G.+G.+Marquez+-+Rzecz+o+mych+smutnych+dziwkach(z+txt).pdf

Gabriel

Garcia Marquez

Rzecz

o mych smutnych dziwkach

przełożył

Carlos Marroddn Casas

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

Tytuł oryginału: Memoria de mis putas tristes

Projekt okładki: Luz de la Mora

Redakcja: Marta Szafrańska-Brandt

Redakcja techniczna: Zbigniew Katafiasz

Korekta: Maria Mirecka

ISBN 83-7200-131-6

Warszawskie Wydawnictwo Literackie

MUZA SA

Warszawa 2005

Tłumacz się tłumaczy

Widniejący na okładce tytuł powieści jest tytułem zastępczym, tytułem roboczym,

tytułem wstydliwym i ocenzurowanym. Gabriel Garcia Marquez dał swojej powieści

tytuł Rzecz o mych smutnych kurwach i tak też przetłumaczył to tłumacz, w

pamięci mając twórczość takich mistrzów, jak Jan Kochanowski, Daniel Naborowski

czy Jan Andrzej Morsztyn (z przyczyn oczywistych nie wspomnę Juliana Tuwima). Na

okładce widnieje jednak bezpieczny tytuł, a to w wy-niku prawniczych ekspertyz,

sugerujących, iż wydrukowanie tytułu nadanego przez tłumacza grozi

nieobliczalnymi konsekwencjami jak np.: prokuratorski zakaz (w wyniku

doniesienia o popełnieniu prze-stępstwa) rozpowszechniania książki. Kodeks o

wykroczeniach. Roz-dział XVI. Wykroczenie przeciw obyczajności publicznej. Art.

141. Taki jest stan prawny w Polsce - można dzieła artystyczne cen-zurować,

bezkarnie niszczyć; artystów nie tylko można, ale po prostu, jak Dorotę

Nieznalską, skazuje się na więzienie. Przyjdzie czas na karę banicji, może na

obozy swoistej resocjalizacji. Ale ten stan prawny chroni hunwejbinów święcie

wierzących w sprawczą moc słowa polskiego (nie wywołuj wilka z lasu). Stoją więc

na straży czystości języka polskiego, nie odróżniając dopełniacza od biernika, o

wołaczu w ogóle nie pamiętając, mieszając związki frazeologiczne, ortografię

myląc z kaligrafią. Za to na wyrywki znają cały repertuar obecny w Słowniku

polskich przekleństw i wulgaryzmów (autora nie podam, bo nie chcę być

donosicielem).

Powieść Garcii Marqueza to skromna elegia o późnej miłości, a nie swawolny

przewodnik po zamtuzach, o czym mam nadzieję przekonają się ci czytelnicy,

którzy będą mieli odwagę po tę książkę sięgnąć. Tłumaczowi pozostaje jedynie

wierzyć, że jednak nadejdzie czas, gdy Rzecz o mych smutnych kurwach będzie

mogła pod tym właśnie tytułem się ukazać.

Carlos Marrodan Casas

Proszę niczego nie robić w złym guście. Nie wolno na przykład wkładać palców do ust śpiącej

dziewczyny! - ostrzega starego Eguchiego kobieta z hotelu.

Śpiące piękności, Yasunari Kawabata

(przełożył Mikołaj Melanowicz)

W roku mych dziewięćdziesiątych urodzin chciałem sprawić sobie w prezencie

szaloną noc miłosną z nielet-nią dziewicą. Przywołałem w pamięci osobę Rosy

Cabar-cas, właścicielki domu schadzek, która mając w rękach coś nad wyraz

specjalnego, zwykła była powiadamiać o tym swych najlepszych klientów. Nigdy nie

uległem tego rodzaju pokusom, ani wielu innym jej plugawym propozycjom, ale Rosa

i tak nie wierzyła w czystość moich zasad. Nawet moralność jest tylko kwestią

czasu, mawiała ze złośliwym uśmieszkiem, sam się przekonasz. Była nieco młodsza

ode mnie, a że od lat nie miałem o niej żadnych wieści, więc równie dobrze od

dawna mogło jej nie być pośród żywych. Ledwie jednak prze-brzmiał pierwszy

sygnał w słuchawce, natychmiast roz-poznałem jej głos i wypaliłem bez zbędnych

wstępów:

- Dziś chcę.

Westchnęła: Och, ty mój smutny mędrku, przepadasz

gdzieś na dwadzieścia lat, a jak już się pojawiasz, to tylko

po to, żeby żądać rzeczy niemożliwych. Natychmiast

jednak odzyskała swój zawodowy kunszt i podsunęła z pół tuzina rozkosznie

zapowiadających się sugestii, jednak, nie da się ukryć, już użytkowanych. A ja,

że nie, że musi być panna i na tę właśnie noc. Zaniepokojona spytała: A co

chcesz sobie udowodnić? Nic, odparłem, trafiony w najczulsze miejsce, bardzo

dobrze wiem, co mogę i czego nie mogę. Rosa niewzruszona stwierdziła, że

mędrkowie wiedzą wszystko, ale nie wszystko: Jedy-ne Panny, jakie jeszcze chodzą

po świecie, to takie Panny sierpniowe jak ty. Nie mogłeś poprosić mnie o to

odpowiednio wcześniej? Natchnienie ma to do siebie, że nie uprzedza,

odpowiedziałem. Ale poczekać chyba może, skwitowała, nieodmiennie i jak żaden

mężczyzna przemądrzała, i poprosiła o przynajmniej dwa dni, żeby dokładnie

przebadać rynek. Odrzekłem, najzupełniej serio, że w tym interesie, w którym

robi, każda godzina w moim wieku jest jak rok. To znaczy, że się nie da,

podsumowała, bez cienia wątpliwości w głosie, ale to akurat nieważne, za to

bardzo emocjonujące, a co tam, kurwa, oddzwonię w ciągu godziny.

Nie muszę o tym wspominać, bo z daleka widać, ja-

ki jestem: brzydki, nieśmiały i staroświecki. Ale usilnie

dbając o to, ażeby właśnie takim nie być, zacząłem

odgrywać swe całkowite przeciwieństwo. Do dnia dzi-

siejszego, kiedy to z własnej i nieprzymuszonej woli

przystępuję do opowiedzenia sobie samemu, jaki na-

prawdę jestem, choćby po to tylko, by przynieść ulgę

swemu sumieniu. Zacząłem od niecodziennego telefonu

do Rosy Cabarcas, bo jeśli spojrzeć na to dziś, właśnie ta

1 rozmowa dała początek nowemu życiu w wieku, w któ-rym znakomitą większość

śmiertelników śmierć już daw-no zabiera.

Mieszkam w kolonialnym budynku po słonecznej stro-nie parku San Nicolas, w domu,

gdziem spędził wszystkie dni swego życia bez żony i bez fortuny, tu, gdzie

również żyli byli i dokonali żywota moi rodzice, i wreszcie tu, gdzie zamiarem

moim było umrzeć samotnie, w tym samym łóżku, w którym przyszedłem na świat, i w

dniu oby najodleglejszym i oby bezboleśnie. Mój ojciec nabył ów dom na aukcji

publicznej pod koniec XIX wieku, po czym parter wynajął konsorcjum Włochów

prowa-dzącemu sieć luksusowych sklepów, zatrzymując dla się to właśnie piętro,

ażeby tam zaznać szczęścia z córką jednego ze swych włoskich arendarzy,

znamienitą inter-pretatorką Mozarta, poliglotką i garibaldzistką i najpię-

kniejszą i najbardziej utalentowaną kobietą, jaka kiedy-kolwiek żyła w tym

mieście, z Floriną de Dios Carga-mantos: moją matką.

Mieszkanie jest przestrzenne i jasne, ze stiukowymi

sklepieniami, z podłogami wyłożonymi szachownicą

florenckich mozaik, z czworgiem szklanych drzwi wy-

chodzących na długi szeregowy balkon, gdzie moja

matka siadywała, aby wespół ze swymi włoskimi ku-

zynkami śpiewać arie miłosne. Widać stąd park San

Nicolas z katedrą i pomnikiem Krzysztofa Kolumba,

a dalej składy rzecznego nabrzeża i portu i rozległy

widnokres rzeki Magdalena, dwadzieścia mil od jej es-

tuarium. Jedyną niedogodnością tego mieszkania jest

1 słońce przechodzące w ciągu dnia przez wszystkie okna po kolei; trzeba je więc

wszystkie zamykać, by spróbo-wać przynajmniej uciąć sobie sjestę w skwarnym pół-

mroku. Kiedy, w wieku trzydziestu dwu lat, zostałem sam, przeniosłem się do

dotychczasowej sypialni mych rodziców, kazałem przebić z niej drzwi bezpośrednio

do biblioteki i zacząłem wyprzedawać na licytacjach to, co mi do życia nie było

potrzebne, czyli niemal wszyst-ko - jak miało się z czasem okazać - poza

książkami i pianolą.

Przez czterdzieści lat byłem depeszowcem, czy też

nadmuchiwaczem, jak na nas mawiano, w gazecie „El

Diario de La Paz”, a praca moja polegała na rekon-

struowaniu i dopowiadaniu w miejscowej prozie wyła-

pywanych przez nas wiadomości krążących w przestrze-

ni na falach krótkich lub w kodzie Morse’a. Dziś utrzy-

muję się jako tako z emerytury wypracowanej w tym

wymarłym zawodzie; poza tym otrzymuję prawie nic

jako emerytowany nauczyciel gramatyki języka hisz-

pańskiego i łaciny, tyle co nic za coniedzielny felieton,

pisany regularnie od ponad pół wieku, i mniej niż nic

za teksty do programów muzycznych i teatralnych, które

łaskawie raczą mi publikować, gdy przybędą do nas

znamienici artyści z gościnnymi występami. Poza pisa-

niem nic właściwie innego w życiu nie robiłem, ale brak

mi powołania i narracyjnego talentu, zupełnie są mi

nieznane zasady dramaturgicznej konstrukcji, jeśli więc

podjąłem się tego trudu, to dlatego, iż ufam w światłość

tego wszystkiego, com w życiu przeczytał, a przeczyta-

łem bez liku. Mówiąc najzwyczajniej, szaraczkowy ze mnie literat i pewnie

niczego szczególnego nie miałbym do przekazania potomnym, gdyby nie zdarzenia, z

któ-rych, na ile mi mój talent pozwoli, chciałbym właśnie zdać sprawę w tej

rzeczy o mej wielkiej miłości. W dzień moich dziewięćdziesiątych urodzin

obudzi-łem się, jak zwykle, o piątej rano. Był piątek, więc czekało mnie jedynie

napisanie felietonu publikowanego w niedzielnym wydaniu „El Diario de La Paz”.

Wszyst-kie poranne objawy i znaki idealnie wprost odwodziły od jakichkolwiek

radosnych i szczęśliwych myśli: od świtu łamało mnie w kościach, w tyłku paliło

i co chwila rozlegały się grzmoty pierwszej, po trzech miesiącach bez kropli

deszczu, burzy. Nastawiłem kawę i wykąpa-łem się, wypiłem kubek kawy posłodzonej

miodem, zjadłszy do tego dwa placki z casabe, i wdziałem płócien-ny chałat,

używany przeze mnie w domu.

Tematem felietonu na ów dzień miały być, jakże-

by inaczej, moje dziewięćdziesiąte urodziny. Nigdy

mój wiek nie jawił mi się jako plama na suficie, z któ-

rej spadające krople odmierzają człowiekowi czas, jaki

mu jeszcze do końca życia pozostał. Kiedy byłem ma-

ły, słyszałem, iż gdy ktoś umiera, wszy gnieżdżące się

w owłosieniu konającego rzucają się w panice do uciecz-

ki przez poduszki, wstyd czyniąc rodzinie. Tak się tym

przejąłem, że kiedy miałem iść po raz pierwszy do

szkoły, kazałem ogolić sobie całkiem włosy, a i dziś te

kilka kosmyków, jakie mi jeszcze pozostają, wciąż szo-

ruję szarym mydłem. Świadczy to o tym, teraz to mogę

1 zaświadczyć, że już od małego miałem o wiele silniej ukształtowane społeczne

poczucie wstydliwości i czys-tości niż poczucie śmierci.

Już parę miesięcy wcześniej założyłem sobie, że mój urodzinowy felieton nie

będzie zwykłym lamentem za minionymi laty, lecz wprost przeciwnie: gloryfikacją

sta-rości. Zacząłem od pytania, kiedy uświadomiłem sobie, że jestem starym już

człowiekiem, i wydaje mi się, że stało się to właśnie tuż przed owym dniem. Gdy

ukoń-czyłem czterdzieści dwa lata, udałem się do lekarza, skar-żąc się na

utrudniający mi oddychanie ból w plecach. Zba-gatelizował problem: to naturalny

ból w pańskim wieku, stwierdził.

- W takim razie - odpowiedziałem - rzeczą nienatu-ralną jest mój wiek.

Lekarz uśmiechnął się z pożałowaniem. Widzę, że jest pan filozofem. To wówczas

po raz pierwszy pomyślałem o swoim wieku w kategoriach starości, ale nie

zwlekałem zbytnio, ażeby puścić te myśli w niepamięć. Przywykłem budzić się

codziennie z odmiennym bólem, który z bie-giem lat zmieniał natężenie i

charakter i doskwierał mi w coraz to innym miejscu. Bywał i taki, jakby śmierć

już zatapiała swe szpony, a nazajutrz nagle znikał. W tamtym właśnie okresie

zdarzyło mi się usłyszeć, iż pierwszym symptomem starości w przypadku mężczyzny

jest upo-dabnianie się od pewnego momentu do własnego ojca.

Widocznie jestem skazany na wieczną młodość, pomyś-

lałem wówczas, bo mojemu końskiemu profilowi nijak

do urokliwokaraibskich rysów mojego ojca, a tym bardziej

1 do cesarskorzymskiego profilu mojej matki. To prawda, że pierwsze zmiany

następują tak wolno, iż właściwie nie-dostrzegalnie, my zaś, patrząc na siebie

własnymi oczyma, widzimy się takimi, jakimi zawsze byliśmy i jesteśmy, ale inni,

spoglądając z zewnątrz, natychmiast dostrzegają najmniejszą zmianę.

Z piątym krzyżykiem zacząłem mieć jakie takie wyob-rażenie o starości, kiedy

zaczęły doskwierać mi pierwsze luki w pamięci. Wywracałem do góry nogami cały

dom, szukając okularów, po czym odkrywałem, że mam je na nosie, albo wchodziłem

w nich pod prysznic, lub nakła-dałem szkła do czytania, nie zdjąwszy tych do

patrzenia. Zdarzyło mi się pewnego dnia dwukrotnie zjeść śniada-nie, bo

zdążyłem zapomnieć, że już je jadłem, i nauczy-łem się rozpoznawać ogarniający

moich przyjaciół po-płoch, gdy nie stawało im odwagi, by choćby i delikatnie

zmitygować mnie, że opowiadam coś, com już relacjono-wał w zeszłym tygodniu. W

owych latach sporządziłem sobie w pamięci dwie listy, z których jedna zawierała

spis znanych twarzy, druga zaś spis odpowiadających im imion i nazwisk, ale gdy

przyszło mi się z kimś witać, nie potrafiłem przypasować twarzy do nazwiska.

Nigdy nie przejmowałem się swoim seksualnym wie-kiem, moje możliwości zależały

bowiem w dużej mierze nie tyle ode mnie, ile od kobiet, a one, jeśli chcą,

świetnie wiedzą, co, jak i dlaczego. Dziś śmieję się z chłopaków z

osiemdziesiątką na karku, którzy przerażeni nagłym niedomaganiem, bezzwłocznie

szukają pomocy u leka-rza, jeszcze nieświadomi, że po dziewięćdziesiątce jest 15

jeszcze gorzej, ale staje się to zarazem nieistotne: wciąż żyjesz, więc coś za

coś. Triumfem życia z kolei jest szwankowanie pamięci ludzi starych wobec

błahostek, atoli rzadko owa pamięć niedomaga, gdy rzeczy mocno nas dotyczą.

Cyceron ujął to krótko: Nie ma starca, który zapomniałby, gdzie skarb swój

ukrył.

Dzieląc się tymi i podobnymi refleksjami, nakreśliłem pierwszy zarys felietonu,

kiedy sierpniowe słońce wy-buchło pośród migdałowców w parku, a pocztowy statek

rzeczny, opóźniony o tydzień z powodu suszy, bucząc, wpłynął do portowego

kanału. Pomyślałem: Oto przy-bija mój dziewięćdziesiąty roczek. Nigdy nie dowiem

się dlaczego, i nawet o to stać nie będę, ale jest prawdą, iż w chwili, gdy

wywołałem to zniechęcające przypo-mnienie, postanowiłem zarazem zatelefonować do

Rosy Cabarcas, by pomogła mi uczcić urodziny libertyńską nocą. Już lata temu

dałem sobie z ciałem święty pokój; pozwalało mi to poświęcić czas na ponowne

lektury co smakowitszych stron mych klasyków i na słuchanie utworów muzyki

poważnej we własnym wyborze i ukła-dzie, ale pożądanie, które odczułem owego

dnia, było tak natarczywe, iż zdało mi się zesłane od Pana Boga. Po tej

rozmowie telefonicznej już nie mogłem pisać. W kącie biblioteki, gdzie rano

słońce jeszcze nie dociera, zawiesiłem hamak i położyłem się w nim, czując na

piersiach zmorę oczekiwania.

Gdym dorastał, byłem oczkiem w głowie zarówno

obdarzonej licznymi przymiotami mamy, zgładzonej

w wieku pięćdziesięciu lat przez gruźlicę, jak i taty pe-

1 danta, któremu nikt nigdy nie wykazał najmniejszego błędu i którego odnaleziono

martwego w jego łożu wdowca w dniu podpisania traktatu w Neerlandii koń-czącego

wojnę Tysiąca Dni i tyle innych ubiegłowiecz-nych wojen domowych. Wraz z pokojem

nadeszły zmia-ny tyleż nieprzewidziane, co niepożądane. Tłumy wol-nych kobiet

zasiliły do granic szaleństwa stare kantyny przy ulicy Ancha, która później

miała stać się bulwarem Abello, a teraz jest aleją Kolumba, w tym moim mieście

najukochańszym, tak lubianym przez swoich, jak i przy-jezdnych, ze względu na

miłe usposobienie mieszkań-ców i czystość światła.

Nigdy nie przespałem się z żadną kobietą, nie płacąc za to, tych kilka zaś spoza

branży przekonałem siłą argumen-tów lub argumentem siły, by przyjęły ode mnie

pieniądze, nawet jeśli miałyby je potem wyrzucić do śmieci. Jako dwudziestolatek

zacząłem prowadzić rejestr zawierający imię, wiek, miejsce oraz króciutki opis

okoliczności i specy-fiki. Gdy kończyłem lat pięćdziesiąt, spisanych miałem

pięćset czternaście kobiet, z którymi byłem przynajmniej raz. Przestałem

prowadzić rejestr, kiedy ciało już zaczyna-ło mi odmawiać posłuszeństwa, więc

stosunkowo łatwo przychodziło mi prowadzić rachuby w pamięci. Miałem swoje

zasady. Nigdy nie brałem udziału w grupowych harcach ani w wiadomych wszem

trójkątach, nie dzieliłem z nikim sekretu i nikomu też nigdym się nie zwierzył z

jakiejkolwiek przygody cielesnej czy duchowej, bo już jako młody chłopak zdałem

sobie sprawę, że żadna z nich nie pozostaje bezkarna.

Jedynym dziwnym związkiem, jaki utrzymywałem przez wiele lat, był związek z

wierną Damianą. Gdy pojawiła się u mnie, była właściwie jeszcze dzieckiem.

Miała indiańskie rysy, silna i dzika, odzywała się rzadko, ale stanowczo i

chodziła po domu boso, by nie przeszka-dzać mi w pisaniu. Pamiętam, że czytałem

Konterfekt zalotnej Andaluzyjki w hamaku na korytarzu i przypadkiem ujrzałem ją

pochyloną nad praniem, w spódnicy tak krótkiej, że całkiem odsłaniającej jej

smakowite krągłości. Rażony gorączką nie do wytrzymania, zadarłem jej spód-

nicę, ściągnąłem pluderki poniżej kolan i pokryłem ją całkiem od tyłu. Proszę

pana, zajęczała ponuro, to wymyś-lono jako wyjście, a nie wejście. Głębokie

drżenie przeszy-ło jej ciało, ale wytrzymała do końca. Upokorzony upoko-rzeniem

jej, chciałem zapłacić Damianie dwa razy tyle, ile liczyły sobie wówczas te

najdroższe, ale nie przyjęła ani grosza, więc zmuszony byłem podnieść jej

pensję, która uwzględniała ową dodatkową i świadczoną raz w miesią-cu usługę,

zawsze podczas prania i zawsze od zaplecza. Kiedyś nasunęła mi się myśl, że owa

łóżkowa buchal-teria mogłaby stanowić dobrą pożywkę dla relacji o nę-dzy mojego

rozwiązłego życia, i tytuł spadł mi z nieba:

Rzecz o mych smutnych kurwach. Moje życie publiczne za

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: