h_manikowska_wlochy_wczesnonowozytne_czI.pdf

KATEDRA ITALIANISTYKI

UNIWERSYTET WARSZAWSKI

Halina Manikowska

WŁOCHY WCZESNONOWOśYTNE

Skrypt dla studentów Italianistyki

WARSZAWA 2009

CZĘŚĆ I

PANORAMA POLITYCZNA WŁOCH

OD KOŃCA XV DO POŁOWY XVIII W.

Tabela chronologiczna

1458-1494 – rządy Ferdynanda I (Ferrante) w Królestwie Neapolu

1463-1479 – wojna wenecko-turecka

1494 – Karol VIII, król Francji wkracza na Półwysep Apeniński – początek wojen włoskich

1494 – Ludwik Sforza „il Moro” ogłasza się księciem Mediolanu

1494 – wypędzenie Medyceuszy z Florencji, początek „rządów” Savonaroli w republice

florenckiej

1495 – zwycięstwo Ligi weneckiej, wspartej przez Ferdynanda aragońskiego i cesarza

Maksymylina, pod Fornovo

1498 – spalenie Girolamo Savonaroli

1499 –1503 – III wojna wenecko-turecka

1499 – wkroczenie do Włoch Ludwika XII; sojusz króla Francji z Aragonią, Wenecja,

papiestwem; zajęcie przez Francuzów Mediolanu (do 1512)

1500 – traktat w Granadzie między Ludwikiem XII a Ferdynandem Aragońskim o rozbiorze

Królestwa Neapolu

1501-1504 – wojna między Francją a Aragonią o Neapol, zakończona pokojem w Lyonie,

sankcjonującym rozbiór Italii (księstwo Mediolanu pod władzą francuską; Królestwo

Neapolu – hiszpańską)

1504 – traktat pokojowy w Blois pomiędzy Ludwikiem XII a cesarzem Maksymilianem

1507 – antyfrancuskie powstanie w Genui

1508 – zawiązanie z poparciem papieŜa Juliusza II Ligi w Cambrai pomiędzy

Maksymilianem, Ludwikiem XII, Ferdynandem katolickim (jako królem Neapolu i

Sycylii), księciem Ferrary przeciwko Wenecji; plan rozbioru państwa weneckiego;

wojna Ligi z Wenecją do r. 1511

– 1509 – klęska Wenecji pod Agnadello; utrata przez nią części terytoriów

1511 – zawiązanie Ligi świętej przeciwko Francji przez papieŜa Juliusza II, cesarza

Maksymiliana, króla Anglii Henryka VIII, Ferdynanda katolickiego, Wenecję,

kantony szwajcarskie

1512 – wycofanie się wojsk francuskich z Półwyspu Apenińskiego; władzę nad Mediolanem

obejmuje Maksymilian Sforza

1512 – upadek republiki florenckiej, powrót Medyceuszy do władzy

1512-1517 – V sobór laterański

1515 – Najazd Franciszka I i zajęcie po zwycięskiej bitwie pod Marignano księstwa

Mediolanu

1516 – Karol Habsburg (przyszły Karol V) obejmuje na mocy dziedziczenia władzę w

Hiszpanii

1516 – na mocy pokoju w Noyon, król Francji Franciszek I zachowuje władzę nad

Mediolanem, Karol Habsburg natomiast nad Królestwem Neapolu i Sycylią

1517 – wystąpienie Lutra w Wittemberdze

1519 – Karol Habsburg zostaje wybrany cesarzem jako Karol V

1520 – potępienie Lutra za herezję

1521 – I wojna hiszpańsko-francuska między Karolem V (w sojuszu z Anglią i papiestwem) a

Franciszkiem I (w sojuszu z Wenecją i Szwajcarami) o Mediolan

1524 – odzyskanie przez Franciszka I Mediolanu

1525 – krwawa bitwa pod Pawią między wojskami francuskimi a cesarskimi; Franciszek I

dostaje się do niewoli; powrót władzy Sforzów nad księstwem Mediolanu;

1526 – pokój w Madrycie między Karolem V a Franciszkiem I : Franciszek I wyrzeka się

pretensji do Neapolu i Mediolanu, Burgundii

– zawiązanie Ligi świętej w Cognac (Franciszek I, papiestwo, Mediolan, Florencja, Genua)

przeciwko cesarzowi Karolowi V; wybucha II wojna Franciszka I z Karolem V

– śmierć Ludwika Jagiellończyka w bitwie pod Mohaczem; władzę w Królestwie Czech i

w Królestwie Węgier obejmuje Habsburg (Ferdynand I, brat Karola V)

1527 – najazd wojsk cesarskich na Półwysep Apeniński, złupienie Rzymu („sacco di Roma”)

– wypędzenie Medyceuszy z Florencji

1528 – proklamowanie wolnej republiki w Genui pod przywództwem Andrei Doria

1529 – pokój barceloński między papieŜem Klemensem VII (Giulio Medici) a Karolem V:

papieŜ zgodził się na koronację cesarską; do władzy nad Florencją mieli powrócić

Medyceusze

1529 – pokój w Cambrai (« Pace delle due dame ») zawarty pomiędzy Ligą z Cognac a

Karolem V (w stosunku do pokoju madryckiego – Francja zachowuje Burgundię)

1530 – koronacja Karola V na cesarza w Bolonii (pierwsza koronacja cesarska poza Rzymem)

– kongres w Bolonii – habsburski ład polityczny w Italii; upadek republiki florenckiej,

powrót Medyceuszy

1535 – po śmierci Franciszka II Sforzy, Mediolan włączony do domeny Karola V

1536 – III wojna pomiędzy Karolem V a Franciszkiem I: zajęcie Piemontu przez Francuzów

(działania wojenne takŜe w Prowansji i na pograniczu flandryjsko-francuskim)

1537 – objęcie władzy w Toskanii przez Cosimo I , od 1569 r. z tytułem wielkiego księcia

1538 – 10-letni rozejm nicejski pomiędzy Hiszpanią a Francją

1540 – proklamacja powołania zakonu Towarzystwa Jezusowego (jezuitów), załoŜonego

przez Ignacego Loyolę

1542 – reorganizacja inkwizycji – powołanie przez papieŜa Pawła III Świętego Oficjum

1542 – 1544 – IV wojna pomiędzy Francją a Hiszpanią (działania wojenne w Sabaudii,

Piemoncie, Flandrii, Francji)

1545 – zwołanie soboru trydenckiego (obradował z przerwami do 1563)

1552-1559 – wojna francusko-hiszpańska

1556 – abdykacja Karola V– posiadłości hiszpańskie przechodzą pod władzę syna cesarza,

Filipa II, domeny austriackie i tron cesarski obejmuje brat Karola, Ferdynand I

1559 – kończący wojny włoskie pokój w Cateau-Cambrésis: potwierdzenie władzy

hiszpańskiej nad Mediolanem i Neapolem; Piemont i Sabaudia przywrócone księciu

Emanuelowi Filibertowi z dynastii sabaudzkiej (Savoia); w 1562 odzyskuje takŜe

Turyn

1563 – zamknięcie obrad soboru trydenckiego

1570-1573 – wojna wenecko-turecka o Cypr

– 1570/71 – utrata Cypru przez Wenecję (na rzecz Turcji)

– 1571 – zwycięska bitwa morska ligi antytureckiej (Wenecja, Genua, Hiszpania,

papiestwo) nad flotą turecką pod Lepanto

– 1573 – zawarcie pokoju pomiędzy Wenecją a Turcją, Cypr pozostaje pod władzą turecką

1618-1648 – wojna trzydziestoletnia, zakończona pokojem westfalskim

1645 -1669 – wojna między Wenecją a Turcją o Kandię (Kreta)

1647/48 – powstanie w Neapolu

1684 –1699 utworzenie w Linzu Ligi świętej przeciwko Turcji (papieŜ Innocenty XI,

Wenecja, Polska; następnie Austria i Rosja) i wojna z Turcją

– 1687 – zdobycie przez Wenecję Morei (Peloponez)

– 1699 – pokój w Karłowicach: zatwierdzenie panowania Wenecji w Morei i w części

Dalmacji

1687 – przystąpienie księcia Sabaudii Wiktora Amadeusza II do sojuszu augsburskiego

(1686; pod przewodem cesarza Leopolda I) przeciwko Francji Ludwika XIV

– 1696 – pokój turyński pomiędzy Wiktorem Amadeuszem II a Ludwikiem XIV

1702-1714 – w ojna o sukcesję hiszpańską pomiędzy Francją, Hiszpanią, Bawarią i

początkowo Sabaudią z jednej strony, a Anglią, Holandią, Austrią, Sabaudią (od

1703)

– pokój w Utrechcie (1713) pomiędzy Francją, Anglią, Holandią

– pokój w Rastatt (1714) pomiędzy Francją i Austrią

– warunki pokojów: a) Filip V Burbon uznany za króla Hiszpanii; b) Hiszpania traci:

Belgię, posiadłości włoskie (na rzecz Austrii); Sycylia przechodzi pod panowanie

Sabaudii

– w 1720 r. Wiktor Amadeusz II oddaje Austrii Sycylię w zamian za Sardynię

1715 – Wenecja traci podbity przez Turków Peloponez

1716-1718 – wojna (Wenecja, Austria) z Turcją; Turcy utrzymują władzę nad Peloponezem,

Wenecja nad wyspą Korfu

1733-1735 – wojna o sukcesję polską pomiędzy Francją, Sabaudią, Hiszpanią, Bawarią z

jednej strony, a Austrią, Rosją, Prusami, Danią, z drugiej

– 1738 pokój w Wiedniu: Austria zachowuje Lombardię z drobnymi stratami; w Toskanii

obejmuje władzę dynastia habsbursko-lotaryńska; w Neapolu władza powraca do

Burbonów

1740-1748 – wojna o sukcesję austriacką pomiędzy Francją, Hiszpanią, Prusami, Bawarią z

jednej strony a Austrią, Holandią, Anglią, z drugiej

– od 1744 na terenie Włoch między stronnictwem francusko-hiszpańskim („Gallispani”)

(Francuzi i Hiszpanie) a austriacko-sabaudzkim („Austrosardi”)

– 1748 pokój w Akwizgranie: mąŜ Marii Teresy Franciszek I lotaryński, wielki ksiąŜę

Toskanii, zostaje uznany cesarzem; Prusy zachowują zdobyty Śląsk; Burbonowie

hiszpańscy otrzymują Parmę i Piacenzę; Karol Emanuel powiększa posiadłości

Sabaudii w Lombardii

ROZDZIAŁ I

PAŃSTWA WŁOSKIE W OKRESIE „POKOJU WŁOSKIEGO”

1454-1494

Po przeszło półwieczu zmiennych sojuszy i konfliktów pomiędzy państwami włoskimi

zawarto w 1454 r. w Lodi pokój. Zapewnił on większą stabilizację polityczną na Półwyspie

Apenińskim, konserwując dominującą pozycję pięciu największych państw: Królestwa

Neapolu, Państwa Kościelnego, Republiki weneckiej, Księstwa Mediolanu i rządzonej przez

Medyceuszy Republiki florenckiej. W północnych Włoszech znajdowało się nadal bardzo

wiele małych państewek, ukształtowanych na bazie dawnych komun miejskich i feudalnych

władztw: księstwo Sabaudii, margrabstwa Saluzzo i Monferrato, hrabstwo Asti, Mantua

rządzona była przez Gonzagów, Ferrara, Modena i Reggio przez rodzinę d’Este, republiką

pozostawała Genua. W środkowych Włoszech – obok potęŜnej Florencji, słabnących republik

Lukki i Sieny – w dawnych komunach na terytorium Państwa Kościelnego rządziły jednostki

i rody z nadania (namiestnictwa) papieskiego: w Bolonii rodzina Bentivoglio, rodzina

Malatesta w Rimini, Sforza w Pesaro, Montefeltro w Urbino, Della Rovere w Sigaglii,

Manfredi w Faenzy, Baglioni w Perugii. Królestwo Neapolu, Królestwo Sycylii i Królestwo

Sardynii rządzone były przez dynastię aragońską zachowując jednak swoją administracyjną

odrębność, którą umocniło w 1458 r. po śmierci Alfonsa I (Alfonsa V w Aragonii) objęcie

władzy w Neapolu przez jego syna z nieprawego łoŜa, Ferdynanda I (Ferrante). Sycylia i

Sardynia znalazły się pod panowaniem króla aragońskiego, brata Alfonsa, Jana II.

Tak zwany „pokój włoski” nie oznaczał jednak braku konfliktów militarnych

pomiędzy państwami włoskimi, od których nie powstrzymywało nawet zagroŜenie, jakim po

upadku Konstantynopola (1453) były dalsze podboje Turków w Grecji, na Bałkanach, na

wyspach w Basenie Morza Śródziemnego. Chwiejna równowaga polityczna utrzymywała się

jednak, poniewaŜ Ŝadne z państw włoskich nie mogło zdobyć dominacji, leŜała teŜ w interesie

licznych małych państewek, które tylko dzięki niej mogły zachować swoją niezaleŜność.

Pokój w Lodi ustalił granicę Republiki Weneckiej w Lombardii na rzece Adda. Przez

następne dziesięciolecia Wenecja wyrzec się musiała dalszej ekspansji na Terraferma, kieru-

jąc swój militarny wysiłek przede wszystkim na obronę zagroŜonych przez ekspansję turecką

posiadłości zamorskich i wybrzeŜy Adriatyku. Wsparciem dla niej było zaangaŜowanie

papiestwa w organizację antytutereckiej krucjaty (szczególnie za pontyfikatu Piusa II, 1458-

1464). Postępy Turków w drugiej połowie XV w. spowodowały utratę przez Genuę jej

kolonii, w tym Kaffy na Krymie. Wenecja po trwającej 16 lat wojnie zawarła w 1479 r. pokój

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: