JAK UNIKAĆ SZAREJ PLEŚNI W UPRAWACH POMIDORÓW W WEŁNIE MINERALNEJ.pdf

WARZYWNICTWO

JAK UNIKAĆ SZAREJ PLEŚNI W UPRAWACH POMIDORÓW W WEŁNIE

MINERALNEJ?

Piotr Słomiany

Spośród chorób grzybowych największe straty w uprawach pomidorów w wełnie

mineralnej powoduje szara pleśń ( Botrytis cinerea ). Porażane są pędy, liście, kwiatostany i

owoce (fot. 1). Szara pleśń w krótkim czasie może opanować nawet do 40% roślin.

Pomidory są atakowane przez tę chorobę już od marca. Infekują zarodniki konidialne oraz

grzybnia. Zarodniki wnikają do rośliny przez naturalne otwory, na przykład aparaty

szparkowe, oraz w miejscach uszkodzenia tkanek. Grzybnia natomiast rozwija się

macerując skórkę, po czym wnika w głąb tkanek. Najczęstszym miejscem infekcji są jednak

zranienia pędów po usuwaniu liści. Pamiętajmy, że przy typowych terminach sadzenia

pomidorów w warunkach klimatycznych Polski, plony około 50 kg/m 2 można uzyskać tylko

wtedy, kiedy plantacja pozostaje zdrowa do końca produkcji (maksymalny udział

porażonych roślin nie powinien przekraczać 8%). Ze względu na możliwość uodparniania

się tego patogenu na działanie fungicydów, warto się skoncentrować na działaniach

profilaktycznych — tym bardziej że w Unii Europejskiej duża część środków ochrony roślin

jest wycofywana z obrotu ( czyt. też

HO 6/2005 ).

Fot. 1. Objawy szarej pleśni na owocu

Zarodniki szarej pleśni są przenoszone przez wiatr i krople wody. Infekcjom sprzyja wysoka

wilgotność powietrza, powyżej 85%, i niska temperatura — około 14–17°C. Odmiany o przewadze

cech wegetatywnych są częściej i szybciej porażane niż odmiany generatywne. Na

rozprzestrzenianie się tej choroby duży wpływ ma także gęstość nasadzenia. Rośliny o pokroju

wegetatywnym powinny być uprawiane w zagęszczeniu wynoszącym maksymalnie 3,4 pędu/m 2 ,

natomiast generatywne — nawet do 3,8–4,0 pędy/m 2 . Zagęszczenie uprawy powinno być także

dostosowane do wysokości obiektu — w niższych szklarniach, starego typu, pomidory należy

sadzić w mniejszej obsadzie, w nowych, wysokich — nasadzenia można zagęścić.

Warunki panujące w obiekcie

Nadmiar pożywki, czyli tak zwany przelew wyciekający z mat i pozostający wokół nich (zwłaszcza

gdy podłoże szklarni jest nieprzepuszczalne) paruje, zwiększając wilgotność powietrza.

Rozwiązaniem tego problemu może być uprawa w rynnach leżących lub wiszących (fot. 2),

ponieważ wówczas pożywka może być zbierana i odprowadzana poza szklarnię lub, po odkażeniu,

krążyć w obiegu zamkniętym. Dobrym sposobem obniżania wilgotności powietrza jest włączanie

ogrzewania wegetacyjnego . Ruchomą rurę wegetacyjną (fot. 3) na początku uprawy, przed

ustawieniem podpór dla pędów, instalujemy około 20 cm nad kostką — jeśli uprawa prowadzona

jest w systemie "V". Później umieszcza się ją na wysokości wierzchołków roślin i w miarę ich

wzrostu przesuwa w górę, do zakwitnięcia 4. grona. Do tego czasu temperaturę rur wegetacyjnych

powinno się utrzymywać na poziomie około 35°C. Po tym okresie należy obniżyć rurę do

wysokości pierwszego grona, a temperaturę, w zależności od potrzeby, utrzymywać na poziomie do

40–60°C.

W większości nowo budowanych obiektów instalowane są rury wegetacyjne. Oprócz utrzymywania

właściwej wilgotności powietrza w obiekcie i zapobiegania rozwojowi szarej pleśni, mają one za

zadanie również osuszanie ran po usuniętych liściach i gronach, a także przyspieszenie dojrzewania

pomidorów w pierwszych gronach.

Fot. 2. Przy uprawie w rynnach — dzięki odprowadzaniu nadmiaru pożywki poza szklarnię —

łatwiej utrzymać higienę uprawy

Fot. 3. Rura wegetacyjna pomaga, między innymi, utrzymać dobrą zdrowotność roślin

(Cienia, gospodarstwo Ryszarda Prusa)

Wentylatory w obiektach szklarniowych powinny być zamontowane tak, aby przekazywały sobie

strumień powietrza. Zalecana odległość wentylatorów o wydajności 4,8 m 3 /godz. wynosi 35–40 m

w rzędzie i 15–20 m między rzędami. W profilaktyce szarej pleśni mają one za zadanie

likwidowanie zastoisk wyższej wilgotności i zarazem wyrównywanie temperatury powietrza w

obiekcie. Poprzez wentylatory może być podawany także dwutlenek węgla.

Pielęgnacja roślin

W zapobieganiu szarej pleśni ważne jest zachowanie odpowiednich warunków w czasie

usuwania liści i pozostałości gron . Zabiegi te należy wykonywać przy niskiej wilgotności mat i

powietrza oraz podczas słonecznej pogody, następnie — aby przyspieszyć osuszanie ran (fot. 4) —

należy podnieść temperaturę rur wegetacyjnych do 50–60°C. Od dłuższego czasu wiele wątpliwości

budzi kwestia, czy liście należy obrywać, czy je ucinać. Producenci zwykle obrywają liście — jest

to dobra metoda, pod warunkiem, że rana po liściu nie będzie miała żadnych zadr, urwanej skórki i

pozostanie w miarę gładka. Przy ucinaniu liści sekatorem — co jest coraz częściej spotykane w

naszych szklarniach — warto używać sekatora przeznaczonego tylko do tego celu. Powinien on

mieć tępo zakończone ostrza, zapobiegające uszkadzaniu pędów i owoców. Niektórzy producenci

do usuwania liści używają cienkich, sztywnych stalowych nożyków. Jest to dosyć dobry sposób,

jednak wymagający wprawy i doświadczenia pracowników, ponieważ bardzo często w czasie tego

zabiegu uszkadzane są pędy, owoce, a także sznurki. Przyjęto zasadę, by jednorazowo nie usuwać

więcej niż 2 lub 3 liście, co ma ograniczyć powierzchnię ran, czyli potencjalnych miejsc infekcji.

Pozostałości gron po zbiorze owoców można obrywać mocnym szarpnięciem. Jeżeli nie ma

ogrzewania wegetacyjnego, lepiej jednak zrezygnować z tego zabiegu. Obrywanie gron stanowi

silny impuls generatywny dla roślin, dlatego — decydując się na ich usuwanie — należy również

brać pod uwagę kondycję roślin.

Fot. 4. Włączanie ogrzewania wegetacyjnego pozwala na szybsze zasuszenie ran po gronach

Z zapobieganiem szarej pleśni łączy się także pytanie, czy lepiej jest okręcać pędy wokół

sznurków, czy używać klipsów ? Ze względu na nieco większą szybkość i łatwość okręcania, jest

ono częściej stosowane. Często jednak sznurki ocierają pędy, na przykład podczas opuszczania

roślin, i w tych miejscach następują infekcje szarą pleśnią (fot. 5). Zdecydowanie lepszą metodą jest

używanie klipsów (najlepiej ażurowych). Ich zaletą jest mniejszy stopień uszkadzania pędów i

możliwość przekładania klipsów z dolnej części łodygi, leżącej na podporach, na górną, kwitnącą.

Klipsy należy zawsze zakładać pod liśćmi. Na całą roślinę trzeba przeznaczyć 8–10 klipsów.

Ponadto, w miarę możliwości, warto usuwać sznurek z dolnych części łodyg, doprowadzając do

tego, by na podporach leżały łodygi bez sznurka (fot. 6). Gęste ustawianie podpór wzdłuż rzędów

również korzystnie wpływa na zdrowotność łodyg (ponieważ zapobiega łamaniu się pędów).

Fot. 5. Infekcja szarą pleśnią często zaczyna się w miejscu otarcia pędu przez sznurek

Fot. 6. Zachowanie zdrowych pędów do jesieni jest możliwe, między innymi, dzięki ograniczaniu

ich uszkodzeń, na przykład usuwaniu sznurka z dolnych partii oraz zawijaniu pędów na końcach

rzędów pod szerszym kątem (PGO Białystok, zakład w Ostrołęce)

Opuszczanie pędów to czynność, przy której może się zdarzyć sporo uszkodzeń (fot. 7), zwłaszcza

przy zbyt dużej liczbie obrotów hakiem z nawiniętym sznurkiem. Gdy wyprowadzone zostały

dodatkowe pędy ( czyt. też HO 2/2005 ), bardzo ważne, aby były one prowadzone na sznurkach

odróżniających się kolorem — aby pęd główny i boczny opuszczać jednocześnie i układać na

podporach — co zapobiega wyłamywaniu się odgałęzień. Wykonywanie tego zabiegu wymaga

dużej wprawy pracowników. Często popełnianym błędem jest niewłaściwe układanie pędów na

końcu rzędów . Pędy zawinięte pod ostrym kątem mają tendencję do pękania. Rozwiązaniem tego

problemu jest układanie pędów z zachowaniem szerszego kąta.

Fot. 7. Pęd uszkodzony podczas opuszczania

W naszych szklarniach coraz częściej praktykowane jest zostawianie w rzędach przez kilka dni

liści usuwanych z roślin (fot. 8). Ma to na celu między innymi:

• zwiększenie wilgotności w obiektach podczas upalnego lata (a przez to również

zmniejszenie podatności roślin na suchą zgniliznę wierzchołkową);

• dostarczenie dodatkowego dwutlenku węgla;

• umożliwienie przejścia entomofagów z usuniętych liści na rośliny.

Nie bez znaczenia jest również to, że po częściowym wyschnięciu łatwiej jest wywieźć liście ze

szklarni. Liście można jednak pozostawiać w rzędach tylko wtedy, gdy są one zdrowe — wolne od

chorób i szkodników, a w szklarni utrzymuje się niska wilgotność powietrza.

Fot. 8. Pozostawianie liści w rzędach ma wiele zalet, bezpiecznie można je jednak prowadzić tylko,

gdy liście są zdrowe, i przy niskiej wilgotności powietrza

Nawożenie i nawadnianie

Rośliny prawidłowo nawożone — z zachowaniem odpowiednich proporcji pomiędzy

poszczególnymi składnikami pożywki — są mniej podatne na porażenie szarą pleśnią. Przyjmuje

się, że rośliny przenawożone azotem, a w niedostatecznym stopniu odżywione potasem, są zawsze

bardziej podatne na infekcje. Przy zbyt intensywnym dla danej odmiany wzroście wegetatywnym,

gdy równocześnie panuje niższa od optymalnej temperatura powietrza, często następują pierwsze

infekcje szarą pleśnią. Nie bez wpływu na zdrowotność roślin jest używanie do sporządzania

pożywek chlorku wapnia. Zawartość chloru w pożywce nie powinna jednak przekraczać 100

mg/dm 3 . Ogrodnicy holenderscy uważają, iż po jego użyciu szybciej zasychają rany po liściach i

gronach.

W przypadku uprawy na matach, w których utrzymuje się wilgotność większa od optymalnej (dla

danego modelu maty), wzrasta parcie korzeniowe roślin. Wówczas w trakcie usuwania liści i gron

wydłuża się okres zasychania ran, ponieważ stanowią one "ujście" dla będącego pod ciśnieniem

soku roślinnego. Nadmierne nawadnianie ma zły wpływ na zdrowotność roślin. Przy zbyt wysokiej

wilgotności maty powstaje środowisko beztlenowe i korzenie zaczynają obumierać. W wyniku tego

rośliny przestają pobierać w pierwszej kolejności pierwiastki, uważane za trudniej przyswajalne

(np. Ca), natomiast nadal pobierają łatwiej przyswajalne (N). Ma to bezpośredni wpływ na

obniżenie zdrowotności roślin.

Za duża czy za mała wilgotność powietrza?

Dawniej w określaniu warunków klimatycznych w szklarni kierowano się, między innymi,

pomiarem względnej wilgotności powietrza. Od kilku lat — od kiedy bardziej popularne stały się

komputery klimatyczne — zaczęto posiłkować się również parametrem HD ( humidity deficiency ),

oznaczającym deficyt pary wodnej . HD jest to ilość pary wodnej wyrażona w g/m 3 , jakiej w danej

temperaturze brakuje do osiągnięcia tak zwanego punktu rosy. Wzajemne zależności pomiędzy

zawartością pary wodnej w powietrzu, a temperaturą przedstawia tabela. Niebieskie pola w

środkowej części wyrażają optymalne warunki, w których rośliny rosną i rozwijają się dynamicznie,

mają duże tygodniowe przyrosty i są mało podatne na porażenie przez szarą pleśń. Pola zielone

przedstawiają niedostateczną wilgotność, występującą na przykład w czasie upalnego lata. Przy

niedoborze wilgotności w szklarni wzmożona jest transpiracja i pobieranie składników

pokarmowych. W tych okresach często może występować sucha zgnilizna wierzchołkowa. Poziom

wilgotności w matach zmienia się bardzo dynamicznie i maty często wymagają dodatkowego

podawania pożywki nocą. Pola czerwone wskazują na dużą zawartość pary wodnej w powietrzu,

parcie korzeniowe jest wówczas bardzo słabe i korzenie nie mogą pobrać odpowiedniej ilości

pożywki z maty. W takim środowisku — przy wysokiej wilgotności i niskiej temperaturze —

gwałtownie nasilają się infekcje szarą pleśnią. Wtedy konieczne jest włączanie ogrzewania przy

równoczesnym uchyleniu wietrzników.

Deficyt wilgotności (g/m 3 )

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: