Wspieranie.pdf

ANNA ANTCZAK

WSPIERANIE

TWÓRCZEGO MYŚLENIA I DZIAŁANIA

MŁODZIEŻY

(ZARYS PROBLEMATYKI)

Bełchatów 2005

SPIS TREŚCI

I. Wstęp……………………………………………………………….. 3

II. Twórczość, czyli co?

Prezentacja stanowisk badawczych…………………………….. 4

III. Przede wszystkim i mimo wszystko

Programy wyzwalania twórczości………………………………. 10

IV. Co można, co trzeba; czego nie należy i nie wolno

Zasady postępowania wobec stymulowanych………………… 13

V. Co robić, żeby się udało

Techniki wspierania twórczości…………………………………..19

VI. Podsumowanie…………………………………………………… 27

VII. Przypisy……………………………………………………………. 28

VIII. Bibliografia…………………………………………………........... 29

“Skazani jesteśmy na to,

by stanowić jedynie początek prawdy”

(Rene Char)

I.WSTĘP

Andrzej Góralski swój pasjonujący esej “O fenomenie twórczości”

kończy refleksją następującą: „Czy opis powyższy jest w zgodzie z danymi, które

przynosi opis komplementarny? Dziś, tu i teraz, sądzę, iż tak jest.(…) Nie tracę

jednak nadziei, iż pewność ta okaże się płonna i znów zacznie się poszukiwanie,

kolejny etap przygód z chwytaniem nieuchwytnego , z formowaniem rozumienia

fenomenu twórczości.” 1) Twórczość (podobnie jak nauka) ma, niedający się z niczym

porównać, walor nieskończoności. Kultywowanie tradycji poznawczych ma obecnie

wymiar nadany przez współczesność. Twórcza postawa, kreatywne myślenie i

działanie stanowią rodzaj uniwersalnego, trwałego wyposażenia, z którego - przy

zachowaniu własnej tożsamości - czerpać można radość odkrywania nowego.

Wokół takich przekonań koncentrują się zainteresowania pracy „ Wspieranie

twórczego myślenia i działania ”. Podjęte rozważania, biorąc sobie za cel analizę

twórczości jako zdolności specyficznie wyróżniającej człowieka

(rozdział II Twórczość, czyli co? Prezentacja stanowisk badawczych

rozdział III Przede wszystkim i mimo wszystko

Programy wyzwalania twórczości ),

mają jednocześnie charakter syntetyczny – zwłaszcza w części poświęconej

praktycznemu wykorzystaniu wniosków z badań naukowych

(rozdział IV. Co można, co trzeba; czego nie należy i nie wolno

Zasady postępowania wobec stymulowanych

rozdział V. Co robić, żeby się udało Techniki wspierania twórczości

Uprzywilejowane miejsce wśród przedstawionych stanowisk badawczych

zajmują poglądy E.P.Torrance’a, R. Guilforda, E. Nęcki, K. Szmidta oraz A. Góral-

skiego. Przywołanie wniosków Torrance’a i Guilforda wiąże się ze szczególnym

znaczeniem ich badań w historii poznania zagadnienia fenomenu twórczości .

Wśród różnorodnych propozycji E. Nęcki za specjalnie atrakcyjną uznano szczegóło-

wy opis treningów twórczości w powiązaniu ze zdolnościami przez nie rozwija-

nymi. K. Szmidt sformułował obszerny swoisty kodeks postępowania wobec osób

stymulowanych w kierunku twórczości. Rejestr zasad, którego inny wariant stanowi

Elementarz twórczego życia, okazuje się kolejną próbą przedstawienia metod sprzy-

jających wyzwalaniu kreatywności młodzieży. Dzięki podjęciu z powodzeniem przez

K. Szmidta eksperymentalnych lekcji twórczości w szkole, w oparciu o teorety-

czne wnioski, propozycje te zyskują tym większą wiarygodność. Także poglądy

Szmidta dotyczące niedoskonałości metod badania efektów stymulacji wydają się

godne uwagi. Proponując Nauczycielski Formularz Oceny Postawy Twórczej Ucznia

uczestniczącego w lekcjach twórczości, stwierdza Szmidt w „Szkicach do pedagogiki

twórczości”:„Prawdziwą odpowiedź o efektach lekcji twórczości otrzymamy za parę

lat, kiedy Patrycja i Sylwia zamiast zostać, jak do niedawna chciały, ekspedientkami,

odważa się zdawać na studia i zaczną realizować rzeczywiście twórczy styl życia.”

Interpretacja zjawiska twórczości jako fenomenu dokonana ze stanowiska

filozoficznego przez A .Góralskiego, obok części stricte naukowej zawiera także

elementy opisu intuicyjnego. W rezultacie połączenia nauki z intuicją w swej

propozycji Góralski uznaje za prototyp aktu twórczego metaforę, myślenie

metaforyczne . Wyjaśnienie istoty twórczości poprzez analogię do mechanizmu

metafory, analizowanego na gruncie XX-wiecznej teorii literatury (!), wydaje się być

syntezą przekonującą i trafną.

Czy w istocie przekonanie o wartości twórczych postaw młodzieży, o

walorach kreatywności w myśleniu, o potrzebie innowacyjności w działaniu mają

współcześnie przypisywane im w rozważaniach znaczenie dla jednostki? Czy

rzeczywiście - z punktu widzenia społeczeństwa - twórczość, niezależnie jak

rozumiana (jako wytwór, cechy osoby, proces lub wynik okoliczności), jest

pożądana?

Sądy naukowe na temat wartości tego wieloaspektowego zjawiska są jednoznacznie

twierdzące. Lecz wiadomo też, że badacze „skazani są na to, by stanowić jedynie

początek prawdy”. Nauka bowiem - podobnie jak „twórczość – jest formą

uczestnictwa w przemianach tego świata. Przecież trzeba wierzyć, iż świat, choć nie

jest i nie był najlepszym z możliwych, dąży, by takim się stać!”. 2)

Dla zadań wspierania twórczego myślenia i działania młodzieży ta właśnie dobra

wiara stanowi szlachetne źródło.

***

„Lepiej być naiwnym i produktywnym

niż doświadczonym i jałowym”(D.O. Hebb)

II. TWÓRCZOŚĆ, CZYLI CO?

PREZENTACJA STANOWISK BADAWCZYCH

Pojęcie twórczości z różnych względów okazuje się trudne do

zdefiniowania. Podkreśla to wielu badaczy, zaś wszelkie dyskusje o twórczości

rozpoczynają się od pytania: jakie warunki musi spełniać dzieło, aby można uznać je

za twórcze. Pewne kryteria są własnością szerokiego ogółu, inne zostają

wyodrębnione przez specjalistów. Poza nimi pozostają właściwości nieznane,

nierozpoznane lub przewidywane, potwierdzające złożoność problemu. Od ustalenia

wyróżników twórczości zależy zarówno wartościowanie dzieł jak wyznaczanie

metod i form kształcenia dzieci, młodzieży wcześnie zdradzających twórcze

uzdolnienia. Wydaje się więc, że z prawidłowym sformułowaniem kryteriów

rozpoznawania prawdziwie twórczych dzieł i indywidualności łączy się znaczna

odpowiedzialność.

Mimo wyraźnego w ciągu ostatnich lat zainteresowania tą problematyką,

brak teorii, która ujmowałaby wszystkie znaczenia i aspekty, jakie ludzie przypisują

twórczości. Nie ma jednej teorii twórczości, nie ma także jednej koncepcji procesu

twórczego. Zależnie od podstawy metodologicznej dominujące według badaczy

okazują się cztery aspekty twórczości:

1. Twórczość traktowana jest jako wytwór

2. Twórczość rozumiana jest jako proces

3. Twórczość bywa utożsamiana z cechami ludzi wybitnie uzdolnionych,

utalentowanych

4. Twórczość interpretuje się jako wynik warunków społecznych,

zewnętrznych w stosunku do twórcy.

Jeden z badaczy traktujących twórczość jako wytwór

Dean K. Simonton pisze: „Jakie znaczenie ma pojęcie twórczość?

To w pewnym sensie, na szczęście, łatwe zadanie. Psychologowie doszli do

wniosku, że twórczość musi wymagać dwóch wydrębnionych składników.

Po pierwsze: twórcza idea lub produkt muszą być oryginalne.

Tworzenie dokładnych kopii czyichś obrazów, reprodukowanie dosłownych cytatów z

czyjejś poezji lub powtarzanie teorii naukowych, które już ktoś zaprezentował światu

– nic z tego nie może być uznane za oryginalne. Żadnego z tych zachowań nie

można uznać za twórcze. Jednakże, chcąc dostarczyć znaczącego kryterium,

oryginalność musi być zdefiniowana w ścisłym związku z grupą społeczno-kulturową.

Co może być oryginalne w związku z jedną kulturą, może być starą wiedzą dla

członków innej kultury. W ten sposób odkrycie plam na Słońcu uznano za oryginalny

wkład do europejskiej cywilizacji, mimo że Chińczycy zanotowali ich obecność tysiąc

lat wcześniej.

Po drugie: oryginalna idea lub wytwór musi zostać wypróbowana w pewnym sensie.

Istota tego kryterium zależy od typu ocenianej twórczości. W terminach technologii

można powiedzieć, że idea musi być nie tylko nowa, ale musi działać. Rakieta

wykonana z bloków żużlu może być oryginalna, ale jeśli nie oderwie się od ziemi, jej

koncepcja nie może być uznana za twórczą.

Teoria naukowa musi być logiczna, spójna i poprawna pod względem

faktograficznym, żeby uznać jej wartość adaptacyjną. Teoria, która jest wewnętrznie

sprzeczna lub konfliktowa w stosunku do najlepiej ustabilizowanych empirycznych

doświadczeń, może być oryginalna, ale nie może być uznana za twórczą.” 3)

D. K. Simonton, podobnie jak inni badacze traktujący twórczość jako wytwór,

dostrzegając konieczność ustalenia obiektywnych kryteriów dzieła, wskazuje w

przytoczonym fragmencie dwie cechy istotne, pozwalające odróżnić produkt twórczy

od nietwórczego: nowość i użyteczność lub szerzej: wartość dzieła. Wśród

pokrewnych definicji twórczości tak rozumianej wymienić można także określenie

A. Góralskiego „twórcze jest to, co nowe i cenne” 4) oraz M.I. Steina „twórcze jest to,

co nowe i użyteczne dla pewnej grupy osób w pewnym okresie” 5)

Niedawno wśród zwolenników definiowania twórczości przez odwołanie

się do wartości wytworu pojawiła się tendencja do wyróżniania różnych poziomów

(szczebli) twórczości. Jedną z ważnych przesłanek, do których odwołuje się

psychologia twórczości jest przekonanie, że zjawisko twórczości poznać można np.

według Nęcki 6) na poziomie:

-twórczości płynnej

-twórczości skrystalizowanej

-twórczości dojrzałej

-twórczości wybitnej

Poziomom tym odpowiadają określone czynniki psychologiczne (np.

procesy poznawcze, motywacja, emocje), zaś cechą charakterystyczną jest

zawieranie się twórczości niższego rzędu w twórczości na wyższym poziomie.

Twórczość opisywana jest ponadto przez psychologię twórczości jako zjawisko

zmienne w czasie gdyż dostrzeżono, iż procesom typowym dla twórczości

„płynnej”, niekoniecznie odpowiadają twórczości „skrystalizowanej”, a zwłaszcza -

dojrzałej i wybitnej; to, co zauważymy obserwując „geniuszy” rozwiązujących

problemy, niekoniecznie odpowiadać będzie postępowaniu dzieci w klasie

szkolnej itd.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: