Kino szoku przyszłości.pdf

ARKUSZ I - Część I. Rozumienie czytanego tekstu

Poziom podstawowy.

Czas 170 minut

Przeczytaj uwaŜnie tekst, a następnie wykonaj polecenia. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu

i tylko własnymi słowami, chyba Ŝe polecenie wyraźnie wymaga cytowania. Udzielaj tylu odpo-

wiedzi, o ile jesteś proszony

Kino szoku przyszło ś ci

1. W swojej słynnej ksiąŜce Szok przyszłości Alvin Toffler rysuje przejmujący obraz zachod-

niego świata. Gwałtowny rozwój cywilizacji i techniki wywołuje w społeczeństwach ustabilizowa-

nych psychologiczny szok, na który składają się, zdaniem autora, trzy sprzęŜone kompleksy zja-

wisk, jakie towarzyszą procesowi przyspieszenia zmian. Pierwszym z nich jest przelotność, krótko-

trwałość ludzkich związków wynikająca z nieustannej zmiany miejsca zamieszkania, kontaktu

z innymi ludźmi, z rzeczami tracącymi szybko wartość i, co gorsze, z ciągłymi przetasowaniami

organizacyjnych ram Ŝycia, norm postępowania, idei, wyobraŜeń. Wszystko, co było dotychczas

trwałe i waŜne w rozumieniu swego miejsca w świecie, ulega zagładzie, zostaje zastąpione warto-

ściami o charakterze przelotnym, wątpliwym, mało wiarygodnym.

2. Głębokie trudności przystosowawcze potęguje napór nowości, zdarzeń nieoczekiwanych,

zaskakujących, których przyczyną jest dynamiczny rozwój nauki i proponowanych przez nią zasto-

sowań. Toffler precyzyjnie skupia w swej ksiąŜce wszelkie moŜliwe do wyobraŜenia sytuacje; które

przejmują grozą, poniewaŜ wynika z nich, jak łatwo dzięki zaawansowanym badaniom technicz-

nym moŜna postawić społeczeństwo wobec nowych i trudnych do wyboru dylematów intelektual-

nych i moralnych. Tu następuje opisanie trzeciego po przelotności i nowości kompleksu zjawisk

towarzyszących procesowi przemian, którym jest róŜnorodność wyrobów konfekcyjnych przemysłu

i treści kultury, norm i wzorców zachowań. Zaskakiwane wciąŜ nieoczekiwanymi produktami cy-

wilizacji społeczeństwo broni się przed utratą swoich norm podstawowych, jednak trudno się

oprzeć, gdy w grę wchodzą nowe pomysły i rozwiązania. (...)

3. O tragicznych skutkach tych przeciąŜeń ludzkiego organizmu świadczą liczne przykłady

rozdraŜnienia i wyczerpania, utraty orientacji i zdolności podejmowania decyzji, wreszcie potęgują-

ca się agresywność lub głęboka apatia. Masowość występowania tych zjawisk świadczy o tym, Ŝe

nie chodzi o sporadyczne przypadki schorzeń, lecz o stopniowo postępującą chorobę całego społe-

czeństwa. (...)

4. Toffler powiada, Ŝe w człowieku współczesnym kontrola dopływu decyzji staje się działa-

niem świadomym. Kiedy się odczuwa przeciąŜenie płaszczyzny decyzjonalnej, wówczas skłonni

jesteśmy odkładać pewne postanowienia na później albo wręcz przekazujemy je komu innemu. Po-

woduje to niekiedy "zamraŜanie" naszego mechanizmu podejmowania decyzji. "Spotkałem pewne-

go razu kobietę socjologa - pisze Toffler - która wróciwszy właśnie z burzliwej i wysoce intelektu-

alnie stymulującej konferencji zawodowej w licznym gronie, usiadła przy stoliku w restauracji

i zdecydowanie odmówiła podjęcia jakiejkolwiek decyzji o tym, co chciałaby zjeść. - Na co masz

ochotę? - spytał ją mąŜ. - Zdecyduj za mnie - odpowiedziała. Kiedy mąŜ nalegał, aby wybrała juŜ

tylko spośród dwóch moŜliwości, nawet i wtedy zdecydowanie odmówiła, upierając się gniewnie,

Ŝe brak jej energii do dokonania jakiegokolwiek wyboru".

5. Szok przyszłości jest reakcją na nadmierną ilość bodźców1, które płyną z otoczenia. Zacho-

dzi ona wtedy, kiedy jednostka zmuszona jest działać ponad swymi indywidualnymi predyspozy-

cjami. W tej dziedzinie badania nie są zbyt obfite, ale przecieŜ istnieją dane dotyczące wpływu

nadmiaru bodźców na zachowanie. Pochodzą one z czasów II wojny światowej i budzą zrozumiały

niepokój. "Pewien brodaty Ŝołnierz Chindit, który walczył z armią generała Wingate'a na tyłach

linii japońskich w Birmie, dosłownie zasnął w ogniu kul. Późniejsze badania wykazały, Ŝe reakcja,

jaka wystąpiła u tego Ŝołnierza, nie była spowodowana tylko zmęczeniem fizycznym czy brakiem

snu, ale Ŝe poddał się on przemoŜnemu uczuciu apatii".

6. Podobne symptomy jak u Ŝołnierza Chindit wystąpiły w skali masowej po wylądowaniu

Ŝołnierzy alianckich w czerwcu 1944 r. na wybrzeŜach Normandii. Przebadano pięć tysięcy przy-

padków i wszyscy lekarze i psychiatrzy doszli do wspólnego wniosku, Ŝe dziwna apatia była koń-

cowym rezultatem skomplikowanego procesu załamania psychicznego. Podobna blokada moŜliwo-

ści przystosowawczych zachodzi przy szczególnie gwałtownym tempie zmian i potęŜnym napływie

strumienia nowości. Potwierdzają to badania zachowań ludzi podczas poŜarów, powodzi, trzęsienia

ziemi. H.E. Moore w pracy dotyczącej badań reakcji rozmaitych ludzi na tornado w Teksasie

z 1953 r. przytacza "zadziwiający przypadek pewnej dziewczyny, która z trudem dostała się do

sklepu muzycznego przez okno wystawowe z wybitą szybą, a potem z całym spokojem zakupiła

płytę i wyszła, mimo Ŝe przez ten czas poleciała cała szklana frontowa ściana budynku, a wszystkie

artykuły na sprzedaŜ fruwały w powietrzu". (...)

7. Wedle powszechnej opinii ogólną bierność psychiczną, typową dla stanu kataklizmu, prze-

Ŝyło społeczeństwo amerykańskie wczasach panowania prezydenta Nixona. W dalekim Wietnamie

wielkie mocarstwo prowadziło absurdalną i od dawna skazaną na niepowodzenie wojnę. Wzmagała

się działalność mafii, wielkich korporacji gangsterskich i organizacji występujących w obronie

czarnych ze słynnym Carmicaelem na czele. Do przeszłości naleŜała elegancja działania policji

i sprawiedliwość aparatu sądowniczego. Wreszcie sam prezydent ofiarował społeczeństwu szok

największy: sławną aferę Watergate, która ostatecznie dokonała spustoszenia moralnego i psy-

chicznego.

8. "Czarny film", który rozkwitł w kinie amerykańskim w końcu lat sześćdziesiątych, starał się

ująć narastanie zła w kategoriach moralnych i społecznych. Odchodziły w zamierzchłą przeszłość

dawne ideały wypracowane w czasach pionierskich, kiedy dopiero rodziła się demokracja amery-

kańska. Zastąpiły je terror i brutalna przemoc, wszechwładnie biorące w swe posiadanie zwyczajo-

we normy postępowania i doprowadzające paroksyzmy2 strachu i przeraŜenia do granic apokalipsy.

Ale w swoim widzeniu świata "czarny film" bardziej interesował się powikłaniami rzeczywistości

w stosunku do odchodzącej przeszłości niŜ perspektywami rozwoju Ŝycia na przyszłość. Dlatego

jego rola terapeutyczna była jedynie połowiczna; Ŝaden z reŜyserów filmów kryminalnych nie ana-

lizował w sposób dogłębny i dostatecznie przekonujący przeraŜających skutków zła w psychice

społeczeństwa. Owej niewiarygodnej apatii i bierności działania, szoku kulturowego, który po-

wstaje pod naporem wielu bodźców zewnętrznych. Zadowalano się na ogół przyczynami, ale takie

teŜ są prawa gatunku. Gdzieś kończą się jego moŜliwości i diagnozy poznawcze tracą swoją war-

tość uŜytkową.

9. Kiedy „czarny film” zaczął stopniowo tracić swoją siłę przekonywania, w początkach lat

siedemdziesiątych do głosu zaczęły dochodzić inne gatunki, inne typy filmów: tak zwane utwory

katastroficzne, horrory sięgające sfery parapsychologii, wskrzeszające monstrualne potwory i stra-

szydła atakujące ludzi; modna stała się fantazja naukowa (science fiction). Chodziło w nich nie tyl-

ko o odtworzenie stanu ducha społeczeństwa zaplątanego w osobliwe kataklizmy i afery polityczne,

ale jakby wyjście w przód, uzmysłowienie, do czego światła i nowoczesna cywilizacja amerykańska

zaczyna nieuchronnie zmierzać. Jakie skutki w sferze psychiki, moralności i diagnoz społecznych

proponuje. W jakimś stopniu filmy te ocierają się o prognozy Szoku przyszłości Alvina Tofflera,

tłumaczą je na obraz kultury masowej. W tym sensie pozostają cenne i godne uwagi.

10. Nie naleŜy zbyt przeceniać moŜliwości filmów katastroficznych, horrorów i science fiction.

Ich inspiracja intelektualna nie jest aŜ tak dogłębna, aŜeby doszukiwać się istotnych przewidywań

i moŜliwości w perspektywie nadciągających dziesięcioleci. Rozwijając fantazję i futurologię, filmy

te oddają raczej stan ducha społeczeństwa na dzień dzisiejszy niŜ ich ewentualną egzystencję

w przyszłości. Tak naleŜy je traktować.

Janusz Skwara, Kino szoku przyszło ś ci , Warszawa 1981

Przypisy za: Słownik języka polskiego PWN, http://sjp.pwn.pl/

1. bodziec - czynnik wywołujący pobudzenie organizmu; okoliczność, zdarzenie, czynnik pobudzający do

działania;

2. paroksyzm - nagłe, napadowe wystąpienie lub zaostrzenie się objawów chorobowych, atak; przen. krót-

kotrwały, ale bardzo silny, gwałtowny przejaw jakichś przeŜyć.

Zadania do tekstu

Zadanie 1. (1 pkt)

Z akapitu 1. wypisz przyczynę zjawiska nazwanego szokiem przyszłości.

................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

Zadanie 2 . (1 pkt)

Podaj ogólne sformułowanie, za pomocą którego moŜna łącznie nazwać przelotność, nowość

i róŜnorodność, o których mowa w akapitach 1. i 2.

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 3 . (1 pkt)

Wpisz numer akapitu, w którym J. Skwara wymienia objawy zjawiska nazywanego przez Tofflera

szokiem przyszłości.

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)

Z akapitów 1. i 2. wypisz 2 wyrazy słuŜące wyraŜeniu oceny ksiąŜki Tofflera.

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)

Objaśnij, jaką funkcję spełniają w tekście przywołane przez autora przykłady zachowań kobiety

socjologa, Ŝołnierza Chindit i dziewczyny z Teksasu.

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 6. (2 pkt)

Napisz, jakie funkcje pełnią cudzysłowy uŜyte w akapicie 4.

a) ................................................................................................................................................................................

b) ................................................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt)

Objaśnij znaczenie wyraŜeń i zwrotów:

a) przeciąŜenie płaszczyzny decyzjonalnej (akapit 4.)

.....................................................................................................................................................................................

b) działać ponad indywidualnymi predyspozycjami (akapit 5.)

.....................................................................................................................................................................................

c) blokada moŜliwości przystosowawczych (akapit 6.)

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)

Dopisz wyrazy bliskoznaczne do słów:

a) terapia - ...............................................................................................................................................................

b) dylemat - ............................................................................................................................................................

c) zarejestrować - ..................................................................................................................................................

d) prognoza - ..........................................................................................................................................................

e) symptom - ..........................................................................................................................................................

Zadanie 9 . (1 pkt)

Jaka cecha łączy zachowanie społeczeństwa amerykańskiego w czasie wojny w Wietnamie i Ŝołnie-

rzy amerykańskich po lądowaniu w Normandii?

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 10. (1 pkt)

Zaznacz jedną poprawną odpowiedź:

W akapicie 7. kolejne zdania w stosunku do zdania 1.

a) uzasadniają twierdzenie zawarte w zdaniu 1.

b) ilustrują twierdzenie zawarte w zdaniu 1.

c) przeciwstawiają się twierdzeniu zawartemu w zdaniu 1.

d) są równowaŜne twierdzeniu zawartemu w zdaniu 1.

Zadanie 11. (1 pkt)

Wyjaśnij, czym róŜni się „czarny film” amerykański od kina katastroficznego.

.....................................................................................................................................................................................

Zadanie 12. (1 pkt)

Zaznacz jedną poprawną odpowiedź:

Celem wypowiedzi J. Skwary jest:

a) uzasadnienie słuszności tez Tofflera przez argumenty z dziedziny filmu

b) przybliŜenie czytelnikowi poglądów Tofflera na przykładzie filmu katastroficznego

c) wykorzystanie tez Tofflera dla objaśnienia genezy filmu katastroficznego

d) pogłębienie tez Tofflera przykładami z historii filmu

Zadanie 13. (1 pkt)

Określ temat tekstu Janusza Skwary.

Zadanie 14. (2 pkt)

Na podstawie akapitu 9. nazwij 2 funkcje kina katastroficznego.

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................

Zadanie 15. (2 pkt)

UłóŜ definicję tytułowego szoku przyszłości.

.....................................................................................................................................................................................

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: