pol_wyr_3.pdf

Dr inż. Edward Musiał

Politechnika Gdańska

Raz jeszcze o miejscowych połączeniach wyrównawczych

w pomieszczeniach kąpielowych

o rurach wodociągowych z tworzyw sztucznych

„ Połączenia wyrównawcze przy rurach wodociągowych z tworzyw sztucznych ” to tytuł pole-

miki Pana inż. K. Sałasińskiego i przedmiot wątpliwości polskich elektryków od lipca 1998 r., gdy

Normalizacyjna Komisja Problemowa nr 55 z udziałem polemisty lekkomyślnie stworzyła ten eks-

centryczny problem.

Sprawa ma określone aspekty merytoryczne , które wszechstronnie naświetliłem w niedawno

opublikowanym artykule [1] i na poparcie zamieściłem kserokopie tytułów i nagłówków kilkunastu

niemieckich publikacji na ten temat. Szkoda, że władający językiem niemieckim Polemista nie

przeczytał chociażby paru z nich.

P. Sałasiński posłużył się użytymi przeze mnie wzorami, by wykazać, że wyniki się zmienia-

ją, jeśli wstawić inne dane. Czy to ma być zaskakujące? Ja to obliczenie przedstawiłem po omówie-

niu trzech błędów, na których opiera się pomysł NKP nr 55, w tym podstawowego błędu trzeciego

polegającego na mylnej interpretacji pojęcia części przewodzące obce . Z treści artykułu wynika, że

nie traktowałem wyniku obliczenia jako rozstrzygającego argumentu, lecz jako uzupełniającą in-

formację. Wywody p. Sałasińskiego w całości dotyczące tej drugorzędnej sprawy sugerują, że nie

chce on zrozumieć, o co naprawdę chodzi. Wątpiącym Czytelnikom zalecam ponowną uważną

lekturę mego artykułu i uwzględnienie następujących dodatkowych wyjaśnień.

W pomieszczeniach kąpielowych budynków o tradycyjnej instalacji wodociągowej metalo-

wa armatura powinna być uziemiona (np. poprzez metalowe rury) i objęta miejscowymi połą-

czeniami wyrównawczymi nie dlatego, że ta armatura jest metalowa, lecz dlatego, że rury są

metalowe i mogą przywlec napięcie na krany i zawory np. wskutek zwarcia z przewodem elek-

trycznym na trasie rurociągów. W przypadku rur wykonanych w całości z tworzywa sztucznego o

takim zagrożeniu nie ma mowy. Można je natomiast rozważać w przypadku rur metalowych z ze-

wnętrzną powłoką izolacyjną z tworzywa sztucznego (np. PE-X-Rohre ), które są stosowane w nie-

których krajach.

W przypadku instalacji wodociągowej o rurach z tworzywa sztucznego lepiej mieć metalowy

kran o potencjale swobodnym niż o potencjale ziemi. Jest to ważne w innych, bardziej prawdopo-

dobnych sytuacjach zagrożenia niż te, które dostrzega Polemista. Przypuśćmy że rezystancja natu-

ralnego uziemienia kranu wynosi 30 kΩ i, o zgrozo, wbrew zaleceniom NKP nr 55 nie został on

objęty połączeniami wyrównawczymi. Człowiek (o rezystancji ciała 1 kΩ) dotykający kranu i

uszkodzonego sprzętu elektrycznego w najgorszym razie jest narażony na przepływ prądu rażenio-

wego

230V

7,4

( )

kΩ

Natomiast w podobnej sytuacji przez ciało członka fanklubu NKP 55, który wykonał połącze-

nia wyrównawcze zalecane przez swoich idoli, popłynie prąd

230V =

kΩ

230

i o jednego fana będzie mniej. Miejcież litość, Szanowny Polemisto, dla swoich wyznaw-

ców. I tak ich szeregi się przerzedzają, bo ludziom spada bielmo z oczu.

Niemal każdy problem techniczny ma różnorodne oblicza i trzeba go roztrząsać z różnych

punktów widzenia, ważyć pozytywy i wady proponowanych rozwiązań. Spojrzenie jednostronne

prowadzi na manowce.

Przestrzegam też przed pochopnym wyciąganiem wniosków z pojedynczych, choćby najcięż-

szych wypadków. Ciężarówka ścinająca zakręt miażdży samochód osobowy. Do wypadku nie do-

szłoby, gdyby samochód osobowy na zakręcie jechał lewą stroną. Czy takie spostrzeżenie wolno

uznać za właściwy wniosek ogólny? A już parokrotnie p. Sałasiński tak wyciągał wnioski z wypad-

ków porażeń prądem elektrycznym, np. strasząc metalowym uchwytem nad wanną.

Skoro odwołanie do techniki niemieckiej nie jest przekonujące, spójrzmy na inny kraj. W

Wielkiej Brytanii, również kraju członkowskim Unii Europejskiej i kraju członkowskim Europej-

skiego Komitetu Normalizacyjnego Elektrotechniki (CENELEC) przeciętny elektryk zainteresowa-

ny przepisami budowy instalacji nie musi wertować kilkudziesięciu arkuszy normy IEC 60364, lecz

ma liczący 175 stron przewodnik ( guide ) [2] przedstawiający wszelkie istotne wymagania w sposób

uporządkowany i uzupełniony poglądowymi ilustracjami. Poza przepisami budowy są tam zasady

przeprowadzania badań instalacji wraz ze wzorami już wypełnionych protokółów badań (oględzin i

pomiarów). Jest to zatem wydawnictwo, które marzy się polskim elektrykom.

W tymże przewodniku rozdział 4 Bonding and Earthing (Połączenia wyrównawcze i uzie-

mienia) zawiera podrozdział 4.7. Supplementary Bonding of Plastic Piped Installations (Miejscowe

połączenia wyrównawcze w instalacjach o rurach z tworzywa sztucznego) o treści 1 :

„ Nie wymagają miejscowych połączeń wyrównawczych części metalowe na rurach z tworzy-

wa sztucznego takie jak metalowe krany wody zimnej i wody ciepłej. Nie wymaga ich też metalowa

wanna nie połączona z częściami przewodzącymi obcymi (jak stalowa konstrukcja budynku), jeśli

dochodzące do niej rury wody zimnej, wody ciepłej i rura kanalizacyjna są wykonane z tworzyw

sztucznych. Miejscowe połączenia wyrównawcze w pomieszczeniu z wanną lub prysznicem są jed-

nak wymagane między częściami przewodzącymi dostępnymi urządzeń elektrycznych, które można

jednocześnie dotknąć, takich jak odbiorniki (klasy ochronności I), np. grzejniki, prysznicowe

ogrzewacze wody i dostępne oprawy oświetleniowe, jak na rys. 4e. ”

Ani słowa o wymiarach (długości, średnicy) rur z tworzywa sztucznego upoważniających do

rezygnacji z połączeń wyrównawczych, bo nie to jest sprawą podstawową. Rzecz polega na tym, że

metalowa armatura, o którą chodzi, nie jest częścią przewodzącą obcą [1], a połączeniom wyrów-

nawczym podlegają tylko części przewodzące dostępne i części przewodzące obce , a nie - jakiekol-

wiek przedmioty metalowe.

Załączam ilustracje z brytyjskiego przewodnika [2] przedstawiające jak należy wykonywać

miejscowe połączenia wyrównawcze w pomieszczeniach kąpielowych w dwóch sytuacjach: jeśli

rurociągi są metalowe (rys. 1) i jeśli są wykonane z tworzywa sztucznego (rys. 2). Na obu rysun-

kach połączenia wyrównawcze są przedstawione linią przerywaną. Przy rys. 4e przewodnika (rys.

2) jest dodatkowa ważna notka 2 o treści: „ Nie wymagają miejscowych połączeń wyrównawczych

krótkie odcinki rur miedzianych (o długości mniejszej niż 0,5 m) zainstalowane w miejscach, gdzie

są one widoczne .” Na tymże rysunku pokazano też, że nie wymaga połączenia wyrównawczego

metalowy uchwyt nad wanną, którym lubi straszyć Szanowny Polemista.

1 Oto pełny tekst oryginalny podrozdziału 4.7: Supplementary bonding is not required to metal parts sup-

plied by plastic pipes such as metal hot and cold water taps supplied from plastic pipes. A metal bath not

connected to extraneous-conductive-parts (such as structural steelwork) with plastic hot and cold water

pipes and plastic waste pipes does not required supplementary bonding. Supplementary bonding in a bath-

room or shower room will still be required between simultaneously accessible exposed-conductive-parts of

equipment such as, between metal (class I) appliances e.g. heaters, showers and accessible luminaires, see

Figure 4e .

Rys. 1. Miejscowe połączenia wyrównawcze w pomieszczeniu kąpielowym z rurociągami metalowymi

(Fig. 4d z przewodnika brytyjskiego [2])

Cała ta sprawa, rozdmuchana tylko w Polsce, ma też zastanawiające aspekty formalne . Pan

Sałasiński pisze o „zaleceniach NKP 55”. Wypada więc przypomnieć, że zalecenia wprowadza się

słowami zaleca się…, jest zalecane…, nie zaleca się…, nie jest zalecane… , a w protokóle przyjętym

przez NKP nr 55 (Biuletyn INPE, nr 21, s. 7) takich słów w ogóle nie ma, występują natomiast sło-

wa nie zwalnia z obowiązku stosowania…, powinny być…, musi być…, muszą być…, powinna być…

wprowadzające wymagania. W dniu 14 lipca 1998 r. sporządził wspomniany protokół czterooso-

bowy zespół, ale kilka dni wcześniej został on powołany w celu szczegółowego opracowania po-

trzeb stosowania połączeń wyrównawczych dodatkowych (ibidem). Wyrok NKP zapadł przed roz-

ważeniem dowodów? Tak oczywista dla wszystkich członków była ta sprawa, że nikt się nie zainte-

resował, jaka praktyka w tej mierze obowiązuje za granicą, zwłaszcza w krajach Unii Europejskiej.

Nikt nie pomyślał, że być może ośmiesza polskich elektryków.

Rys. 2. Miejscowe połączenia wyrównawcze w pomieszczeniu kąpielowym z rurociągami z tworzywa

sztucznego (Fig. 4e z przewodnika brytyjskiego [2])

Kompetencje normalizacyjnych komisji problemowych (NKP) określa art. 13 Ustawy z dnia

3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz. U. z dnia 28 czerwca 1993 r.). Nie ma w nim żadnej delega-

cji do stanowienia prawa. Komisje mają przede wszystkim przygotowywać projekty norm, które

następnie przedstawiają Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu (PKN) do ustanowienia.

A przecież i ustanowienie normy przez PKN jeszcze nie oznacza obowiązku jej stosowania. Na

jakiej więc podstawie normalizacyjna komisja problemowa wprowadza ekstrawaganckie wymaga-

nia i domaga się ich przestrzegania myląc przy tym, niby przypadkiem, NKP z PKN? Pan A. Bocz-

kowski, jako członek NKP forsuje przyjęcie uchwały, jako przewodniczący CKSIiUE popiera ją w

imieniu SEP, po czym, jako dyrektor COBR Elektromontaż, rozsyła ją w Polskę z rygorem wyko-

nalności. A jakie przepisy dają dyrektorowi COBR takie uprawnienia?

Po wielu dyskusjach w różnych gremiach zaczął przeważać pogląd… pisze p. Sałasiński, ale

nie dodał, że te różne gremia są złożone z tych samych osób. Czy mam załączyć kompletną listę?

Znam co najmniej kilkanaście osób naprawdę kompetentnych w tej dziedzinie w Polsce; żadnej nie

zapytano o zdanie.

Na koniec mała prośba. Pisze p. Sałasiński „ Obydwaj powołani wyżej autorzy powołując się

na literaturę (choć z błędnie przepisanym tytułem)… ”. Proszę zatem by p. Sałasiński zechciał wska-

zać, który tytuł błędnie przepisałem albo przyznać, że polemika jest tak zredagowana, jak teksty

NKP nr 55.

Literatura

1. Musiał E.: Miejscowe połączenia wyrównawcze w pomieszczeniach kąpielowych w budynkach

z rurami wodociągowymi z tworzyw sztucznych. Biul. SEP, INPE „Informacje o normach i

przepisach elektrycznych”, 2000, nr 33, s. 41-46.

2. IEE On-Site Guide to BS 7671 : 1992. Requirements for Electrical Installations (Revised June

1998 to incorporate Amendment No 2 to BS 7671). The Institution of Electrical Engineers.

London, 1998.

Dane bibliograficzne

Musiał E.: Raz jeszcze o miejscowych połączeniach wyrównawczych w pomieszczeniach ką-

pielowych o rurach wodociągowych z tworzyw sztucznych . Biul. SEP INPE „Informacje o nor-

mach i przepisach elektrycznych” 2001, nr 37, s. 71-75.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: