NARZĄD GŁOSU
Wytwarzanie głosu i mowy wymaga ścisłego współdziałania ze sobą wielu narządów, które z foniatrycznego punktu widzenia można podzielić na narządy:
1. Wytwarzające niezbędny dla fonacji strumień powietrza wydechowego
- płuca oskrzela, tchawica.
2. Wzniecające ton podstawowy
- krtań.
3. Formujące barwę głosu i tworzące głoski mowy, czyli tzw. nasada
- gardło, jama nosowa, jama ustna.
Krtań rozwija się z układu skrzelowego (IV-VI łuk skrzelowy). Zawiązek krtani pojawia się w czwartym tygodniu życia płodowego.
Rozwój krtani nie kończy się w życiu płodowym. W wieku dojrzewania następuje różnicowanie krtani w zależności od płci. U chłopców długość krtani w tym czasie podwaja się, u dziewczynek wzrasta o dwie piąte.
Krtań zajmuje centralne miejsce w trójkącie środkowym szyi. Punktem najłatwiejszym do zlokalizowania jest występujące, zwłaszcza wyraźnie u mężczyzn, wcięcie górne chrząstki tarczowatej zwane jabłkiem Adama. Około 1 cm powyżej niego wyczuwa się trzon kości gnykowej i biegnące na zewnątrz jej rogi większe.
Obejmując palcami chrząstkę tarczowatą stwierdza się pewną ruchomość boczną krtani, przy czym wyczuwa się niewielkie trzeszczenie fizjologiczne, którego brak w naciekaniu nowotworowym krtani. Przesuwając palec badający ku dołowi napotyka się zagłębienie między dolnym brzegiem chrząstki tarczowatej a górnym brzegiem chrząstki pierścieniowatej. W zagłębieniu tym leży więzadło pierścienno-tarczowe. Jest to miejsce prymitywnego przecięcia krtani tzw. konikotomii. Poniżej dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej leży węzina gruczołu tarczowego, którego płaty boczne zachodzą ku górze aż na płytki chrząstki tarczowatej.
Krtań jest złożonym narządem chrzęstno - włóknisto - mięśniowym.
RUSZTOWANIE CHRZĘSTNE KRTANI tworzy dziewięć chrząstek, które można podzielić na chrząstki parzyste i nieparzyste.
1. PARZYSTE CHRZĄSTKI KRTANI
a) nalewkowate,
b) rożkowate,
c) klinowate.
2. NIEPARZYSTE CHRZĄSTKI KRTANI
a) tarczowata,
b) pierscieniowata,
c) nagłośnia.
Chrząstki krtani połączone są ze sobą stawowo i więzadłowo.
Krtań zawieszona jest na kości gnykowej za pomocą silnej, włóknistej błony, łączącej górny brzeg chrząstki tarczowatej z tylną powierzchnią kości gnykowej.
Fizjologiczny proces uwapniania chrząstek krtani wykazuje znaczne, indywidualne różnice. Najczęściej proces kalcyfikacji rozpoczyna się u kobiet w 15 roku życia, u mężczyzn w 18 - 20 roku życia. W zasadzie nie ma ścisłego związku między wiekiem a stopniem uwapnienia chrząstek krtani.
UKŁAD MIĘŚNIOWY KRTANI obejmuje mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne, czyli właściwe.
I. MIĘŚNIE ZEWNĘTRZNE KRTANI
1. Mięśnie unoszące krtań:
a) mięśnie nadgnykowe szyi,
b) mięsień tarczowo-gnykowy,
c) mięsięń zwieracz gardła dolny,
d) mięsień rylcowo-gardłowy,
e) mięsień podniebienno-gardłowy.
2. Mięśnie obniżające krtań:
a) mięsień mostkowo-gnykowy,
b) mięsień łopatkowo- gnykowy,
c) mięsień mostkowo-tarczowy.
II MIĘŚNIE WEWNĘTRZNE KRTANI, CZYLI WŁAŚCIWE MIĘŚNIE KRTANIOWE
Wydawanie głosu jest wynikiem gry całego zespołu mięśni krtani, jednak dla celów opisowych przyjęto podział czynnościowy mięśni krtani na:
- mięśnie rozwierające głośnię,
- mięśnie zwierające głośnię,
- mięśnie napinające fałdy głosowe.
MIĘSIEŃ PIERŚCIENNO-NALEWKOWY TYLNY
Mięsień ten rozpięty jest pomiędzy powierzchnią tylna chrząstki pierścieniowatej, a brzegiem tylno-bocznym wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej. Mięsień ten kurcząc się pociąga wyrostek mięśniowy ku tyłowi i do dołu, przy czym jednocześnie wyrostek głosowy chrząstki nalewkowatej obraca się ku górze i do boku, poszerzając szparę głośni.
Napięcie spoczynkowe tego mięśnia jest większe niż jego antagonistów, co umożliwia oddychanie podczas snu.
1. MIĘSIEŃ PIERŚCIENNO-NALEWKOWY BOCZNY
Włókna tego mięśnia biegną od zewnętrznej powierzchni i górnego brzegu łuku chrząstki pierścieniowatej do wyrostka mięśniowego chrząstki nalewkowatej. Pociągając wyrostek mięśniowy ku przodowi powoduje zwracanie się wyrostka głosowego chrząstki nalewkowatej do wewnątrz.
2. MIĘSIEŃ TARCZOWO-NALEWKOWY
a) zewnętrzny,
b) wewnętrzny czyli głosowy,
c) mięsień kieszonki krtaniowej.
Mięśnie te anatomicznie tworzą całość, ale tylko mięsień zewnętrzny jest mięśniem zwierającym szparę głośni.
Mięsień tarczowo-nalewkowy zewnętrzny zaczyna się na powierzchni zewnętrznej chrząstki tarczowatej a kończy na powierzchni przednio-bocznej chrząstki nalewkowatej.
Mięsień kieszonki krtaniowej biegnie w fałdzie kieszonki.
3. MIĘSIEŃ NALEWKOWY
a) nalewkowy poprzeczny,
b) nalewkowy skośny.
Mięśnie te łączą tylne powierzchnie obu chrząstek nalewkowatych.
Ich czynność polega na zamykaniu głośni w części tylnej, poprzez zbliżenie do siebie
chrząstek nalewkowatych.
1. MIĘSIEŃ PIRŚCIENNO-TARCZOWY
Mięsień ten biegnie od powierzchni zewnętrznej łuku chrząstki pierścieniowatej do
brzegu dolnego chrząstki tarczowatej.
2. MIĘSIEŃ GŁOSOWY
W czynności fonacyjnej krtani ważne miejsce zajmuje fałd głosowy, który składa się z:
- więzadła głosowego (są to zgrubiałe sprężyste brzegi stożka sprężystego, rozpięte między powierzchnią wewnętrzną kąta chrząstki tarczowatej a wyrostkiem głosowym chrząstki nalewkowatej),
- mięśnia głosowego,
- z tkanki łącznej, naczyń i nerwów oraz błony śluzowej przesuwalnej w stosunku do podłoża.
Jamę krtani dzielimy na trzy piętra.
I. Piętro górne czyli przedsionek krtani, łączy się poprzez wejście do krtani (ograniczone wolnym brzegiem nagłośni, fałdami nalewkowo-nagłośniowymi i wcięciem międzynalewkowym) z częścią krtaniową gardła. Dolna granica pietra górnego to fałdy przedsionka.
II. Piętro środkowe czyli jama pośrednią krtani, ograniczona jest od góry fałdami kieszonki, od dołu fałdami głosowymi, w ścianie bocznej znajduje się wejście do kieszonki krtaniowej. Fałdy głosowe tworzą głośnię, przestrzeń między nimi to szpara głośni.
III. Piętro dolne czyli jama podgłośniowa, jest przestrzenią sięgającą w dół od fałdów głosowych aż do początku tchawicy.
UNERWIENIE KRTANI pochodzi od nerwu błędnego.
NERW KRTANIOWY GÓRNY, poprzez swoją gałąź zewnętrzną unerwia mięsień pierścienno-tarczowy, oraz czuciowo przednią część fałdów głosowych. Gałąź wewnętrzna tego nerwu przebija błonę gnykowo-tarczową i unerwia czuciowo błonę śluzową jamy krtani do poziomu fałdów głosowych.
NERW KRTANIOWY DOLNY, którego topograficzna osobliwością jest zawijanie się wokół tętnicy podobojczykowej po stronie prawej oraz wokół aorty po stronie lewej, unerwia ruchowo pozostałe mięśnie właściwe krtani, a czuciowo błonę śluzową okolicy podłośniowej. Unerwienie mięśnia nalewkowego poprzecznego pochodzi z obu nerwów krtaniowych.
4
jmjd