Procesy geologiczne oraz struktury - ściąga.doc

                      Procesy geologiczne oraz struktury, tekstury w zależności od genezy skał.

PROCESY GEOLOGICZNE – to zespół procesów fizycznych fizycznych chemicznych, które prowadzą do zmian powierzchni ziemi i całej skorupy ziemskiej zachodzących na powierzchni skorupy ziemskiej jej wnętrzu w górnym płaszczu i głębszych warstwach ziemi.

Przyczyna tych:

- energia pochodząca z zewnątrz ziemi – to energia promieniowania słońca,

- energia pochodząca z wewnątrz ziemi – jest siła ciężkości i ciepło ziemi.

Proces geologiczny wywołane przez energie wewnętrzną i zewnętrzną mogą być niszczące lub budujące, Zarówno z niszczeniem jak i budowaniem różnych form powierzchni ziemi jest znaczny transport, który przemieszcza produkty niszczenia z jednych terenów na inne.

Wszystkie procesy można podzielić:

1. PROCESY ENDOGENICZNE ( wewnet.) – t.z. takie, które zachodzą pod wpływem energii nagromadzonej we wnętrz ziemi;
2. PROCESY EGZOGENICZNE ( zew. ) – t.z. odbywające się w wyniku oddziaływania energii słonecznej oraz sił grawitacyjnych między ziemią, księżycem a słońcem;

Zaliczamy procesy:

·         WIETRZNE – rozpad mochoniczny i rozkład chemiczny skał pod wpływem nasłonecznienia oddziaływanego na skale wód gruntowych, świata organicznego zachodzi. na pow. ziemi i w strefie przy powierzchni;

·         EROZJA – jest to mechaniczne niszczenie skał przez wody, lodowce i wiatr;

·         POWIERZCHNIOWE RUCHY MASOWE – to jest przemieszczanie się w dół po stoku przy powierz. partii skał i zwietrzonych w wyniku oddziaływania sił ciężkości.

Ich łączne działanie trzech wyżej zwane jest DENUDACJĄ.

DENUDACJA – jest to zespół procesów związanych z powierzchniowym przemieszczenia się mas skalnych po nachylonej powierzchni pod wpływem siły ciężkości wody powierz. nasączonej skały.

·         SEDYMENTACJA – jest to gromadzenie się osadów w wyniku osadzania materiału okruchowego, dział. organ. lub wtrynia z wód. W rezultacie powstają skały osadowe.

Denudacja i sedymentacja składa się łącznie na proces zrównania, czyli GRADACJĘ.

GRADACJA – jest to zrównanie powierzchni w wyniku niszczenia wzniesień i zasypywania.

Nat. do procesu endogenicznego zaliczamy:

·         DIASTRAFIZM – jest to zas. proces prowadzący do ruchów i deformacji skorupy ziemi;

·         MAGMATYZM – jest to ogół procesów prowadzących do tworzenia się i przemieszczania się magmy w litosferze łącznie ze zjawiskiem powstawania skał magmowych. Obejmuje zjawisko: platonizmu i wulkalizmu.

PLATONIZM – zjawisko tworzenia się w litosferze stoków magmowych, ich przemieszczenia i przecięcia pod powierzchnią ziemi.

WULKANIZM – to proces formowania się we wnętrz skorupy ziemskiej upłynnionego stoku gliny i wydobywające się go wraz z gazami, parami i częściami stałymi na powierzchni.

·         METAMORFIZM – jest to zas. proc. powodujący przeobrażenie skał poddanych oddział. wys. temp. i ciś. W zależ. od ciśnienia i temperatury wyróżniamy metamorfozy:

* m. dynamiczna – wywołany wzrost ciśnienia;

* m. dyslokacyjna - będących rezultatem ruchów wewnątrz mas skalnych i związanych z innymi deformacjami;

* m. regionalny – naj. zasięg., następ. pod wpływem równoczesnego wzrostu ciśnienia i temperatury;

* m. kontaktowy ( termiczny) – zależy głównie od wzrostu temp.;

* m. zderzeniowy – powstaje przy zderzeniu ciał kosmici. głównie meteorytów meteorytów powierzchnią ziemi;

* m. regresywny (diawtoreza) – polega na przemianie minerałów powstałych w warunkach wyżej temp. i ciś. w minerały trwałe;

* m. ultrametmorfizm – proces przeobrażenia skał w warunkach ich częściowego stopienia. Dalszy postęp. w upłynnienia to gnateksyz.

* m. inekcyjny – polegający na wdzieraniem się magmy w otaczające skały.

SKAŁA – naturalny zas. minerałów powstałych w skutek określonego procesu geologicznego.

Skały zbudowanie z jednego rodzaju minerału – SKAŁY MONOMINERALNE

z różnych minerałów SKAŁY ……

Skały są różnorodne:

·         Skały magmowe – produktem zastygania stopu krzemianowego. Jeżeli stop krzepnie w głębi skorupy ziemskiej to powstają skały nazywane głębinowymi plutonicznymi.

Gdy natomiast zastyg. odbywa się nad powierzchnią ziemi nazywamy wylewnymi (wulkanicznymi).

Skały tworzące się w warunkach podziemnych nazw. żyłowymi.

Skały bogatsze w krzemionkę zawierające kwarc i jasne skalania chartka. się jasną lub szarą barwą nazyw. kwaśnymi.

Skały uboższe w krzemionkę zawierające krzemiany wapnia magnezu i żelaza chartka. się ciemną i czarną barwą nazyw. zasadniczymi.

Skały magmowe – są produktem aktywności czynników wewnętrznych, mają charak. pierwotny.

Pozostałe grupy skał (osad. i miner.) powstałe z przeistoczenia się skał magmowych mają charakter utworów wtórnych.

Charakterystyczną cechą skał osadowych to:

* jest występowanie w formie warst czy pokładów;

* zawartość mineralizowanych organizmów lub ich fragmentów w postaci skamieniałości.

Skład skał osad. dzieli się na dwie grupy:

- I gr. skł. allogeniczne (utworzone poza miejscem osadzania)

- II gr. skł. antigeniczne (utworzone na miejscu osadzania

W skutek sedymentacji chem. , organ. oraz diagenezy.

Skały osadowe w zależności od składu minerl. i genezy dzielą się na trzy grupy:

1. okruchowe – powstaje wskutek rozkruszenia skał starszych, są luźne i spojone subst. miner. zwanymi spoiwem
2. skały iłowe- powstałe przez osadzanie się drobnej zawiesiny w środowisku lądowym, morskim, wodnym.

Głów. skł. są minerały ilaste, mogą zawierać materiał okruchowy, chemiczny i organiczny.

·         Skały organiczne – tworzące się w wyniku obumierania organizmów roślinnych i zwierzęcych oraz stopniowego gromadzenia się …… trwałych szczątków w obniżeniach terenu lub zasobach wodnych.

·         Skały chemiczne – powst. wskutek wytrącania się substancji z roztworów wodnych ( z wody morskiej).

3. skały metamorficzne – powst. w wyniku oddziaływania wysokiego ciśnienia i temperatury a czasem też czynników chemicznych na skały już istniejąca magmowa lub osadowe skały te powstają w głębi ziemi.

STRUKTURA – to sposób wykształć. skład. skały.

TEKSTURA – to sposób przestrzennego rozmieszczenia skł. w skale.

Jeżeli chodzi o struk. w sk. magmowych:

1. ze względu na st. krystaliczn. skały wyróż. trzy:

·         Holokrystaliczna (hełnokrystaliczna) czyli wszystkie skł. skały są wykrostylizow.

·         Szkliste strukt. (niekrystaliczne) jest ona przeciwieństwem strukt pełnokryst. składa się z bezpostaciowego szkliwa pozbawionego skł. krystalicznych

·         Hipokrystaliczna (częściowokrystaliczna) posiada ……… w skale części skł. wykształcona jest w postaci kryształu obok których występuje bezpostaciowe szkliwo.

2. ze względu na wielkość skł. struk. dzielimy na:

·         struk. fenerokrystaliczna (jawnokrystaliczna) przy której wszystkie kryształy można rozpoznać mikroskopowo

    - równzierniste – kiedy minerały tworzą ziarna jednakowej wielkości

* gruboziarnista pow. Ø 5 mm.

* średnioziarniste 2,5 – 5 mm.

* drobnoziarniste poniżej 2 mm.

    - nierównoziaeniste – ziarna są różnej wielkości

* na struk. profirowate – wielkość ziarna zmienia się stopniowo od naj. do najm. i strukt.?????

* fenerokrystalicznoprofirowe – kryształy duże i małe między którymi brak pośrednich

·         efanitowe ( niewidocznokrystaliczne) – przeciwieństwo feneokrystalicz., ponieważ nie można mikroskopowo dostrzec kryszt.

·         profirowe – jest to typ pośredni czyli wyst. kryształy widoczne mikroskop. rozrzucone w strukturze afamitowej.

Duże kryształy – fenokrysztaliczny

Masa – tło skalne lub siało skalne

3. ze względu na stopień osiągnięcia własnej postaci kryształu

Wyróż. trzy grupy:

·         k. antomorficzne – wykształcone prawidłowo ściany

·         k. hipantomoficzne – częściowo wykształcone prawidłowo

·         k. kseromorficzne – nie mają idealnego kształtu

·          

W skałach magmowych wyróż. skały specjalne:

1. struktura pasmowa – polega na tym, że kryształy skalne są przerastanie licznymi prawidłowo zorientowanymi wrostkami kwarcu

2. struktura poiklitowa – wyst. wówczas gdy duże kryształy jednego minerału są przetkane licznymi drobnymi kryształami innych minerałów

3. struktura ofitowa – wyst. w skale, które skł. się z etomorficznych kryszt. pliagiopklazu, które ukł. się w trójkątne zarysy obejmujące ziemne kseromorficzne kryształu piroksanu.

Tekstura (dwa kryteria)

1.      w zależności od stopnia uporządk. skł. skalnych

wyróżniamy dwa tekstury

a)      bezwładną – czyli skł. ułożone są dowolnie

b)     uporządkowana (kierunkowa) – skład. ułożone są w sposób regularny

DZIELIMY:

- tekstura równoległa – polega na tym, że skł. o płaskich lub wydłużonych kryształach ułożone są w przybliżeniu równolegle do siebie i dzielimy ją na sposób wykształcenia:

* tekstura linijkowa – polegająca na tym, że wydłużane kryszt. lub agregaty ułożone są równolegle do siebie

* tekstura płaska – minerały blaszkowe, tabliczkowe ułożone są większymi rozmiarami równolegle do wspólnej płaszczyzny. Nazywany jest również FOLIACJA.

* tekstura smugowa – minerały zgrupowane są w równoległych smugach o różnym składzie lub strukturze

* tekstury kuliste – skupienia kuliste są spojone ciastem skalnym. Po tej struk. należy:

^ t. sferoityczna (promienista) – wokół centrum ułożone są promieniście składniki prąckiowe

^ t. sferoidalna – wokół centrum minerały układają się koncentrycznie w przybliż. kulistym powłokami powłokami nie co odmiennej składzie

2.      w zależności od stopnia wypełnienia przestrzeni skalnej

a)      tekstura zbita (masywna) – minerały wypełniają ściśle całą przestrzeń skały

b)     tekstura porowata – w skale występ. wolne miejsce nie zapełnione podczas krystalizacji magmy

W zależności od kryształów porów. tkst. dzielimy na:

- wielolityczne – pary są kanciaste, pary nazyw. są mariolami

- t. pęcherzykowata – pary mają kształt kulisty

- t. gąbczaste – gdy w tekst. Pęcherzykowatej jest tak dużo pęcherzyków  że odzielają je tylko cienka ścianka skalna

- t. ….. – wypełnienia uległy pęcherzyki przez minerały wtórne to jest kwarce, kalcyt.

Skały osadowe ( okruchowe):

CECHY: 1. struktura – oznacza rozmiary czyli … mat. okruchowego. Wyróż:

                            - strukt. ksafitowa (żwirowa) – wielkość odruchów pow. 2 mm.

                            - struk. ksamitowa ( piaskowa) – wielkość odruchów od 2 – 0,1 mm

                            - strukt. anterytona (mułowa) - wielkość odruchów 0,1 – 0,01 mm

                            - struk. pelitowa (iłowa) - wielkość odruchów poniż. 0,01mm

                  2. Stopień selekcji

                            Gdy skała skł. się z odruchów jednej wielkości to jest dobrze wyselekcjonowana. Natomiast gdy skł. wchodzą różne frakcje określamy ją jako ………..

    3.  Stopień obtoczenia – skała 4-st. porównujemy boczne ściany

0.      z wzorcowym

1.      ziarna kanciaste

2.      okruchy słabo obtoczone

3.      okruchy  obtoczone (wypolerowane) ale są naraża.

4.      okruchy dobrze obtoczone czyli jest idealne obtoczenie

   4. Kształt:

                   Badając kształt ………… staramy się określić czy są kuliste, wrzecionowate, deskowate, płasko-wydłużone. Po ocenie kształtu posługujemy się diagramem ZINGA.

    5. Określanie chartka. pow.:

                    - czy jest pow. gładko, chropowato, matowata, błyszcząca

    6. Tekstury:

                          stwierdzamy teksturę oraz stwierdzamy stosunek ilościowy mat. okruchowego do spoiwa

Dwa typy spoiwa:

- spoiwo kontaktowe

- spoiwo masy wypełniające

                   7. Spoiwo – określenie składu spoiwa. Dzielimy na dwie grupy:

                                          1. chemiczna – która powstaje przez wytrącenie masy cementującej na drodze procesu chemicznego

                                          2. spoiwo eteryczne – obok  ………..spoiwo … główna masa wypełniająca stanowi drobnoziarnisty mat. okruchowy

                  8. Jest określenie skł. mineralnego lub litogicznego.

                            Podajemy przybliżone zawartości % poszczególnych minerałów , czy skał w materiale okruchowym. Jeżeli jest to nie możliwe to podajemy ile jest składników

STRUKTURY SKAŁ METAMORFICZNYCH

              Kryszt. rozwinięte w …….. matamorf. nasze nazwę blasków. Wszyst. strukt. określ. są jako blastyczne lub krystaloblastyczne.

              Gdy blosty są jednakowej wielkości mówimy o strukturze homeoblastycznej, gdy różnej heperoblastycznej. Gdy jeden minerał tworzy plastry znacznie większe od wszystkich pozostałych wtedy mówimy o strukturze poriloblastycznej.

              TEKSTURY:

1.      bezwładna

2.      kierunkowa – ma równoległe: linijna (równoległa do siebie), płaska

Gdy natomiast występ. w skale nieciągłe soczewki mówimy o teksturze soczewkowatej

Natomiast w składach odznaczających się przewagą minerałów blaszkowych i foliacja jest doskonale wykształcona tekstura nosi nazwę tekstury łupkowatej ( dobra oddzielność …)

&...