczenie. Charakter otoczenia organizacji jest również barierą w skutecznym ustalaniu celów i planowaniu. Szybkie zmiany, innowacje techniczne oraz intensywna konkurencja mogą utrudnić organizacji właściwą oce­nę przyszłych możliwości i zagrożeń

Niechęć do ustalania celów Jej przyczyną może być brak wiary w sukces albo obawa przed niepowodzeniem. Jeśli menedżer wyznaczy cel konkretny, sformułowany zwięźle i umiejscowiony w czasie, wówczas bez trudu będzie można sprawdzić, czy ten cel osiągnął. Menedżerowie, którzy świadomie lub nieświadomie próbują uniknąć takiej odpowiedzialności, najprawdopodobniej będą hamowali wysiłki planistyczne firmy.

Opór wobec zmian Z samej swej istoty planowanie oznacza jakieś zmiany w organizacji, ludzie na ogół stawiają opór zmianom

Ograniczenia Kolejną poważną przeszkodą w procesie planowania są różne osraniczenia swobody działania organizacji. Do najpowszechniejszych ograniczeń należą: niedobór zasobów, restrykcyjna polityka rządu i silna konkurencja. Czynnikiem ograniczającym jest również czas. Skuteczne plano­wanie wymaga czasu, energii i niezachwianej wiary w jego znaczenie.

18. Scharakteryzuj metodę zarządzania przez cele

Organizacje ustalają wiele różnych rodzajów celów, między którymi czasem do­chodzi do sprzeczności lub konfliktów. Aby rozwiązywać takie problemy, menedżerowie muszą rozumieć koncepcję optymalizacji. Optymalizacja wymaga równoważenia i godzenia możliwych kon­fliktów między różnymi celami. Ze względu na możliwość pojawienia się konfliktu celów menedżer musi szukać spraw, w których cele są niespójne, i zadecydować, czy należy osiągać jakiś cel kosztem rezygnacji z innego, czy poszukiwać jakiegoś celu pośredniego, godzącego oba.

19. Przedstaw i scharakteryzuj główne elementy składowe strategii organizacji

Elementy składowe strategii: 1) wyróżniająca się umiejętność- mocna strona organizacji, która odznacza się tylko niewielka liczba konkurujących ze sobą firm 2) zasięg- w zastosowaniu do strategii zasięg określa zespół rynków, na których dana organizacja będzie konkurować 3) sposób w jaki organizacja rozdziela swoje zasoby na różne obszary na których konkuruje.

20. Wymień i scharakteryzuj poziomy strategii w organizacji

Większość współczesnych przedsiębiorstw opracowuje strategie na dwóch różnych poziomach. Poziomy te dają organizacjom bogaty zestaw strategicznych możliwości. Wyróżniamy: 1)strategię na poziomie autonomicznej jednostki gospodarczej- jest to zestaw wariantów strategicznych, spośród których organizacja dokonuje wyboru, prowadząc działalność w określonej gałęzi lub na konkretnym rynku. 2) strategia na poziomie przedsiębiorstwa- jest to zestaw wariantów strategicznych spośród których organizacja dokonuje wyboru, zarządzając swoimi operacjami jednocześnie w kilku gałęziach i na kilku rynkach.

21. Przedstaw istotę analizy SWOT

SWOT- skrót od ang. słów 1)mocne strony (strengths)- wewnętrzne pozytywne- umiejętności lub potencjał umożliwiający organizacji rozumienie strategii i wprowadzanie ich w życie a) powszechnie występująca mocna strona b) naśladownictwo strategiczne c) trwała przewaga konkurencyjna 2) słabe strony(weaknesses)-wewnętrzne negatywne-to konsekwencje ograniczeń zasobów i niedostatecznych kwalifikacji a) niekorzystna pozycja konkurencyjna b) słaby image firmy c) przeciętne umiejętności kadry kierowniczej d) przestarzałe maszyny produkcyjne e)trudności w dotarciu do nowych klientów 3) szanse(oppurtunities)- zewnętrzne pozytywne- to zjawiska i tendencje w otoczeniu które jeśli zostaną odpowiednio wykorzystane mogę pobudzic do bardzo dobrych wyników działania  4) zagrożenia(threats)-zewnętrzne negatywne- obszar w otoczeniu który zwiększa trudności napotykane przez organizację w osiąganiu dobrych wyników działania. SWOT to staranna ocena wewnętrznych mocnych i słabych stron organizacji, a także szans oraz zagrożeń ze strony otoczenia w jakim działa. W analizie typu SWOT najlepsze strategie prowadzą do wypełniania misji organizacji poprzez opracowanie dobrych strategii które 1) wykorzystują szanse przed jakimi staje organizacja i jej mocne strony przy jednoczesnym 2) neutralizowaniu zagrożeń ze strony otoczenia oraz 3) unikaniu słabych stron. Zrozumienie różnic między powszechnie występującymi mocnymi stronami organizacji i wyróżniającymi się umiejętnościami może pomóc menedżerom uniknąć równości konkurencyjnej i uzyskać konkurencyjną przewagę.

1) pozycja mini-maxi Strategia konkurencyjna wykorzystanie szans, wypełnianie luk rynkowych, likwidowanie słabości (selekcja produktów, rozwijanie nowych produktów, poszukiwanie nowych rynków)

2) pozycja maxi-maxi Strategia agresywna- silna ekspansja i dywersyfikacja działalności (akwizycja słabszych konkurentów,

koncentracja zasobów na konkurencyjnych produktach)

3) pozycja mini-mini Strategia defensywna- likwidacja firmy lub połaczenie sie z inna (redukcja kosztów, outsourcing aktywów, downsizing kadrowy, poszukiwanie wzmocnien)

4) pozycja maxi-mini Strategia konserwatywna- wykorzystanie silnych stron do przeciwdziałania zagrożeniom (powiększanie zasobów finansowych i handlowych, zwiększanie produktywności, poszukiwanie nisz rynkowych)

23.  Scharakteryzuj istotę strategii opartej na portfelu przedsiębiorstwa

Metoda zarządzania portfelem jest wykorzystywane przez zdywersyfikowane organizacje do określenia, w które dziedziny się angażować i jak zarządzać różnymi strategicznymi jednostkami operacyjnymi w celu zmaksymalizowania wyniku całego przedsiębiorstwa. Wśród ważnych technik zarządzania portfelem trzeba wyminiec Macierz BCG (metoda oceny jed. operacyjnych wg stopy wzrostu ich rynku oraz udziału organizacji w rynku) – pomaga menedżerom w dojściu do lepszego zrozumienia wkładu różnych strategicznych jednostek operacyjnych w wyniku całego przedsiębiorstwa, oceniając każdą taką jed. na podstawie tempa wzrostu jej rynku i względnego udziału w rynku, menedżerowie mogę podejmować decyzje o tym czy inwestować w nią więcej środków czy też raczej sprzedać ją lub zlikwidować. Drugą istotną techniką jest Selektor jednostek General Electric (metoda oceny jednostek wg dwóch wymiarów: 1) atrakcyjności branży i 2) pozycji konkurencyjnej. Na ogół im atrakcyjniejsza jest dana branża i im mocniejsza pozycja danej jednostki, tym więcej powinna zainwestować organizacja w tę jednostkę)- jest bardziej wyrafinowanym podejściem do zarządzania portfelem niż BCG, na pozycję konkurencyjną danej jednostki i atrakcyjnośc jej branży składa się wiele czynników co pozwala na precyzyjniejsza klasyfikację, ona natomiast umożliwia menedżerom skuteczniejsze rozdzielanie zasobów organizacji między różne możliwe jednostki.

24. Przedstaw i krótko scharakteryzuj model adaptacyjny strategii na poziomie jednostki operacyjnej.

Model adaptacyjny - opiera się na przekonaniu że menedżerowie powinni dopasowywać strategię do podstawowych warunków panujących w otoczeniu. W ramach tego modelu mówi się o:

1) strategia poszukiwacza- (innowacyjny i zorientowany na wzrost, poszukuje nowych rynków i nowych możliwości wzrostu, zachęca do podejmowania ryzyka)strategia zgodnie z którą firma pobudza kreatywność i elastyczność i często przyjmuje zdecentralizowaną strukturę

2) strategia obrońcy- (broni już posiadanych rynków, utrzymuje stabilny wzrost, obsługuje dotychczasowych klientów)- to strategia w myśl której firma koncentruje się  na obniżaniu kosztów produkcji i poprawie wyników aktualnie wytwarzanych produktów.

3) strategia analityka- (utrzymuje obecnie posiadane rynki i obecny poziom zadowolenia klienta z umiarkowanym akcentem na innowacje) – to strategia zgodnie z którą firma  próbuje utrzymać swoje obecne jednostki i wprowadzić pewne innowacje w nowych jednostkach.

4) strategia biernej reakcji (brak jasnej strategii, reaguje na zmiany w otoczeniu, dryfuje zgodnie z biegiem wydarzeń)- to strategia ujawniająca fakt że nie ma spójnego podejścia do strategii.

26. Wymień i krótko scharakteryzuj rodzaje strategii funkcjonalnych.

Strategie funkcjonalne:
a) marketingu - strategie te zajmują się takimi sprawami jak: techniki promocyjne które zostaną zastosowane, kształtowanie cen, struktury produkcji, oraz ogólny wizerunek firmy
b) finansów - strategie określające strukturę kapitałową organizacji, zadłużenie, procedury zarządzania aktywami, pasywami
c) produkcji - strategie zajmujące się problemami jakości, wydajności itp.
d) zasobów ludzkich - strategie zajmujące się wynagrodzeniami, doborem kadr, oceną wyników, i innymi aspektami zasobów ludzkich organizacji
e) badawczo - rozwojowe strategie koncentrujące się na sprawach rozwoju produktu, licencjonowaniem wysiłku innowacyjnego organizacji.

27. Typy decyzji:

a) decyzje zaprogramowane- decyzje mające kompletną strukturę lub powtarzające się z pewną częstotliwością (bądź jedno i drugie). Wiele decyzji dotyczących podstawowych systemów i procedur operacyjnych oraz standardowych transakcji zawieranych przez organizację należy do tego gatunku i może być zaprogramowanych.

b) decyzje nie zaprogramowane- decyzje o niezbyt wyraźnej strukturze, podejmowane znacznie rzadziej niż decyzje zaprogramowane. Głównymi czynnikami w decyzjach nie zaplanowanych są intuicja i doświadczenie. Większość decyzji podejmowanych przez menedżerów najwyższego szczebla i dotyczących strategii (włącznie z fuzjami, zakupami i przejęciami innych firm) oraz projektowania organizacji to decyzje nie zaprogramowane. Podobny charakter mają decyzje dotyczące nowych zakładów, nowych wyrobów, umów zbiorowych i problemów prawnych.

Warunki podejmowania decyzji:

a) stan pewności- sytuacja, w której podejmujący decyzję zna z rozsądnym zakresem pewności dostępne warianty wyboru oraz ich warunki. Sytuacje w st...