Mikroekonomia 5.doc

Przedsiębiorstwa – gospodarstwo domowe – państwo

Państwo jako podmiot gospodarczy – jego ekonomiczne funkcję.

Państwo jest to suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa, zamieszkującego terytorium której głównym składnikiem jest hierarchiczna struktura władzy publicznej dysponująca aparatem przymusu. Ustawodawczą, wykonawczą, sądownicza.

We współczesnej gospodarce rynkowej państwo pełni rolę, aktywnego promotora efektywności, sprawiedliwości i stabilizacji. W rzeczywistości to rynek określa wielkość i strukturę produkcji oraz poziom i strukturę cen a Państwo steruje całością gospodarki interweniując tam i wtedy gdy czysty rynek nie może sobie poradzić. Zarówno rynek jak i Państwo stanowią podstawę dobrze funkcjonującej gospodarki rynkowej. Ekonomiczna rola Państwa rozumiana jako aktywne jego oddziaływanie na procesy gospodarcze jest trwałą cechą, współczesnej gospodarki rynkowej. Przeciwną temu była klasyczna doktryna liberalizmu gospodarczego z XVIII i XIX w. która postulowała konieczność maksymalnego ograniczenia roli Państwa w gospodarce. Największy wpływ na teorię i praktykę, interwencjonizmu Państwowego miała teoria Johna Merlarda Keynes. I jego fundamentalne w tym zakresie dzieło Pt. ogólna teoria zatrudnienia procentu i pieniądza. Keynes dowodzi, że dzięki odpowiedniej polityce Państwa można skutecznie przeciwdziałać zaburzeniom w gospodarce rynkowej. Zasadniczy wpływ na tę koncepcję, miały doświadczenia i sutki wielkiego kryzysu z lat 1929-1933r. interwencjonizm ekonomiczny jest ot więc zespół środków i narzędzi oddziaływania Państwa na gospodarkę, w skali makroekonomicznej. Ma on na celu wyeliminowanie, głębokich kryzysów i związanego z nimi bezrobocia jak też ma na celu, stymulowanie wzrostu gospodarczego, ograniczenie inflacji, zrównoważenie bilansu płatniczego, oraz zapewnienie sprawiedliwości społecznej w podziale dochodów, w tym wyeliminowanie ubóstwa, interwencjonizm obowiązuje politykę monetarną i fiskalną (podatkową). Dyskusja między zwolennikami i przeciwnikami interwencjonizmu wykształciła kilka charakterystycznych nurtów.

1) Monetaryści: Z Miltonem Freadmanem na czele. Ich zdaniem rola Państwa w gospodarce, powinna się ograniczyć do sformułowania długo okresowych celów, zapewniając przy tym bardzo silną podaży pieniądza na rynku.

2) Ekonomia podaży: z Lacheerem na czele, postukują oni silną redukcję opodatkowania której powinna towarzyszyć również redukcja samego interwencjonizmu. Tzw. Nowa szkoła Austryjacka. Jej przedstawiciele ograniczają rolę Państwa do zapewnienia porządku i respektowania prawa a w sferze gospodarczej rola Państwa ma sprawdzać się tylko do dystrybucji tych dóbr i usług które nie mogą podlegać regulacjom rynkowym. Współczesna ingerencja Państwa w gospodarkę wyrasta więc z potrzeby łagodzenia sprzeczności, które pojawiają się jako wynik niedoskonałego funkcjonowania mechanizmu rynkowego czyli jego zawodności. Całokształt wpływu Państwa na gospodarkę sprowadzić można do trzech jego zasadniczych funkcji ekonomicznych, są to:

a) funkcja alokacyjna zwana funkcją efektywności

b) dystrybucyjna zwana funkcją sprawiedliwości,

c) funkcja stabilizacji

Optymalna z punktu widzenia społecznego struktura produkcji wymaga interwencji Państwa, wynika to z potrzeby uwzględnienia w polityce Państwa takich istotnych aspektów jak:

1) Problemu tzw. Dóbr publicznych.
2) Efektów zewnętrznych (tak zwanych)

3) Ograniczeniu konkurencji związanej z monopolizacją rynku.

W każdym społeczeństwie część potrzeb musi być zaspokajana nie w sposób indywidualny lecz w sposób zorganizowany (publiczny) stąd wynika potrzeba dostarczania tzw. Dóbr publicznych. Dotyczy to takich obszarów jak np. ochrona zdrowia, kultura oświata, szkolnictwo. Bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne itp. Decydując o ilości i strukturze tych dóbr publicznych Państwo aktywnie włącza się w proces podejmowania decyzji co do wykorzystania posiadanych zasobów. Efekty zewnętrzne natomiast to negatywne lub pozytywne skutki podejmowanych decyzji jednych podmiotów gospodarczych, które wpływają na sytuację innych co jednak nie ma często swojego odbicia w cenach rynkowych. np. degradacja środowiska naturalnego.
Ograniczenie konkurencji rynkowej w wyniku monopolizacji, prowadzi często do niekorzystnej sytuacji dla konsumentów. Interwencja Państwa ma tu więc na celu ograniczenie siły rynkowej monopoli poprzez między innymi: politykę antymonopolową, bezpośrednią regulację ekonomiczną, w postaci np. określenia limitów produkcji czy też ustalenia maksymalnej ceny.

- Funkcja sprawiedliwości zwanej dystrybucyjną objawia się w przesunięciu dochodów w przekroju równych grup społecznych i zawodowych. W tym celu wykorzystuje się odpowiedni system podatkowy np. system progresywny oraz system transferu dochodów związany z bezzwrotnym przekazywaniem środków budżetowych na rzecz równych grup społecznych.

- Funkcja stabilizacji – polega na przeciwdziałaniu negatywnym zjawiskom, uniemożliwiającym utrzymanie stabilnego i wysokiego wzrostu gospodarczego. Państwo dysponuje w tym celu narzędziami polityki fiskalnej, oraz polityki monetarnej wpływając np. na podaż pieniądza na rynku, poprzez kształtowanie wysokości stopy procentowej czy też określanie warunków kredytowania.

System cen minimalnych i maksymalnych jako przykład bezpośredniej ingerencji Państwa w mechanizm rynkowy.

Kształtujące się na rynku ceny równowagi, nie zawsze są akceptowane przez uczestników rynku. Producenci bowiem mogą je uznać za zbyt niskie, nie zapewniające oczekiwanego zysku. Konsumenci natomiast mogą te ceny równowagi uznać za wysokie co nie pozwala na zaspokoić w pełni ich potrzeb. W rzeczywistości obaj uczestnicy rynku mogą wywierać nacisk na rząd, żądając ustalenia cen innych od tych jakie wyznacza rynkowa relacja popytu i podażu. Spełnienie tych postulatów jest przykładem bezpośredniej ingerencji rynkowej Państwa. Oznacza to, że Państwo administracyjnie wyznacza cenę minimalną lub maksymalną, na jakieś dobra lub usługi. Cena minimalna to najniższa cena jaką muszą zapłacić nabywcy i jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi rynkowej. Broni ona interesu producenta. Zapewniając mu pokrycie kosztów i odpowiedni zysk, jej wprowadzenie powoduje zawsze podwyżkę danych cen towaru, skutkiem tego jest zmniejszenie popytu i wzrost podaży danego dobra. Producenci ostatecznie mogli by na tym stracić. Dla konsumentów wprowadzenie cen minimalnych, jest niekorzystne. Stąd też uruchomienie takiego systemu cen minimalnych, wymusza dopłaty z budżetu Państwa.

Cena maksymalna natomiast jest to najwyższa cena jakiej mogą żądać sprzedawcy, za dany towar. Ale równocześnie jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej. Wprowadzenie takiej ceny oznacza więc obniżkę cen w efekcie może więc nastąpić wzrost wielkości popytu i zmniejszenie wielkości podaży w stopniu o którym decyduje współczynnik elastyczności popytu i podażu. W tej sytuacji może wystąpić na rynku niedobór podaży względem popytu. Może więc powstać konieczność racjonowania produktów objętych systemem cen maksymalnych. Sprzyjać to może też rozwojowi spekulacji, taka operacja może więc przynieść straty zarówno konsumentom jak i producentom. Wprowadzenie więc cen minimalnych i maksymalnych wymaga dodatkowych działań ze strony Państwa. Zapewniających osiągnięcie pożądanych celów. W przypadku więc cen minimalnych, aby zapobiec spadkowi popytu konieczne jest wprowadzenie dopłat to cen tak aby konsument płacił cenę niższą, a producent otrzymał cenę wyższą. Innym rozwiązaniem może tu być system bezpośrednich rekompensat dla nabywców konsumentów. Przy stosowaniu zaś cen maksymalnych niezbędne są subwencje dla producentów, które mają przeciwdziałać zmniejszeniu podaży na dany produkt. Ten system cen minimalnych i maksymalnych może być zastosowany tylko na okres przejściowy i w ograniczonym zakresie. Szersze jego wykorzystanie musi napotkać barierę okraczności środków budżetowych a ponadto upowszechnienie takiego rozwiązania byłoby sprzeczne z regułami gospodarki rynkowej.