Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych z chemii analitycznej.pdf

Grzegorz Schroeder, Bogusława Łęska,

Błażej Gierczyk

Materiały do ćwiczeń laboratoryjnych z

chemii analitycznej

Poznań, 2007

Autorzy:

prof. dr hab. Grzegorz Schroeder;

dr Bogusława Łęska,

dr Błażej Gierczyk

Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Wydział Chemii,

Zakład Chemii Supramolekularnej,

ul. Grunwaldzka 6, 60-780 Poznań

ISBN 83-917489-2-8

e-mail: schroede@amu.edu.pl

Różnorodność pracy w laboratorium stwarza o wiele większe ryzyko wystąpienia wypadku niż podczas ściśle

opracowanych procesów produkcyjnych. Z tego względu należy rygorystycznie przestrzegać przepisów BHP.

Każde laboratorium posiada szczegółowy regulamin uwzględniający specyfikę pracy i warunków tam

panujących.

1 Regulamin pracowni z chemii analitycznej

1. Studenciprzebywają na pracowni wyłącznie w dniach i godzinach przewidzianych planem zajęć.

2. Student na pracowni zobowiązany jest przebywać w kitlu oraz w okularach ochronnych.

3. Zabrania się wykonywania doświadczeń nie umieszczonych w harmonogramie ćwiczeń oraz wynoszenia

odczynników w z pracowni.

4. Na stanowiskach pracy należy zachować porządek. Na stole laboratoryjnym mogą znajdować się tylko

przedmioty i rzeczy związane z bezpośrednim wykonywaniem ćwiczenia, ubrania wierzchnie należy

zostawiać w szatni.

5. Studentówobowiązuje oszczędzanie odczynników, wody destylowanej, gazu oraz energii elektrycznej.

6. Zabraniasię spożywania posiłków oraz picia napojów podczas pobytu na pracowni.

7. Palenie tytoniu jest zabronione w całym gmachu Collegium Chemicum.

8. W przypadku powstania pożaru należy natychmiast zaalarmować prowadzących ćwiczenia oraz, zgodnie z

ich wskazówkami, opuścić salę ćwiczeń.

9. Zaistniałe poparzenia lub skaleczenia należy natychmiast zgłaszać prowadzącym ćwiczenia.

10. W przypadku wystąpienia objawów zatruć należy zgłosić się do osoby prowadzącej ćwiczenia. Jeśli takie

objawy zostaną zauważone po godzinach ćwiczeń należy natychmiast zgłosić się do lekarza.

11. Zabrania się pipetowania ustami wszelkich cieczy.

12. Warunkiem otrzymania zaliczenia jest wykonanie ćwiczeń przewidzianych programem oraz rozliczenie się

ze powierzonego sprzętu laboratoryjnego.

13. Rażące przekroczenie obowiązujących przepisów może pociągnąć za sobą usunięcie z pracowni oraz inne

konsekwencje dyscyplinarne przewidziane regulaminem studiów.

TELEFONY ALARMOWE

Pogotowie ratunkowe

999

Straż pożarna

998

2 Praca i bezpieczeństwo pracy w laboratorium chemicznym

Praca w laboratorium chemicznym wymaga spokoju, skupienia i ciszy. Wszelkie czynności należy

wykonywać spokojnie i rozważnie, zwracać uwagę na jakość wykonywanej pracy, przestrzegać porządku i

czystości. Przed przystąpieniem do wykonywanego ćwiczenia sprawdzić, czy wszystko jest przygotowane do

odpowiedniego wykonania zadania (odczynniki, sprzęt itd.).

2.1 Zasady pracy w laboratorium chemicznym

2.1.1 Przed przystąpieniem do pracy

Praca w laboratorium powinna być poprzedzona odpowiednimi przygotowaniami:

- szczegółowe zapoznanie się z rozmieszczeniem sprzętu gaśniczego i instrukcjami jego użycia, apteczki

laboratoryjnej, telefonu alarmowego oraz wyjść ewakuacyjnych;

- zaznajomienie się z częścią teoretyczną zagadnienia;

- poznanie właściwości stosowanych odczynników, sposobów bezpiecznego obchodzenia się z nimi, ich

utylizacji oraz udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku;

- poznanie aparatury używanej podczas wykonywania pracy;

- sprawdzenie czystości miejsca pracy oraz jego okolic, należy także sprawdzić sprawność instalacji,

które używane będą w czasie eksperymentu;

- sprawdzenie kompletności wyposażenia potrzebnego do pracy.

2.1.2 W czasie wykonywania ćwiczenia

W celu bezpiecznego przeprowadzenia eksperymentu należy:

- bezwzględnie stosować się do zaleceń prowadzącego ćwiczenia;

- nigdy nie pracować w laboratorium samemu;

- zachowywać porządek w miejscu pracy, zwracając uwagę na rodzaje powstających odpadków i

związanych z nimi zagrożeń;

- używać fartuchów ochronnych, powinny one być białe, bawełniane, zapinane z przodu, w czasie

wykonywania czynności laboratoryjnych powinny być one zapięte;

- cały czas nosić okulary ochronne lub inne osłony twarzy osłaniające oczy zarówno z przodu jak i z

boku;

- wszystkie niebezpieczne doświadczenia przeprowadzać pod dygestorium ze sprawnym wyciągiem;

- unikać gromadzenia większej ilości odczynników na stole laboratoryjnym;

- ewentualne wyjścia z pracowni podczas zajęć należy zgłaszać prowadzącemu zajęcia.

2.1.3 Po zakończeniu ćwiczenia

Przed opuszczeniem laboratorium należy:

umyć i pochować wszystkie używane naczynia;

sprawdzić, czy wszystkie instalacje zostały wyłączone;

zabezpieczyć używane substancje chemiczne;

zutylizować resztki odczynników według wskazówek prowadzącego.

2.2 Postępowanie w razie wypadku

Nie wolno bagatelizować żadnego wypadku. Nawet błahe z pozoru obrażenia mogą nieść za sobą

nieodwracalne skutki. O zdarzeniu należy zawsze powiadomić prowadzącego zajęcia laboratoryjne lub

kierownika laboratorium. W przypadku utraty przytomności bezwzględnie sprawdzić drożność dróg

oddechowych u poszkodowanego, stwierdzić czy oddycha, zbadać tętno, położyć na boku, z nisko ułożoną

głową.

2.2.1 Pożary, wybuchy, oparzenia termiczne

W razie pożaru nie można dopuścić do paniki. W miarę możliwości należy usunąć z sąsiedztwa butle ze

sprężonymi gazami oraz substancje łatwopalne. Powodem pożaru może być przeskoczenie płomienia w palniku

lub nieostrożne obchodzenie się z substancjami łatwopalnymi. W celu uniknięcia takich wypadków należy

dokładnie sprawdzać szczelność aparatury, reakcje niebezpieczne przeprowadzać pod wyciągiem, nie

dopuszczać do przegrzania cieczy łatwopalnych podczas ich ogrzewania, a używanie otwartego ognia na

laboratorium ograniczyć do minimum. Substancje palne (rozpuszczalniki organiczne) ogrzewać za pomocą

elektrycznych łaźni wodnych, olejowych lub piaskowych bądź czasz grzejnych. Należy także pamiętać o groźbie

wystąpienia pożaru w sąsiedztwie substancji łatwopalnych o dużej prężności par. Gdy płonie ubranie

poszkodowanego nie należy dopuścić do biegania po laboratorium, co może spowodować rozprzestrzenienie się

ognia. Należy gasić ogień przez szczelne owinięcie kocem gaśniczym.

W celu uniknięcia następstw wybuchów należy reakcje grożące eksplozją przeprowadzać w oddzielnych

pomieszczeniach, przy zgaszonych palnikach i wyłączonych urządzeniach elektrycznych. Należy pamiętać o

możliwości wystąpienia implozji podczas użytkowania eksykatorów próżniowych, wyparek, przeprowadzania

destylacji pod zmniejszonym ciśnieniem.

Przy oparzeniach istotne jest stwierdzenie, czy nie doszło do uszkodzenia dróg oddechowych, co może

prowadzić do niemożności oddychania. Należy wówczas podawać tlen. Przy parzeniach I i II stopnia

zaczerwienioną skórę należy przemywać zimną wodą (nawet około 30 min.) lub solą fizjologiczną, pokryć

jałową gazą. Na miejsce oparzenia można nałożyć Pantenol w aerozolu. Nie wolno smarować tłustymi

maściami, oliwą czy spirytusem. Nie należy przekłuwać powstałych pęcherzy. Oparzenia III stopnia przykrywa

się jałowym opatrunkiem, konieczny jest kontakt z lekarzem.

2.2.2 Oparzenia chemiczne i zatrucia oraz sposoby udzielania pierwszej pomocy

Należy pamiętać, że każda substancja jest potencjalną trucizną. Efekt toksyczny związany jest z dawką

oraz okresem styczności z toksyną Oprócz toksyczności danej substancji należy uwzględniać także wpływ na

organizm produktów jej rozpadu i metabolizmu.

Najczęściej zatrucie w laboratorium dokonuje się poprzez układ oddechowy. Po przedostaniu się do płuc

trucizna rozchodzi się w krótkim okresie po całym ciele za pomocą układu krwionośnego. W przypadku

kontaktu z gazami, pyłami lub parami należy stosować maski z odpowiednimi pochłaniaczami, pracować tylko

pod sprawnym wyciągiem.

W laboratorium skóra jest narażona na różnorodne oparzenia substancjami żrącymi. Należy zwracać

uwagę nawet na najmniejsze skaleczenia, gdyż ułatwiają one przedostanie się trucizn do krwioobiegu. Zawsze

powinno się unikać bezpośredniego kontaktu z odczynnikami, gdyż nawet substancje niereagujące z pozoru ze

skórą przy dłuższej ekspozycji powodują uczulenia, może nawet dojść do miejscowej nekrozy skóry. Najbardziej

podatne na poparzenia są błony śluzowe i oczy. Dlatego niedozwolone jest wciąganie cieczy do pipety ustami

oraz badanie na smak jak też tarcie oczu brudnymi rękami.

Stosunkowo rzadkim jest w laboratorium zatrucie poprzez układ pokarmowy. Spowodowane jest na

przykład przez wprowadzenie trucizny wraz z jedzeniem bez uprzedniego mycia rąk.

Postępowanie w wypadku zatrucia związane jest z rodzajem toksyny. Pierwszą czynnością powinno być

odcięcie chorego od źródła trucizny i zabezpieczenie innymi użytkownikami laboratorium przed jej wpływem.

W wypadku zatrucia gazami należy wyprowadzić poszkodowanego na świeże powietrze (nie stosować

bezpośrednio sztucznego oddychania). Gdy trucizna nie jest znana stosuje się odtrutkę uniwersalną opartą na

węglu aktywnym, tlenku magnezu i kwasie taninowym. Przy zatruciach substancjami żrącymi podaje się białko,

mleko lub olej parafinowy. Środków wymiotnych nie stosuje się przy zatruciach kwasami lub zasadami.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: