Starożytność(2).pdf
(
4951 KB
)
Pobierz
(anonymous)
Starożytność
1
Starożytność
Starożytność
–
okres w
historii
Bliskiego
Wschodu,
Europy i
Afryki Północn
ej
obejmujący dzieje tych regionów od
powstania pierwszych
cywilizacji
do
politycznego upadku
ces
arstwa
zachodniorzymskiego
w
476 r
oku
[1]
.
Dokładne ramy czasowe tego okresu nie są
ściśle określone. Tradycyjnie za początek
starożytności uznaje się powstanie
cywilizacji opartej na przekazie
pisemnym
[
2]
(czyli schyłek IV tysiąclecia
p.n.e., kiedy to
Sumerowie z
aczęli stosować
pismo klinowe
[
3]
), dla wcześniejszych
dziejów rezerwując termin
prehistoria.
Data
końcowa okresu zwykle wiązana jest z
upadkiem bądź poważnymi przemianami
cesarstwa rzymskiego -
najczęściej
wymienia się rok 476, czyli koniec
panowania ostatniego cesarza
zachodniorzymskiego Romulusa
Augustulusa.
Wskazuje się także m.in. rok
395,
czyli podział cesarstwa na dwie części
po śmierci
Teodozjusza I
, początki
arabskich p
odbojów w
VII wieku
i szereg
innych dat.
[4]
[5]
Egipskie piramidy
Okres
historyczny
następujący
po
starożytności to
średniowiecze
.
Rozwój cywilizacji Bliskiego
Wschodu do końca epoki
brązu
Partenon
świątynia
Ateny n
a
Akropolu
Rzymskie
koloseum
Starożytność
2
Prehistoria
Wraz z końcem
ostatniego zlodowacenia
rozpoczęła się (ok. 9
tysięcy lat p.n.e.) na
Bliskim Wschodzie
tzw.
rewolucj
a
neolityczna
[
6]
- proces zmiany trybu życia ludzi (do tej pory
parających się
łowiectwem i zbieractwem
) z
koczowniczego n
a
bardziej osiadły, powiązany z
uprawą roślin i
hodowlą zwierząt.
Ślady pierwszych otwartych osiedli sezonowych lub nawet stałych
z tego czasu pochodzą z obszarów
Palestyny
(
Jerycho
z okresu
kultury natufijskiej)
,
Jordanii i
północnego
Iraku
(
Zawi Szemi
Szanidar)
. Łowiectwo nadal było ważnym zajęciem dla ich
mieszkańców, ale odnaleziono także ślady pierwszych zwierząt
hodowlanych - owiec (udomowionych prawdopodobnie w
przeciągu X tysiąclecia p.n.e.
[7]
), później dołączyły do nich kozy,
hodowano także psy. Także z tego okresu pochodzą dowody na
początki uprawy pierwszych roślin (
pszenica
,
jęczmień,
soczewica,
groch)
. Stałe i obfite źródło pożywienia, jakim stały się
rolnictwo i hodowla, a także późniejszy rozwój tkactwa, umożliwiły wzrost populacji oraz specjalizację w innych niż
pozyskiwanie pożywienia dziedzinach (
rzemiosło
,
handel,
sztuka,
religia)
, co zapoczątkowało kształtowanie się
złożonych społeczeństw.
Gliniany dzban z późnego okresu Ubajd
Z IX tysiąclecia p.n.e. pochodzą pierwsze ślady wytwarzania materiałów z lekko wypalanej gliny (kultura
Karim
Szahir)
, jednak wyrobów
garncarskich z
aczęto używać dopiero w VII tysiącleciu p.n.e. Początki VII tysiąclecia to
także powstanie osad opierających się prawie wyłącznie na uprawie roli i hodowli, takich jak
Dżarmo
w północnym
Iraku,
Çatalhöyük
w
Anatolii,
późniejsze warstwy z Jerycha. Osiedla te rozwinęły się najpierw na płaskowyżach i
pośród gór, gdzie pierwotnie występowały dzikie odmiany uprawianych potem roślin i udomowionych zwierząt.
Dopiero później stałe osady pojawiły się w żyznych dolinach rzek
[8]
:
kultura Hassuna
w
Mezopotamii (
początki VI
tysiąclecia p.n.e.)
[9]
, zastąpiona później przez
kulturę Samarra
(ok. 5500 lat p.n.e.), a następnie
Halaf (
koniec VI
tysiąclecia p.n.e.). Dwie ostatnie kultury przyczyniły się do ekspansji wiedzy
metalurgicznej
(opartej na
wykorzystaniu
miedzi
), opanowanej w VI tysiącleciu p.n.e. na terenie Anatolii (początki
chalkolitu
)
[10]
.
Od V tysiąclecia p.n.e. na terenie południowej Mezopotamii rozwijała się
kultura Ubajd -
obejmująca większy
obszar i bardziej zaawansowana niż wcześniejsze. Jej przedstawiciele najprawdopodobniej założyli pierwsze osiedla
w tym rejonie (takie jak
Eridu,
Ur,
Uruk)
, które w późniejszym okresie rozrosły się w wielkie ośrodki miejskie,
budowali monumentalne świątynie, a także rozwinęli na większą skalę system
irygacyjny u
możliwiający
powiększenie areału upraw. W ostatnich fazach tej kultury (lub później - w drugiej połowie IV tysiącelecia p.n.e.) w
Mezopotamii pojawili się
Sumerowie
(o ile nie byli ludnością
autochtoni
czną)
[3]
.
Starożytność
3
Mezopotamia
W IV tysiącleciu p.n.e.
Sumerowie
stworzyli w południowej Mezopotamii jedną z
pierwszych znanych cywilizacji. Założyli szereg niezależnych państw-miast,
takich jak
Eridu
,
Uruk
,
Ur,
często prowadzących ze sobą wojny. Mieszkańcami
byli przede wszystkim rolnicy zajmujący się uprawą okolicznej ziemi, ale także
rzemieślnicy i kupcy. Sumerowie utrzymywali kontakty handlowe z innymi
ośrodkami cywilizacji:
Egipte
m,
Syrią
,
Palestyną i
doliną Indusu
, stworzyli
pismo
klinowe
oraz rozbudowany system irygacyjny. Od mniej więcej połowy XXIV
wieku p.n.e. datuje się wzrost znaczenia
semickiego
ludu
Akadyjczyków
zamieszkującego centralną Mezopotamię. Wtedy rozpoczął panowanie
Sargon
Wielki,
który w wyniku podbojów (m.in. Sumeru) stworzył
imperium o
bejmujące
całą Mezopotamię (być może sięgające do Morza Śródziemnego, Anatolii, a
nawet
Cypru
) ze stolicą w założonym przez siebie mieście
Akad.
Akadyjczycy
przejęli kulturę Sumerów wprowadzając do niej nowe elementy, używali pisma
klinowego do zapisu swojego języka, pełniącego przez większość II tysiąclecia
p.n.e. rolę
lingua franca
na całym cywilizowanym Bliskim Wschodzie (poza
Egiptem)
[11]
. Kres ich panowaniu położył najazd
Gutejów
, którzy władali
Mezopotamią przez prawie cały
XXII wiek p.n.e.
, dopóki władzy nie odzyskali Sumerowie z tzw.
III dynastii z Ur
.
Okres rozkwitu, który nastąpił podczas jej panowania (
XXI wiek p.n.e.
) to synteza dorobku Sumerów i
Akadyjczyjków. Dynastia upadła w wyniku najazdów koczowników (zwłaszcza
Elamitów
), a jej państwo rozpadło
się na szereg
amoryckich
i
huryckich
(na północy) państewek. Jedno z nich, ze stolicą w mieście
Babilon,
stało się
potęgą w pierwszej połowie
XVIII wieku p.n.e. z
a panowania
Hammurabie
go, który opanował całą Mezopotamię.
Państwo to przejęło religię, języki oraz kulturę Sumeru i Akadu, dokonano kodyfikacji prawa (
kodek
s
Hammurabiego)
. Następcy Hammurabiego stracili jednak władzę w
XVI wieku p.n.e. n
a rzecz obcej dynastii
kasyckiej (
okres średniobabiloński), obalonej później po prawie pięciu stuleciach rządów przez najazdy Elamitów i
Asyryjczyków
.
Gliniana tabliczka z pismem
klinowym (ok. 2400 lat p.n.e.)
Egipt
Od początków III tysiąclecia p.n.e. w północno wschodniej Afryce w
dolinie
Nilu
rozwijało się państwo Egipt. Jego mieszkańcy żyli z
uprawy wąskiego pasa ziemi po obu stronach rzeki, użyźnianego co
roku regularnymi wylewami. Konieczność stworzenia systemu
irygacyjnego wspomagającego rolnictwo wpłynęła na organizację
życia społecznego i politycznego. Początkowo na tym obszarze istniały
dwa odrębne organizmy państwowe - Egipt Dolny (obejmujący
rozległą deltę Nilu, lepiej rozwinięty
[12]
) i Górny (na południe od
pierwszej katarakty
), które połączyły się w jedno państwo na początku
III tysiąclecia p.n.e. w wyniku podboju przeprowadzonego przez Egipt
Górny. W III tysiącleciu p.n.e. wykształciła się forma państwa i
społeczeństwa (kultura,
religia,
pismo
), która z niewielkimi zmianami
przetrwała do końca istnienia starożytnego Egiptu
[13]
. W okresie tzw.
Starego Państwa (
XXVII-XXII wiek p.n.e.) nastąpiła konsolidacja
państwa - absolutnym władcą był
faraon,
uważany za syna boga
Ra,
wokół niego i jego dworu skupiony był cały aparat administracyjny
[13]
Maksymalna ekspansja terytorialna Egiptu (XV
w. p.n.e.)
Starożytność
4
. Z tego okresu pochodzą największe
piramidy
- monumentalne grobowce faraonów. W XXII wieku p.n.e. państwo
przeżyło kryzys - załamała się władza centralna, wystąpiły walki wewnętrzne i niepokoje społeczne. Ponownego
zjednoczenia kraju dokonała
XI dynastia
z
Teb -
był to początek tzw. Średniego Państwa. Obszar Egiptu sięgał w
tym okresie drugiej katarakty i Synaju (gdzie znajdowały się cenne surowce mineralne), państwo prowadziło
intensywny handel z
minojską Kretą
, Mezopotamią, Cyprem,
Lewant
em. Średnie Państwo upadło w XVII wieku
p.n.e., kiedy władzę w Egipcie Dolnym i Środkowym przejęli pochodzący z Azji -
Hyksosi.
Ich wypędzenie i
ponowne zjednoczenie Egiptu w XVI wieku p.n.e. dało początek okresowi największej potęgi
[14]
państwa nad Nilem
–
tzw.
Nowemu Państwu (
trwającemu do XI wieku p.n.e.). Egipt panował w tym czasie nad Palestyną i częścią Syrii
(w XIII wieku nastąpił na tych terenach podział władzy pomiędzy faraonem a
imperium Hetytów
- strefy wpływów
rozdzielała rzeka
Orontes
[
14]
), a na południu nad
Nubią
. W XIII i XII wieku p.n.e. starożytny Wschód został
dotknięty najazdami tzw.
ludów morskich
, które przyniosły ogromne zniszczenia. Egipt zdołał się z trudem obronić
(walczył w tym samym czasie z atakami plemion libijskich na zachodzie), lecz nie udało mu się później odzyskać
dawnej świetności. W I tysiącleciu p.n.e. uległ
Asyrii
, potem
Persji,
a w końcu
Aleksandrowi Wielkiemu
.
Egipcjanie mogą pochwalić się znacznymi osiągnięciami na polu astronomii, matematyki, geometrii, medycyny
(zwyczaj mumifikowania zmarłych przyczynił się do poznania anatomii i rozwoju chirurgii
[15]
). Stworzony przez
nich kalendarz słoneczny został (po pewnych modyfikacjach) przyjęty za czasów
Cezara
w starożytnym Rzymie.
Hetyci
Hetyci, lud posługujący się językiem z grupy
indoeuropejskich, przybył do
Anatolii o
k. 2000
roku p.n.e., wchłaniając lub wypierając żyjący tu
lud
Hatti i
przejmując jego wierzenia oraz język
(do celów religijnych). W połowie
XVII wieku
p.n.e. k
ról
Labarna p
rzyjął imię
Hattusilis I,
odbudował i ufortyfikował miasto
Hattusa,
czyniąc je stolicą swojego państwa,
obejmującego centrum Anatolii. Podboje króla
oraz jego następców, skierowane przede
wszystkim na północną Syrię i Mezopotamię,
poszerzyły granice królestwa. W pierwszej
połowie
XVI wieku p.n.e.
Huryci
odebrali
Hetytom północną Syrię, a od połowy tego
stulecia datuje się okres kryzysu i osłabienia
państwa. Sytuacja zmieniła się w
1380 roku
p.n.e.,
gdy na tronie zasiadł
Suppiluliumas I
(1380-1346 p.n.e.), który uczynił ze swego
królestwa imperium. Władca skutecznie walczył
przeciwko huryckiemu państwu
Mitan
ni
opierając swojego granice o góry Libanu i tym
samym wkraczając w egipską strefę wpływów. Jego następcy przesunęli granicę państwa na zachód zdobywając kraj
Arzawa.
Do konfrontacji z Egiptem doszło na początku
XIII wieku p.n.e.
-
bitwa pod Kadesz
w
1280 p.n.e
.
pozostała nierozstrzygnięta, a pokój z
1270 p.n.e. u
trzymał status quo. Później Hetytom udało się jeszcze opanować
Cypr.
Przełom XIII i XII wieku p.n.e. to upadek państwa w wyniku najazdu prawdopodobnie
Ludów Morza
- w
kraju zapanowała klęska głodu, zniszczono stolicę i wiele innych miast. Liczne państewka hetyckie przetrwały do
VIII wieku p.n.e.
w południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii.
Imperium Hetyckie (kolor czerwony) w szczytowym okresie potęgi, około
1290 r. p.n.e., sięgające do Egiptu (kolor zielony)
Starożytność
5
Potęga imperium Hetytów opierała się na doskonale, jak na tamte czasy, uzbrojonej armii, wyposażonej w broń z
żelaza, zbroje, rydwany bojowe. Na czele kraju stał król, posiadający szerokie uprawnienia i będący zwierzchnikiem
suwerennych księstw, wchodzących w skład państwa, oraz najwyższym kapłanem. Większość obywateli była ludźmi
wolnymi, ale istniała jakaś forma niewolnictwa. Rozwinięte prawodawstwo często stosowało odszkodowanie jako
karę za przestępstwo. Gospodarka oparta była na rolnictwie, eksportowano miedź i brąz, później niezwykle cenne w
tamtych czasach wyroby z żelaza. Religię Hetytów charakteryzował politeizm (z bardzo dużą liczbą bóstw),
antropomorfizm i
synkretyzm,
często wchłaniała ona kulty i bóstwa podbitych ludów, wywarła poważny wpływ na
wierzenia Greków.
Cywilizacje Bliskiego Wschodu od końca epoki brązu do podboju arabskiego
Migracje przełomu II i I tysiąclecia p.n.e. i ich skutki
Koniec
II tysiąclecia p.n.e. (
czyli początek
epoki żelaza)
przyniósł gwałtowne
wydarzenia (ich pełny obraz jest obecnie nie
do końca jasny i zrozumiały
[16]
[17]
), które
zasadniczo zmieniły sytuację na Bliskim
Wschodzie
[16]
. W
XIII wieku p.n.e.
na
terenach zachodniej Anatolii sytuacja uległa
znacznemu pogorszeniu, prawdopodbnie na
skutek zmian klimatycznych i głodu
[18]
. W
ostatnich latach tego stulecia inwazja tzw.
Ludów Morskich (
jak nazywali ich
Egipcjanie) doprowadziła do upadku
imperium Hetytów oraz królestw
Arzawy i
Kizzuwatny
w Anatolii
[19]
. Najeźdzcy zniszczyli także potężne miasta
syryjskiego wybrzeża:
Ugarit,
Byblos,
Tyr
,
Sydon
oraz liczne ośrodki w głebi lądu takie jak
Karkemisz i
amoryckie
Amurru
[
19]
. Zostali powstrzymani dopiero ok.
1190 p.n.e.
w Palestynie przez
Ramzesa III
[19]
, który zwyciężył
także ich flotę w
delcie Nilu
. Jednak w wyniku inwazji Egipt utracił większość swoich posiadłości poza Afryką, a po
śmierci Ramzesa pogrążył się w kryzysie. Część najeźdźców osiedliła się na podbitych obszarach, jak np.
Filistyni
na wybrzeżu
Lewant
u, i prowadziła politykę ekspansywną
[19]
. Osłabienie miast-państw w wyniku najazdów oraz
spowodowany nimi kryzys ekonomiczny ułatwiły ekspansję na poły koczowniczym ludom
semickim,
które
rozpowszechniły się w Syrii od
XII wieku p.n.e.
[
19]
:
Hebrajczycy
zajęli sporą część Palestyny (wdając się w długie
walki z Filistynami), natomiast
Aramejczycy
(osiedlający się w przeciągu II tysiąclecia na obrzeżach i oazach
Pustyni Syryjskiej)
zaczęli w
XI wieku p.n.e.
przenikać do Syrii i północnej Mezopotamii, mieszając się lub
zastępując tamtejszą ludność hurycką i hetycką. Powstałe państewka aramejskie przeżywały największy rozkwit w X
wieku p.n.e., rozszerzając swoje wpływy na teren osłabionej
Asyrii
, później jednak sytuacja się odwróciła i
Aramejczycy stopniowo ulegali rosnącej potędze
państwa nowoasyryjskiego.
Egipcjanie (pod wodzą Ramzesa III) walczący z Ludami Morskimi w Delcie Nilu
O ile osadnictwo aramejskie w Syrii i północnej Mezopotamii pozwoliło na ponowne ożywienie cywilizacyjne tego
obszaru, o tyle zniszczenia w Anatolii miały trwalszy charakter - spora część miast tego obszaru powróciła do
gospodarki rolnej, przetrwało tylko kilka ośrodków
[17]
. W XII wieku p.n.e. do Azji Mniejszej przybyli przez
Hellespont
Frygijczycy,
lud z
Bałkanów
mówiący językiem z grupy
indoeuropejskich,
którzy osiedlili się w centrum
półwyspu. W tym czasie Asyria została zaatakowana z Anatolii przez lud
Muszki (
identyfikowany z Frygijczykami),
który pokonał dopiero
Tiglatpilesar I
. W tym okresie we wschodniej Anatolii zaczęło rozwijać się państwo
Urartu
.
Gwałtowne wydarzenia miały też miejsce w centralnej i południowej Mezopotamii, naciskanej od zachodu przez
Aramejczyków; najazd Elamitów pod wodzą władcy
Szutruknahhunte II p
ołożył kres rządom dynastii kasyckiej,
zastąpionej potem przez
II dynastię z Isin.
Plik z chomika:
lachowski19
Inne pliki z tego folderu:
TEMAT 25.docx
(13 KB)
TEMAT 23.docx
(12 KB)
TEMAT 22.docx
(15 KB)
TEMAT 21.docx
(271 KB)
TEMAT 2.docx
(16 KB)
Inne foldery tego chomika:
Pliki dostępne do 08.07.2024
18 latki blondynki solo
abba
American Pie 1
American Pie 2
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin