Autyzm wczesnodziecięcy, uwarunkowania, objawy, trudności diagnozowania, zasygnalizowanie metod terapii.
AUTYZM - występuje w rodzinach każdego typu, bogatych i biednych, miejskich i wiejskich, wykształconych i nie. Autyzm pojawia się u dzieci w każdej grupie etnicznej i kulturowej na całym świecie. Jednakże w bogatszych krajach łatwiej jest postawić diagnozę i udzielić wcześniejszej pomocy niż w krajach słabiej rozwiniętych.
Ludzie autystyczni, tak jak i inne osoby niepełnosprawne potrzebują specjalistycznej pomocy (obsługi specjalistów), niedostępnych w krajach biedniejszych.
Czym jest autyzm
Autyzm wczesnodziecięcy, autyzm dziecięcy, opisany 1943 przez L. Kannera, jako zaburzenie uznane za rodzaj psychozy dziecięcej - zespół chorobowy (zwany zespołem Kannera), zwykle o przewlekłym przebiegu, ujawniający się niekiedy przed 30. miesiącem życia, czasami po okresie normalnego rozwoju. Częsciej spotykany u chłopców.
Charakteryzuje się ograniczeniem kontaktów z najbliższym otoczeniem, rodziny, rówieśnikami, zamknięciem się w sobie, lękiem a nawet paniką przed wprowadzeniem zmian w otoczeniu (miejsce, osoby) czy sposobie wykonywania codziennych czynności. Dziecko zachowuje się jakby było samo, również ono samo wyznacza granice swojego świata, dramatycznie reagując na ich naruszanie. W zachowaniu werbalnym pojawiają się agramatyzmy, neologizmy, echolalia, także nietypowa intonacja, rytm i tempo wypowiedzi, zwykle nieadekwatne do sytuacji. W zachowaniu pozawerbalnym pojawiajš się formy dziwaczne i stereotypie, jak kołysanie się, wirowanie, automatyzmy ruchowe. Typowe są zrytualizowane, powtarzające się zachowania, np. kolejność ubierania się, analogiczne w kolejności ruchy, także zachowanie noszące znamiona autoagresji, jak bicie się po twarzy czy głowie, zadawanie sobie bólu. Dziecko autystyczne charakteryzuje niezdolnoć do kolektywnej zabawy, uczenia się konwencji, reguł gry i naśladownictwa, co związane jest z niezdolnością do rozumienia uczuć innych ludzi.
Do niedawna sądzono, że autyzm wczesnodziecięcy eliminuje dziecko z normalnego świata, wykluczając proces uczenia się, a w konsekwencji prowadząc do nieodwracalnych zmian w psychice i utraty szans na rozwój. Często dziecko autystyczne rzeczywiście nie osiąga oczekiwanej dojrzałości społecznej, emocjonalnej czy sprawności intelektualnej, koniecznej do samodzielnego życia, wiele jest jednak udokumentowanych przypadków pełnego powrotu do zdrowia. Współcześnie medycyna stosuje wiele metod w terapii autyzmu wczesnodziecięcego, zarówno farmakologicznych, jak i psychologicznych technik i procedur, także z obszaru medycyny niekonwencjonalnej czy technik nowej generacji (np. technika lustra), niekiedy również kontrowersyjnych (np. holding). W terapii wykorzystywana bywa także muzyka, np. w postaci tygodniowych sesji muzykoterapeutycznych (Paryż). Kraje skandynawskie prezentujš odmienne podejcie do zjawiska autyzmu wczesnodziecięcego, zwracając szczególną uwagę na współpracę szkoły i rodziny (opiekunów), a także opracowując programy reedukacyjne i rehabilitację indywidualnie do możliwości dziecka (kompleksowa metoda TECH). Mówi się tam raczej o tzw. spectrum autystycznym, będącym kontinuum rozmaitej głębokości i intensywności zaburzeń.
Oprócz autyzmu kannerowskiego wyróżnia się ponadto tzw. syndrom H. Aspergera, w którego przebiegu pojawiajš się analogiczne symptomy, lecz o mniejszym nasileniu i głębokości, oraz formy autyzmu wysoko funkcjonujące, gdy pacjent prezentuje normalny, a nawet wysoki poziom inteligencji (IQ), niekiedy kończy studia wyższe i mimo trudności znajduje miejsce w społeczeństwie.
Przyczyny autyzmu
Podobnie jak w przypadku większości innych zaburzeń psychicznych, etiologia autyzmu nie jest do końca poznana. Prawdopodobnie u podłoża tego zaburzenia leżą zarówno czynniki biologiczne, jak i psychologiczne. Hipotezy biologiczne nawiązują do koncepcji minimalnego uszkodzenia mózgu. Potwierdzone są one obecnością obciążających czynników w okresie ciąży i porodu. Niedotlenienie w okresie płodowym i noworodkowym skutkuje mikrouszkodzeniami mózgu, a w konsekwencji upośledzeniem rozwoju, początkowo dotyczącym mowy, a w dalszej kolejności wszystkich sfer osobowości.
Koncepcje psychologiczne, mimo że oparte na różnych koncepcjach psychoterapeutycznych, zakładają, że autyzm powstaje w wyniku traumatyzującej, ciężkiej sytuacji w okresie noworodkowym lub wczesnodziecięcym. Uraz skutkuje zaburzeniem normalnego rozwoju dziecka.
Niektórzy autorzy stoją na stanowisku, że autyzm wczesnodziecięcy, który przecież ujawnia się przecież w pierwszych trzech latach życia dziecka, jest wynikiem zaburzenia dojrzewania społecznego. Koncepcja ta łączy podejście biologiczne i psychologiczne. Nasilony stres społeczny spowodowany lawinowo narastającymi bodźcami u dzieci predysponowanych (tak zwanych "podatnych na zranienie"), wywołuje wycofanie się z kontaktów społecznych co warunkuje powstawanie kolejnych objawów zespołu .
SPIS TREŚCI:
· Opis ogólny
· Kryteria diagnostyczne
· Kryteria diagnostyczne według ICD-10:
· F84.0 Autyzm dziecięcy
· F84.1 Autyzm atypowy
· F84.5 Zespół Aspergera
· Kryteria diagnostyczne według DSM/IV
· Wczesne diagnozowanie
· Znaczenie wczesnej diagnozy
· Konstrukcja kwestionariusza CHAT
· Interpretacje
· Omówienie
Diagnozowanie autyzmu jest szczególnym procesem opartym na starannej i wnikliwej obserwacji dziecka w różnych sytuacjach: w trakcie spontanicznej aktywności, w samotności, z rodzicami, z terapeutami w sytuacjach społecznych, w relacjach z innymi ludźmi, we współpracy, w zabawie przy realizacji zadań.
Przeprowadzenie i podsumowanie takich obserwacji wymaga odpowiedniego czasu i warunków, dlatego proces diagnostyczny może trwać przez kilka wizyt a nawet dłużej, jeżeli występują uzasadnione wątpliwości i przypadek nie jest typowy.
Natomiast postawienie konkretnej jednoznacznej diagnozy w możliwie najwcześniejszym wieku jest konieczne zarówno ze względu nas zapewnienie dziecku odpowiedniej terapii, jak i ewentualnych świadczeń a także ma ogromne znaczenie psychologiczne dla rodziców, którzy nie mogą żyć długo w niepewności.
Rozpoznanie autyzmu jest tak szczególnym procesem ponieważ nie znaleziono dotychczas żadnych objawów patognomonicznych, a więc występujących zawsze w przypadku autyzmu i tylko w autyzmie. Każdy z obserwowanych w nim objawów z osobna występuje również w innych zaburzeniach. Nie znaleziono również żadnego markera biologicznego, genetycznego, takiego jak trisomia 21 w Zespole Downa, czy biochemicznego. Dlatego diagnoza opiera się na stwierdzeniu występowania dostatecznej ilości znamiennych objawów w określonej "konstelacji".
W wyniku badań i obserwacji wypracowano stopniowo coraz ściślejsze kryteria diagnostyczne.
W Polsce obowiązuje międzynarodowa (WHO) klasyfikacja ICD-10, natomiast w USA stosuje się system DSM/IV.
Kryteria te, ze względu na specjalistyczną terminologię i konieczność profesjonalnego przygotowania, nie mogą być bezpośrednio pomocne rodzicom i nieprofesjonalistom. Ważne jest jednak by rodzice upewnili się czy ewentualna diagnoza została postawiona w oparciu o niżej opisane kryteria.
Kryteria diagnostyczne
F84.0 Autyzm dziecięcy
A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia w co najmniej jednym z następujących obszarów:
1. rozumienie i ekspresja językowa używane w społecznym porozumiewaniu się,
2. rozwój wybiórczego przywiązania społecznego lub wzajemnych kontaktów społecznych,
3. funkcjonalna lub symboliczna zabawa.
C. W sumie co najmniej sześć objawów spośród wymienionych w punktach (1), (2) i (3), przy czym co najmniej dwa z nich z punktu (1) i po co najmniej jednym z punktów (2) i (3):
1. Jakościowe nieprawidłowości wzajemnych interakcji społecznych przejawiane co najmniej w dwóch z następujących obszarów:
1. niedostateczne wykorzystanie kontaktu wzrokowego, wyrazu twarzy, postaw ciała i gestów do odpowiedniego regulowania interakcji społecznych,
a. niedostateczny (odpowiednio do wieku umysłowego i mimo licznych okazji) rozwój związków rówieśniczych obejmujących wzajemnie podzielane zainteresowania, czynności i emocje,
b. brak odwzajemniania społeczno-emocjonalnego, przejawiający się upośledzeniem lub odmiennością reagowania na emocje innych osób, albo brak modulacji zachowania odpowiedniej do społecznego kontekstu, albo słaba integracja zachowań społecznych, emocjonalnych i komunikacyjnych,
c. brak spontanicznej potrzeby dzielenia się z innymi osobami radości, zainteresowań lub osiągnięć (np. brak pokazywania, przynoszenia lub podkreślania wobec innych osób przedmiotów swego indywidualnego zainteresowania).
1. Jakościowe nieprawidłowości w porozumiewaniu się przejawiane co najmniej w jednym z następujących obszarów:
1. opóźnienie lub zupełny brak rozwoju mówionego języka, które nie wiążą się z próbą kompensowania za pomocą gestów lub mimiki jako alternatywnego sposobu porozumiewania się (często poprzedzane przez brak komunikatywnego gaworzenia),
a. względny niedostatek inicjatywy i wytrwałości w podejmowaniu wymiany konwersacyjnej (na jakimkolwiek występującym poziomie umiejętności językowych), w której zachodzą zwrotne reakcje na komunikaty innej osoby,
b. stereotypowe i powtarzające się, idiosynkratyczne wykorzystanie słów i wyrażeń,
c. brak spontanicznej różnorodności zabawy w udawanie ("na niby") lub zabawy naśladującej role społeczne.
1. Ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności przejawiane w co najmniej jednym z następujących obszarów:
1. pochłonięcie jednym lub liczniejszymi stereotypowymi zainteresowaniami o nieprawidłowej treści i zogniskowaniu, albo jednym lub więcej zainteresowaniami nieprawidłowymi z powodu swej intensywności i ograniczenia, choć nie z powodu treści i zogniskowania,
a. wyraziście kompulsywne przywiązanie do specyficznych, niefunkcjonalnych czynności rutynowych i zrytualizowanych,
b. stereotypowe i powtarzające się manieryzmy ruchowe, obejmujące albo stukanie lub kręcenie palcami, albo złożone ruchy całego ciała,
c. koncentracja na cząstkowych lub niefunkcjonalnych właściwościach przedmiotów, służących do zabawy (jak: ich zapach, odczucie powierzchni lub powodowanego hałasu lub wibracji).
E. Obrazu klinicznego nie można wyjaśnić innymi odmianami całościowymi zaburzeń rozwojowych, specyficznymi rozwojowymi zaburzeniami rozumienia języka z wtórnymi trudnościami społeczno-emocjonalnymi, reaktywnymi zaburzeniami przywiąznia ani zaburzeniem selektywności przywiązania, upośledzeniem umysłowym z pewnymi cechami zaburzeń emocji i zachowania, schizofrenią o niezwykle wczesnym początku, ani zespołem Retta.
F84.1 Autyzm atypowy
A. Nieprawidłowy lub upośledzony rozwój staje się wyraźnie widoczny w wieku 3 lat lub później (kryteria jak dla autyzmu z wyjątkiem wieku ujawnienia się).
B. Występują jakościowe nieprawidłowości we wzajemnych interakcjach:
1. społecznych,
2. lub w porozumiewaniu się,
3. albo ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności (kryteria jak dla autyzmu z wyjątkiem kryteriów określających liczbę obszarów nieprawidłowości).
C. Zaburzenie nie spełnia kryteriów diagnostycznych autyzmu (F84.0)
Autyzm może być nietypowy z powodu:
1. Nietypowości wieku wystąpienia:
1. zaburzenie nie spełnia kryterium A dla autyzmu (F84.0), tzn. nieprawidłowy lub upośledzony rozwój staje się wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia,
a. zaburzenie spełnia kryteria B i C dla autyzmu (F84.0).
1. Nietypowości symptomatologii:
1. zaburzenie spełnia kryterium A dla autyzmu (F84.0), tzn. nieprawidłowy lub upośledzony rozwój staje się wyraźnie widoczny przed 3 rokiem życia,
a. występują jakościowe nieprawidłowości we wzajemnych interakcjach:
3. społecznych
3. lub w porozumiewaniu się,
4. albo ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności (kryteria jak dla autyzmu z wyjštkiem kryteriów określających liczbę obszarów nieprawidłowości),
1. zaburzenie spełnia kryterium C dla autyzmu (F84.0),
2. zaburzenie nie spełnia kryteriów dla autyzmu (F84.0) w sposób całkowity.
3. Nietypowości zarówno wieku wystąpienia, jak i symptomatologii:
1. zaburzenie nie spełnia kryterium A dla autyzmu (F84.0), tzn. nieprawidłowy lub upośledzony rozwój staje się wyrźnie widoczny dopiero po 3 roku życia lub później,
1. społecznych
1. lub w porozumiewaniu się,
2. albo ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności (kryteria jak dla autyzmu z wyjątkiem kryteriów określających liczbę obszarów nieprawidłowości).
a. zaburzenie spełnia kryterium C dla autyzmu (F84.0),
b. zaburzenia nie spełnia kryteriów dla autyzmu (F84.0) w sposób całkowity.
A. Brak:
1. istotnego klinicznie opóźnienia w zakresie języka mówionego i rozumienia języka
2. lub rozwoju czynności poznawczych.
Rozpoznanie wymaga stwierdzenia, że wypowiadanie pojedynczych słów było rozwinięte:
a. do drugiego roku życia
b. lub wcześniej oraz, że komunikatywne wyrażenia były w użyciu:
c. do 3 roku życia
d. lub wcześniej.
Umiejętność pomagania sobie, zachowanie adaptacyjne i zaciekawienie środowiskiem w okresie pierwszych trzech lat było na poziomie odpowiadającym rozwojowi intelektualnemu. Jednak fazy rozwoju ruchowego mogš być nieco opóźnione i zwykle występuje ruchowa niezdarność (choć nie jest cechą diagnostyczną). Pojedyncze, szczególne umiejętności, często związane z nieprawidłowym koncentrowaniem się na nich, występują pospolicie, choć nie są wymagane do rozpoznania.
B. Występują jakościowe nieprawidłowości w zakresie wzajemnych interakcji społecznych (kryteria autyzmu).
C. Pacjent przejawia:
1. niezwykle nasilone, wyizolowane zainteresowania,
2. albo ograniczone, powtarzające się i stereotypowe wzorce zachowania, zainteresowań i aktywności (kryteria jak dla autyzmu, jednak mniej celowe byłoby włączenie do nich manieryzmów ruchowych, albo koncentracji na cząstkowych lub niefunkcjonalnych elementach przedmiotów służących do zabawy).
E. Zaburzenia nie można traktować jako całościowych zaburzeń rozwojowych, prostej schizofrenii, zaburzenia typu schizofrenii, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, osobowości anankastycznej, reaktywnego lub nieselektywnego zaburzenia przywiązania w dzieciństwie.
A. Ogółem sześć objawów z grup (1), (2) i (3), z czego przynajmniej dwa z grupy (1) i po jednym z (2) i (3).
1. Jakościowe zaburzenie interakcji społecznych, przejawiające się na przynajmniej dwa spośród następujących sposobów:
1. wyraźne zaburzenie w posługiwaniu się zachowaniami niewerbalnymi w regulowaniu interakcji społecznych: kontakt wzrokowy, wyraz twarzy (ekspresje mimiczne), pozycje ciała oraz gesty,
a. nieumiejętność rozwijania relacji z rówieśnikami, adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka,
...
longin1983