Tsema - postrzeganie zmysłowe.pdf - BUDDYZM - inecki

Tsema - postrzeganie zmysłowe

Strona 1 z 8

Dziś będziemy mówić o tym, jak umysł postrzega przedmioty. Po tybetańsku nazywamy

to tsema. Tsema pozostaje jednym z głównych tematów, jaki studiuje się w buddyzmie i

naleŜy do dziedziny logiki. Celem jest tutaj poznanie nas samych – uzyskanie

szczegółowej wiedzy o funkcjonowaniu naszego umysłu, o tym, w jaki sposób ulega on

pomieszaniu. Poprzez wiedzę takŜe moŜna zbliŜyć się bardzo do pustki. Taki rodzaj

zrozumienia będzie stabilny jako coś, co odnaleźliśmy sami – nie tylko poprzez czytanie

ksiąŜek lub słuchanie nauk.

Nauki, które dziś przedstawimy nie są oparte na prawdzie ostatecznej, lecz relatywnej, i

stanowią próbę zbliŜenia się do tej pierwszej.

A zatem, czym jest umysł? Umysł to sam postrzegający; coś, co jest czyste i przytomne,

co nie posiada formy, co zmienia się z kaŜdą sekundą, ale i poprzez pewne nawyki

tworzy linearne strumienie wraŜeń. KaŜda osoba posiada tylko jeden taki strumień,

chociaŜ jego ukierunkowanie pozostaje dwojakie. Na zewnątrz – kiedy umysł w swoim

działaniu przypomina światło, które po włączeniu rozświetla otaczającą je ciemność. I do

wewnątrz – kiedy jak źródło światła pozostaje jasny takŜe sam dla siebie. Te dwie

tendencje działają zawsze równocześnie – światło rozświetla ciemność i w tym samym

czasie samo jest świetlistością.

Nasz wykład skupia się raczej na tym, czego umysł doświadcza w zewnętrznym świecie.

Zwykle bowiem nasze myśli, uczucia, wszystko, co przeŜywamy, tego właśnie dotyczy.

Choć dysponujemy tylko jednym strumieniem umysłu na raz, ciągle moŜna mówić o wielu

umysłach u jednej osoby. Wyobraźmy sobie z kolei światło, które zostało przykryte

durszlakiem. Jego źródło jest tylko jedno, ale gdy pada na powierzchnię jakiegoś

przedmiotu, daje wiele świetlnych plam. Na tej samej zasadzie, posiadając jeden

strumień umysłu, mamy równocześnie wiele świadomości – wzroku, słuchu i tak dalej.

Wszystkie te doświadczenia moŜna podporządkować dwóm głównym kategoriom.

Pierwsza to poznanie właściwe, druga zaś niewłaściwe. Poznanie właściwe przejawia się

na dwa sposoby:

średnie postrzeganie zmysłowe, przez naszych pięć zmysłów; nazywamy je właściwym,

poniewaŜ zmysły pozostają blisko i dlatego nie popełniają błędów

świadomość mentalna, określana równieŜ jako szósty zmysł; pozostaje ona częścią

sześciodzielnego umysłu i idzie tuŜ za świadomością zmysłową.

Odwołajmy się teraz do kilku przykładów. JeŜeli spojrzycie na dywan, bardzo kolorowy, to

w pierwszej sekundzie nie będziecie wiedzieli, jakie są na nim wzory, chociaŜ kiedy raz

spojrzeliście, juŜ to wszystko widzicie. Mamy wtedy do czynienia z bezpośrednim

doświadczeniem zmysłowym – postrzegamy kaŜdą poszczególną cząstkę dywanu z

osobna, bowiem oko nie myśli, nie ujmuje go jako całości. Kiedy zrozumiemy, Ŝe dywan

stanowi jedność, pojawi się juŜ bezpośrednie postrzeganie mentalne.

Kiedy gramy na bębnie, wydaje on dźwięki. Ale by tak się działo, potrzebny jest pewien

wysiłek. Po pierwsze, trzeba zdobyć bęben, po drugie, coś, by w niego uderzyć i

wreszcie wykonać samo uderzenie. Tylko wtedy wyda on dźwięk. Podobnie z

postrzeganiem wzrokowym. Po pierwsze, musi pojawić się jego przedmiot. Aby

świadomość wzroku zamanifestowała się, abyśmy mogli zobaczyć kwiat, powinien

przede wszystkim pojawić się kwiat. Następnie wykorzystujemy organ postrzegania,

jakim jest oko. A na końcu postrzegający umysł, a raczej nasz strumień umysłu. Dopiero

gdy zejdą się te wszystkie czynniki, pojawi się świadomość wzroku. Nasz umysł stworzy

odbicie kwiatu w naszym oku, tak jak moŜemy zobaczyć odbicie w lustrze. Choć jest

wiele przyczyn generujących tę świadomość – przedmiot na zewnątrz, zdolność oka do

widzenia i sam umysł – wciąŜ mówimy tylko o jednej świadomości wzroku. Nigdy nie

mówimy o świadomości przedmiotu czy świadomości umysłu, dlatego Ŝe zdolność

naszego oka do widzenia pozostaje tu szczególną, wyróŜniającą się przyczyną.

2009-09-12

Tsema - postrzeganie zmysłowe

Strona 2 z 8

Podobnie na dźwięk bębna złoŜyć się musi wiele czynników – osoba, jej wysiłek,

pałeczka i bęben. Lecz nikt nie będzie raczej mówił o dźwięku osoby czy pałeczki –

zawsze o dźwięku bębna.

Gdy pojawia się juŜ świadomość wzroku, następuje moment, w którym widzimy

przedmiot. Gdy mija, natychmiast przychodzi świadomość mentalna – wchodzimy w drugi

etap postrzegania. Jednak wciąŜ jeszcze nie wiemy, jak wygląda dywan. Dopiero

powiedzmy na trzecim etapie, pojawiają się nasze myśli. Zaczynamy zdawać sobie

sprawę z tego, co widzieliśmy – a nasz umysł przesadza w tak wielu sprawach, sam z

siebie kreuje tak wiele rzeczy. Samo doznanie wzrokowe pozostaje poprawne, jednak

nasza refleksja dotycząca przedmiotu wprowadza pomieszanie. Później powiem

dokładniej, jak do tego dochodzi, teraz wyjaśnię to tylko krótko. Kiedy pojawia się myśl:

„O, widziałem!”, tego, co zobaczyliśmy, juŜ nie ma. Znikło, zanim upłynęła sekunda.

Tymczasem nasz umysł nadal lgnie do obrazu przedmiotu, do czegoś, co w

rzeczywistości minęło. MoŜna to porównać do sytuacji, kiedy podczas przechodzenia

przez rzekę tracimy jakieś ubranie lub spada nam but i rzeka to wszystko zabiera.

Następnym razem, gdy się tam znajdziemy, powiemy o tym, na przykład, przyjacielowi:

„Oto rzeka, która zabrała mój but”. Jednak chociaŜ woda rzeczywiście coś ze sobą

uniosła, w tej chwili być moŜe dotarło to juŜ do oceanu. Nasze myśli zawsze lgną do

przemijających wyobraŜeń. Nie potrafią uchwycić przedmiotu, który widzą oczy lub

dźwięku, który słyszą uszy, poniewaŜ aby powstała myśl, musi upłynąć cała chwila. Tak

właśnie w umysł zostaje wprowadzone pomieszanie.

Podsumowując, nasza świadomość wzroku, słuchu, dotyku, zapachu i smaku, czyli pięć

rodzajów postrzegania zmysłowego, pozostają poznaniem właściwym. Za nimi podąŜa

samoświadomość, która takŜe nadal stanowi poznanie właściwe. Mamy jeszcze jedno

bezpośrednie poznanie, które określa się jako takie – to postrzeganie jogiczne,

pojawiające się dzięki medytacji nad czterema szlachetnymi prawdami: Ŝe wszystkie

zjawiska są nietrwałe, Ŝe nasze ciało cierpi, Ŝe wszystko, co się wydarza, jest z natury

puste, i Ŝe nirwana oznacza spokój. Jeśli ktoś nad nimi medytuje, postrzeganie jogiczne

na pewno się zamanifestuje jako umysł, który rozumie pustkę.

To, o czym mówiłem do tej pory, dotyczyło tego, jak umysł bezpośrednio postrzega

przedmioty – tak jak wy moŜecie mnie widzieć w tej chwili. Teraz zajmiemy się tym, jak

umysł doświadcza ich pośrednio. W buddyzmie nazywa się to poznaniem wnioskującym.

Tym razem za przykład niech posłuŜą nam mewy. Jeśli widzimy je na niebie, domyślamy

się, Ŝe gdzieś w pobliŜu musi być jezioro lub rzeka. Nie dostrzegamy ich bezpośrednio

naszymi oczami – wiemy o tym, poniewaŜ zobaczyliśmy ptaki. Z podobną sytuacją mamy

do czynienia, gdy ktoś widząc wiele butów przed drzwiami, na tej podstawie dochodzi do

wniosku, Ŝe w pomieszczeniu znajduje się duŜo osób. Aby poznać przedmiot pośrednio,

trzeba dysponować jakąś bezpośrednią wskazówką, przedmiotem bezpośrednim, jaki w

tym wypadku stanowią buty – kiedy widzimy je przed drzwiami, nie interesujemy się nimi

samymi, ale raczej tym, czy w środku są ludzie, czy teŜ nie. W wielu sprawach właśnie

tak postępujemy – zgadujemy na podstawie wskazówek i to nazywam tu poznaniem

wnioskującym. Jednak kiedy nasze wskazówki nie są dostatecznie wyraziste, gdy

świadectwo staje się niewystarczające, zgadujemy błędnie. Wtedy nasze poznanie,

chociaŜ wygląda właściwie, juŜ takim nie będzie. Jest przy tym kilka sposobów na

odgadywanie. Jeśli znając przyczyny, staramy się odgadnąć skutki, często się mylimy.

Lecz jeśli odgadujemy przyczyny, znając juŜ skutki, wtedy nasze domniemania

najczęściej się potwierdzą. Będziemy mieć wówczas do czynienia z poznaniem

właściwym, poniewaŜ ukryty przedmiot i wskazówka, którą dysponujemy, wiąŜą się ze

sobą w sposób konieczny. Taka sytuacja zachodzi w wypadku relacji przyczyny i skutku

oraz relacji pokrewieństwa natury. Jeśli to nie dość jasne, do wyjaśnień dojdzie jeszcze w

trakcie pytań i odpowiedzi.

2009-09-12

Tsema - postrzeganie zmysłowe

Strona 3 z 8

Gdy nasz umysł doświadcza przedmiotów, w rzeczywistości tylko jeden element aktu

poznania pozostaje realny. Nazywamy go przedmiotem funkcyjnym. Wszystkie inne są

tworem umysłu i nie istnieją poza nim. Jeśli ktoś zapyta, czy ten stół jest nietrwały, musi

paść odpowiedź, Ŝe tak. Pomyślimy jednak przy tym, Ŝe stół stanowi jeden z

przedmiotów gospodarstwa domowego – i to będzie juŜ efektem pomieszania,

wytworzonym przez nasz umysł. Stół rzeczywiście nie istnieje – ale chodzi tu o ten stół, o

którym pomyśleliśmy. To natomiast niewątpliwie jest [tu Rinpocze wskazuje na stojący

przed nim konkretny stół jako przedmiot funkcyjny]. „Stół” pomyślany nie istnieje,

poniewaŜ pozostaje uogólnieniem wszystkich stołów. Mamy stoły orientalne, zachodnie,

afrykańskie... A stół, który właśnie widzicie, o którym wcześniej pomyśleliście, stół po

prostu – który to z nich? śaden, poniewaŜ stół, który wytwarzamy w naszym umyśle, stół

jako przedmiot gospodarstwa domowego, musiałby być stołem, który mógłby

reprezentować wszystkie moŜliwe stoły na świecie – poniewaŜ kaŜdy z jego egzemplarzy

pozostaje stołem. Takiego stołu, o jakim pomyśleliśmy, który mógłby reprezentować

wszystkie stoły, po prostu nie ma. Nie przeszkadza to naszemu umysłowi do niego lgnąć.

Na jakiej zasadzie lgniemy do takich, wyobraŜonych przedmiotów? Nasz umysł robi

pewne załoŜenie: „Stół to coś, co stoi i co jest płaskie na górze, to coś, na czym moŜna

postawić szklankę, połoŜyć ksiąŜki i tak dalej”. Przedmiot, który nie posiada takich

własności, zostanie wykluczony przez umysł jako nie-stół. Kiedy myślimy o stole, nie

myślimy, Ŝe myśl to stół, poniewaŜ nie ma ona własności stołu. Tak jak nie stwierdzimy,

Ŝe zegarek to stół, dlatego Ŝe takŜe nie posiada on jego własności. śeby zrozumieć,

czym jest stół, trzeba wykluczyć wszystkie znane nam rzeczy, wtedy reszta cech

pozostających w umyśle okaŜe się pojęciem stołu, które zwykle przy takiej okazji

przywołujemy. Powiedzieć więc moŜna, Ŝe stół jest rezultatem wykluczenia, niczym

ponadto. śeby jednak ta operacja była moŜliwa, trzeba pomyśleć. Zatem kaŜde

uogólnienie, a nawet podmiot kreujący te uogólnienia pozostaje bytem jedynie

konceptualnym.

Istnieje kilka rodzajów uogólnień. Jeden z nich stanowi na przykład omawiany stół. Jego

pojęcie nazywamy uogólnieniem kategorialnym, poniewaŜ grupuje ono wszystkie

podobne przedmioty w jedną kategorię. Mamy takŜe uogólnienia zbiorcze, jak na

przykład „las”. Mówimy: „Oto ładny las” albo „Oto jeden las”. W rzeczywistości jednak

mamy przed sobą zbiór drzew i do tego zbioru drzew przywiązujemy naszą uwagę jako

do jedności, i w końcu do niej lgniemy. Gdzie w rzeczywistości znajduje się las? Znów

pozostaje on tylko uogólnieniem naszego umysłu. Mamy jeszcze wiele innych rodzajów

uogólnień, dokonywanych w oparciu o stosunki przestrzenne czy czasowe. Wszystkie te

wymyślone przedmioty w rzeczywistości nie istnieją i dlatego podmiot je postrzegający

tak często się myli.

Co nam zatem pozostaje? Mamy jeszcze przedmioty funkcyjne, które są realne. Oto

rzecz funkcyjna [Rinpocze wskazuje stół]. MoŜe ona utrzymać na sobie szklankę, w

przeciwieństwie do stołu, który jako koncept niczego na sobie nie utrzyma. Nasze oko

więc widzi przedmioty funkcyjne, ale nasze myśli postrzegają uogólnienia. Nawet pojęcia,

do których lgniemy, to w rzeczywistości rzeczy funkcyjne. Proszę, na przykład, o

przyniesienie szklanki wody. Wszystko, co tu następuje, odbywa się za pośrednictwem

myślenia konceptualnego. PrzecieŜ „woda” i ta rzecz [Rinpocze wskazuje wodę w

szklance jako przedmiot funkcyjny] nie mają ze sobą Ŝadnego powiązania. Jeśli by je

miały, dziecko, które nie uczyło się angielskiego, musiałoby wiedzieć, Ŝe „water” to woda.

Powiązanie pewnego pojęcia i tej rzeczy funkcyjnej [Rinpocze znowu wskazuje wodę w

szklance] zostaje wyuczone i dochodzi do skutku poprzez nasze myślenie. Kiedy mówię:

„Przynieś mi, proszę, wodę”, wypowiadam uogólnienie, uogólnienie kaŜdej poszczególnej

szklanki wody. Nasze myśli wprowadzają w umysł pomieszanie odnośnie przedmiotów w

ten sposób, Ŝe zaczyna on tworzyć powiązania między poszczególnymi przedmiotami i

2009-09-12

Tsema - postrzeganie zmysłowe

Strona 4 z 8

uogólnieniami. WaŜne, Ŝebyśmy wiedzieli, jak to się odbywa. Wszystko będzie w

porządku, nawet jeśli nic się wobec tego nie zmieni, poniewaŜ wiedza taka moŜe zawsze

dawać rezultaty. Bez względu na to, jak pomieszane są nasze myśli, gdy proszę was o

przyniesienie szklanki wody, w końcu otrzymam to, czego chcę, a zatem pewien rezultat.

Tak przebiega akt komunikacji. Kiedy się komunikujemy, nasze myśli pracują z

uogólnieniami, ale nasze działanie dotyczy rzeczy poszczególnych.

Krótko mówiąc, nasza myśl poznaje przedmioty, eliminując wszystkie cechy pozostałych

rzeczy, które nie naleŜą do danej kategorii. Pozbawiony myśli umysł postrzega

przedmioty bez konieczności eliminowania, poniewaŜ jest bezpośredni i po prostu

afirmuje przedmiot. Kiedy nasze myśli rozróŜniają przedmioty, dzieje się to w sposób

negatywny. Umysł bez koncepcji doświadcza przedmiotu w sposób pozytywny. Są cztery

sposoby percepcji przedmiotów. Jeśli nie robimy błędów, zwykle postrzegamy jedność

jako jedność i wielość jako wielość. Nasz umysł jednak nie zawsze pracuje w ten sposób.

Niekiedy jedność rozumiemy jako wielość, czasami bywa teŜ odwrotnie. JeŜeli więc

pomyślimy: „To jest jedna szklanka wody” [Rinpocze wskazuje szklankę], to będzie to

przykład postrzegania jedności jako jedności, a jeŜeli widzimy szklankę i zegarek jako

dwie róŜne rzeczy, to mamy do czynienia z postrzeganiem wielości jako wielości. To

łatwe. Przedmiotem naszej percepcji pozostają dwie rzeczy, myślimy więc o dwóch

rzeczach, a nasze rozumowanie jest poprawne. Jednak kiedy indziej mówimy: „Woda jest

zimna, woda jest mokra, woda jest czysta, woda jest nietrwała”. Jak wiele róŜnych rzeczy

o niej powiedziałem? Cztery. A zatem pomyślałem o czterech. W naszym umyśle

czystość wody, nietrwałość wody, mokrość wody okazują się całkowicie róŜne. Wówczas

wodę postrzegamy jako wielość, chociaŜ w rzeczywistości mokrość wody nie pozostaje

oddzielna od jakiejkolwiek innej jej własności. Woda nie jest wielością, ale jednością,

podczas gdy my w takiej chwili postrzegamy ją błędnie, jako wielość. Tymczasem, kiedy

mamy na myśli pewne uogólnienie, na przykład pojęcie stołu, przedmiotem naszej

percepcji pozostaje oczywiście wielość, bo na świecie jest wiele tysięcy stołów. Jednak

my i tak myślimy, Ŝe wszystkie one są częścią gospodarstwa domowego. Rozpoznajemy

je jako jedność, choć w rzeczywistości istnieją jako wiele pojedynczych rzeczy. Tak więc

nasz umysł za sprawą myśli postrzega wiele przedmiotów w odmienny sposób. Dlatego

właśnie wielcy sidhowie mówili, Ŝe lgnięcie stoi na przeszkodzie do oświecenia, podczas

gdy proste widzenie rzeczy, manifestowania się rzeczy, nie będzie nam przeszkadzać.

Mistrzowie ci nauczali tego, poniewaŜ ich przejawianie się jest bezpośrednie i nie ma w

nim błędu.

Pytanie: Czy moŜna powiedzieć, Ŝe przyczyną pomieszania jest to, Ŝe nasze myśli nie

pracują tak, jak nasze oczy bezpośrednio z przedmiotem funkcyjnym, lecz z obrazem,

jaki się w nich tworzy?

Gyatrul Rinpocze: Nie, nie o to chodzi. Co do tego pierwszego masz rację, ale co do

drugiego nie. Myśli nie pracują z obrazem w naszych oczach, ale z tym, który

przechowujemy w naszych myślach.

Pytanie: Więc nasze oczy mają dostęp do przedmiotów funkcyjnych, a nasze myśli, które

pojawiają się juŜ po doznaniu zmysłowym, nie. Co w takim razie pozostaje przedmiotem

naszych myśli?

Gyatrul Rinpocze: Uogólnienia albo, jak się czasem mówi, wyobraŜenia ogólne.

Pytanie: Skąd się biorą te wyobraŜenia? Kto je tworzy?

Gyatrul Rinpocze: Nasze myśli.

Pytanie: Jednak nasze myśli muszą mieć jakiś materiał, w oparciu o który je tworzą. Co

to za materiał?

Gyatrul Rinpocze: Tak jak powiedziałem wcześniej, rzeczą funkcyjną jest tak zwany

przedmiot pośredni, który nie będzie jednak bezpośrednim przedmiotem naszych myśli.

Weźmy Nowy Jork. Przedmiot, o którym myślicie jako o Nowym Jorku, nie jest przecieŜ

Nowym Jorkiem. Został stworzony przez wasz umysł i pozostaje wyobraŜeniem ogólnym.

2009-09-12

Tsema - postrzeganie zmysłowe

Strona 5 z 8

Pośrednim przedmiotem jest prawdziwy Nowy Jork. Bezpośrednim przedmiotem dla

naszego umysłu jest wyobraŜenie ogólne Nowego Jorku, który realnie dla nas nie

istnieje.

Pytanie: Lecz wciąŜ musimy najpierw zobaczyć Nowy Jork, aby móc o nim myśleć.

Dopiero wtedy Nowy Jork w naszych myślach stanie się bezpośrednim ich przedmiotem.

Najpierw musimy go zobaczyć.

Gyatrul Rinpocze: Nie musisz go zobaczyć. Mogę ci o nim opowiedzieć. MoŜesz teŜ po

prostu obejrzeć sobie zdjęcie.

Pytanie: Ale wciąŜ musi być jakieś powiązanie między naszym postrzeganiem

zmysłowym i naszym myśleniem. Musi nastąpić jakiś impuls z zewnątrz, który dotrze do

naszych oczu, Ŝebyśmy potem mogli myśleć o Nowym Jorku. Musimy mieć o nim jakieś

pojęcie.

Gyatrul Rinpocze: Oczywiście, Ŝe musisz mieć o nim jakieś pojęcie. Oczywiście zaczyna

się to od naszych zmysłów, świadomości zmysłowej, lecz niekoniecznie od oka, moŜe

być od ucha.

Pytanie: Ale jak zachodzi ten proces – proces konstruowania bezpośredniego

wyobraŜenia w naszych myślach?

Gyatrul Rinpocze: Tak samo, jak juŜ mówiłem. Najpierw mamy przedmiot, twoją zdolność

[postrzegania] i umysł. Gdy te warunki się zejdą, wytwarzają świadomość wzroku, wtedy

moŜemy coś zobaczyć. Podobnie będzie z naszym uchem, wypowiedzianym przez

kogoś słowem i umysłem; słyszymy coś i pojawia się świadomość słuchu. Potem

przychodzi kolej na naszą świadomość mentalną i myśli, które tłumaczą słowo po słowie

znaczenie wszystkiego. śebyśmy mogli je zrozumieć, powinny to być wyrazy, wobec

których wytworzyło się w twoim umyśle przywiązanie. Chodzi tu o język, którym się

posługujesz. Słowa następnie układają się w zdania i zwroty. W końcu wytwarzamy

kolejne myśli, kolejne wyobraŜenia ogólne. Najpierw są to przedstawienia pojedynczych

słów, aŜ uzyskujemy całą wypowiedź, całą jej treść – i stworzymy nowe wyobraŜenie.

Pytanie: A zatem nasza myśl pracuje z wyobraŜeniami?

Gyatrul Rinpocze: Tak, oczywiście. RóŜni ludzie mają róŜne charaktery. Większość styka

się z konkretnymi pojęciami. ZaleŜy to od tego, który ze zmysłów danej osoby jest

najbardziej wyczulony.

Pytanie: W jaki sposób postrzegamy sztukę? Na przykład obrazy. Dlaczego jakieś dzieło

sztuki abstrakcyjnej dla niektórych jest interesujące i płacą za nie duŜo pieniędzy, a dla

innych po prostu brzydkie? Jak działa ten mechanizm?

Gyatrul Rinpocze: Jeśli chodzi o samą świadomość wzroku, to w obu wspomnianych

przypadkach pozostaje ona dokładnie taka sama. Chodzi raczej o to, czy kogoś

interesuje taka sztuka czy teŜ nie. Zainteresowanie więc powiązane jest ze

świadomością. RóŜne nastawienia do sztuki mogą mieć róŜne przyczyny – na przykład

takie, Ŝe ktoś interesował się tego rodzaju obrazami lub do nich przywykł. Upodobania są

często sprawą nawyku. Oczywiście waŜne jest tu równieŜ oddziaływanie otoczenia.

Czasami wypada to śmiesznie. Kiedy wiele osób twierdzi, Ŝe coś jest dobre, zaczyna to

na takie wyglądać. Trzeba wziąć pod uwagę takŜe modę, panującą w danym kraju, która

sprawia, Ŝe zainteresowanie jakimś rodzajem sztuki jest przez pewien czas większe. To

naprawdę sprawa naszych myśli.

Pytanie: Czy emocje mają wpływ na to, Ŝe postrzegamy coś jako piękne lub brzydkie?

Gyatrul Rinpocze: Tak, oczywiście.

Pytanie: Czy to się wydarza na poziomie prawdy?

Gyatrul Rinpocze: Nie, raczej pomieszania. Wyjaśnię to dokładniej. Upodobania

estetyczne są sprawą kultury. Jedne obrazy są dobre i miłe dla oka w jednym kraju,

podczas gdy w innym uwaŜa się je za całkowicie gorszące lub złe.

Pytanie: A jeśli chodzi o taniec, rytualny taniec, powiedzmy, tybetański taniec Mahakali.

Jeśliby ktoś o bardzo negatywnym nastawieniu do Ŝycia, dodatkowo z innej kultury, na

przykład Stalin, zobaczył go, to czy mogłoby to oddziałać na niego pozytywnie?

Gyatrul Rinpocze: Byłby on raczej więźniem swojego postrzegania. MoŜe doświadczyłby

2009-09-12

Tsema - postrzeganie zmysłowe.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: