halas_gornictwo.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na hałas w górnictwie

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Hałas jest czynnikiem fizycznym oddziałującym w sposób szkodliwy, bądź uciążliwy

na organizm człowieka. Powszechność jego występowania powoduje, że bez

uwzględnienia hałasu nie jest możliwa wiarygodna merytorycznie ocena parametrów

środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości dotyczącej szkodliwego

oddziaływania hałasu na człowieka oraz podejmowania działań zmierzających do

jego ograniczania nadal liczba osób narażonych na oddziaływanie tego czynnika w

środowisku pracy stanowi znaczny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach

gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą szkodliwych

źródeł hałasu jest górnictwo. Specyficzną cechą tego sektora są maszyny i

urządzenia wytwarzające hałas o bardzo dużych poziomach. Praktycznie na każdym

stanowisku pracy związanym bezpośrednio z wydobyciem i wstępnym

przetwarzaniem surowców pracownik narażony jest na szkodliwe oddziaływanie

hałasu. Jest to często hałas o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie

trudny do wytłumienia – hałas, dla którego środki ochrony zbiorowej i indywidualnej

charakteryzują się małą skutecznością. Mimo wprowadzania nowoczesnych maszyn i

urządzeń, oraz zautomatyzowania niektórych procesów wydobywczych nadal

narażenie na hałas jest powszechne i jest przyczyną zawodowego ubytku słuchu

wśród pracowników tego sektora. Przedstawione w dalszej części poradnika

informacje dotyczące hałasu (obejmujące zarówno oddziaływanie hałasu na

organizm człowieka, jak i zasady pomiaru hałasu i oceny ryzyka zawodowego) mogą

zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na hałas na każdym stanowisku pracy

sektora górniczego

Stan zagrożenia hałasem w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia hałasem w środowisku pracy

jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Z Rys. 1 wynika, że hałas jest najpowszechniej występującym czynnikiem

szkodliwym środowiska pracy. W 2006 roku na hałas było narażonych 229546

pracowników. Hałas jest czynnikiem środowiska pracy, dla którego liczba

zagrożonych pracowników z roku na rok systematycznie wzrasta, a wzrost ten

cechuje się większą dynamiką niż w przypadku pozostałych czynników szkodliwych.

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia hałasem w 2006 roku według sekcji gospodarki

narodowej.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia hałasem w poszczególnych

sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych danych

statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych hałasem pracowało w

sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (169964 zagrożonych), górnictwa (25516) i

budownictwa (12860).

Oddziaływanie hałasu na organizm człowieka

Negatywny wpływ hałasu na organizm człowieka dotyczy przede wszystkim narządu

słuchu czyli ucho. Jest to narząd o bardzo złożonej budowie ale dzięki temu

najsłabszy dźwięk słyszany przez człowieka posiada amplitudę 5 000 000 000 razy

mniejszą od średniego ciśnienia atmosferycznego. Wychylenie błony bębenkowej

jest wówczas porównywalne do wymiarów najmniejszych molekuł. Równocześnie

człowiek jest w stanie tolerować ciśnienia dźwięku miliony razy większe. Dynamika

organu słuchu jest ograniczona od strony najcichszych dźwięków przez próg słuchu,

zaś od strony dźwięków najgłośniejszych przez próg bólu (Rys. 3) .

Rys. 3. Zakres dynamiki zmian ciśnienia akustycznego ograniczony progiem słyszalności i

progiem bólu

Organem odpowiedzialnym za odbiór sygnałów dźwiękowych jest ucho. Ucho

ludzkie, którego budowę pokazano na Rys. 4 można podzielić na trzy części: ucho

zewnętrzne, ucho środkowe i ucho wewnętrzne.

Rys. 4.

Budowa ucha ludzkiego.

Wrażenie słuchowe wywołane dźwiękiem zależy od jego częstotliwości i poziomu

ciśnienia akustycznego. Przy niskich poziomach dźwięku najlepiej odbieramy te o

częstotliwościach od 2 do 4kHz. Właściwości ludzkiego ucha sprawiają, że dźwięk o

częstotliwości 2kHz i poziomie ciśnienia akustycznego równym 30dB wydaje się nam

tak samo głośny jak dźwięk o częstotliwości 100Hz i poziomie około 50dB. Im

większe są poziomy ciśnienia akustycznego dźwięków, tym te różnice wydają się

mniejsze. Aby uwzględnić czułość ucha ludzkiego na dźwięki w zależności od ich

częstotliwości i poziomu ciśnienia akustycznego wprowadzono krzywe korekcyjne.

Najczęściej stosowane – A i C pokazano na Rys. 5.

Rys. 5. Kształt krzywych korekcyjnych A i C.

Poziom ciśnienia akustycznego skorygowany wg charakterystyki częstotliwościowej

A nazywany jest poziomem dźwięku A, a poziom ciśnienia akustycznego

skorygowany wg charakterystyki częstotliwościowej C – poziomem dźwięku C.

Ze względu na charakter zmian poziomu ciśnienia akustycznego w czasie hałas

można określić jako ustalony lub nieustalony. Hałasem ustalonym nazywamy hałas,

którego poziom dźwięku A nie zmienia się więcej niż 5dB. Hałas jest hałasem

nieustalonym jeżeli zmiany jego poziomu dźwięku A są większe niż 5dB.

Szczególnym rodzajem hałasu nieustalonego jest hałas impulsowy. Charakteryzuje

się on występowaniem jednego lub kilku impulsów dźwiękowych o czasach trwania

krótszych niż 1s, wywołanych np. uderzeniami. Ten rodzaj hałasu przy dużych

poziomach ciśnienia akustycznego jest szczególnie niebezpieczny dla słuchu.

Podstawowym skutkiem długotrwałego narażenia na hałas o wysokich poziomach

jest nieodwracalne uszkodzenie komórek rzęskowych w organie Cortiego i związane

z tym trwałe podwyższenie progu słyszenia (przesunięcie w kierunku wyższych

poziomów). Uszkodzenie komórek rzęskowych jest nieodwracalne i rozwija się

stopniowo w ciągu lat narażenia na hałas. Przebieg tego uszkodzenia jest fazowy.

Początkowo, po 3-5 latach narażenia na hałas dotyczy częstotliwości w zakresie

4kHz (wyższe częstotliwości). Po 5-10 latach pracy w hałasie przesunięcie progu

słyszenia obejmuje już częstotliwość 2kHz. po 10-20 latach przesunięcie progu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: