PODSTAWOWE ZAGADNIENIA TAKTYKI I TRENINGU TAKTYCZNEGO W TENISIE

Podobnie jak we wszystkich grach taktyka odgrywa w tenisie bardzo ważną rolę. O tenisie powiada się nawet, że jest bardziej grą myślenia niż uderzania. Schonborn określił ja jako czynnik limitujący poziom sportowy w tenisie. Opisując zagadnienia taktyki nie sposób nie rozpocząć od przytoczenia za ww. autorem jej definicji:

Taktykę należy rozumieć jako celowe zastosowanie techniki w danej sytuacji. Wymaga ono procesów myślowych, które na bazie procesów postrzegania/percepcji i oceny prowadzą do wyboru właściwego rozwiązania spośród różnych możliwości decyzyjnych.

Przy całej indywidualności sposobu prowadzenia gry muszą być przestrzegane pewne ogólne, specyficzne dla tenisa, warunki:

·         Regularność i precyzja powinny mieć zasadniczo pierwszeństwo przed prędkością

·         Im bardziej zaawansowana (dojrzała) technika, tym większe i bardziej różnorodne możliwości taktyczne

·         Kreatywność, gotowość podejmowania ryzyka i agresywność w grze są, niezależnie od indywidualnego stylu, wyznacznikami nowoczesnej gry

·         Teoretycznie optymalne rozwiązanie taktyczne zadania, nie zawsze jest możliwe i sensowne, dlatego też ważne jest znalezienie takiego rozwiązania, które uwzględnia wszystkie czynniki indywidualne i jest możliwe do zrealizowania.

Z taktyką gry w tenisa łączą się pojęcia stylu gry, strategii, planu taktycznego, działań taktycznych.

Ø       STYL GRY - indywidualne preferencje zawodnika/czki co do sposobu rozgrywania meczów tenisowych wynikające z jego charakteru oraz możliwości i ograniczeń fizycznych i psychicznych.

Wyróżnia się cztery grupy stylów gry:

1.              serve and volley

Charakteryzują go następujące cechy:

bardzo silny pierwszy serwis, pozwalający na zdobywanie bezpośrednich punktów lub wymuszanie błędów returnu

zarówno pierwszy, jak i drugi serwis są agresywne tak, że serwujący może grać większość pierwszych wolejów w stosunkowo optymalnej pozycji

wysoki procent udanych pierwszych wolejów

bardzo dobra percepcja i antycypacja znacząco zwiększają szanse wyłapania mijanek przeciwnika przy siatce; dzięki temu przeciwnik jest pod tak silną presją, że zwiększa się ilość popełnianych przez niego błędów.

silny smecz ze wszystkich pozycji

dobrze wykształcona siła dynamiczna/skoczność, połączona ze znakomitą równowagą

W czołówce światowej ta grupa zawodników (reprezentowana dawniej przez S.Edberga obecnie jedynie przez P.Raftera), którzy na wszystkich nawierzchniach grają serve- and volley jest jednak coraz mniejsza.

2.              grający na całym korcie - wszechstronny

Charakteryzują ich następujące cechy:

możliwość gry serve- and volley lub też z głębi kortu, w zależności od nawierzchni

duża regularność i precyzja uderzeń z głębi kortu i returnów

umiejętność gry blisko linii końcowej oraz zagrywania piłek w punkcie kulminacyjnym lub na wznoszącą

umiejętność atakowania krótszych piłek przeciwnika tzn. zdobywania z nich bezpośrednich punktów lub zagrywania uderzeń atakujących (z dojściem do siatki)

bardzo dobrze rozwinięte zdolności koordynacyjne i świetna kondycja

Ta grupa jest silnie reprezentowana we współczesnym tenisie i należą do niej zawodniczki i zawodnicy odnoszący największe sukcesy w skali światowej. Potwierdzeniem tego są takie nazwiska jak Becker, Ivanisevic, Krajicek, Sampras, Stich, czy też Novotna, Sabatini, Sukova i wiele innych. Interesujące, że w tej kategorii znajdują się niemal wyłącznie zawodnicy i zawodniczki grający bekhend jednoręczny

3.              styl agresywny

Charakteryzują ich następujące cechy:

pewne i agresywne uderzenia z głębi kortu z forhendu i z bekhendu

umiejętność kontrolowania gry z głębi kortu i nieustannego wywierania presji na przeciwniku

umiejętność gry blisko linii końcowej i przed nią oraz zagrywania możliwie często piłek w punkcie kulminacyjnym i przed nim (także półwolejem)

duża precyzja, także przy dużej prędkości piłek

bardzo dobra gra kątowa

umiejętność grania agresywnych i jednocześnie pewnych returnów

umiejętność grania bardzo dobrych mijanek

duża szybkość i zdolności równoważne

Grupa ta stale się powiększa a celuje w tym sposobie gry młodsza generacja tenisistów. Twierdzenie to potwierdzają takie zawodniczki i zawodnicy jak Seles, Graf, Hingis, Huber, Pierce, Sanchez-Vicario siostry Wiliams a także Agassi, Chang, Courier, Kafelnikow, Miedwiediew. W przeciwieństwie do grupy grających na całym korcie dominują tu, z nielicznymi wyjątkami (np. Graf) grający bekhend oburącz.

4.              styl defensywny

Charakteryzują go następujące cechy:

wysokie topspiny z głębi kortu z forhendu i z bekhendu

pozycja z reguły dalej za linią końcową

pewna i niezwykle konsekwentna gra z głębi kortu

daleko idąca rezygnacja z uderzeń ofensywnych lub atakujących (z dojściem do siatki)

dobrze rozwinięte zdolności wytrzymałościowe i duża chęć do biegania

duża cierpliwość i samodyscyplina

Zawodników i zawodniczek tej kategorii w zasadzie nie ma w czołówce światowej. Oczywiście są tenisiści, którzy z biegiem czasu „przechodzą” z jednej kategorii do innej lub też znajdują się na pograniczu jak np. Bruguera czy Muster. Naturalnie nawierzchnie o różnej prędkości odskoku, również zmuszają zawodników do przystosowania ich stylu gry.

Można zatem przypuszczać, że w przyszłości będą dominowali zawodnicy grający na całym korcie i grający (agresywnie) z głębi kortu.

Ø       Strategia - ogólny plan gry opracowany w stosunku do konkretnego przeciwnika na danym korcie.

Ø       Plan taktyczny - szczegółowy plan gry wobec przeciwnika, w celu wygrania punktu, a nade wszystko meczu

Ø       Działanie taktyczne - składa się z trzech faz:

faza pierwsza - to percepcja (postrzeganie) i analiza (ocena) danej sytuacji, oparta na zdolności do antycypowania.

faza druga - to faza podejmowania decyzji taktycznych, decyzja taktyczna - wybór (w ułamku sekundy) intencji uderzenia, oparty na wszystkich dostępnych informacjach.

faza trzecia - to rzeczywista realizacja decyzji intelektualnej w postaci technicznego wykonania wybranego uderzenia i jest to techniczna jakość uderzenia.

Postrzeganie można podzielić na dwa etapy:

1) postrzeganie po własnym uderzeniu:

własna pozycja, w której uderzyłem piłkę

kierunek, prędkość i miejsce zagrania piłki

pozycję wyjściową, drogę biegu do piłki i przygotowanie przeciwnika do uderzenia

2) postrzeganie po uderzeniu przeciwnika:

kierunek, prędkość, rotacja i miejsce, w które upadnie nadlatująca piłka

odległość do punktu uderzenia piłki i kierunek biegu

ruchy i nowa pozycja przeciwnika (raczej peryferyjnie)

Antycypacja, która polega na przeczuwaniu zamiarów przeciwnika - „czytaniu” - wymaga spełnienia następujących warunków:

znajomości ogólnych wzorów zachowań przeciwników w typowych sytuacjach

znajomości indywidualnych przyzwyczajeń i typowych zachowań danego przeciwnika

Znaczenie poszczególnych punktów i gemów

Liczne statystyki (prowadzone m. in. przez R. Schönborna) dowodzą, że teorie szczególnie ważnych punktów (tzw. big points) i decydujących stanów w grze (np. „siódmy gem”) są nieuzasadnione. Zawodnik, który rozstrzyga na swoją korzyść większość punktów przy wspomnianych „ważnych stanach w grze” nie jest automatycznie ostatecznym zwycięzcą. Mecz tenisowy wygrywa ten, który:

zdobywa większość z rozegranych piłek

potrafi rozstrzygnąć na swoją korzyść większą liczbę serii trzech i więcej wygranych piłek z rzędu

Zatem każdy punkt jest ważny, niezależnie od aktualnego wyniku w grze. Nie wolno zatem lekkomyślnie podarowywać punktów lecz w każdej wymianie trzeba dążyć do gry na swoim najwyższym poziomie i zbierać punkt po punkcie, tak jakby każdy z nich był ostatnim.

Na tej podstawie można pokusić się o sformułowanie następujących „przykazań” taktycznych:

1.              graj każdą piłkę tak, jakby miała być ostatnią - w pełni skoncentrowany, swobodnie, ofensywnie, agresywnie, aktywnie. Staraj się grać wszystkie wymiany najlepiej jak tylko umiesz.

2.              stosuj tą taktykę, która daje Tobie największe szansę wygranej, i która do tej pory  była skuteczna - niezależnie od wyniku w grze

3.              jak pracowita pszczółka, zbieraj punkt po punkcie

4.              staraj się wygrać tyle punktów ile tylko możliwe; jeżeli wygrasz ich więcej od  przeciwnika to w 99% właśnie Ty będziesz zwycięzcą.

5.              staraj się wygrać jak najwięcej serii (trzech i więcej punktów pod rząd); zdobywając   ich więcej jesteś w 100% zwycięzcą meczu

6.              nie zwracaj uwagi na tzw. szczególnie ważne punkty czy stany w meczu - nie daj się im wytrącić z równowagi

Nauczanie a trening taktyczny

Taktykę trzeba tak samo nauczać jak technikę, zanim będzie można ją optymalnie zastosować w utrudnionych warunkach - w meczu. Dlatego też należy rozróżnić pomiędzy nauczaniem taktyki  a trenowaniem taktyki

Nauczanie taktyki

Analogicznie do nauczania poszczególnych technik, które możemy traktować jako podstawowe wzory rozwiązania zadań ruchowych, pod pojęciem nauczania taktyki należy rozumieć: nauczanie podstawowych wzorców taktycznych i ich przećwiczenie. Podstawowe wzorce taktyczne to typowe i zazwyczaj skuteczne rozwiązania poszczególnych sytuacji w grze.

Trening taktyki:

Pod pojęciem treningu taktyki należy rozumieć stosowanie wyuczonych wzorców taktycznych w utrudnionych warunkach, w sytuacjach zbliżonych do meczowych, tzn. dokonywanie wyboru spośród różnych możliwości (podstawowych wzorców), przy jednoczesnym uwzględnieniu działań przeciwnika. Chodzi tu zatem o akcje w ramach gry z przeciwnikiem.

Ø       Metody treningu taktycznego:

a.              metoda startowa

b.              gry uproszczone (w tym mini-tenis)

c.              gry szkolne (sparring, gry z określonymi zadaniami dla obu zawodników)

d.              fragmenty gry

e.              analiza własnych meczów (samoanaliza, analiza trenera, wspólne wnioski)

f.              analiza meczów innych zawodników, szczególnie o podobnym stylu gry (w klubie, na turniejach, w TV)

·  obserwowanie przyszłych przeciwników i poszukiwanie u nich schematów, ulubionych uderzeń, zagrań, których nigdy nie próbują

·  w sytuacji wymagającej antycypacji, zadanie sobie pytania „Co ja zrobiłbym na miejscu mojego przeciwnika”

o        wspólne obserwowanie meczów na wideo, włączanie raz po raz stop-klatki w trakcie wymiany i zgadywanie dalszego przebiegu punktu, następnie dyskusja po  obejrzeniu całej piłki

czytanie artykułów fachowych

trening mentalny (wyobrażanie sobie sytuacji taktycznych i ich prawidłowych rozwiązań)

WSKAZÓWKI ODNOŚNIE TRENINGU TAKTYCZNEGO:

·         granie schematów nie jest treningiem taktycznym

·         spróbuj skonkretyzować - określić problem taktyczny

·         dobierz konkretne ćwiczenie lub ćwiczenia umożliwiające pracę w „problemowym obszarze

·         spróbuj znaleźć pomoce wizualne dla zwiększenia jasności i zrozumiałości zadań

·         zamiast mówić zawodnikowi „powinieneś”, „nie wolno Tobie”, „musisz” itp. spróbuj uświadomić zawodnikowi możliwości i ograniczenia w jego grze w danej sytuacji np. poprzez zadawanie pytań typu „jak byś zagrał w tej sytuacji?”

ETAPY DOSKONALENIA TAKTYKI

POCZĄTKUJĄCY - główne zadanie:  rozwinięcie podstawowej wiedzy i zachowań (wzorców taktycznych)

Zadania specyficzne:

·         regularność  - kombinacja kontroli i bezpieczeństwa  vs. Ryzyko

·         wysokość, głębokość, kierunek lotu piłki

·         margines błędu

·         krycie kortu

Kolejność:

1)przebić

2)przebić głęboko

3)zagrać tam, gdzie nie ma przeciwnika lub na jego słabszą stronę

4)przyspieszyć

ŚREDNIO ZAAWANSOWANI - główne zadanie: wykształcenie wzorców zachowań dla wszystkich uderzeń

Zadania specyficzne:

·         umiejętne użycie siły

·         umiejętne użycie rotacji

·         umiejętność zmiany lub utrzymania rytmu

·         różnorodność

·         wykształcenie wzorców rozwiązań taktycznych

PODSTAWOWE ZASADY TAKTYCZNE W GRZE POJEDYNCZEJ

1.       Zagrania pewne/bezpieczne (tzw. gra regularna) a podejmowanie ryzyka

Zasadniczym celem zawodnika podczas gry jest uderzenie piłki w taki sposób, aby przeciwnik nie odbił jej z powrotem na jego pole. Można to osiągnąć w rozmaity sposób:

dzięki pewnym/bezpiecznym zagraniom mającym na celu utrzymanie piłki w grze

za pomocą uderzeń wymuszających na przeciwniku popełnienie błędu

poprzez próby ataku i zagrywania tzw. uderzeń kończących (wygrywających)

Dwa ostatnie warianty rozgrywania piłek wiążą się z podejmowaniem zwiększonego ryzyka

Zalecany stosunek zagrań bezpiecznych do zagrań ryzykownych w zależności od poziomu umiejętności:

początkujący

początkujący

z pewnym doświadczeniem

średnio zaawansowani

We wczesnych fazach rozwoju zawodnika instruktor powinien wymagać regularności. Należy zachęcać zawodników do utrzymywania piłki w grze oraz unikania popełniania prostych błędów. Jak wynika z powyższych rycin, w miarę rozwoju umiejętności i pewności siebie, zawodnicy mogą bardziej koncentrować się na precyzji uderzeń i będą częściej podejmować kontrolowane ryzyko w celu zmuszenia przeciwnika do popełnienia błędu.

Z regularną grą wiąże się konieczność zachowania zwiększonego marginesu bezpieczeństwa poprzez uderzanie piłek wyżej ponad siatką oraz celowanie w większej odległości od linii ograniczających kortu (patrz diagram poniżej).

2. Zagrywanie długich piłek

Zagrywanie długich piłek (poza linię serwisową a blisko linii końcowej) ma wiele zalet:

·         zmusza przeciwnika do cofnięcia się

·         zmusza przeciwnika do uderzania piłek wysoko odskakujących od podłoża

·         w porównaniu do piłek krótkich zamyka wiele możliwości kątowych

·         trzymając przeciwnika z daleka od siatki – zmniejsza się precyzję jego zagrań

Długie piłki

3. Wykorzystywanie słabych punktów w repertuarze przeciwnika

Często skuteczną bronią jest wykorzystywanie słabych stron przeciwnika bez podejmowania prób zagrania piłki poza jego zasięgiem (czyli zagrywania piłek kończących). Zawodnicy wykazują różne rodzaje słabostek. Większość z nich można wychwycić uważnie obserwując regularność/pewność zagrań przeciwnika w różnych sytuacjach. Wspomniane słabe punkty mogą dotyczyć:

·         uderzeń z głębi kortu po koźle – zwykle jedno z uderzeń tzn. albo forhend albo (częściej) bekhend jest słabsze od drugiego

·         niektórych rodzajów piłek – np. często trudnymi do odegrania dla początkujących są piłki długie i wysokie

·         uderzenia wymagające dobiegnięcia do piłki, ponieważ ogólnie biorąc zawodnikom sprawia więcej trudności uderzanie piłek w biegu niż stojąc

4. Zajmowanie korzystnej pozycji na korcie

Gracz, który po wykonaniu uderzenia (szybko) zajmuje korzystną pozycję na korcie ogranicza przeciwnikowi możliwość zepchnięcia go do defensywy. Ustawiając się na korcie tenisista powinien dążyć do względnego środka kortu czyli inaczej mówiąc do zajęcia miejsca na dwusiecznej kąta możliwych zagrań przeciwnika – jeszcze zanim ten uderzy piłkę. Wybór własnego zagrania ma przy tym ogromny wpływ na dystans jaki trzeba będzie pokonać, aby zająć miejsce na wspomnianej dwusiecznej:

·         w sytuacji, gdy zawodnik grając z głębi kortu zostaje zapędzony w jego narożnik – odbicie piłki po crossie (po przekątnej) pozwoli na skrócenie odległości do względnego środka kortu w st...