GROMADA
OBRĘCZ BARKOWA
OBRĘCZ MIEDNICZNA
RYBY
pierwotna
· wspiera płetwę
· zwykle nie łączy się z kręgosłupem
· składa się z części łopatkowej (pars scapularis; po stronie grzbietowej) i kruczej (pars coracoidea; po stronie brzusznej)
· występuje u Chondrichthyes
· silnie zredukowane
· ma postać dwóch płytek o kształcie litery V lub U
· są chrzęstne u jesiotrowatych
· u Osteichthyes mogą się łączyć medialnie w postaci „spojenia łonowego”
· może występować grzbietowy „wyrostek biodrowy”
wtórna
· ma pochodzenie skórne
· występują dodatkowe skostnienia:
o kości skoblowe (cleithrum; po stronie brzusznej) łączą się medialnie
o obojczyki obecne u jesiotrowatych łączą obie połowy obręczy
o kości nadskoblowe (hypercleithrum) i kości zaskroniowe (posttemporale; po stronie grzbietowej) łączą się z mózgoczaszką
· występuje u Osteichthyes
PŁAZY
· u meandrowców obecne posttemporalia połączone z czaszką, kości skoblowe i obojczyki oraz pojawia się kość międzyobojczykowa (interclaviculare)
· u ogoniastych:
o występuje jedno skostnienie – łopatka
o płyty obręczy zachodzą na siebie i na mostek
· u bezogonowych:
o występuje kostna łopatka i kość przedkrucza
· beznogie nie mają kończyń i obręczy
· meandrowce
o silnie skostniała
o kości łonowe i kulszowe tworzyły zwartą płytę
o kości biodrowe łączyły się z jedynym żebrem kręgu krzyżowego
· ogoniaste
o mniej skostniałe, część łonowa nie kostnieje
o często obecny chrzęstny wyrostek w kształcie litery Y – w. przedłonowy (epipubis)
· bezogonowe
o kości biodrowe wydłużają się dogłowowo i sięgają żeber kręgu krzyżowego (jest przed miednicą, w połowie ciała)
o miednica niewielka, w kształcie ściśniętego z boków krążka
o część łonowa jest chrzęstna
o czasem obecny epipubis
· beznogie nie mają kończyn i obręczy
GADY
· u żółwi ma kształt odwróconej litery Y:
o wyrostek szczytowy (acromion) jest skierowany brzusznie i opiera się na epiplastronie (przekształconym obojczyku)
o kość przedkrucza jest zwrócona brzusznie i opiera się na endoplastronie (przekształcone episternum)
o obręcz wewnątrz klatki piersiowej
· u innych gadów występuje jeszcze kostna kość krucza, zastępujące kość przedkruczą
· kości biodrowe łączą się z większą liczbą kręgów krzyżowych (szczególnie u dinozaurów)
· różne modyfikacje miednicy meandrowców: rozrost kości biodrowych, powstawanie otwprów (otwór zasłonięty i łonowo-kulszowy lub otwór zasłoniony), możliwa redukcja spojenia łonowo-kulszowego
· Synapsida
o obecny otwór zasłoniony
o obecne spojenie łonowe
o kości biodrowe skierowane do góry w przód, kości kulszowe w dół do tyłu
· Lepidosauria i Chelonia
o kości biodrowe ku górze w tył
o obecny twór łonowo-kulszowy
o brak kończyn u węży i beznogich jaszczurek (resztki u pytonów)
· krokodyle
o panewka zbudowana tylko z kości biodrowych i kulszowych (kości łonowe nie kontaktują się z nią)
o obszerny otwór łonowo-kulszowy
o brak spojenia łonowego
· dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
o kości łonowe (tworzące spojenie) skierowane skośnie w przód, kulszowe w tył
· gady ptasiomiedniczne (Ornithischia)
o kości łonowe skierowane w tył, ułożone równolegle do kości kulszowych
o wyrostek przedłonowy skierowany w przód (podtrzymywanie trzewi)
PTAKI
· pas barkowy umieszczony wysoko
· długie szablaste łopatki leżą na żebrach równolegle do kręgosłupa
· kości przedkrucze łączą obręcz z mostkiem; u latających tworzą z łopatkami kąt ostry, u nielotnych - rozwarty
· obojczyki zrastają się końcami dalszymi i tworzą widełki
· potężna kość biodrowa nakłada się na kręgosłup i łączy na długiej powierzchni; przechodzi też w części przedpanewkowej nad kręgosłup i tworzy kościozrost
· kości kulszowe sięgają daleko w tył i mogą się łączyć z kośćmi biodrowymi
· kości łonowe są skierowane w tył i biegną równolegle do kulszowych (jednak zwracają się w tył podczas rozwoju, początkowo są skierowane w przód)
· panewki stawowe mają otwór panewkowy co pozwala głębiej wsunąć główkę kości biodrowej
· miednica otwarta – brak spojeń (wyjątki: strusie pampasowe mające spojenia kulszowe nad kloaką i struś afrykański ze spojeniem łonowym w formie więzadła)
SSAKI
· stekowce mają kości krucze
· u torbaczy i łożyskowców łopatka ma wyrostek kruczy
· obecny grzebień na łopatce
· obojczyki obecne lub zredukowane
· kości biodrowe skierowane w przód, kulszowe i panewki w tył
· spojenie łonowe krótkie, brak u nietoperzy i niektórych owadożernych
· obszerny otwór zasłoniony
· u Edenata z kręgosłupem łączą się też kości kulszowe
· Monotremata i Marsupalia mają kości torbowe (rozwijają się z wyrostków chrzęstnych zawiązków kości łonowych; prawdopodobnie homologicznie do epipubis płazów) wzmacniające ścianę brzucha
· obręcz miedniczna i kończyny mogą być zredukowane u ssaków wodnych
lenka_997