WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU
Pojęcie prawa
1. Realizm prawniczy – prawo jako zbiór przepisów prawnych w tekstach prawnych (prawo w książkach lub zbiór decyzji podejmowanych przez sędziów i urzędników ( prawo w działaniu)
2. Psychologiczna teoria prawa – prawo jako przeżycie psychiczne człowieka
3. Prawo natury – zbiór słusznych norm , które wynikają z natury człowieka
4. Pozytywizm prawniczy – rozkaz suwerennej władzy państwowej skierowany do obywatela pod groźbą zastosowania przymusu – teorii, która wywarła największy wpływ i jest powszechnie akceptowana we wszystkich krajach.
Pozytywizm prawniczy:
Prawo to zbiór norm ogólnych tworzonych przez organy państwa których przestrzeganie gwarantuje przymus państwowy . (prawo, państwo, przymus)
Prawo podmiotowe i przedmiotowe
Prawo przedmiotowe; ogół norm obowiązujących w danym państwie,
Prawo podmiotowe; ogół uprawnień przysługujących jednostce
I. Obowiązywanie prawa
Obowiązywanie i stosowanie prawa odnosi się wyłącznie do przepisów, które mają moc obowiązującą:
1. obowiązują tylko te normy, które zostały prawidłowo ustanowione – zgodnie z prawidłową procedurą, przez właściwy organ państwa,
2. obowiązują te normy, które zostały prawidłowo ogłoszone ( art. 88 Konstytucji ) , opublikowane zgodnie z prawem Dziennik Ustaw i Monitor Polski, nie jest opublikowaniem podanie do wiadomości przez ogłoszenie w prasie,
3. obowiązują również te normy, które stanowią konsekwencje norm ustanowionych np. zabiegi interpretacyjne, argumentacyjne (per analogiam, a contrario)
4. nie obowiązują normy wyraźnie lub milcząco uchylone – klauzule derogacyjne
· reguła „norma wyższa uchyla niższą”
· reguła „ przepis późniejszy uchyla wcześniejszy” – (co najmniej równorzędna moc prawna)
· reguła „ norma szczególna ma nadrzędność nad norma ogólną” (lex specialis derogat lex generalia)
II. Obowiązywanie w czasie i przestrzeni
1. czas
· wchodzi w życie w chwili ogłoszenia lub później (vacatio legis)
· wyjątkowo przepisy czasowe lub epizodyczne
· wyjatek od zasady lex retro non agit – obowiązują do wcześniejszych zdarzeń.
2. obszar – prawo miejscowe – prawo obowiązuje wszystkie podmioty na danym terytorium
III. System prawa
System – typ – zespół cech charakterystycznych dla porządków prawnych określonego rodzaju.
System konkretny – ogół norm obowiązujących w określonym czasie i przestrzeni.
System – typ
1. kontynentalny ( civil law)
2. anglosaski (common law)
3. system prawa socjalistycznego
4. system prawa kapitalistycznego
5. prawa dalekiego wschodu ( Japonia, Korea Płd.)
6. prawa islamu
7. prawo hinduskie
8. prawo afrykańskie
Civil law
· zasada prymatu ustawy,
· oddzielenie tworzenia od stosowania prawa
· zakaz tworzenia prawa przez sądy
· źródło historyczne – prawo rzymskie
Common law ( zwany case law)
· zasada prymatu stawy
· brak rozdziału tworzenia i stosowania prawa
· sądy mogą tworzyć prawo
· brak recepcji prawa rzymskiego
Systemy konkretne – zbiór przepisów obowiązujących w sposób uporządkowany w danym państwie
Systematyka pionowa – hierarchiczna struktura przepisów
· konstytucja
· ustawy
· akty podustawowe (na podstawie delegacji w ustawie)
· akty prawa terenowego
Systematyka pozioma – zespół norm obejmujących dane stosunku społeczne
· konstytucyjne
· cywilne
· karne
· administracyjne itd.
Tzw. Gałęzie prawa – w ich tworzeniu istotne znaczenie maja tzw. Instytucje prawne – kompleks norm stanowiących całość, regulujących jakiś typowy zespół stosunków społecznych (małżeństwo, darowizna, testament)
Prawo materialne – reguły, normy regulujące daną sferę stosunków społecznych określających jakie prawa i obowiązki mają podmioty funkcjonujące w danej sferze
Prawo procesowe – normy regulujące sposób postępowania w przypadku naruszenia norm prawa materialnego oraz kompetencje i organizacje organów rozstrzygających sprawy.
Prawo publiczne i prywatne
Prawo publiczne – zbiór norm odnoszących się do interesów państwa
Prawo prywatne – zbiór norm odnoszących się do interesów jednostki
Źródła prawa międzynarodowego, europejskiego i wewnętrznego
Globalizacja - skutki intensyfikacji kontaktów międzynarodowych – wzrost rangi prawa międzynarodowego. Większość państw uznaje prymat prawa międzynarodowego nad wewnętrznym
Samoistne źródła prawa międzynarodowego
· umowy (traktaty) międzynarodowe,
· zwyczaj międzynarodowy,
· zasady ogólne prawa międzynarodowego
· wzrastająca rola prawotwórczych uchwał organizacji międzynarodowych
Prawo europejskie
1.05.2004r. (art.91 ust.3 Konstytucji) prawo europejskie częścią naszego prawa wewnętrznego. W razie kolizji pierwszeństwo nad naszym prawem wewnętrznym – zsada proklamowana w orzecznictwie Europejskiego Trybunału sprawiedliwości i powszechnie uznawana przez państwa członkowskie.
Unia Europejska – rozbudowany system organizacyjno – instytucjonalny – Traktat z Maastricht 1992, amsterdamski 1997, nicejski 2001
Rada Europy – szefowie rządów i państw ustalają podstawowe zasady polityki wspólnotowej – główny organ prawodawczy
Komisja Europejska – funkcja egzekutywy – przedstawiciele rządów państw członkowskich)
Parlament Europejski – organ pochodzący z wyborów bezpośrednich,
Podział prawa europejskiego:
· pierwotne (traktaty założycielskie, traktaty akcesyjne)
· pochodne – akty normatywne ustanowione przez organy Unii Europejskiej
o rozporządzenia – adresat państwa i ich obywatele i instytucje – wiążące
o dyrektywy – instrument harmonizacji – adresat państwa członkowskie – wiążące co do rezultatu,
o decyzje Rady UE, Komisja Europejska, Europejski Bank Centralny.
Prawo wewnętrzne
Podział konstytucyjny na :
· akty normatywne powszechnie obowiązujące – obowiązują wszystkich
· akty normatywne wewnętrzne – obowiązują tych do których są kierowane
Źródła prawa obowiązującego
· Konstytucja ( Ustawa zasadnicza, szczególny tryb zmiany, wszystkie akty prawne muszą być zgodne z Konstytucją, podstawa działalności wszystkich organów państwa)
· Ustawy ( prawa i obowiązki obywateli, prawo karne, podatkowe i gospodarka finansowa państwa, ustanawianie monopolów, budżetu, reguluja strukturę organów państwa i samorządu)
· Ratyfikowane umowy międzynarodowe
· Rozporządzenia,
· Akty prawa miejscowego
xXxxRuudaaxxXx