SĄDOWA KONTROLA ADMINISTRACJI
Zakres właściwości RZECZOWEJ (art.3 §2 p.p.s.a.):
Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w następujących sprawach:
1. skargi na decyzje administracyjne
2. skargi
a. wydane w postępowaniu ogólnym i podatkowym, które służy zażalenie
b. na postanowienia, które kończą postępowania, np.: postanowienie o uchybieniu terminu na złożenie odwołania
c. na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty, np.: postanowienie w sprawie zatwierdzenia ugody
3. skargi na postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służyło zażalenie
4. skarga na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, np.: odmowa przyjęcia do zakładu
5. skargi na akty prawa miejscowego wydane przez organy jednostek samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej
6. skargi na inne akty organów jednostek administracji terytorialnej, to uchwały organów kolegialnych jednostek samorządu terytorialnego jak i zarządzenia organów monokratycznych
7. skargi na akty nadzoru nad organami jednostek samorządu terytorialnego, a więc akty podejmowane przez wojewodę, regionalną izbę obrachunkową, prezesa Rady Ministrów, sejm
8. skargi na bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4
Ponadto sądy administracyjne orzekają także w innych sprawach, w których ustawy szczególne przewidują sądową kontrolę administracji, np.: odmowa udzielenia informacji prasie.
14WYŁĄCZENIE WŁAŚCIWOŚCI RZECZOWEJ (art.5 p.p.s.a)
Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:
1. wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;
2. wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;
3. odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;
4. wiz wydawanych przez konsulów.
Podział właściwości między WSA a NSA jest następujący:
Sądy wojewódzkie rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem tych, dla których zastrzeżona jest właściwość NSA (art.13 §1 ppsa). Obowiązuje zasada, że właściwy jest ten sąd, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej (art.13 §2 ppsa). W oparciu o art.13 §3 Prezydent R.P. wydał rozporządzenie wykonawcze w oparciu o które w sprawach dotyczących kombatantów decyduje miejsce zamieszkania kombatanta.
W myśl art.14 p.p.s.a sąd właściwy w chwili wniesienia skargi w braku przepisów szczególnych będzie właściwy do zakończenia postępowania.
Naczelny Sąd Administracyjny :
1. rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych
a. skarga kasacyjna
b. zażalenie
2. podejmuje uchwały (na wniosek Prokuratora Generalnego, RPO, Prezesa NSA) mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych (uchwały abstrakcyjne);
3. podejmuje uchwały (na podstawie postanowienia składu orzekającego) zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej (uchwały konkretne). Uchwały te podejmowane są w składzie 7 sędziów, całej izby (powiększony skład). Uchwała taka jest wiążąca dla składu sądu rozpatrującego tę sprawę.
Zgodnie z art.269 zarówno uchwały abstrakcyjne jak i konkretne mają następnie znaczenie dla rozstrzygnięć dokonanych przez sąd w innych sprawach. Jakikolwiek skład osobowy sądu chciałby odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w uchwale musi przedstawić swoje wątpliwości (zagadnienie prawne) do rozstrzygnięcia odpowiedniemu składowi powiększonemu. A więc ponownie musi wystąpić z wnioskiem o rozpatrzenie budzącej wątpliwości kwestii (tryb-art.269);
4. rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;
5. rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.
Zgodnie z art.16 §1 zasadą jest, że sąd orzeka w składzie 3 sędziów, chyba że ustawa stanowi inaczej.
- art.16 § i §3 – na posiedzeniu niejawnym sąd orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że ustawa stanowi inaczej,
- art.15 §1 pkt 2 i pkt 3 – uchwały dotyczące pytań prawnych podejmowane są w powiększonym składzie.
W NSA są trzy izby:
1. izba ogólnoadministracyjna (pozostałe sprawy);
2. izba finansowa (podatki, opłaty, itp.);
3. izba gospodarcza (cła, koncesje, zezwolenia, własność przemysłowa).
W postępowaniu przed sądem obowiązuje zasada skargowości. Oznacza to, że warunkiem wszczęcia postępowania jest złożenie skargi przez uprawniony podmiot. Co do zasady sąd nie działa z urzędu.
Uprawnionym do wniesienia skargi zgodnie z art.50 jest każdy kto ma w tym interes prawny (strona), a ponadto Prokurator Generalny, RPO, oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawie dotyczącej innych osób. Warunkiem sine qua non jest to aby owa organizacja społeczna brała wcześniej udział w postępowaniu administracyjnym na prawach strony.
Drugą stroną w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest organ administracji publicznej, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Chodzi tu o organ, który występował w sprawie w ostatniej instancji.
W postępowaniu mogą brać udział uczestnicy na prawach strony oraz inni uczestnicy.
uczestnikiem na prawach strony jest osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym a nie wniosła skargi, jeżeli wynik postępowania dotyczy jej interesu prawnego.
W myśl art.30 §2 uczestnikiem postępowania ale wyłącznie pod warunkiem, że zostanie złożony stosowny wniosek może być osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego a także organizacja społeczna jeżeli sprawa dotyczy jej statutowej działalności niezależnie czy brała udział w postępowaniu administracyjnym.
O dopuszczeniu do udziału w postępowaniu decyduje sąd postanowieniem, na które służy zażalenie do NSA.
Strony lub ich przedstawiciele ustawowi mogą brać udział w postępowaniu osobiście lub przez pełnomocnika. Pełnomocnikiem strony może być wyłącznie adwokat, radca prawny, inny skarżący lub uczestnik postępowania, bądź członek najbliższej rodziny wyliczony w art.35 §1 (rodzice, małżonek, rodzeństwo lub inni zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia).
Pełnomocnikiem osoby prawnej lub każdego przedsiębiorstwa może być pracownik tej jednostki bądź jej organu nadrzędnego.
Warunkiem dopuszczalności skargi jest wcześniejsze wyczerpanie środków zaskarżenia (art.52 §2). Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak:
- odwołanie,
- zażalenie,
- wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy.
Co do zasady zaskarżyć można decyzję lub postanowienie wydane w postępowaniu odwoławczym. Wymóg wyczerpania środka zaskarżenia nie dotyczy sytuacji, w której skargę składa Prokurator Generalny lub RPO pod warunkiem, że nie uczestniczyli na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Jeżeli uczestniczyli w postępowaniu administracyjnym wówczas obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia przed złożeniem skargi ich również dotyczy.
Jeżeli ustawa nie przewiduje środka zaskarżenia najczęściej skargę będzie można złożyć dopiero po wcześniejszym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa (art.52 §3 i §4 ppsa).
Termin do wniesienia skargi wynosi 30 dni.
Skargę składa się za pośrednictwem organu, którego działalność lub bezczynność są przedmiotem skargi.
Dla Prokuratora Generalnego i RPO przewidziano 6-miesięczny termin do złożenia skargi. Dotyczy to sytuacji, w których Prokurator lub RPO nie brali udziału w postępowaniu administracyjnym na prawach strony. W przeciwnym wypadku obowiązuje ich 30-dniowy termin wniesienia skargi.
Skarga do sądu powinna odpowiadać wymaganiom stawianym dla pisma procesowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym (art.46 i 57 ppsa):
Art. 46. § 1. Każde pismo strony powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2) oznaczenie rodzaju pisma;
3) osnowę wniosku lub oświadczenia;
4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5) wymienienie załączników.
§ 2. Gdy pismo strony jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku - adresu do doręczeń, lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.
§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.
Art. 57. § 1. Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
1) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
2) oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy;
3) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
§ 2. W przypadku, o którym mowa w art. 51, skargi mogą być wniesione w jednym piśmie.
§ 3. Jeżeli w jednym piśmie zaskarżono więcej niż jeden akt lub czynność albo bezczynność, przewodniczący zarządza rozdzielenie tych skarg.
Skarga powinna być złożona w dwóch egzemplarzach wraz z załącznikami.
Skarga musi zostać opłacona – musi zostać uiszczony wpis od skargi. Zgodnie z art.220 ppsa sąd nie podejmie żadnej czynności gdy brak jest opłaty. Nie ma znaków opłaty sądowej, opłacić można skargę wpłacając na konto sądu.
Wpis może być STOSUNKOWY lub STAŁY.
Wpis stosunkowy, inaczej proporcjonalny, pobiera się w sprawach, w których przedmiotem skargi są należności pieniężne. W innych sprawach pobiera się wpis stały. Wpis stosunkowy zależy od wartości przedmiotu sporu. Gdy wartość przedmiotu sporu wynosi mniej niż 10 tysięcy złotych wpis wynosi 4% w.p.s., nie mniej jednak niż 100 złotych. Powyżej 100 tysięcy wpis wynosi 1% w.p.s., nie mniej jednak niż 2 tysiące złotych. Jest to degresywny sposób określania wpisu.
Wpis stały określony jest kwotowo i uzależniony jest od przedmiotu sprawy, na przykład:
- w sprawie skarg na postanowienie wpis wynosi 100 zł;
- w sprawie skarg na akty prawa miejscowego wpis wynosi 300 zł;
- w sprawach zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w postaci usług detektywistycznych wpis wynosi 5000 zł;
- w sprawach budownictwa i architektonicznych wpis wynosi 500 zł;
- w sprawach kombatantów wpis wynosi 100 zł;
- w sprawach nieruchomości wpis wynosi 2000 zł.
Jeżeli wnosi pełnomocnik lub radca prawny wpis stały wnosi bez wezwania sądu w terminie do wniesienia skargi.
Zgodnie z art.54 ppsa w terminie 30 dni organ administracji przesyła do sądu skargę, akta sprawy i odpowiedź na skargę, czyli merytoryczne ustosunkowanie się do zarzutów.
Organ administracji może dokonać autoweryfikacji uwzględniając skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy.
Po wpłynięciu skargi do sądu podlega ona zbadaniu pod kątem czy spełnia minimum wymagań aby nadać jej dalszy bieg. Jeżeli tych wymagań nie spełnia to na podstawie art.49 §1 sąd wzywa skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi pod rygorem odrzucenia skargi.
W art.58 §1 ppsa są wyliczone przypadki, w których sąd odrzuca skargę uznając ją za niedodpuszczalną. Takie odrzucenie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.
Przypadki odrzucenia skargi:
1. właściwy jest inny sąd;
2. skarga wniesiona została po terminie do wniesienia skargi;
3. nie uzupełniono braków formalnych skargi.
Skarżący może cofnąć skargę. Cofnięcie skargi jest wiążące dla sądu. Sąd może nie
uwzględnić cofnięcia jedynie wtedy, gdy zmierzało by ono do obejścia prawa, bądź do utrzymania w mocy aktu dotkniętego wadą nieważności.
Co do zasady skarga jest rozpatrywana na rozprawie przed sądem. Na rozprawie mają prawo być obecni wszyscy, to znaczy skarżący, organ administracji, którego akt lub czynność została zaskarżona, uczestnicy postępowania. Rozprawa jest jawna.
Przed sądem nie przeprowadza się dowodów, sąd orzeka na podstawie akt sprawy. Jedynie na podstawie art.106 sąd z urzędu bądź na żądanie strony może przeprowadzić uzupełniające dowody z dokumentów jeżeli jest to niezbędne dla usunięcia wątpliwości i nie spowoduje to nadmiernego przedłużenia postępowania.
Obecność stron na rozprawie nie jest niezbędna. Sąd zawiadamia strony o terminie rozprawy ale w przypadku niedoręczenia zawiadomienia stronie sąd będzie musiał rozprawę odroczyć.
Wyrok może uwzględniać lub oddalać skargę.
Jeżeli sąd oddala skargę to oznacza, że nie podziela poglądu naruszenia prawa zawartego w skardze.
Zgodnie z art.134 ppsa sąd nie jest związany zarzutami zawartymi w skardze. Sąd bada czy zaskarżony akt nie jest dotknięty innymi wadami prawnymi nie uwzględnionymi w skardze. Zaskarżony akt jest sprawdzany w całości pod względem legalności.
Jeżeli sąd nie podziela skargi a ponadto stwierdza, że akt nie narusza prawa skargę oddala.
Gdy sąd uwzględniając skargę może:
1. uchylić zaskarżoną decyzję lub postanowienie w całości lub w części;
2. stwierdzić nieważność decyzji lub postanowienia;
3. stwierdzić niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia.
Wyrok może obejmować zaskarżoną do sądu bezprawną decyzję lub postanowienie ale
także (art.135 ppsa) wszystkie akty lub czynności wydane w granicach danej spraw.
Jeżeli decyzja jest wydana w trybie nadzwyczajnym to sąd może orzec o zwykłym trybie.
Artykuł 145 §1 ppsa – sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:
I. uchyli zaskarżony akt gdy
a) stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy;
b) stwierdzi naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania;
c) nastąpi inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
II. stwierdzi nieważność zaskarżonego aktu, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art.156 kpa lub w innych przepisach
III. stwierdzi niezgodność zaskarżonego aktu z prawem bez uchylenia decyzji, np.: upływ terminu przedawnienia.
Artykuł 153 ppsa – ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wiążą w sprawie sąd oraz organ administracji wyłącznie w tej konkretnej sprawie. Tylko orzeczenie prawomocne jest wiążące, a jest takie gdy nie ma już środków odwoławczych. Od wyroku strony mogą złożyć skargę kasacyjną.
Sąd z urzędu sporządza uzasadnienie wyroku i doręcza stronom.
...
prawoULodz