Kryminalistyka – jest to nauka o metodach ustalania faktu przestępstwa, sposobu jego
popełnienia, sposobów wykrywania sprawców, sposobach zapobiegania
przestępstwom oraz innym zjawiskom społecznym.
Zaznaczyć trzeba że chodzi tu o popełnienie, wykrywanie i zapobieganie
konkretnemu przestępstwu.
Na kryminalistykę składają się technika i taktyka kryminalistyczna. Technika obejmuje badania środków technicznych wykorzystywanych do popełniania przestępstw, środków wykorzystywanych przez organy ścigania w śledztwie oraz środków zapobiegawczych.
W kryminalistyce mówimy o zdarzeniu. Kryminalistyka zajmuje się faktem zanim określimy czy był on przestępstwem (stąd pojęcie przestępstwa nie jest używane), tym samym kryminalistyka zajmuje się też zjawiskami nie będącymi przestępstwem jak np. samobójstwo.
Na gruncie kryminalistyki mamy tez do czynienia z pojęciami: sprawcy zdarzenia a także miejsca zdarzenia i czynnościami wykrywczymi. Miejsce zdarzenia to miejsce w którym szukamy śladów i innych przedmiotów zdarzenia. Czynności wykrywcze to czynności podejmowane zanim ustalimy fakt przestępstwa i osobę sprawcy np. oględziny, przeszukanie, czynności operacyjno-rozpoznawcze. Po ustaleniu sprawcy mamy już do czynienia z czynnościami dowodowymi.
Ślad – wszelka zmiana w obiektywnej rzeczywistości, która jako spostrzegalne znamiona po
zdarzeniach będących przedmiotem przestępstwa, stanowi podstawę do odtworzenia
przebiegu tych zdarzeń zgodnie z rzeczywistością.
Podziały śladów:
· ze względu na zorganizowanie materii (ślady materialne i pamięciowe)
· ze względu na pochodzenie (z ludzi, zwierząt, rzeczy, zjawisk)
· wg. etapów działalności przestępczej (zamiar, przygotowanie, w trakcie dokonania, po dokonaniu)
· wg. nośnika (na przedmiotach, na ciele człowieka, zwierzęcia, u sprawcy, u ofiary, u świadka)
· wg. sprawstwa śladów (spowodowane przez sprawcę, ofiarę, świadka, inne osoby)
· wg. wielkości (makroślady – widoczne gołym okiem i mikroślady)
· ze względu na rodzaj i metody badania (daktyloskopijne, biologiczne, mechanoskopijne, chejroskopijne, otoskopijne, ślady stóp, ślady włókien, ślady cięcia bronią, dźwięk, zapach
· ze względu na mechanizm powstawania (tylko materialne)
- odwzorowania (kontakt dwóch powierzchni) np. odciski czy odbitki (np. odciski palców)
- plamy (ślady cieczy, proszków)
- inne (przedmioty pozostawione, porzucone, zgubione na miejscu zdarzenia, brak przedmiotu w miejscu w którym powinien być, zmiany w usytuowaniu, zmiany (ubytki), zapachy)
Na podstawie śladów wnioskujemy na samym miejscu zdarzenia (rekonstrukcja śladów), a także przy badaniu śladów.
W czasie dokonania zdarzenia oddziaływają na siebie 4 elementy. Narzędzia, sprawca, miejsce i ofiara. Między tymi 4 elementami występują powiązania wielostronne i wzajemne.
Ujawnienie śladów dotyczy tych śladów które nie są jawne, ślady niejawne muszą być odkryte.
Zabezpieczenie śladów natomiast może mieć dwojaki charakter:
- techniczne czyli inaczej materialne, jest to zabezpieczenie pozwalające uchronić ślad przed zgubieniem, zniszczenie, uszkodzeniem
- procesowe, ono umożliwia użycie śladu w postępowaniu karnym w postaci dowodu np. protokół z oględzin.
Stwierdzenie tożsamości – czy dany przedmiot jednostkowy jest taki sam jak inne przedmioty
oraz czy jest tak sam jak przedmiot który nas interesuje.
Proces identyfikacji – proces w którym następuje utożsamianie, stwierdzenie tożsamości
osoby, rzeczy, zwierzęcia poprzez rozpoznanie lub porównanie.
Wynikiem tego procesu jest utożsamienie. Celem ostatecznym jest
natomiast identyfikacja sprawcy.
Cechy identyfikacyjne – są to pewne właściwości charakteryzujące pod jakimkolwiek względem osoby żywe, ich czynności, rzeczy, wykorzystywana w zdarzeniach identyfikujących.
Na etapie identyfikacji możemy spotkać się z sytuacjami gdzie cały przedmiot staje się śladem, śladem staje się jedynie fragment przedmiotu bądź też jeden ślad odwzorowuje się w drugim.
Możemy wyróżnić następujące podziały cech identyfikacyjnych:
- cechy istotne (relewantne) i nieistotne
- cechy główne, zasadnicze i podrzędne
- cechy pierwotne i wtórne
- cechy zewnętrzne i wewnętrzne
- cechy proste i złożone
- cechy zależne i niezależne
Najważniejszym kryterium jest podział na cechy indywidualne i grupowe.
Cecha grupowa to właściwość charakteryzująca grupę istot żywych, czynności, rzeczy, stanów np. wzrost, płeć, kolor włosów)
Cecha indywidualna jest to konkretna istota, czynność, stan, rzecz (linia papilarna, ucho, tęczówka oka). Cechy te są wynikiem pierwotnego zakodowania w genach, ale mogę też zostać nabyte.
Identyfikacja może mieć charakter bezpośredni (linie papilarne) bądź pośredni (łuski, narzędzia). Może mieć charakter indywidualny kiedy obiekt posiada cechy indywidualne, a może mieć także charakter grupowy kiedy obiekt posiada tylko cechy grupowe. Najczęściej jednak identyfikacja grupowa prowadzi w finale do identyfikacji indywidualnej.
Materiały w kryminalistyce:
· materiał dowodowy – ślady przekształcone w materiał dowodowy, jest to zbiór
kryminalistycznych i innych obiektów zabezpieczonych
podczas czynności procesowych
· materiał porównawczy – obiekt które wykazuje związki ze zdarzeniem, uzyskany
podczas różnych czynności postępowania karnego.
Występuje jako rzecz lub ślad.
· materiał wzorcowy – obiekt o pewnych cechach stałych, określonych przez naukę,
które można przyjąć jako materiał porównawczy w identyfikacji
· materiał kontrolny –
Wyróżniamy 2 rodzaje badań identyfikacyjnych:
Badania identyfikujące – tylko wtedy jeśli dysponujemy materiałem dowodowym, określone cechy identyfikujące materiału dowodowego odszukujemy w materiale wzorcowym.
Badania porównawcze – porównanie cech identyfikacyjnych dwóch badanych materiałów, dowodowego i porównawczego bądź też dwóch materiałów dowodowych. Najpierw wyszukujemy i oznaczamy cechy identyfikacyjne w materiale dowodowym i w drugim z materiałów a następnie dokonujemy porównania.
Celem identyfikacji kryminalistycznej jest:
a.) wskazanie obiektu lub grupy obiektów do których należy ślad (tworzących ślad)
b.) identyfikacja obiektu pozostawiającego ślad
c.) identyfikacja „na całość” – ustanowienie czy obiekty stanowiły kiedyś całość
Ekspertyza kryminalistyczna – zespół czynności technicznych wymagających wiadomości specjalnych wykonywany przez biegłego na zlecenie organów procesowych. Zakończona jest opinią biegłego mogącą stanowić dowód w procesie karnym.
Wiadomości specjalne – nie są to wiadomości dostępne dla przeciętnego dorosłego człowieka o odpowiednim doświadczeniu życiowym. Są to wiadomości z określonej dziedziny nauki, bądź też wiadomości osób które mają jakieś hobby.
Biegły – osoba powołana przez organ procesowy, posiadająca wiadomości specjalne w danej dziedzinie nauki. Wzywany jest on do wyjaśnienia istotnych okoliczności budzących wątpliwości. Może wystąpić jako konsultant organu (wtedy nie wydaje opinii).
Opinia biegłego – jest to sąd wydany przez biegłego o kimś bądź o czymś lub też przez osobę fizyczną wydaną w zakresie i w przedmiocie.
Przedmiot ekspertyzy – wszystko odnośnie czego mamy wątpliwości, przedmiot wskazuje organ procesowy.
Biegły jest związany granicami wyznaczonymi mu przez organ procesowy. W toku ekspertyzy, biegły może złożyć wniosek o uzupełnienie ekspertyzy odnośnie kwestii wpadkowej.
Rodzaje ekspertyz:
- stricte kryminalistyczna (np. daktyloskopijna)
- niekryminalistyczna ale z kryminalistyką związana (np. toksykologiczna)
- niekryminalistyczna (medycyna pracy, budowa drogi)
Zakres wiedzy potrzebnej do przeprowadzenia ekspertyzy:
- wiedza sensu stricto kryminalistyczna
- sensu largo (wiedza ogólna kryminalistyczna plus wiedza z innej nauki np. biologiczna)
- in statu nascenti (w chwili powstania) – wiedza z nowych dziedzin kryminalistyki
Ekspertyza może być przeprowadzono bądź pojedynczo, bądź zespołowo, bądź może mieć charakter kompleksowy (opinia na postawie różnych badań z różnych dziedzin nauki).
Ekspertyza może mieć charakter pierwszy, powtórny bądź uzupełniający.
Superekspertyza – zleca się ją osobie o bardzo wysokich kwalifikacjach, doświadczeniu i niepodważalnej renomie.
Wartość diagnostyczna – wartość wypracowana na podstawie badań powtarzanych wielokrotnie w różnych warunkach, rożnymi metodami i sposobami. Bierze się tutaj pod uwagę wypadkową tych badań.
Wartość dowodowa – wpływa na nią wartość diagnostyczna, pozycja osoby wykonującej ekspertyzę, podstawa prawna tej ekspertyzy.
Jest to czynność organu prowadzącego postępowanie karne polegająca na wyjeździe na miejsce zdarzenia w celu dokładniejszego ustalenia i uściślenia zebranych informacji.
Najczęściej jest ona przeprowadzana w późniejszym etapie postępowania kiedy np. istnieją już jakieś dowody. Ma ona na celu unaocznienie zebranego materiału dowodowego, najczęściej przed zamknięciem postępowania przygotowawczego. Ma więc ona charakter weryfikacyjny, ale może mieć tez charakter kontrolny. Wizja lokalna jest odtworzeniem statystycznym, jest ona utrwalana w protokole a może być utrwalona za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk i obraz. Zazwyczaj odbywa się ona z udziałem podejrzanego i świadków. Jej celem jest upewnienie się czy opis miejsca i zdarzenia zgadza się z rzeczywistością, odnalezienie zwłok, przedmiotów służących do popełnienia i pochodzących z przestępstwa. Badany jest tutaj przebieg zdarzenia, wykonywane są czynności odtwórcze.
Eksperyment procesowy
Jest to doświadczenie lub odtworzenie przebiegu zdarzeń lub ich fragmentu. Chodzi tu o doświadczenie czegoś bądź przyjmując odtworzenie chodzi o rekonstrukcję elementów jakiejś całości. Jest to również czynność protokołowana.
Eksperyment jako doświadczenie jest czynnością dowodową. Odtworzenie jest pewną szczególna formą przesłuchania, traktując je jako zwykłe przesłuchanie sporządza się protokół. Jako szczególna forma wizji lokalnej sporządza się protokół na podstawie Art.143 (fakultatywnie), jednak charakter obligatoryjny uzyskuje poprzez fakt iż jest to czynność niepowtarzalna. Podstawą przeprowadzenia jest tutaj przepis prawny. KPK wyznacza pewne reguły przeprowadzenia. Czynność ta przeprowadzana jest wg. reguł taktyczno – śledczych. Przeprowadzony może być w każdym stadium postępowania. Przesłankami przeprowadzenia takiego eksperymentu są: wątpliwości co do możliwości zaistnienia określonego zdarzenia, fakt iż okoliczności zdarzenia mają istotne znaczenie dla sprawy, istnieją faktyczne możliwości przeprowadzenia eksperymentu a wątpliwości mogą zostać rozstrzygnięte tylko poprzez ów eksperyment gdyż inne czynności nie dały wystarczającej odpowiedzi.
Przedmiotem eksperymentu jest fakt czy ustalenie czy dana czynność mogła mieć miejsce w danych okolicznościach. Sam eksperyment bardzo często ulega kilkukrotnemu powtórzeniu. W pewnych sytuacjach przeprowadzenie eksperymentu jest jednak niedopuszczalne, mianowicie jeśli jego przeprowadzenie zagraża życiu i zdrowiu człowieka, godzi w część człowieka albo zasady obyczajowości, bądź gdy możliwa jest duża strata materialna albo też grozi naruszeniem ważnych interesów publicznych.
Wykład II (jakiś krótki ten wykład, ale robiłem z notatek Tomka więc...)
Kryminalistykę ująć można jako wiedzę, bądź jako umiejętność zastosowania tej wiedzy w praktyce. Sama wiedza powinna się pokrywać z umiejętnościami, ale my powinniśmy przede wszystkim dysponować wiedzą.
Możemy wyróżnić pewne etapy wiedzy jaką posiadamy:
Pomiędzy nadawcą (przestępcą) a odbiorcą (organy ścigania) zachodzą swego rodzaju szumy informacyjne. Generalna zasada jest taka że przestępca nie jest zainteresowany by organy ścigania powzięły informację o zdarzeniu, wręcz dąży by zdarzenie pozostało nieujawnione. Istnieją jednak pewne wyjątki:
a.) mafia dokonuje przestępstw przeciwko swojej konkurencji w biały dzień co ma być
pokazem siły
b.) przestępcy bardzo często pozorują czyn zabroniony, próbują wprowadzić w błąd organy ścigania(np. próba wyłudzenia odszkodowania), odpowiadają oni za zawiadomienie o przestępstwie wiedząc, że ono nie zaistniało. Organy ścigania muszą odnaleźć błąd w upozorowaniu stanu faktycznego (np. właściciel przepiłował kłódkę do komórki w mieszkaniu – błąd gdyż przy komórce brak było opiłków).
c.) Przestępstwa doskonałe – w tych wypadkach w ogóle nie podejrzewa się, że doszło do popełnienia przestępstwa. Do początków XIX wieku takim przestępstwem było otrucie, pomimo że trucizna utrzymuje się w zwłokach jak długo one istnieją nie wiedziano jako ową truciznę wykryć. Często może być tej brak tzw. corpus delicti czyli brak podstawowego dowodu że przestępstwo miało miejsce (brak zwłok)
d.) Mogą też istnieć świadkowie czynu. Mogą być świadkami ze słyszenia bądź z widzenia. Powinni oni poinformować organy ścigania o tym co widzieli jednakże ponoszą oni odpowiedzialność karną za fałszywe zeznania. Te z kolei trzeba oceniać w świetle często krytycznym (np. fałszywe zawiadomienie o przestępstwie).
Kierujemy się tutaj zasadą iż bez winy nie ma przestępstwa.
Powstaje również pytanie, czy organy ścigania są uprawnione do badania zdarzenia ? Ta kwestia zależy od trybu ścigania i rodzaju przestępstwa – wyróżnić bowiem możemy przestępstwa ścigane z urzędu, przestępstwa ścigane z urzędu ale na wniosek oraz przestępstwa prywatne.
Także wspomnieć należy iż niektóre tylko przestępstwa są karalne na etapie przygotowania.
Istnieją również wyjątki w zakresie odpowiedzialności karnej. Przestępca nie ponosi odpowiedzialności:
- przy znikomym stopniu społecznej szkodliwości (kryteria społecznej szkodliwości czynu stanowi art. 115 p.2)
- a także jeśli istnieją okoliczności wyłączające przestępstwo(kontratypy)
- istnieją okoliczności wyłączające karalność (immunitety, przedawnienie, śmierć oskarżonego itd.)
- kara została darowana (amnestia, ułaskawienie, odstąpienie od wymierzenia kary)
Etap III – Zbieranie oraz zabezpieczenie materiału dowodowego oraz identyfikacja sprawcy
Tutaj mamy kwestię wszelkiego rodzaju śladów, sposobów ich ujawniania, utrwalania i zabezpieczenie a następnie na ich podstawie identyfikacji sprawcy.
Pamiętać trzeba o odróżnieniu materiału dowodowego od porównawczego.
Identyfikacji dokonujemy na podstawie:
- krew
- dna
- linie papilarne
- eeg
- ślady na miejscu zdarzenia dowodzące obecności sprawy
Dodatkowe jeszcze kwestia alibi i plamy opadowe.
„Teoria informacji” Mazur
Pomiędzy nadawcą a odbiorcą informacji istnieje pewna zależność.
Nadawca -----> Odbiorca (organy ścigania)
(sprawca, ofiara, czyn) – struktura przestępstwa
Informacja może płynąć od sprawcy, od ofiary ale także może płynąć z samego czynu. Może być tak że to ofiara zawiadamia organy ścigania natomiast w przypadku czynu, ów czyn musi być przez te organy ujawniony. Nie mogą one pozostawać bezczynne. Sam sprawca natomiast będzie się starał zatrzeć ślady przestępstwa. Na to wszystko nakłada się kryminalistyka.
Istnieją także tzw. przestępstwa bez ofiar – są to przestępstwa gdzie ofiary z punktu widzenia formalnego nie ma. Ofiara nie jest zainteresowana „byciem ofiarą” (np. małoletni)
Istnieją także przestępstwa pozorowane. Sprawca jest tutaj zainteresowany aby organy ścigania o czynie się dowiedziały. Ofiara i sprawca to w tym przypadku ta sama osoba (np. upozorowanie gwałtu). W tym wypadku organy muszą niejako odfiltrować zeznania, muszą wykryć błędy jakie osoba ta popełniła w pozoracji (np. charakter lotu domniemanego samobójcy z okna).
a.) pozoracja pierwotna – pozoracja która wcześniej nie została poprzedzona żadnym przestępstwem (każdy rodzaj przestępstwa może być pozorowany pierwotnie) np. rozbój – bije się po to aby zabrać rzecz – kazus z facetem który nie poszedł pracy, wcześniej uderzając się cegłą w brzuch a następnie poddał się zbytecznej operacji (gdzie tu sens ?) gwałt (ślady kurzego białka jako ślady zbliżenia ;))))))))))))))))), zabójstwo – dla ukrycia prawdziwej przyczyny śmierci pozoruje się np. samobójstwo bądź wypadek (Hub – więcej przykładów nie będę wypisywał, niektóre są trochę śmieszne jak facet który się powiesił, wcześniej pisząc list że ktoś go zabił)
b.) pozoracja maskująca – ma na celu wprowadzenie w błąd co do faktu, ze miało miejsce przestępstwo inne niż w rzeczywistości. Ma ono niejako ukryć ślady prawdziwego przestępstwa. Np. kradzież z włamaniem, bądź przykład kiedy facet gwałcił dziewczynę w samochodzie a następnie zgłosił fakt kradzieży tego samochodu, przy zabójstwach pozoruje się bardzo często wypadek drogowy
Trzeba także rozróżnić źródła dowodowe od środków dowodowych oraz czynności dowodowych.
a.) źródła dowodowe – osoba lub przedmiot, która może dostarczyć informacji o zdarzeniu np. świadek, strona, biegły, przedmiot oględzin, dokument
b.) czynność dowodowa – włączenie źródeł dowodowych w obieg, wykorzystanie ich np. przesłuchanie świadka, strony, biegłego, czynność oględzin, ustalenie autentyczności dokumentu
c.) środek dowodowy – są one efektem uzyskiwanym z czynności dowodowych np. treść zeznań świadka, strony, opinia biegłego, wyniki oględzin, treść dokumentu. Sumą wszystkich środków dowodowych a więc niejako wszystkie efekty jakie uzyskano na drodze czynności dowodowych to materiał dowodowy.
...
prawoULodz