Braun-Gałkowska Maria - Psychologia domowa. Małżeństwo - dzieci - rodzina.pdf - Ebook - Seven999

Maria Braun-Gałkowska

Psychologia domowa

(MałŜeństwo - dzieci - rodzina)

Wydanie II poszerzone

Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne

Olsztyn 1987

Przepisała Marianna śydek

Jurkowi i dzieciom

Wstęp

Od kilku lat publikuję w "Gościu Niedzielnym" w rubryce "Psychologia

domowa" teksty dotyczące psychologii rodziny. Uskładało się ich juŜ sporo i

tak powstała ta ksiąŜka. Opiera się częściowo na wiedzy teoretycznej, a

częściowo na doświadczeniu zebranym poprzez liczne spotkania w poradni

psychologicznej, na kursach dla narzeczonych, w grupach małŜeństw, wreszcie

we własnym domu. Ze wszystkich tych spotkań, zarówno z autorami przez

lektury ich prac, jak i spotkań bezpośrednich, duŜo skorzystałam i choć

trudno juŜ dziś powiedzieć, co od kogo, wszystkim bardzo serdecznie

dziękuję.

Najpierw miałam zamiar w ogóle nie pisać wstępu, myśląc, Ŝe wprowadzenia

pisze się do prac naukowych, powaŜnych i długich, a do takiej domowej

ksiąŜeczki, to niepotrzebne. Potem jednak przypomniałam sobie, Ŝe i w domu

nie wchodzi się wprost do pokoju. Najpierw jest przedpokój, który - jeśli

zwrócić na niego uwagę - nie tylko przestrzennie jest "wstępem" do

mieszkania właściwego, ale równieŜ wprowadza przybysza w jego charakter.

Bardzo róŜne bywają przedpokoje: przestronne i ciasne, obite wytworną

boazerią lub całe zawieszone płaszczami, ciemne i jasne, wesołe i ponure.

JuŜ przedpokój mówi duŜo o domownikach. W naszym na przykład stoi masę

butów: duŜe, średnie i malutkie, juniorki, baletki, grube buty turystyczne

i kalosze. Staram się zawsze, Ŝeby były pochowane i zawsze znowu jakoś

wychodzą na wierzch. W przedpokoju stoi teŜ telefon, który bardzo często

dzwoni i słychać wiele innych dźwięków: szum pralki, pisanie na maszynie,

magnetofon, pianino i oczywiście głosy ludzkie: głosy dorosłych i dzieci,

kolegów dzieci i przyjaciół tych kolegów. Taki przedpokój duŜo mówi o

mieszkańcach domu, a zarazem wyjaśnia trochę charakter i tytuł tej

ksiąŜeczki.

Psychologia domowa - bo problemy domowe, czyli pojawiające się prawie w

kaŜdej rodzinie, na które warto chyba spojrzeć takŜe z psychologicznego

punktu widzenia. Psychologia bowiem jest nauką, która moŜe duŜo pomóc w

Ŝyciu codziennym, gdzie wiele błędów popełnia się z braku odpowiedniej

wiedzy. Często za mało się jeszcze korzysta z tej wiedzy, jeśli chodzi o

zapobieganie zaburzeniom i jako z pomocy do coraz lepszego kierowania swoim

Ŝyciem. "Domowy" jest teŜ sposób mówienia o nich. MoŜna oczywiście napisać,

Ŝe pozytywne ustosunkowania interpersonalne w diadzie małŜeńskiej stymulują

interioryzację norm dotyczących prospołecznych zachowań u innych

uczestników interakcji rodzinnej, ale - choć dodaje to powagi ksiąŜkom,

które mają być powaŜne - w domu wystarczy powiedzieć po prostu, Ŝe jeśli

rodzice się kochają, dzieci mają zwykle bardziej przychylne nastawienie do

ludzi.

Domowe są teŜ ksiąŜki cytowane. Najczęściej jest to literatura dla

dzieci. Czytałam wprawdzie pewną ilość ksiąŜek naukowych z dziedziny

psychologii, ale Ŝadnej tyle razy co opowiadań o Muminkach. Dzieci lubią

słuchać historyjek, które znają, czyta się więc im wiele razy to samo, aŜ

przy kolejnym dziecku umie się je prawie na pamięć. Słoń Trąbalski,

Muminek, Kubuś Puchatek czy Filifionka stają się jakby domownikami, są

symbolami róŜnych zachowań i prezentują w syntetycznym skrócie postawy i

poglądy na Ŝycie. Podobnie Ŝyją w domu wiersze, bo "to na co filozofowie

potrzebują księgi, poeta potrafi wyrazić w kilku słowach".

MoŜe jeszcze trzeba wyjaśnić, dlaczego powołuję się na Pismo Święte. Nie

cytuje się go w pracach czysto psychologicznych, opartych na empirycznych

badaniach i pozostających tylko na płaszczyźnie naukowej. Ten wyraźny

podział źródeł jest potrzebny przy uprawianiu nauki, ale dom nie jest domem

albo psychologicznym albo religijnym. Wuj to jest wuj - wyjaśniłby Zagłoba,

a dom to po prostu dom. Jeśli więc jest domem chrześcijańskim, te

płaszczyzny łączą się w nim nierozdzielnie.

MoŜna natomiast rozróŜnić płaszczyzny opisu i postulatów. Zarzucał mi

jeden z czytelników "Gościa Niedzielnego", Ŝe to co piszę o rodzinie, jest

nieprawdziwe, bo w rzeczywistości istnieje bardzo wiele dramatów, a nawet

tragedii rodzinnych. Chyba ma rację, tylko Ŝe te dramaty wszyscy znają. Nie

próbuję więc opisywać ich jeszcze raz, ani teŜ zaprzeczać im z tanim

optymizmem. Jeśli się ma oczy dostrzegające ludzi, widzi się i przeŜywa

bardzo wiele nieszczęść. Tym doświadczeniom moŜna przeciwstawić jedynie

nadzieję, Ŝe moŜe być inaczej i tę nadzieję przekładać na język bardzo

zwykłych codziennych spraw.

Na przykład buty w naszym przedpokoju - choć są zwykle porozrzucane,

dobrze choć wiedzieć, jak powinny stać. Zresztą czasem się to przecieŜ

udaje, na przykład w wigilie wielkich świąt (bo w same święta jest w domu

tyle osób, Ŝe znowu robi się bałagan). CóŜ z tego, Ŝe często jest inaczej

niŜ byśmy chcieli - nie warto tego opisywać. Lepiej zastanowić się nad tym,

jak mogłoby być i jak do tego zmierzać.

Czym jest rodzina

Kobiety i męŜczyźni

W swoich Katechezach środowych ("MęŜczyzną i niewiastą stworzył ich") Jan

Paweł II mówi, Ŝe wobec wszystkich niecierpliwych pytań naszych czasów

dotyczących odwiecznej relacji męŜczyzna - kobieta, Chrystus odwołałby się

"do początku", czyli do rzeczywistości, o której mówi Księga Rodzaju.

"Bóg stworzył człowieka; na swój obraz stworzył go, na obraz Boga

stworzył go, męŜczyzną i kobietą stworzył ich" (Rdz 1, 27), czytamy.

MęŜczyzna i kobieta są więc tacy sami jako ludzie (na obraz BoŜy), ale od

początku teŜ róŜni. Są toŜsami w człowieczeństwie, ale róŜni przez

odmienność płci, umoŜliwiającą zjednoczenie tak bliskie, by stać się

"jednym ciałem". Tak więc ostatecznym stworzeniem człowieka jest stworzenie

jedności dwojga.

Radość Adama po stworzeniu Ewy (Rdz 2, 23) wskazuje na szczęście, jakie

daje ta wspólnota osób, która jest jednocześnie obrazem społeczności Trójcy

Świętej. Ta trudna do pojęcia zawrotna perspektywa wskazuje, jak świętym

moŜe być związek małŜeński zwracający się "do początku".

Warto to sobie uświadomić, gdyŜ patrząc na związki kobiety i męŜczyzny,

moŜna często spostrzegać je jako zjednoczenie przez walkę, a nie przez

miłość. JuŜ same określenia często uŜywane w tej dziedzinie kojarzą się z

walką: "podrywanie", "zdobywanie", "uleganie". Chłopcy znajdują satysfakcję

w "podbojach", a porządne dziewczęta myślą o "obronie". Widzą męŜczyznę

jako przeciwnika, przed którym trzeba się obronić albo zwycięŜyć

podporządkowując swoim zamiarom. Obie strony traktują się jak przedmioty,

które moŜna wykorzystać dla swoich celów. Podobnie w małŜeństwie jedna

strona często chce sobie podporządkować drugą.

Nie tak miało być "na początku". Bóg stwarzając człowieka jako męŜczyznę

i kobietę polecił im współdziałanie w rozwoju ("rośnijcie"), Ŝyciu

rodzinnym ("mnóŜcie się") i pracy ("czyńcie sobie ziemię poddaną") i we

wszystkich tych sprawach mieli być dla siebie pomocą. Odnosi się to do

wspólnoty małŜonków, ale na pewno takŜe do całego społeczeństwa, w którym

kobiety i męŜczyźni mają współdziałać, uzupełniać się i pomagać sobie, a

nie walczyć o podporządkowanie i wykorzystanie drugiej strony.

Chodzi więc nie o "zdobywanie" i "obronę", ale o miłość bo zwycięstwo

jednej strony nad drugą nie jest zwycięstwem, lecz wspólną przegraną.

Dlatego więc we wzajemnym kontakcie trzeba starać się wczuwać w sytuację

drugiego, dąŜyć do wzajemnego dobra i wzajemnego zrozumienia trudności,

takŜe tych, które wynikają z fizjologii ciała i uwarunkowań kulturowych.

RóŜnice między kobietą a męŜczyzną, które w pogawędkach wymieniane są

zwykle jako cechy "lepsze" i "gorsze", nie są przez naukę jednoznacznie

określone. Brak wystarczających badań na ten temat nie oznacza oczywiście

braku róŜnic, ale kaŜe pamiętać o tym, Ŝe cechy przypisywane obu płciom w

róŜnych popularnych publikacjach są często powtórzeniami myślowych

stereotypów i nieuzasadnionymi uogólnieniami.

Niewątpliwie inaczej jest zbudowane ciało kobiety i męŜczyzny, róŜnice

dotyczą budowy genetycznej kaŜdej komórki organizmu, proporcji hormonów

Ŝeńskich i męskich (oba typy hormonów są i u kobiet i u męŜczyzn),

działania narządów seksualnych, wyglądu zewnętrznego, siły mięśni. W

działaniu narządów zmysłowych róŜnice są nieznaczne. Ogólny poziom

inteligencji jest średnio biorąc taki sam, natomiast jej poszczególne

czynniki róŜnią się.

U kobiet częstsza jest zręczność manualna, łatwość nawiązywania kontaktu,

zainteresowania estetyczne, religijne i sprawami innych ludzi. U męŜczyzn

częstsze są zdolności i zainteresowania techniczne, mechaniczne, myślenie

abstrakcyjne i nowatorskie, myślenie o ostatecznym wyniku dzieła. Kobiety

częściej mają nastawienie na kontakt z ludźmi, męŜczyźni na zadania do

zrealizowania.

Praktycznie biorąc, róŜnice między jednostkami tej samej płci są większe

niŜ między średnimi cechami męŜczyzn i kobiet. Dlatego opinie stereotypowe,

choćby były nawet uzasadnione, niewiele pomagają w zrozumieniu

poszczególnych osób. W kaŜdym razie uogólnienia mówiące, Ŝe kobieta jest

uczuciowa, a męŜczyzna zmysłowy nie są prawdziwe i powodują wiele złego,

utrudniając wzajemne zrozumienie. Kobiety lekcewaŜą uczucia męŜczyzn i

czują się niemal niewinne, gdy je uraŜają, myląc przeŜywanie uczuć ze

sposobem ich wyraŜania. MęŜczyźni przekonani o braku zmysłowości u kobiet,

nie rozumieją ich reagowania, np. myląc zmęczenie z oziębłością.

MęŜczyźni są równie jak kobiety uczuciowi, ale poprzez wychowanie nabyli

inne sposoby przejawiania uczuć; kobiety są równie zmysłowe, ale mają inne

sposoby przeŜywania. Takie oceny, jak: mniej czy więcej uczuciowy, mniej

czy więcej myślący itp. zawierają w sobie ocenę wartościującą, która tylko

zaciemnia róŜnice prawdziwe, leŜące nie w kategoriach mniej lub więcej, ale

- inaczej.

Nie wiadomo teŜ dokładnie, które róŜnice między płciami płyną z natury, a

które z uwarunkowań kulturowych i nie zawsze cechy określane jako typowe

dla jednej płci są warte wychowawczego popierania, gdyŜ mogą być tylko

wynikiem niewłaściwych układów społecznych, np. bierność kobiet i

niewraŜliwość męŜczyzn. TakŜe niektóre właściwości będące następstwem

uwarunkowań fizjologicznych, choć są łatwiejsze dla jednej płci, mogą być

potrzebne i dla drugiej. JeŜeli np. dzięki uwarunkowaniom fizjologicznym

(cykliczne działanie hormonów), empatia, czyli wczuwanie się w stany

psychiczne innych ludzi, jest łatwiejsza dla kobiet, nie znaczy to, Ŝeby

nie była potrzebna męŜczyznom. Podobnie to, Ŝe dla męŜczyzn - ze względu na

większą stałość hormonalną - konsekwencja i stałość postępowania są

łatwiejsze, nie znaczy, Ŝe nie są one potrzebne kobietom.

Empatia nie jest cechą kobiecą ani stałość męską, ale inaczej się

uzewnętrzniają u kobiet i męŜczyzn. Płeć nadaje im swoisty i trudny do

opisania koloryt stanowiący jakby dwa aspekty tej samej wartości.

Uzupełnianie się płci nie polega więc na tym, Ŝe jedna jest uczuciowa -

druga nie, jedna zmysłowa - druga nie itp. i sumowaniu się cech

przeciwstawnych, ale na bardziej subtelnej róŜnicy jakościowej: róŜnym

kolorycie przeŜywania, róŜnej instrumentalizacji tej samej melodii.

Niełatwo określić, co jest najistotniejsze dla tego kolorytu, moŜe jednak

trochę przybliŜa go spojrzenie na funkcje niezbywalnie związane z płcią,

czyli macierzyństwo kobiet i ojcostwo męŜczyzn. Dotyczą one nie tylko

czynności fizycznych, ale takŜe zadań najistotniejszych matki i ojca, czyli

tworzenia miłości i pobudzania rozwoju.

Główne zadanie matki - budzenie i umoŜliwianie miłości, "tworzenie

miejsca" na miłość - jest moŜe tym, co stanowi zarazem specyficzne zadanie

kaŜdej kobiety, choćby nie była matką w sensie fizycznym. MoŜe właśnie ze

względu na to kobieta potrafi dostosowywać się, nawiązywać kontakt z

ludźmi, zwraca uwagę na ład i estetykę wnętrza, jest uczulona na potrzeby

innych, wyczuwa ich intencje, jest czuła i ciepła. Nie trzeba więc

kobiecości oceniać według spraw drugorzędnych jak: strój, uczesanie czy

ukształtowane pod wpływem czynników kulturowych sposoby zachowania, ale

według nastawienia na człowieka, ciepła kontaktu i gotowości dzielenia się.

MoŜe właśnie w zadaniach ojca, które pełnić moŜe nie tylko ojciec

fizyczny, odnaleźć moŜemy to, co istotne dla męskości. Nie strój,

uczesanie, oschły sposób bycia, zmysłowość czy brutalność jest miarą

męskości. Ojciec przez samo swoje istnienie przemienia związek matka -

dziecko w grupę rodzinną i ta właśnie komplikacja umoŜliwia rozwój. Nie

zatrzymywanie się na tym co zastane, ale szukanie nowego i trudniejszego,

dąŜenie naprzód, stawanie się motorem rozwoju, jest męskim sposobem bycia.

Tu teŜ leŜy uzupełnianie się męŜczyzn i kobiet: w nieustannym splataniu

miłości i rozwoju - nie dąŜenie naprzód, "po trupach", byle dalej, ale

rozwój w miłości; nie stagnacja: "Niech na całym świecie wojna, byle polska

wieś zaciszna, byle polska wieś spokojna", ale miłość rozszerzająca się i

rosnąca. To jest dla człowieka "odpowiednia dla niego pomoc" - wzajemne

dawanie i przyjmowanie tego, co najwaŜniejsze.

Rodzinne więzy

Psychologia zajmuje się Ŝyciem psychicznym człowieka: męŜczyzny, kobiety,

dziecka. Te same osoby stają się przedmiotem zainteresowania psychologii

rodziny z chwilą, gdy spojrzy się na nie jako na członków specyficznej

grupy społecznej, jaką jest rodzina.

Czym jest rodzina, kaŜdy wie. A jednak juŜ pobieŜna analiza i porównanie

sądów na ten temat wskazuje, Ŝe sprawa jest dość złoŜona. Rodzina - to

grupa ludzi związanych specjalnymi, bliskimi więzami. Czym jednak róŜni się

od innych grup, np. koleŜeńskich, nie jest oczywiste. JuŜ biorąc pod uwagę

pierwszy, najbardziej narzucający się czynnik, jakim jest pokrewieństwo,

powstają wątpliwości. Czy stanowią rodzinę ludzie nawet bardzo blisko

spokrewnieni, ale w ogóle nie utrzymujący ze sobą kontaktu? Natomiast

dzieci adoptowane, choć z rodzicami w ogóle nie związane pokrewieństwem, na

pewno naleŜą do rodziny.

Tak więc aby rozwaŜyć, czym jest rodzina, trzeba najpierw dokładniej

określić, czym jest grupa ludzka i czym rodzina się wyróŜnia spośród innych

grup. Nie kaŜde przypadkowe zbiorowisko ludzkie nazywamy grupą. Kilka osób

staje się nią wówczas, gdy łączą je więzy bezpośrednie: kaŜdego z kaŜdym. W

grupie ludzkiej dojście czy odejście jednej osoby stanowi nie tylko zmianę

ilościową, lecz takŜe jakościową dla wszystkich pozostałych członków grupy.

Gdy w rodzinie przyjdzie na świat dziecko, zmiana dotyczy nie tylko liczby

"sztuk" w domu, ale zmienia się teŜ sytuacja innych członków rodziny. śona

staje się teŜ matką; mąŜ - ojcem, teściowa - babcią, a jeŜeli dziecko

przychodzące na świat jest drugie z kolei - matka jednego dziecka staje się

matką dwojga, jedynak - starszym z dwójki itd. Podobnie odejście z rodziny

jednej osoby, np. ojca, powoduje nie tylko liczbowe zmniejszenie rodziny,

ale zmienia zasadniczo sytuację Ŝony i dzieci.

W grupie rodzinnej nie tylko zmniejszenie lub zwiększenie liczby jej

członków zmienia sytuację pozostałych. TakŜe jakiekolwiek przeobraŜenie się

kaŜdego z członków rodziny ma wpływ na innych, np. usamodzielnienie się

najstarszego dziecka nie tylko zmienia jego połoŜenie, ale takŜe sytuację

rodziców i rodzeństwa. W rodzinie takŜe relacje, czyli stosunki między

kaŜdymi dwoma osobami wpływają na innych. Np. miłość między rodzicami ma

znaczenie dla dzieci, wyróŜnianie przez matkę jednego z dzieci wpływa na

samopoczucie pozostałych itd.

Oddziaływanie wzajemnych więzów ma w rodzinie wyjątkową siłę, jednak i w

innych grupach moŜna wskazać na znaczenie zmiany dotyczącej pozornie tylko

Braun-Gałkowska Maria - Psychologia domowa. Małżeństwo - dzieci - rodzina.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: