DEZYNFEKCJA
Są to zabiegi polegające na niszczeniu, tj. obniżeniu liczby drobnoustrojów chorobotwórczych znajdujących się na powierzchni przedmiotów lub w ich wnętrzu w stopniu takim, że nie stworzą niebezpieczeństwa zakażenia.
Odkażenie uzyskuje się przez :
Tak więc w wyniku dezynfekcji zniszczeniu mogą ulec :
najbardziej wrażliwe wegetatywne formy bakterii , grzyby chorobotwórcze , mniej wrażliwe prątki gruźlicy , wirusy bezotoczkowe oraz najmniej wrażliwe formy przetrwalników (spory).
ANTYSEPTYKA
Jest to stosowanie środków bakteriobójczych w miejscu ich wysiewu, we wrotach możliwego wtargnięcia zakażenia na powierzchni ciała – skóra, błony śluzowe, zranienia, lub też w polach chirurgicznie odsłoniętych lub otwartych. Twórcą antyseptyki był Lister (karbol do mycia narzędzi i ran).
Celem antyseptyki jest zapobieganie kolonizacji lub zakażeniu przez przywrócenie jałowości zakażonych przedmiotom lub ranom, w wyniku stosowania preparatów bakteriobójczych.
W dezynfekcji wykorzystuje się metody fizyczne i chemiczne :
I . metody fizyczne1.m. termiczne ( ciepło wilgotne )
-podgrzana woda ( 80-100 st. C – czas ekspozycji 10-30 min. )
-para wodna przepływająca ( 100 st. C – czas ekspozycji 10-30 min)
- para wodna o obniżonym ciśnieniu ( 105 st. C –15 min. )
2. metody nietermiczne
-filtracja,
-UV
II. metody chemiczne
III. Metody chemiczno – termiczne (połączenie wilgotnego gorącego powietrza ze środkiem dezynfekcyjnym w automatycznym urządzeniu do dezynfekcji)
Zarówno w przypadku sterylizacji i dezynfekcji, metodami z wyboru są metody termiczne.
Jako termiczną metodą dezynfekcji stosuje się ciepło (gorąca woda, para wodna) o temp. > 70 st. C w czasie odpowiednim do osiągnięcia wymaganego zakresu działania.
Zgodnie z zasadami narzędzia i sprzęt, które mają kontakt z nieuszkodzoną powierzchnią skóry, mogą być poddawane wyłącznie procesom dezynfekcji. Jeżeli nie stosuje się do tego celu metody termicznej, można stosować metody chemiczne.
Metody fizyczne:
1. termiczne
jest to dezynfekcja w gorącej wodzie lub parze wodnej.
Termiczne czyszczenie i dezynfekcja narzędzi nazywana jest DEKONTAMINACJĄ.
polecana do : dezynfekcji tkanin np. bielizny
polega na krótkotrwałym jednorazowym podgrzaniu cieczy do temp. Poniżej 100st.C w czasie od kilku sekund do 60 min. I natychmiastowym oziębieniu do temperatury pokojowej;
zabieg ten zmniejsza liczbę drobnoustrojów w cieczy i utrudnia ich nadmierny rozwój;
np. w gorącej wodzie o temp. 80 st. C zabiciu ulegają w ciągu 30 min. wegetatywne formy bakterii, grzyby oraz większość wirusów.
jest to działanie kilkunastominutowe wrzącą wodą lub parą wodną, co niszczy formy wegetatywne bakterii
“para wodna przepływowa”- jest to para o temp. ok.100 st. C przepływająca pod ciśnieniem atmosferycznym przez materiały poddawane dezynfekcji
np. dezynfekcja materaców, kołder, zakażonych odpadków
a. metoda filtracji
filtracja jako metoda separacji drobnoustrojów stosowana jest głównie podczas produkcji leków i szczepionek, coraz częściej do czyszczenia wody w otoczeniu chorych szczególnie zagrożonych zakażeniem, do oczyszczania powietrza z drobnoustrojów w instalacjach nawiewowych w pomieszczeniach “czystych” lub “czystych” stołach roboczych.
b. działanie UV
promieniowaniem nadfioletowym nazywamy fale elektromagnetyczne o długości między 13,6 a 400 nm. Maksimum działania bakteriobójczego przypada na fale długości 257 nm. Działanie promieni UV polega na pochłanianiu kwantów promieniowania (fotonów) przez funkcjonalnie ważne cząstki mikroorganizmów.
Ze względu na ograniczoną przenikliwość UV stosuje się je do dezynfekcji powietrza lub czystej wody.
Metody chemiczno-termiczne
Do dezynfekcji przedmiotów, które mogłyby ulec uszkodzeniu w wysokiej temperaturze, coraz częściej stosuje się dezynfekcję chemiczno-termiczną w automatach czyszczących.
Płyn dezynfekcyjny podgrzewa się do temp. 40-60 st. C, co umożliwia zmniejszenie dawki związku chemicznego.
Jest to metoda, która może być przydatna w opracowywaniu narzędzi stomatologicznych.
Chemiczne preparaty dezynfekcyjne używane w zakładach opieki zdrowotnej w Polsce muszą posiadać pozytywną opinię Zakładu Zwalczania Skażeń Biologicznych, Zakładu Toksykologii Środowiskowej, Zakładu Wirusologii Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie. Obowiązujący obecnie “Wykaz preparatów przeznaczonych do stosowania” został opublikowany w Dzienniku Urzędowym MZiOS nr11 z dnia 05. 10.1996.
Przebieg dezynfekcji:
Siła działania przeciw drobnoustrojowego chemicznych środków dezynfekcyjnych zależy od następujących czynników:
1. typu środka
2. stężenia- im większe stężenie tym proces przebiega szybciej
3. czasu działania-czas potrzebny do zabicia jest odwrotnie proporcjonalny do liczby drobnoustrojów
4. typu mikroorganizmu
5. ilości komórek mikroorganizmu
6. stanu fizjologiczne mikroorganizmu
7.temperatury-szybciej im wyższa temperatura
8. odczynu środowiska-zmiany ph środowiska prowadzą do zwiększonej dysocjacji środka dezynfekcyjnego lub zmiany ładunku na powierzchni komórek mikroorganizmu
np. podwyższenie ph prowadzi do obniżenia aktywności fenoli, podchlorynów, związków jodu, a do podwyższenia aktywności czwartorzędowych zasad amoniowych, dwuamin.
9. wilgotności- im większa wilgotność tym skuteczniejszy przebieg dezynfekcji
środki dezynfekcyjne działają destrukcyjnie na komórki bakteryjne przede wszystkim ścinając białko komórkowe. Przetrwalniki mają mało wody i dlatego ich białko ulega trudniej ścięciu i tym tłumaczy się odporność przetrwalników na działanie środków chemicznych.
10. obecności w środowisku materii organicznej- zmniejsza znacznie siłę działania lub nawet powoduje powstanie produktu pozbawionego działania dezynfekcyjnego.
MECHANIZM DZIAŁANIA ŚRODKÓW DEZYNFEKCYJNYCH:
1. uszkodzenie ściany i błony komórkowej - np. detergenty, czwartorzędowe związki amoniowe, kwasy, fenole, zasady;
2. koagulacja białek- głównie chodzi o enzymy, których unieczynnienie prowadzi do śmierci np. alkohole, aldehydy, fenole, czwartorzędowe związki amoniwe
3. zablokowanie wolnych grup sulfhydrylowych - enzymy zawierające tę grupę mogą działać tylko w wolnej zredukowanej formie; jeżeli grupa –sh zostanie zablokowana np. czynnik utleniający następuje uszkodzenie lub śmierć komórki np. środki utleniające, preparaty jodowe, preparaty zawierające metale ciężkie
4. uszkodzenie kwasów nukleinowych- barwniki zasadowe jak fiolet krystaliczny, zieleń brylantowa tworzą sole z kwasami nukleinowymi mikroorganizmów;
używane jako antyseptyki jamy ustnej, ran;
promienie UV- absorbowane przez DNA, RNA, białko, wolne zasady purynowe i pirymidynowe działają mutagennie i hamują podziały komórkowe bakterii.
WŁAŚCIWOŚCI ANTYSEPTYKÓW
1. szeroki zakres działania
2. małą toksyczność
3. nie działać uczulająco
4. nie indukować oporności
5. zachowywać aktywność w obecności materii organicznej
6. zachowywać aktywność w obecności innych preparatów-mydeł, detergentów.
Do środków chemicznych zaliczamy;
1. aldehydy-
największe znaczenie w tej grupie związków ma formaldehyd, aldehyd glutarowy, glioksal, ald. bursztynianowy;
aldehydy mają szeroki zakres działania, obejmujący bakterie łącznie z Tbs, prawie wszystkie wirusy, grzyby, oraz w określonych warunkach przetrwalniki bakteryjne, również w obecności zanieczyszczeń organicznych.
Z reguły aldehydy wykorzystuje się w formie preparatów mieszanych np. z detergentami- związki powierzchniowo czynne, co umożliwia penetrację aldehydu przez zanieczyszczenia organiczne do zawartych w nich mikroorganizmów-do dezynfekcji narzędzi i powierzchni oraz wyrobów z mas wyciskowych.
Ich działanie polega na denaturacji białka, wywołując tzw. błąd proteinowy. Pamiętać należy odrażniącym działaniu na skórę i błony śluzowe.
Np. sporobójcze działanie wywołuje 2% glutaraldehyd po min. 10-cio godzinnej ekspozycji.
W pojęciu dezynfekcji wyróżniamy:
1. DEZYNFEKCJĘ WYSOKIEGO POZIOMU
Jest to najczęściej stosowana metoda dezynfekcji narzędzi chirurgicznych i sprzętu medycznego;
Zwalcza ona na powierzchniach zanieczyszczonych narzędzi, przyborów i sprzętu medycznego:
a. formy wegetatywne bakterii łącznie z prątkami grużlicy,
b. grzyby chorobotwórcze;
c. wirusy bezotoczkowe i z otoczką
Metoda dezynfekcji dająca w||w spektrum biologiczne obowiązuje przy odkażaniu wszystkich narzędzi, przedmiotów i sprzętu medycznego wielokrotnego użycia, które podczas zabiegów:
-naruszają lub mogą naruszać tkanki miękkie i tk. kostną,
-mają kontakt z jałowymi jamami ciała,
-mają kontakt z uszkodzonymi i nieuszkodzonymi błonami śluzowymi,
-mają kontakt z uszkodzoną skórą i ranami.
Sprzęt skażony w|w sposób musi po dezynfekcji wysokiego poziomu, być poddawany sterylizacji. Jeżeli ze względów technicznych sprzęt nie może być poddawany sterylizacji wtedy tylko dopuszcza się dezynfekcję wysokiego poziomu.
Metoda dezynfekcji wysokiego poziomu obowiązuje również w przypadku postępowania ze zużytym sprzętem jednorazowego zastosowania- o ile nie ma możliwości bezpiecznego ich spalenia.
2.DEZYNFEKCJE NIŻSZEGO POZIOMU- likwiduje na powierzchni skażonych przedmiotów:
-bakterie
-grzyby chorobotwórcze
-niektóre wirusy.
Tą metodę można dezynfekować wyłącznie tylko te przedmioty i narzędzia, które wchodzą w kontakt z nieuszkodzoną skórą. Ponadto stosuje się ją do dezynfekcji powierzchni w pomieszczeniach, urządzeń i sprzętów.
Opis ten i podział odnosi się głównie do dezynfekcji chemicznej przy użyciu aldehydów. W przypadku użyciu innych substancji o właściwościach dezynfekcyjnych nie jest tak wysoka.
2. alkohole-
do celów dezynfekcyjnych nadaje się etanol, n-propanol, izopropanol.
Optymalne stężenie dla etanolu wynosi 70-80%.Większe stężenie , wskutek silnego odwodnienia bakterii, wykazują działanie wolniejsze. Skuteczność przeciwwirusowa alkoholi jest wyraźnie mniejsza niż przeciwbakteryjna.
Głównym obszarem zastosowania alkoholi jest antyseptyka skóry oraz dezynfekcja rąk.
Ważną ich zaletą jest krótki czas niszczenia drobnoustrojów oraz dobra penetracja alkoholi do skóry.
Stosowane są także do dezynfekcji małych powierzchni i przedmiotów, zwłaszcza wówczas, gdy wymagany jest krótki czas działania (5-15 min.).
3. fenole i ich pochodne
są skutecznymi środkami przeciwbakteryjnymi, przeciwgrzybiczymi, przeciwwirusowymi (nie dotyczy wszystkich). Dodrze działają w kontakcie z zanieczyszczeniami tk.organiczną.
Fenole są jadami protoplazmatycznymi, a ich działanie jest szczególnie wyrażone w środowisku kwaśnym.
W postaci preparatów łączonych stosowane od dezynfekcji powierzchni, narzędzi, urządzeń do odsysania.
Nie mogą być polecane do dezynfekcji wysokiego poziomu.
4. jod
Jod obecnie stosowany jest wyłącznie w postaci kompleksowych połączeń organicznych jako antyseptyk skóry i bł. śluzowych.
Działanie preparatu na skórze odpowiada działaniu alkoholi, konieczny jest jednakże dłuższy czas ekspozycji.
Ze względu na resorpcję jodu przez skórę i związany z tym wpływ na czynność gruczołu tarczowego nie należy stosować związków jodopochodnych w czasie ciąży, laktacji lub u noworodków.
5. związki powierzchniowo czynne
mogą być anionoczynne, kationoczynne, niejonowe oraz amfoteryczne.
Połączenia kationowe tzw. detergenty wykazują działanie bakteriostatyczne. Działanie bakteriobójcze wyrażone jest słabiej i nie obejmuje zarodników, prątków, wirusów bezotoczkowych. Słabo działają na bakterie Gram ujemne. Aktywność ich także spada w obecności nawet niewielkiej ilości substancji organicznych.
Dlatego też znajdują prawie wyłącznie jako składnik dodatkowy, np. w połączeniu z aldehydami do dezynfekcji przedmiotów lub w połączeniu z alkoholami do dezynfekcji skóry i rąk.
Przykładem połączenia kationowego jest c h l o r h e k s y d y n a:
-r-r alkoholowy ( np. manusan ) - do dezynfekcji skóry i rąk
-r-r wodny – do antyseptyki błon śluzowych.
6. środki utleniające i związki chloru
np. ozon, nadtlenek wodoru, nadtlenokwasy,
Nie radzą sobie z prątkami gruźlicy, grzybami, choć bardzo skutecznie inaktywują wirusy.
Obecność substancji organicznych w polu ich działania prowadzi do ich szybkiej inaktywacji.
Znajdują zastosowanie w dezynfekcji przedmiotów niemetalowych, gdyż działają korodująco;
powierzchni i bielizny.
ZAKRES STOSOWANIA DEZYNFEKCJI W STOMATOLOGII
1. antyseptyka skóry, rąk i błon śluzowych
2. dezynfekcja narzędzi, wycisków wykonanych z mas wyciskowych, protez i innych wyrobów protetycznych
3. dezynfekcja powierzchni przedmiotów i sprzętu.
Ad. 2
Dezynfekcja narzędzi
Wytyczne PZH 1993 dotyczące dezynfekcji narzędzi:
1. wszystkie narzędzia po użyciu (należy traktować jako skażone) i od razu zanurzyć w roztworze środka dezynfekcyjnego o pełnym spektrum działania,
należy oddzielić narzędzia drobne od większych i ew. rozmontować
2. narzędzia winny być całkowicie zanurzone ( uważać należy na uwięzione pęcherzyki powietrza)
3. specjalne pojemniki, przykryte!!!!
4. roztwory środków powinny być wymieniane codziennie lub nawet częściej jeżeli uległy
skażeniu zanieczyszczeniami organicznymi
5. nie należy dopełniać naczyń zawierających częściowo zużyty roztwór
6. narzędzia należy wyjmować w rękawiczkach, następnie dokładnie wypłukać w wodzie destylowanej (inaczej ulegną wtórnej dekontaminacji), osuszyć w jałowych ręcznikach
Postępowanie z brudnymi instrumentami min. w Klince:
brudne okienko>moczenie np. 10 min. w 2% septylu > mycie w zimnej wodzie (do 45st.C)-
umożliwia usunięcie zanieczyszczeń białkowych > mycie w ciepłej wodzie (70-80 st.C, śr. myjący i szczotka) > płukanie > wycieranie > sterylizacja
Instrumenty po ROPIE,WZW, HIW – specjalne, oznakowane pojemniki, 24 godziny
Ad.3
Dezynfekcja powierzchni przedmiotów
Np. sprzęt pomocniczy, stoliki podręczne, leki, blaty itp.
Jest ona połączona z reguły z myciem (wycieranie lub spryskiwanie- ostrożnie z drogami oddechowymi).
Preparaty dezynfekcyjne używane do tego celu muszą zawierać środki czyszczące nie zmniejszające, w znaczący sposób, aktywności przeciwbakteryjnej wskutek zanieczyszczenia.
Najczęściej używa się połączeń związków czynnych powierzchniowo z aldehydami lub bez nich, preparatów uwalniających tlen aktywny.
POSTĘPOWANIE Z ZAKAŻONAMI ODPADAMI
-Strzykawki i igły
Do przechowywania służą specjalne pojemniki (muszą być odporne na przekłucia, przemoknięcia, zaopatrzone w zamknięcia, oznakowane, dopasowane wielkością do potrzeb).
Pojemniki na igły muszą mieć taki kształt aby pozwalały na zdjęcia igły ze strzykawki bez użycia drugiej ręki.
Po zapełnieniu pojemnika (nie więcej niż 2/3 pojemności) należy przekazać go do spalenia.
-rękawiczki
rękawiczki gumowe wyrzucane po skażeniu, które nie uległy przedziurawieniu należy je uszkodzić celowo, np. przez obcięcie palca tak aby nie mogły być użyte przez osoby postronne, a następnie przekazać do spalenia
-odpady zakażone krwią, płynami ustrojowymi, inny sprzęt jednorazowego użytku itp. likwiduje się je jedną z metod:
1. &...
teresawawa