Barnes Julian-Historia świata w 10 i pół rozdziałach.pdf

Julian Barnes

HISTORIA Ś WIATA

w dziesi ę ciu i pó ł rozdzia ł ach

Prze ł o ż y ł Tomasz Biero ń

Rozdzia ł pierwszy

PASA Ż ER NA GAP Ę

Behemoty umie ś cili w ł adowni wraz z nosoro ż cami, hipopotamami i s ł oniami.

Decyzja, by wykorzysta ć je jako balast, by ł a rozs ą dna, ale mo ż ecie sobie wyobrazi ć , jaki

panowa ł smród. A nie by ł o komu uprz ą tn ąć ł ajna. M ęż czy ź ni byli przem ę czeni zmi-

anowym systemem karmienia, a ich kobiety, które spod ognistych j ę zyków pachnide ł

wion ęł y równie okropnie co my, by ł y o wiele za delikatne. O ile wi ę c ł ajno mia ł o w ogóle

zosta ć uprz ą tni ę te, musieli ś my zrobi ć to sami. Co kilka miesi ę cy podnoszono klap ę na

pok ł adzie rufowym i wpuszczano skrzydlate s ł u ż by oczyszczania. To znaczy najpierw

trzeba by ł o wypu ś ci ć smród (a do podnoszenia klapy nie by ł o zbyt wielu ochotników).

Dopiero wtedy sze ść czy osiem mniej brzydliwych ptaków przez jak ąś minut ę ostro ż nie

polatywa ł o nad lukiem, by wreszcie da ć nura do ś rodka. Nie pami ę tam, jak si ę te ptaki

nazywa ł y - ani jedna z par ju ż nie istnieje - lecz wiecie przecie ż , o jakie stworzenia mi

chodzi. Czy widzieli ś cie kiedy ś hipopotamy z otwartymi paszczami i radosne ptaszki d ł u-

bi ą ce dziobkami w ich z ę bach jak sumienni denty ś ci? Wyobra ź cie sobie ten sam obrazek,

tylko na wi ę ksz ą skal ę . Nie powiem, ż ebym by ł przewra ż liwiony, ale na my ś l o tym, co

dzieje si ę pod pok ł adem, nawet mnie przechodzi ł y ciarki: krzywo patrz ą ce monstrualne

bestie stoj ą rz ę dem i poddaj ą si ę zabiegom kosmetycznym w kanale ś ciekowym.

Na pocz ą tek trzeba powiedzie ć , ż e w Arce panowa ł a ś cis ł a dyscyplina. Nie tak jak

w tych zabawkach z malowanego drewna, które by ć mo ż e pami ę tacie z dzieci ń stwa -

szcz ęś liwe parki spogl ą daj ą ce z ukontentowaniem sponad barierek swych superkomfor-

towych, porz ą dnie odczyszczonych boksów. Nie, nie wyobra ż ajcie sobie jakiej ś wycieczki

statkiem po Morzu Ś ródziemnym, na której gra si ę leniwie w ruletk ę , a na kolacj ę wszy-

scy schodz ą w strojach wieczorowych - na Arce tylko pingwiny chodzi ł y we frakach. Pa-

mi ę tajcie o jednym: by ł a to podró ż d ł uga i niebezpieczna, pomimo ż e niektóre regu ł y

zosta ł y ustalone z góry. Pami ę tajcie te ż , ż e mieli ś my na pok ł adzie ca ł e królestwo

zwierz ę ce - czy umie ś ciliby ś cie gepardy o skok od antylop? Niezb ę dne by ł o

wprowadzenie pewnego re ż imu, tote ż uznali ś my za smutn ą konieczno ść podwójne rygle

przy bramkach, inspekcje boksów i cisz ę nocn ą . Niestety by ł y równie ż dyscyplinarki i

cele odosobnienia. Góra mia ł a obsesj ę gromadzenia informacji i niektórzy z pasa ż erów

ch ę tnie podj ę li si ę roli donosicieli. Z przykro ś ci ą powiadamiam, ż e zwierzanie si ę w ł ad-

zom by ł o w pewnych okresach powszechnie praktykowane. Oj, nie by ł a ta nasza Arka

rezerwatem przyrody. Czasem bardziej przypomina ł a karcer.

Zdaj ę sobie oczywi ś cie spraw ę , ż e rzecz jest rozmaicie przedstawiana. Wasz ga-

tunek ma do ść cz ę sto przytaczan ą wersj ę , która nawet sceptykom nadal m ą ci w g ł owach,

a i same zwierz ę ta upowszechniaj ą ró ż ne sentymentalne mity. No bo i po co maj ą si ę

przeciw tym mitom buntowa ć , skoro zosta ł y w nich potraktowane jak bohaterowie,

skoro mog ą z dum ą wywie ść sw ą rodzinn ą genealogi ę pro ś ciutko od Arki? Zosta ł y wy-

brane, stawia ł y czo ł o przeciwno ś ciom i prze ż y ł y- to normalne, ż e wola ł yby zapomnie ć o

niektórych mniej chlubnych epizodach. Na mnie jednak nie ci ążą ż adne tego rodzaju

ograniczenia. Nie zosta ł em wybrany, a nawet, podobnie jak wiele innych gatunków,

zosta ł em wr ę cz odrzucony. By ł em pasa ż erem na gap ę , prze ż y ł em, po czym zbieg ł em (a

zej ś cie z Arki nie by ł o ł atwiejsze ni ż zamustrowanie si ę ) i obecnie mojemu gatunkowi

doskonale si ę powodzi. Ż yj ę troch ę na uboczu spo ł eczno ś ci zwierz ę cej, która nadal or-

ganizuje nostalgiczne spotkania weteranów. Jest nawet Klub Wilków Morskich sku-

piaj ą cy gatunki, które nie cierpia ł y na najmniejsze cho ć by przejawy choroby morskiej.

Gdy przypominam sobie Podró ż , nie mam wobec nikogo poczucia zobowi ą zania; ostro ś ci

spojrzenia nie zak ł óca mi wazelina wdzi ę czno ś ci. Mojej wersji mo ż ecie zaufa ć .

Domy ś lili ś cie si ę , jak s ą dz ę , ż e Arka by ł a wi ę cej ni ż jednym statkiem? Nazw ę t ę

nadali ś my ca ł ej flotylli (trudno by ł oby upcha ć ca ł e królestwo zwierz ę ce na jednostce

d ł ugo ś ci zaledwie trzystu ł okci). Pada ł o przez czterdzie ś ci dni i czterdzie ś ci nocy? Oczy-

wi ś cie, ż e nie - to by ł aby najzwyklejsza w ś wiecie angielska s ł ota. Nasi meteorolodzy

mówi ą o osiemnastu miesi ą cach. I trwa ł y wody nad ziemi ą przez sto i pi ęć dziesi ą t dni?

Jak na moje rachuby to ze cztery lata. I tak dalej. Wasz gatunek nigdy sobie nie radzi ł z

datami, co przypisuj ę waszej dziwacznej obsesji na punkcie wielokrotno ś ci siódemki. Na

pocz ą tku Arka sk ł ada ł a si ę z o ś miu jednostek: na przedzie galeon Noego holowa ł statek -

magazyn, nast ę pnie cztery troch ę mniejsze statki, na ka ż dym z nich funkcje kapitanów

pe ł nili synowie Noego, a z ty ł u, w bezpiecznej odleg ł o ś ci (gdy ż rodzina by ł a przes ą dna na

punkcie chorób) p ł yn ął statek - lazaret. Ósma jednostka by ł a dla nas z pocz ą tku nieco

tajemnicza: ma ł y, zrywny siup z filigranowymi dekoracjami w drzewie sanda ł owym

wzd ł u ż ca ł ej rufy, który kurczowo trzyma ł si ę arki Chama. Je ś li podej ść od zawietrznej, w

nozdrza uderza ł y czasem dziwne wonno ś ci; w niektóre noce, gdy sztorm przycicha ł , da ł a

si ę s ł ysze ć skoczna muzyka i gromki ś miech. Ha ł asy te by ł y dla nas zaskoczeniem, gdy ż

s ą dzili ś my, ż e ż ony wszystkich synów Noego by ł y bezpiecznie ulokowane na okr ę tach

swych ma łż onków. Jednak ż e ten wonny, pe ł en wesela statek okaza ł si ę niezbyt krzepki:

nag ł y podmuch wiatru pos ł a ł go na dno, a Chama na szereg tygodni ogarn ęł a melancho-

lia.

Kolejn ą strat ą by ł statek-magazyn. W pewn ą bezgwiezdn ą noc wiatr zel ż a ł i

wachtowi zapadli w odr ę twienie. Rankiem za okr ę tem flagowym Noego wlók ł si ę jedynie

kawa ł ek grubej cumy, któr ą przegryz ł o jakie ś stworzenie obdarzone ostrymi siekaczami i

umiej ę tno ś ci ą wczepiania si ę w mokre liny. Oczywi ś cie winnych poci ą gni ę to do odpow-

iedzialno ś ci i by ł to bodaj pierwszy przypadek, ż e ca ł y gatunek poszed ł za burt ę .

Nied ł ugo potem przepad ł statek-lazaret. Przeb ą kiwano, ż e wydarzenia te by ł y ze sob ą

powi ą zane, ż e ż ona Chama - której nie zbywa ł o na ł agodnym usposobieniu - postanowi ł a

zem ś ci ć si ę na zwierz ę tach, gdy ż wraz ze stakiem-magazynem poszed ł pono ć na dno ca ł y

dorobek jej ż ycia - stosy haftowanych makatek. Nic jednak nie zosta ł o nigdy dowiedzi-

one.

Zdecydowanie najwi ę ksz ą katastrof ą by ł a wszak ż e ś mier ć Waradiego. Wszyscy

znacie Chama, Sema i tego trzeciego na J, ale imi ę Waradi nic wam nie mówi, prawda?

By ł najm ł odszym i najsilniejszym spo ś ród synów Noego, a to oczywi ś cie nie przysparza ł o

mu w rodzinie popularno ś ci. Mia ł równie ż poczucie humoru, a przynajmniej du ż o si ę

ś mia ł , co waszym zdaniem na jedno wychodzi. Tak, Waradi by ł zawsze pogodny. Cz ę sto

paradowa ł po nadbudówce z papug ą na ramieniu, a czworonogi klepa ł czule po zadach,

na co reagowa ł y przyjacielskim rykni ę ciem. Mówiono te ż , ż e jego arka rz ą dzona by ł a

mniej tyra ń sk ą r ę k ą ni ż inne. Ale tak to ju ż bywa - pewnego ranka po przebudzeniu

stwierdzili ś my, ż e statek Waradiego znikn ął z horyzontu, zabieraj ą c ze sob ą jedn ą pi ą t ą

królestwa zwierz ą t. My ś l ę , ż e spodoba ł by si ę wam symurg, ze sw ą srebrzyst ą g ł ówk ą i

pawim ogonem, lecz ptak ten, który gnie ź dzi ł si ę na Drzewie Wiadomo ś ci, okaza ł si ę

równie bezsilny wobec morskich fal, co srokata mysz polna. Starsi bracia Waradiego

z ł o ż yli wszystko na karb kiepskiej nawigacji. Mawiali, ż e Waradi sp ę dza ł zbyt wiele czasu

pospolituj ą c si ę z gadzin ą . Sugerowali nawet, ż e Bóg go pokara ł za jaki ś bli ż ej nieok-

re ś lony wyst ę pek, którego si ę dopu ś ci ł jako osiemdziesi ę ciopi ę cioletni brzd ą c. Jednak ż e

niezale ż nie od tego, co si ę naprawd ę kry ł o za znikni ę ciem Waradiego, by ł a to dla

waszego gatunku niepowetowana strata. Jego geny bardzo by si ę wam przyda ł y.

Je ś li o nas chodzi, to ca ł y ten interes z Podró żą rozpocz ął si ę od tego, ż e kazano

nam si ę stawi ć w okre ś lonym miejscu o okre ś lonym czasie. Wtedy po raz pierwszy

us ł yszeli ś my o tym przedsi ę wzi ę ciu. O ca ł ym tle politycznym nie mieli ś my zielonego po-

j ę cia. Gniew Boga wobec jego w ł asnego stworzenia by ł dla nas czym ś nowym, czym ś , w

co zostali ś my niechc ą cy wpl ą tani. Bo przecie ż nas trudno o cokolwiek wini ć (nie dali ś cie

si ę chyba nabra ć na histori ę z w ęż em, co? - by ł a to tylko wredna propaganda Adama), a

jednak musieli ś my ponie ść równie ci ęż kie konsekwencje - ca ł e gatunki mia ł y zosta ć

starte z powierzchni ziemi, nie licz ą c jednej pary rozrodczej. Na domiar z ł ego parka ta

mia ł a wyp ł yn ąć na pe ł ne morze pod nadzorem zapijaczonego drania, któremu ju ż dawno

stukn ęł o sze ść wieków.

Rozes ł ali wi ę c wici. Charakterystyczne jest jednak, ż e nie powiedzieli nam ca ł ej

prawdy. Rzecz w tym, ż e ze zwierz ą t zamieszka ł ych w pobli ż u pa ł acu Noego (o, nie by ł to

cz ł owiek ubogi) nie mo ż na by ł o dobra ć odpowiedniej pary z ka ż dego gatunku, wobec

czego zmuszeni byli przeprowadzi ć kampani ę reklamow ą , a nast ę pnie wyselekcjonowa ć

najlepsze pary z tych, które si ę stawi ł y. Aby nie wywo ł a ć masowej paniki og ł osili

wspó ł zawodnictwo dwuosobowych zespo ł ów - co ś w rodzaju konkursu pi ę kno ś ci plus

teleturniej plus zawody sportowe - i polecili uczestnikom, aby pojawili si ę przy bramie

rezydencji Noego przed oznaczon ą dat ą . Mo ż ecie sobie wyobrazi ć , jakie powsta ł yprob-

lemy. Po pierwsze nie wszyscy maj ą ż y ł k ę wspó ł zawodnictwa, wi ę c prawdopodobnie

przyby ł y tylko jednostki najbardziej za ż arte. Zwierz ę ta, które nie umia ł y czyta ć mi ę dzy

wierszami stwierdzi ł ypo prostu, ż e nie maj ą ochoty na wycieczk ę luksusowym statkiem

dla dwojga z pokryciem wszelkich kosztów, obejdzie si ę . Noe i jego podw ł adni nie wzi ę li

równie ż pod uwag ę , ż e niektóre gatunki w pewnych porach roku ulegaj ą hibernacji, nie

mówi ą c ju ż o bardziej oczywistej kwestii, ż e jedne zwierz ę ta przemieszczaj ą si ę wolniej

ni ż inne. By ł na przyk ł ad pewien leniwiec, któremu z niczym si ę w ż yciu nie spieszy ł o -

wspania ł e stworzenie, mog ę za niego osobi ś cie r ę czy ć - który ledwo co zdo ł a ł zwlec si ę z

drzewa, gdy poniós ł ś mier ć w wielkiej topieli pomsty bo ż ej. Jak wy to nazywacie - dobór

naturalny? Ja bym to nazwa ł organizacyjn ą amatorszczyzn ą .

Bo pod wzgl ę dem organizacyjnym wszystko si ę , szczerze mówi ą c, sypa ł o w

r ę kach. Noe stale mia ł opó ź nienia w budowie ark (a sytuacja jeszcze si ę pogorszy ł a, gdy

rzemie ś lnicy zdali sobie spraw ę , ż e jest za ma ł o koi, aby wszyscy z nich si ę zabrali), w

zwi ą zku z czym zbyt ma ł o uwagi po ś wi ę cono zaci ą gowi zwierz ą t. Pierwsza w miar ę

reprezentacyjna para by ł a przepuszczona bez dalszych ceregieli - najwyra ź niej taki przy-

j ę to system. Analizy rodowodu przeprowadzano niezwykle pobie ż nie. No i oczywi ś cie

cho ć przyrzekli, ż e zabior ą dwoje przedstawicieli ka ż dego gatunku, to kiedy przysz ł o co

do czego...

Niektóre stworzenia by ł y po prostu Nie Chciane w Podró ż y. Tak by ł o z nami, tote ż

byli ś my zmuszeni jecha ć na gap ę . Odesz ł o z kwitkiem mnóstwo innych zwierzaków,

które posiada ł y prawnie niezbite dowody odr ę bno ś ci gatunkowej. Niestety, takich ju ż

mamy, mówiono im. No bo jak ąż ró ż nic ę robi tych kilka dodatkowych pr ąż ków na ogonie

czy krzaczaste kosmyki wzd ł u ż grzbietu? Takich ju ż mamy. Bardzo nam przykro.

Wiele wspania ł ych zwierz ą t przyby ł o bez pary i nie mo ż na ich by ł o zabra ć . Zdar-

za ł ysi ę rodziny, które nie chc ą c roz łą ki z potomstwem wybiera ł y wspóln ą ś mier ć . Prze-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: