Wścieklizna
W ostatnim okresie stwierdzono na naszym terenie kilka przypadków wścieklizny. Warto więc wiedzieć nieco więcej na temat tej choroby.
Wywołuje ją neurotropowy wirus z rodziny Rhabdoviriade. Do zakażenia dochodzi wskutek wprowadzenia do rany wirusa zawartego w ślinie chorego zwierzęcia. Możliwe jest również zakażenie drogą kropelkową. Zakażenie szerzy się wzdłuż włókien nerwowych do ośrodkowego układu nerwowego i wywołuje zapalenie mózgu, które z reguły prowadzi do zgonu. Okres wylęgania się choroby zależy od ilości wirusów oraz odległości miejsca ich wniknięcia do ośrodkowego układu nerwowego i waha się od 10 dni do 12 tygodni.
Przebieg kliniczny tej choroby u ludzi dzieli się na okresy: zwiastunów, pobudzenia i porażeń. W okresie zwiastunów chorzy mogą odczuwać różne dolegliwości w miejscu pokąsania, zwykle uczucie mrowienia, pieczenia lub bólu. Często występują stany podgorączkowe, bóle głowy, złe samopoczucie, nudności, wymioty. Po okresie zwiastunów trwającym zwykle 1-4 dni, rozwija się pełny obraz kliniczny choroby, w którym dominują zwykle objawy nadmiernego pobudzenia psychoruchowego. Nawet niewielki bodziec w postaci głosu lub światła może wywołać napad drgawek ze skurczami mięśni karku, mięśni przełykowych lub oddechowych. W okresie tym charakterystyczne dla wścieklizny jest pojawienie się skurczów mięśni przełykowych, a nawet uogólnionych drgawek na widok lub odgłos lejącej się wody. Większość chorych umiera już w tym okresie, zwykle w czasie napadu drgawek. W części przypadków, po okresie pobudzenia występuje okres porażeń wiotkich i śpiączki. Niekiedy obraz kliniczny wścieklizny u ludzi może być nieco odmienny, a mianowicie okres pobudzenia może być słabo wyrażony lub w ogóle nie wystąpić i taką postać kliniczną określamy mianem "cichej wścieklizny".
Postępowanie z chorym na wściekliznę polega na zapewnieniu mu bezwzględnego spokoju i stosowaniu leczenia wyrównawczo-objawowego. Chorego należy umieścić w oddziale intensywnej opieki medycznej. Podawanie środków zwiotczających w okresie pobudzenia, prowadzenie wspomaganego lub kontrolowanego oddechu w okresie porażeń przedłuża, czasem nawet znacznie, życie chorego.
Wścieklizna występuje endemicznie wśród zwierząt wolno żyjących. Głównym źródłem zakażenia jest lis. Pokąsane przez chorego lisa zwierzęta mogą być źródłem zakażenia dla człowieka. W pierwszym rzędzie dotyczy to psów i kotów, rzadziej innych zwierząt domowych. Drobne gryzonie (mysz, szczur, wiewiórka) na ogół nie stanowią zagrożenia wścieklizną dla człowieka. Dotychczas nie było na świecie przypadku zakażenia się od chorego na wściekliznę człowieka, chociaż w ślinie chorego znajdują się wirusy wścieklizny.
Postępowanie zapobiegawcze stosujemy u osób, które:
1) zostały pokąsane przez zwierzę z potwierdzoną (laboratoryjnie lub kliniczne) wścieklizną,
2) zostały pokąsane przez zwierzę dzikie nieznane, które po ukąsaniu zbiegło, padło czy zostało zabite, lecz nie wykluczono u niego wścieklizny,
3) miały bezpośredni kontakt ze śliną lub tkanką mózgową zwierzęcia wściekłego, lub podejrzanego o wściekliznę,
4) w wyjątkowych tylko przypadkach także u osób pokąsanych przez drobne gryzonie, np. wówczas, kiedy zwierzę służyło do doświadczeń laboratoryjnych z wirusem wścieklizny lub wówczas jeżeli potwierdzono występowanie wścieklizny na tym obszarze u tego gatunku gryzoni,
5) po kontakcie z chorym na wściekliznę człowiekiem, ale w myśl zaleceń WHO tylko u tych, którzy byli wyjątkowo silnie eksponowani na zakażenie, np. lekarz wykonujący bez osłony inkubację lub pielęgniarka wykonująca gołą ręką toaletę jamy ustnej. Innych osób nie szczepi się.
Zapobieganie rozpoczynamy od dokładnego, kilkakrotnego przemycia rany wodą z mydłem, opracowania rany i odkażenia jej za pomocą środków chemicznych (sterynol, związki amonu). Uodparnianie czynne polega na stosowaniu szczepionki przeciw wściekliźnie. Szczepionkę stosuje się w dniu 0 (dzień rozpoczęcia szczepień), 3, 7, 14, 30, 90. Zastrzyki wykonuje się głęboko podskórnie, najlepiej w okolice łopatki. W każdym przypadku pokąsania przez zwierzę z potwierdzoną wścieklizną, jak również przy licznych i niebezpiecznych pokąsaniach, ze względu na umiejscowienie ran stosuje się również uodpornienie bierne. Uzyskuje się je podając surowicę końską przeciw wściekliźnie.
Zawsze, jeżeli jest to możliwe, należy dążyć do szybkiego potwierdzenia lub wykluczenia wścieklizny u zwierzęcia. W przypadku, gdy pokąsało zwierzę domowe, nie musimy go zabijać, lecz poddać obserwacji przez lekarza weterynarii. Jeżeli podejrzewa się, że zwierzę jest chore, podajemy pierwsze dawki szczepionki, a tam gdzie to konieczne także i surowicę. Podanie następnych dawek uzależniamy od wyniku badania weterynaryjnego, jeżeli zwierzę jest zdrowe - nie szczepimy. Jeżeli nie zachoruje w ciągu 10 dni od pokąsania - pacjenta zwalniamy od szczepień. W przypadkach pokąsania przez zwierzęta wolno żyjące, należy je, jeżeli jest to możliwe, zabić i dostarczyć jak najszybciej do zakładu higieny weterynaryjnej w celu przeprowadzenia badań w kierunku wścieklizny. Negatywny wynik badania pozwala z reguły na odstąpienie od szczepień. Przed podjęciem decyzji o uodpornieniu ze względu na ryzyko powikłań poszczepiennych (odczyny miejscowe i ogólne łącznie z poszczepiennymi odczynami mózgowymi), należy dokładnie rozważyć:
1) rodzaj styczności - pokąsanie, rozległość i umiejscowienie pokąsań, poślinienie, zanieczyszczenie,
2) gatunek zwierzęcia i regionalną sytuację epidemiczną wścieklizny wśród zwierząt,
3) okoliczności towarzyszące kontaktowi - zwierzę uciekło, padło czy jest w obserwacji,
4) sposób uodpornienia - czynne czy bierno-czynne.
teresawawa