Sosnowiec - gawędy o rodzinnym mieście.pdf - Książki - milowice

d llrobnlultcj IJii:lto-rii lJl)tCj gmbtl) aogori:1lticj t 6robuH

~~;

6jtltiltlJ~ 8agor~lticj

i et;onttli

Opis by1c:igminy Zag6rze na kartaeh monografii Mariana Kanto-

ra-Mirskiego jest \\idee malowniezy, prawie romantyczny:

"Gmina Zag6rze usadowira si~ na wale wzg6rz formacj! triasowej, si~ga-

jqcym do 240 m. wysokosci i biegnqcym rukowato ad G6ry Zamkowej w

B~dzinie w stron~ Klimontowa, by opase nagle w dolinie Prllczki, doplywu

Bia}ej Przemszy. Jeszcze w latach 1840 - 1850 otoczona byra olbrzymimi

borallli, kt6re widniary w stronie p6rnocno-wschodniej i porudniowej, jako

resztki puszczy zwanej Pakosznicq, ciqgnqcej si~ od Pszenia, przez B6r

Biskupi i kO(lCZqCejsi~ na Wilczej G6rze pod Zag6rzern".

P rZyZllajmy, ze nikt juz elzis nie patrzy tak na okoliee Zagorza i

Klimontowa. bowiem ani ow "wal formacji triaso\"ych" ani tym bardziej

Pllszcza Pakosznicka. nie rysuj'1siy juz w \\yobrazni \ysp61czesnyeh. "\Va]

triaso\\y" zagilqI pod 1l0\Y,lzabuelow'l. zas po Puszczy Pakoszniekiej

cl<mllojnz slaclu nie pozostalo. Co zas do t,~et1lniezej rzeki Pluczki, 0

ktorej \\'spomina l11onografista. toz przeeiez mizlla ana i ma dot'ld SW<l

star'l d,mwlnazwy Bobrka, tyle, ze rzeezka ta (a raezcj potak) niezbyt

jest impollllj'lca i ezasem rzeczy\viscie sprawia \\Tazenic odplywu z pluez-

ki. No ale \Haemy do czasow najdamlicjszych ...

i'vlarian Kalltor-Mirski wysu\va przypuszczcnic, iz wioska istniala

Ill:.' II Xl fl \\iekll. lega teza opicra si~ jednak nie na zadnych doknmen-

taclL ale na pewnych paralelach, jakie nam przedstawia.

Ot6/: lllollografista 6w piszc tak:

3 ~~llbtliuttej ~i~ttlrii

6"$IWiUrec - !1n1W,;b1) {) t'vtli)bmi)lli llIicSidc

"Wi('om~m I'cd~'

v.h. LC na ZaCnOd od W!CSKI W odien ;'nsci oknh r; It

" • "

, •.

--------

u . ' 1 ':;Y,L,O \ V.I.) l: hTn, ISl-

,.c:, ) y"lu{ci( zwany v'/OI2, Zagorskq. Ta nazwa wi~~ni" k"o~~ ~

prZ'ynU"Z~7~f. ie ~-(', t '7 ' ~¥ ••• uL" n am

, f''' v<a~. f-'uv~q el\ ~agorza siega Xiii wie lt,· ( ) 'vV'en" ' 'i'-

nazv'iY wiosel< "'V~I " hi' dJ ...• I "'f, ze ICdle

'. . v ,,,,a POC"OCZq z CZ&SOW osadnictwa przeproW1dzaroi> 0

za czasow KaZJi11lerza Wielkieao. Na "rewi+,,;,,' c-yli 11r"Il~I'e d-~ , :'-Q

•.,"In ezyli VV~~l:"t'>' •.; I

,..

macja 0 tajemniczym czlowieku ksi.,-:cianazwiskiem Vikel. Kim byl?

Kiedy otrzymal Zag()rze? Jak dingo nim rzqdzil? - tego ocqw1scie nie

\\iemy, ajak dotqd historia chroni OWqtajemnicy. Teraz mozemy tylko

snUGs\voje vllasne vvizje 0 rycerzu imieniem Vikel, kt6ry ongis - moze

llmvet jeszcze w XII w. - wladal Zag6rzem.

Jest jednak pewien szkopul. CZ\tsc naukowc6w mvaza bovviem 6,v

dokument (w literaturze nau.1<o,venazwany "dokumentem staniqteckim",

bo dotyczyl takze pevi11ychzobowiqzan w stosunku do klasztoru w 8ta-

niqtkaeh) za interpolowany, czyli 0 ty1e sfalszowany, it w)'stawiony

p6zniej niz to wynika zjego daty. ale powstaly na podstavvie zaginione-

go autentyku. Nie jest \vi~c to dokument zakwestionowany \v tej cZ«Sci

trdei, kt6ra dotyczy Zag6rza. Piszemy jednak 0 tym, aby wspomniec, ze

tu i o\vdzie powstajil na ten temat wqtplivvoSci.

P6Zniej Zag6rze jakos ginie nam z horyzontu. M6wi si y 0 pobli-

skich wsiach: Sielcu i KJimontowie, a nie m6',vi 0 Zag6rzu; wezasach

Kazimierza Wielkiego i Ludwika \Vygierskiego handluje si y Sielcem i

Klimontowem, a 0 Zag6rzu CiSZ<l;Z<lsugemjmy wiyc robocZ<lhipotez~,

iz Zag6rze i daw11yKlirnunt6w - zape\mie nowo zalozony przez owego

Klemensa (czyli KJimunta) stanowi1y w p6iniejsZ'jch Intact jednq wsp61-

nose majqtkowq, i poz11iejsze dokumenty dotyCZ:1cehandJu Klimnnto-

\vem (Klimolltowem) dotyczq tnkze Zag6rza.

Dlugosz w swoich czasach sugeruj;~, iz Zag6rzem rzqdzili jacys Za-

g6rscy. Ze Zag6rscy mieszkali w Zag6rzu (od l'iego zresztil biofqC rodo-

we navvisko) to fakt~ kwestia tylko polega na tym, od kiedy mvi Zag6rscy

owo Zag6rze trZ'jmali w s\vych rykach. Dlugosz po:hviadcza it niejaki

Jan Zagorski byl w II polowie XV \'vieku dziedzicem Zag6wL ale - cho-

ciazb)' z badan prof. MarceJego Antonie\'vicza, vvynika, te przed Zag6r-

skimi b)'li, .. RudzC'j.

Skild si~ Rudzcy wzi~li w Zag6rzu, i od..1<qtn przebywali, na razie

- p6ki nie ujaV\11ionoinnych dokument6w - nie ,vjadomo ... \Viadomo

wszakze, iz juz w 1395 burgrabi'l z.amku w Krzepicach byl Stanislaw

Rudzki herbn Leliwa tytulujqcy si~ "z Zag6rza i Gl~bokiego Dohl". ByJ

to wieke zanfany rycerz znanego z cZ<ls6wkr61a JagieHy - Spytka (star-

szego) z Melsztyna, kt6ry na spyL1<owymdworze pelnil r6wniez funkcjy

marszalka. Kiedy zas na Z<lmkubydzinskim zasiadl inny rycerz Mikolaj

Kornicz-Siestrzeniec, dziedzic Malobqdza, mianowany burgrabiq takZe

przez kr6!a Jagiel1y (m6wilismy 0 nimjuz w gaw~dzie sieleckiej), sios-

tra SiestrZellCa (niewiadomego jedna..~ imienia) wyszla za mq?:, Z:1owdo-

\Vialego Stanislawa Rudzkiego i urodzila mu tr6jk y chlopc6w: Jana, Sta-

,...u,. ' "")vIC,S, gruntu IOKOWa? osadnik6w, Ci osa"n1cy P'ZVS7t"J ",,'0

otrz'yn"/"I~'; n' '-1,,'1'

" .<..1",...

4. l'd"

1..4,,,

:Ll6wfczyrn

,<#

an i(.j, Jd.. l\! Ka ZWOifiienJeC t'Z~~ciov~a i,,!.., 7u-·""i3~n0 0"'," ' h

ony ...t j ". '. - • .."." '~...•.. ·.v ~'..1U ••• ·$.1...•1 IG \.0 'WS7;1li<J('

i-',d, Cie.Zdrow l1a fZeez pana CO zwafO sip ";rrgl~rll1' ""I' ";

U(7,F'7~niu ~'e o-",.;,,'k'" "..~ L .,u Ie ~,o,'1. ,0

",,~--7:, .,... 1: ~GL,),J t)'N oa nOl,.~ilZnjel v/loska otrzym'ylNata zaW7VI'\1!"z~'

n~7've. dol' f1lekjAd" z ,; d t'

'-I J

'. ,~,.j " ' -

if'

:-' d " ,'." '. "j "oa KOW~ nazwq Pfl'ffT1!otnikowil w/ask! w 0"r~J'

pail ZfeC2lC fiil8szkar.

- 'v uJ

, '. ,,'v"

, :" J ,it;. 1\1::; , 0 nazwle .Vola Vi liczbie ?33 is'n;oj,'8 d d'"

~lemJ-rh P"I ',', 11 •. - , l.".,_,'- 0 Z!Slaj na

••• ,,' '1'0' I u SKI (tu !If. i'\.antor pesolal si~ na nruc" J K T K'o'll'

\If''zvstk'' "1'- "K'

' "

~':""/_''';)

I .

,','

t; al:O\VS1\.lcgO

• _Ale c lISIOrVCZlle Z 1905 roku) -,cch "d7:1 Z" , , .-

, ,'L' 11 '_ " • • .' P IU ,," KOflcowego okresu wlek6w

Z sreu.I1IC., a pr£e,\;lzn:e z czasow Kazimiarza Wielkieao cZ'yli Z',,'I na"'za \'''oia

1 . .

•• t"

••••••

,:' v: .~: . C;10 21,fa Z tycr; czas6w. Poniewat otrzymala dodatkoWq na-

~:Ie. _za~o,:sK:.' wnios:k,stq~ t,aki. ze. osadnik6w sprowad2ii na nowizil

t-'ull L Z"g"rzd, ergo Z<lgorze JUz na wiele fat przedtem istniee musiaio" e.

,'I

". . . .

1 "y-wod Jest logic~ny,; posiadn jednak brak podstawowy _ W 'ill

k~nK~et.nym \\ypa?kll me Jest poparty jakimkohviek dokum~ntem ~e

prL:eclez Manan Kantor-~t1irski l'lj'lJ r'lc';e "'l' KO,"

. I . • , .., {~.' lJ. ,ze llle przvtoczvl od-

pO\Vlemllego dokumentu, kt6ry te jego racje por>vierdzal. - -

d k T:.m?:IS~I},l\~ zbio.rach ~rchiwali6w s!ilskich istnjej~ zapisy takich

k G, Umel1t~,'\: JIK up. Z slerpilla J228 roku, sporZ<ldzony W Raciborzll w

-torvm ksqze opalSk-j K . . { , ,

. .",' .. azwlIerz, nadaje palatynowi opolskiemu Klp-

menso\'V1z RllSZCZV- Czehd' . Z '

" . . - ( Z Ordzagorze, \yynagradzaj,lc 00 w tpn

SPOSObza zas ltlO I przv budowip d

' ~

• ~ gro U opo.s lego. Dokument ten byl

ZIMny M, K,~ntorow1-MlfSkleIl1U,bo przytacZ<lgo w rozdziale doty.c~-

cyn: CZ~lad~l (stamt,!d pocl:o~zi okreSlenie czeJadzkiego mostll Ga-wfa~

~1IP.)JJ:: m (Iat/Ii}. WIdocz11leJednak nasz mOllografista nie doczvtaJ do-

~,n,lel.:'l:.do ;,onca: gdy~y studiowal go uwazniej, wsrod mie's~owosci

n,~dd:h~l'}ch Alemensm,n znalazlby r6wl1iez i Zav6rze calv zY, .

teJ mH~Jscowoscibrzmial: flet Z(I( 7 0 > b' ',. :'" ' - dS Z1.HO 0

V'k >1" IvV . , '. ,'" r~, II I pn/.I serllt homo l!JeliS nomine

~.c.' " lllll.'.1ll~blOrze dOKumentow slqskich, \v tJumaczeniu na jezvk

lll~~~ll~TC~,1,

J k'

7. b,'.

Z~lilld~uemyte::. sam tekst Z<lpisany "Zngore. 11'0 ji-iiln:r' (ics

f[u_o,,..c .\fatllllvmllcns IIKe/ gesei\c/'I fl (tr"nskrvp" . . k .,

skiclTo t k" .~. , ,," HI , CJdll1enHec a lacl1l-

" "'. e s,u. nl\_ JeSl dokJadna). OznacZ<l to mniej "iecei iz K 1e11'ellS

zosta.J·' obd'lro""l ""Z

'. fI"~ 1• .1' , ,o:;:.or::elll. gd::ie wc::e.\:l1iej I!!()j c::!owiek (\vjezyku

I.JenH_ckJm. C.;.!OW/('f{ l\.sl~cin"). no:::wiskielll Vikel ::nsindnf". "

k" ; ~[amY7 ,'Yi~c na:jwc~e~niejsze potVvierdzenie istnienia Zag6rza. 0

tOl) III M. Kd!1tor-MlfSklnle m6wi Oczvwis~;e b'w1zo c'k'

,~,

'.:

"'. ("

Ie dwaJest mror-

' ' ..

nl~} dawnie; prz,I....

·,4 t, •• :

ag"'sl<,' pO' d'"

'90§noitii'Cc - nlitO'?t~ () ~tlj)i~!mllm mktictc

B l-1t'obnHlltcj IJi~tot'H IJlJltj r;tnittl) 5 o g ov t:lhkj i 8t'l1bllli

scy i to niebagateln'l sunq 2000 f1?rCllow. tytu~l:l1l, wiana .i, p~S;.l?Cl~

zabezpicczaj,jc j;l na wszystkieh motch dO?r:leh tJ. ILl pol.o~:te .f.~O~~._

glo\v. dw6ch mlynach, stnwaell tybuych: kuzlltey Bol~ro\yskIC:~ ar:,z l~cz_

,(,'t \·s·!·lch okoliczuveh. Przedtcm zas - w latach sled\cllldzICSl,ltyel.l

n\ - 1 \ 'J • . l' , . P rzo

\"7.1"" '\' Z'l<t'lV' od Jana Feliksa Tarnowskicga WSle: Do )leSZOWlec. y.-

" ~ .•.•.1 io ~t.~ •..• L

nisla\v<l (tnlodszego) i PiOWL Po smierci starszego Rudzkiego opiek~

prawn'l nad eh1ppcalni przejql \vlasnie burgrabia bltdzinski Siestrzel1-

ezyk. jako iell \v1Ij.

Ale oto zjawil siy w Zagerzu (moze wlasnie z owego Glybokiego

Dolu). picf\vorodny syn starszego Rudzkiego zjego pkrwszcgo malzer,-

stwa) - ~v'Iikolaj Rudz.!<i i osi;·,dl na Zag6rzu, w roli pelnopr<nvnego dzie-

dzica. Siestrzcl\czyk przeciwstawil mu siy sihl, gel)'?: prawa do Zag6rza

cheial przekaziH~ syllom swej siostry. No i w roku 1431 wybuehla praw-

dzi\'.;a wojna ... Spr<l\v<twprawdzie przejyJ-y sildy. ale nie ezekaj;lc nil "ry-

cilliwosC" prawa Obi1j lj'cerze zaezj~li \voj119 podjazc!oWi\ ...

Zapewnc burgrabia bl;dzi llski ograniczyc elida! terytoria zagorskie

i przesumll kopce graniczne na korzysc Bt<dzina. bo rozwscieczony Rlldz-

ki. wpndI nn Iini y graniczml i kopce owe pcburzyl. za co bllrgrabia z'ldal

30 grzywien odszkodowani;L OCZY\l1Scie l\Iikolaj jako pienvorodlly, byl

w prawie zawladwlc Zagorzem po smierci ojca. i Z<ldallia SiestrZet1czyka

byly z ptUlktl! \\1dzenia pr;ma bezzasadne, jcdnak b;;;dzinski burgrabia

ZllallY byl przeciez z tego. ie latwo przychodzilo mn wyci;gac rl;k~ po

nie swoje. Pamiytamy chybajeszcze (z rozdzhlhl sieleckiego)jak to najez-

dzal pobliski Sie!ec, chcqc z niego wyrzucic prmvowitego wlasciciela

Bodzilllty. A dod'limy, ie kilka razy' zainspirowaJ tez zbrojny napad na

s'lsiedni Slawkow ...

Ci;lguy!a si~ sprawa miydzy Siestrzerlczykiem a Mikolajem Rudz-

kim. jeszcze kilka fat; ich \vz;ljemna nien<1\\15(; daleee poroznila s;1sia-

dow i kmiecie zagorscy nigdy nie byli pewnL ezy' nie zostau'! obici przez

pac!tolko"y krewkiego b~dziJlskiego burgrabiego. Skanczyla siy wszak-

zc w roku 1434. kiedy to po smierci s,,;ego protektora kr61a \Vladyslawa

JagieHy musial Siestrzcllczyk udac si~ na tulaczlq:, co opisaJismy w jed-

llej z gam;d sieleckich.

• Mikolaj utrzymal wil<c Zagorze w swoich n;kaeh, natomiast jego

przyrodzone rodzel\.stwo - dzieci Stanisla\va (starszego) Rudzkiego z mal-

zetlstwa z sioStril SiestrzCllc<l, musialy szukac szcz~scia gdzie indziej.

Dodajmy, izjeden z nieh tez Stanislaw (mlodszy) wydal okolo roku 1479

SWi1eorkl< Dorot~ za Krystyna IV (Krzczona) z Koziegl6w, a ojciec Kty-

styna pot:;zny Jan Stary Kozieglowski zasta"vil w roku 1481 u tegoz Sta-

nislawa poJow~ miasta Kozieglo\'0' oraz wsie Siedlec (nie byla to jednak

wid Siedlec Had Czarn'l Przcmsz<t. leez posiadlosc 0 takiejz nazwie, Ie-

zapl na polnoc ad Koziegl6w, w b;u'onacie kozieglo\Vskim) i G:;Zyl1 za

400 z1 wygierskich. Mial g!ow~ do interes6w Stanislaw syn Stanisi;.t\va

jak wszyscy Leliwici. C6rky Dorot:; \\y"vianowali mu sami Kozieglow-

wic~ i Tapkowice. Ziltem z Zag6rza po prostu zrczygnowa .

W i'I polowie XV wicku. Jan Dlugosz, wymien.ia ~ag6r~~/'.lJr~O ?O-

siaellosc rycersk'l ("prllcdiil militaria"). tak zrcszlqJ'lk I pObllS",t .~~ldec

( S i dl?e). Da;e to M. K;ltltoroWl-MirskiclllU okaz}; aby podtfZJ:na". S\\.'1

.e ,<;;; J • . . I d- . Z 'v n'l Pt-

tCZy 0 XIII wiccznym. a moze wCZeS1l1cJszym pac 10 zemn abvu-<.

sze bowiem: ,. . ,

"Owe "praedia militaria" powstalY na obszarze Polski piastowsKle1.w X,d,

. d k, ~·z"tok no"'/er~" t'/PO·"I

". wiek'i za czas6w Boleslawa Krzywoustego I a,} po" "!" . "'. "'" 'J

\ wsi. ~;w. r;cerskich, a zarazem poczqt~k fOI.\~arko.~:\~~rSklml };.o:~~d,~~~

"stwu rolwarcznernu. Jezeli wj~c 'praedla rnllitana Is'Olar; If~ ~J~d~~ ~Je,)-

dze za czas6w Dlugosza, to niezawodoie pochodzq z XII WleKU, daFl'- po-

czatek wioski'. . .

'powt6rzmy razjeszcze: tak! ~ipoteza, kt6.rej~.;1. Kant~r-:~~r_skl~~e

l'mi'll udo\\'odnic. teraz znalaz1a potmerdzell1a w dokuITl<;ULh. z~ 1._~8

:okt~. W tvmze bowicm roku Zag6rze - ja,1z to llstaliltsmy wczesm~! -

t. I b O· f 1 n'u n" t"'z z do,,-u-

przeeboclzi na wlasl10sc Klemensa 1er U 1], ~je z ,,:j ~.,. .

. . '1' "k' n'~er~'l Vt'-ph ktocv \\l,lda! Za-

menta\v owego tajemmczego s '1:" lego 'J~ L' "--"',

;;orzem ;uz wczeSniej - moze juz w XlI wleku. . . . . l'

o Dtuoosz nie juz nie pisze 0 Rndzkich, takze M. Kantor-MHS;:Cl.

ktary spo;u wokol Zag6rza wog61e nie relacjmmje. \'''1 cz,:sa;::h ~lll~~~ .~a

.. ~ 1 1·'~/'\ 14'89 kiedv Dltwosz pisal s\ve dZh:lo) ZdgOtZ0U1

(tzn w eza:,ae I -t \.- • .. "'. - '. ; -', - S' -1-

rz;tdzili Zagorscy herbu Ostoja z Zag6rza I laroec?: her?u R,l '\l:~ z l~,

ca a wiyc dwa odclzielne rody. 0 Jarockich pisaltsmy JUz co tlkCO przy

okazji iell praw do d6br pogOllskieh. . ,

. Przvpoml1ijmy wi~e. ze dzielili olli wowezas .wid Pogon)'? z~_~tc.-

fanem K;waczem. a w roku J502 Stanislaw laroeki z Jarosz~n;l. p'J~I~\\-

czas starosla s!awkowski a poteI!l siewi.erski., otrzy·mal. od, krO!;~.~I~,kS::~~

elm iuz cal<l Pogonjy w Ksiyst\\ie SiewlerskHTI, ora~ ~le:Lec.~:,~~~~~L'~

wel;1 \\ Ziemi Krakowskiej. Skoro wiyc Jaroeey Ill.Jell rO\\o1:1;;.Cdr:;':Z,'~:

gorza _ posiac!ali zalem po obu stronach Czarncj P rzernszy o!brLj i1>10

dobra .

. Z oawyd 0 Siedlcu (Sic!cu) i Pogonji (pogoni) wiemy. iz dobr;:

talllteisz~ Jaroccy. sprzedali zlotniko\vi krakowskicl11tl BrellllerOWl. \-1

Zag6;'zu jednak Jaroecy pozosta!i dluzej.

':;;:;081Wi4Ht~ - R!llu~jhl IJtU"'i)!lm~Jm lltH>';:iCit

"\"

. - .

3 ~rnbnJulttI rJi~todi lj~)lej gminl) aa!JiJ1:§lii~i i ernnuH

adzie Sly osiedli!, i gdzie niebawem funkcjonowae zacZ:l1 ja.ko pelno.-

~nl\VilVmieszczanin. Swiadkiem tego aktujest takze Krzysztof J~IOekI,

, - .

-----'--·

M __

._____

...--,

Co sit( stab z 2agorskimi, bo roo byl przeciez potyzny? W 1521

rob napotykamy na slady rAikolaja Zag6rskiego, jego zony hilly i syna

Stanislawa w SamD\Yie, ;Y 1537 r. na Andrzeja Zag6rskiego w Psarach,

\V 1541 r. na Stanislmva. M1\:olaja i KIimunta Zag6rskich w Ozuowi-

each. Przypuszczac mozna iz byli to Zag6rscy z Zngorza hefbu Ostoja,

,'ale co ich zmnsi.!o do opuszczenia svYychw!oSci, oj kt6r)'eh ;yziyJi na-

}Z\visko. nie Vv1elJ1Y.

.,Vymlel1l0nVjilliO dZle zlcagorza, a pr \., to' ~ .

p,;now SZhl~hty: Szymon Radziszewski oraz Stanis~a\~ i KrzysztofB;~ra-

DaWSeyz Rzeplillil (nav\iasem mc)\\;'lC potornkowle jcelnego z dZleClZl-

cow (}~odzieekieh z)"'Y w.). zapewnie totumfaccy D~bm;:;k!ego.

o . .

Skoro juz odkrylismy. iz Srodulka. polozona tuz nad brze?H=m,~ize-

mszy. nalezala do majytnoSci zag6rskich. oznacZ:'llo t~, i:e w me~:l A VII,

dobra zagorskie oddzielaiy od B~dzina dobra wsi S~edl~c. CZ)"l1 dobra

sieleckie. Wbrew wi~c tcmu, co pisze M.Kar;tor-Iv1trskJ w s\..,~m.roz-

dziale sosnmvieckim, pienvsza wiadomo.;c 0 Sroduke ~oc~lOdZ1 :\1~C z

roku 161/ a nie 1645, kiedy w dokum~ntac~l.~'ll?isano i~tl~~e_~lta~~ ~arcz~

. ,

. d' Z'

~ 6-z nieoo takz p

trzech mnveh

Jaroccy zas IV Zag6rzu zadommv:ili si~ na dobre. PoWO!uj'lc si~ na

: "Zr6dla d::iejowe" Pm\inskiego pisal Mariiln Kantor-Mirski:

"Pod koniec XVI wieku a Zag6rskich juz nie nie sl'ychac, a dZiedzieami

wsi s~: Krzys:tof JarJcki - wiasciciel 5 lanow kmiecyeh, Kasper Jarocki _

wiasciciel 5 ranaw kmiecych j Katarzyna Jarocka wiascicielka 5 i pot rana

krnfecego, kt6re wydzierzawira niejakiemu Frokopowi Zwierzchowskiemu".

S'l to - jak siy \i'ydaje - dzieei Stanisfawa Jarockiego, kt6re otrzy-

maly po ojeu po I!) jego zt!g6rskich maj~tnosci. Najstarszy Krzysztof

Jarocki wkr6tce naby! takZe Dobieszovlice, Pyrzo\\ice i Tqpkowice (1533)

za 1600 zl wygierskich od Hynka z Brunta1u, a rok poiniej zapisal s\vej

zonie Dorocie z Kralickich na tychze wsiaeh 800 zl \vygierskich tytulem

\viana i posagu. Ciekmve, :iz poprzednio, wsie te w 1461 r. posiadali

takze 6wczesni posiadacze Zagorza - RUdzey.

Podezas gdy w PocZ:1t.\:ach XVII wieku dzialy Kaspra i Katarzyny

Jarockich przeszly w r~ce nastypnego dzied7ica - StanisIa;va Dybnickie-

go z r..lycllnik. to Krzysztof Jarocki, a po nim synjego _ takze Krzysztof,

trzymali sw6j dzial zagorskijeszcze przezj'L1.;:isczas,W pocZ:1tkaeh x\1I1

\\ieku Zag6rze posiadalo ,"vlye dw6eh dziedzic6w: Stanislawa Debnic-

kiego oraz Krzyszto£"1 (mtods~ego) Jarockiego. Dokument z roku 1611,

ujamlOny przez M. Kantora-Mirskiego a pochodZ:1CYz tal< zwanej Ksilf.-

gi S'qd6w Londw(?/towskich 1JJ. Bfd:sina, potwierdza wealej rozei,tglosci

podzial dobr z.ag6rskich miydzy d\Y6ch dziedzicow, kt6rzy wszakZe Zyjq

w zgodzje i nawzajem s\~iadcZ<1sobie sqsiedzkie uprzejmosci.

Dokumentem tymjest t2k zwana rekognicja, czyli List wolny Sta-

nislawa Royka 0 przepuszczenie od Pana Dembnickiego z Poddm1stwa,

spisany - mvaga, uwaga! - " na Szrodulcze" (na Srodulce), kt6ra jak \\1-

dac by!a ;,;tedy czqstk q maj~tnoSci zagorskich. W 1iscie tym ct"nedzic

Dybnieki (raz pisany ja .;;o Dembnieki, raz jako D~bniczki) uwalnia z

podchulst\va swego poddanego, Stanislawa Rojka z zonq i potomstwem,

Dokument Z<lfcjestrow<1nyzostal we ;vspomnianej ksi~dze landwojtow-

skiej b~dzinskiej, z tego powodu. ze ow Rojek, po U\volnieniu go z pod-

danstwa i vyszelkich po.\innosci pal1szezyznianych, przybyl do B~dzina,

my. Teaze Kantor-Mirski zebral ° SrodUll 1 Srodulc ...t:kle~ '>\1<100mO

sei:

srowice. Oprocz karczmy posiadara dwie charupy Alberta Janczv/Y I ~~:a-

sliana Pieczka. Painiej wzniesiono tu la!wark, 1ct6r'l dotrw1r do roku 1080

(...).Obok osady tuz nad brzegiem Przemszy, staiD kil!<a ehar~p przez~va-

nych Srodulkq, a p6Zniej Piecuchem. Okolo roku 1667 mana jest f11 5ro-

dulce rodzina Migdarkaw'.

Jest w tej informaeji sporo niedomo',viel'1i wqtpliwosci, ~t6rycl: M.

Kantor-Mirski nie usullill. Jest rzecz,\ oezywistil.i logicZlq, 12 na~plerw

m"si'1h istniec Srodula a poehodnq ad niej byla Srodulka. ZgOd!llC zr~-

'-' .d. :

ktora bezposrednio przylega do rzeki (dzis uregulowanej 1 prc,,v(1(!zoneJ

jllZ innvm korytem). Srodnla zas, to osiedle polozone .nil iagodnym

wZ(J6rz~1.opadaj'lC)'m w stron(( rzeki (stild tez byly w uzyelU n~lZ\\Y:5ro-

duJ71Doilla i Srodliia G6rna). Droga z B<;:dzinaszla d~k~adlUe :'1 Sal:lq

tras'l co dZlS (nie bylo wsza..be wo\vczas torowiska k?leJowe~o ~ a w:~e

rzeczyvviScie !e\vym brzegiem Czarnej Przemszy. JeslJ',~ ~:o(:Ul,l POSl~l~

\\ion~ karczm~, to tllusiano jq posta\\ie przy drodze (takl oyt OO~C~1J ~

taka konieczll0Sc handJowa); znaczy to, ze karezma stab na tZW.UOll1Cj

Srodnii. bardzo bEsko Srodnlki.

Co zas do tej ostatniej. i:z:ponoe Z'i'iana ,byla Piecuchcl.n, t.o.nale~

\vyjasnic. iz Piecuehem nazywano n~e cal~ Srodulk~, .~ t'J.ikO;.CJ~z<r:c

volnocllcl, zb!izOllq do Malobqdza; SKOroJeszcze w pkn,s.0"n L':,ach

Xx \vieku. mowilo siy, iz stary palae schoenowski stOl "nil ~l~euchu . to

w istoeie bylo to po!\vierdzenie stanu rzeczy. Nmviasem m?\Hqc, z prze-

kazow rodzillUych \\iem. iz familia Pieeueh6w, po budoWle palacu, zo-

'j','

't" ,-p""h'rn"iu!J

,-,

"Juz w roku 1645 istniala jako osada karczmars~a, lez'lca ~r::Y bocznej

dradze biegnqcej lewym brzegiem Przemszy z Bqdzma przez 81elce.na !:lY-

szt q z nazewnictwem uzY\Vallymdo dZlS~roau.K<1jeSt 't ~~,,:;l..<,

eO£lltlJ111icc - gl.1tvt-b~ I) ~O;'ohtli1)m miei;de

{3 ~rnhlllUltej Iji§tv-rii UiJl~i gmint) oogol:.skiej i eCPDltli

stahl przeniesiona do tak zv,'anego "placu" (tei Ilad brzegiem rzeki) i

otrzymala nawet jeden czworak dworski (obecl1ie iN "placu" dre'V11ia-

uy:ch c~wo:ak~w jl:Z nie ~,a - staly one szeregiem do murowanej kolonii

roootmczej stOje]cejdo dZ1S).Tak ,vi~c bYfa to nazwa zllacznie mlodsza.

zapevmie dopiero xrX-\vieczna.

ieku dobra te znajdujq si~ w r~kach

rodzinyqoslawskigl1Lz._~!?rych znani Sq w ksi<;gach: Kasper, KOl1st<H:ty

i Michal. Ten ostatni to ks1~dz .Michal Goslawski, proboszcz mys!oWIc-

ki, do parafii ktoregoifesztir nalezaly:Zag6rze i K1imont6~v'."

Nawiasem m6wi'lc mimo tej przynalemosci parafialnej do 1\1yslo-

wic od XV w. Zag6rze pIaci10 dZiesiycin~ kOllOpnq i snopow;~ probo-

szczowi ,v Czeladzi. Jeszcze w 1529 roku, Sq rachunki dokmnentacyjne

swiadcZLlce oi tym, it proboszcz czeIadzki (byl nim ,,:owczas ks. Vi c;j-

ciech z Koprzywllicy) pobieral dz.iesi~cin~ 0 wartosci 22 gr:z.-ywienz Za-

garza. Siedlca i Klimontowa; zachowaly sil<takZe rachlluki s,viadcz<1Ce

iz w roku 1598 p!eban czeladzki nadal pobieral dziesiycin<t m.iu. z Za-

g6rza. Klimontowa i SiedJca. S<ldzic nale:zy, iZ p1atnosci te obowiqzywa-

Iy takZe \V' wieku XVII i XVIII. W latach 1647-1653, po smierci probo-

SZCZ<czeladzkiego Andrzeja Skartyllskiego, wystqpily jakieS spary 0

dziesi<tcill~ z Klimontowa. JeSE, co jest prawdopodobne, dziedzicem d6br

zag6rsko-klimo!ltowskich byl W6WC2<1ks. Goslawski, a \\'i~c pro~oszcz

nwslowicki. S'ldzic nale:zy, iz byly to spory mi~dzy proboszczaml. ~v111-

Si;llv one zostac ZL1Iagodzone,gdyz dokument z roku 1723, mowi wyraz-

nie '0 placeniu dziesi~ciny z pol czterech kmieci w Klimontovvie. \1I3.rto-

sci 20 f1oren6w, kt6re wp1yvvaly do plebana czeladz.1ciego.

W kosciele parafialnym w Myslowicachznajduje si~ tablica pa-

lllieltkowa poswi~cona ks. Goslawskiemu, kt6ra \;-yrainie tytuluje go dz:ie-

dzicem Zag6wl i Klimontowa. Tablica jest wprawdzie z wieku X\fIII,

ale powoluje si~ na rok 1679, Czy ks. Goslawski zmarI w roku 1666, jak

IItrZVllluje Kantor-Mirski, czy w 1679 jakby to wynikalo z tahUe)' myslo-

wickiej - nie wiemy. Raczej przychylie by si~ nalezalo do. roku 1~.66,

gdyz tablica myslo\vicka (z roku 1742) nie jest jasna w S,H~Jredakc]i.

('OCIT'ld zaczyna sir;juz ZLlgarskie panowanie Mieroszewskich, rzecz

Topografiezne studia na temat Srodulki S<1znacznie utmdnione

f: 1 t ..

aK em. IZ razem Z NIalobqdzem w rokuJ736,.2ostala ona orakt'jcznie

zmiecio~a Z powierzehni ziemi przez sml~~~<l wOWe7;\S P~"V'6dz. Wlj-

mr;ksz<] jaka opls<.mazostab w kronikach. Sroduia polozona wyzej Z<l-

pe\vlle wyszla z teJ powodzi bez szwanku. JeSli v,ir;e _ co jest prawdopo-

dobl;e ~ stal tal:l ~~lkis folwark - zostal on dOSZCZ~tlli zmieciony przez

powodz. Bardzlej Jednak jest p~,nvdopodobne, iz tak jak nazywa si~ Sro-

du!~ - osad<l karczmarsk q, tak Srodulka bY-faw zamierzchlej przeszlosci

osad<lryback<l.

. Ni~ 1110znasobie bo»iem \'Iyobrazic, iz bylo inaczej, skoro w sqsie-

dnllll - memal 0 rmt kamieniem odleglym MaJobqdzu _kr610walo "bract-

wo rybitw~w", czemuz kilku czlonk6w tego bractwa nie moulo bvc w

bi' 1 .. S . . b J

po .lsKlej roduke. Czarna Przemsza byla splawnajeszcze w na poczat-

ku II polowy X!X wiek1:i:1:1i:rsow~il niq wielkie galaI)', na trasie mi~dzy

B~.dzmem a ,Vllslct, kt6rymi przewozono romorakie towary; musieli tez

procz,r-:'bakmv, po obu stronach Przemszy a ,vi~c i w Srodulce fiuL1<CjO-

nowac I try~arze ("eo to trudnili sif podciqganiem w giSrf rzeki przy

pO/lloey wolow. ladowanych galariSw"). Tak podpowiada wyobrainia.

Skoro pano,\ie dziedzicezbierali sit; na Srodu!ce (a nie na Sroduli)

to by~ m~ze, wbsnie !lad brzegami rzeki stell wspominany przez Kanto-

ra-MlfskJego folwark z jakimis Z<lbudowaniami, bo przeciez gdzies to

• ~odpisanie "rekognicji" si y odbylo. Oczywiscie, tellie na1e:zy\"ykluczve,

It moglo ~iy to odbye ~o prostu w tamtejszej karczmie. No ale zapewl;e i

karcz11l~. I folwark limosly fale "wielkiej wody".

. Wra~ajmy jednak do naszego Zagorz'l. BraId ~ dokumeIitacji Sq

luestety mdoczlle. GdzieS na przdomie p6h,iecza nast'IPHa zmiana dzie-

d~icow .. Wyni~sli si y Jaroccy (herbu Rmvicz), takze i D~bniccy (ponoe

plecz~tllJilCYSl~ Gryfem) a dziedzicem Zag6rza i pob!iskiego Klimonto-

\\:a zost~IInicja.ki Jakob Broniowsk;i. Marian Kantor-Mirski piszc it Bro-

1110wsk (BronJewski?)b-yI d:iiedziCem dobr zao-orsko-kliruontowskich w

XVI \\ieku.

'g()dna teao abv poswi~cie mil osobllil gaw~d~.

L_.

, . Jesli z~1alazi materialy fakt tell potwierd2<1jqcy (a nie pisalby prze-

clez ~ez takJej podstavvy), to by ozn3c2<'110, it bye moze 6w Broniowski

sledzlal na tcj cz~sci dobr, kt6re uprzednio mial w dzierzawie Prokop

9fj

Zwierzchowski. Mi~dzy O\"YI1Broniowskim a Jarockimi, 3 takZe Dr;bnic-

kimL mogly bye i p6Zniej zawarte jakies transakcje, 0 kt6l)'ch na razie

nie wiemy. Nie wierny takze co bylo dalej z sukcesjq tych d6br. ..

. Fa.!.;:jest feh\tem. iz w XVII ,.•..

Sosnowiec - gawędy o rodzinnym mieście.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: