W skromnej chatce mieszka uboga wdowa wraz ze swymi dwiema pięknymi córkami: Aliną i Balladyną. Pierwsza z nich jest łagodna i kochająca, druga to egoistka, pragnąca bogactwa i władzy. Okazja do ich zdobycia nadarza się dla Balladyny wraz z nadejściem wiosny, kiedy budzi się wróżka Goplana, pani pobliskiego jeziora Gopło. Jest ona zakochana w Grabcu, a ten z kolei spotyka się z Balladyną. Aby temu zapobiec Goplana wysyła do chaty wdowy księcia Kirkora. Ten zamierza ożenić się z jedną z dziewczyn. Wdowa proponuje malinowy konkurs - która przyniesie pierwsza dzban malin, ta zostanie żoną Kirkora. Balladyna, wiedząc, że nie zwycięży, zabija swoją siostrę. Odbywa się huczne wesele i Balladyna zostaje żoną Kirkora i panią na jego zamku. Zabiera ze sobą matkę, ale szybko zaczyna ją ukrywać przed ludźmi, bo wstydzi się swojego chłopskiego pochodzenia. Podaje się za osobę z królewskiego rodu. Kiedy Kirkor wyrusza na wojnę, Balladyna przemyśliwa, jak pozbyć się męża i zasiąść na tronie. Wybiera jednego z rycerzy, von Kostryna, którego w sobie rozkochuje, a potem namawia, by pomógł jej zgładzić Kirkora. Potem, posługując się trucizną, pozbywa się także von Kostryna.
W końcu Balladyna zasiada na tronie. Jako prawowita królowa zaczyna odbywać sądy nad swoimi poddanymi i wydaje za każdym razem wyrok śmierci:
· na mordercę von Kostryna (czyli na siebie),
· na mordercę pięknej Aliny (czyli na siebie)
· na wyrodną córkę, która źle obchodziła się z matką (czyli na siebie).
Po wydaniu ostatniego wyroku z nieba pada piorun i razi Balladynę, która ginie.
Balladyna to dramat o funkcjonowaniu na świecie dobra i zła. Bohaterki zostały opisane na zasadzie kontrastu: Alina to uosobienie dobra, Balladyna - zła. W świecie utworu zło zwycięża nad dobrem. Alina ginie, żoną Kirkora, księżną zostaje okrutna Balladyna. Ginie także jej mąż, szlachetny Kirkor, który chce zwrócić Pustelnikowi (a w rzeczywistości prawowitemu królowi Popielowi) koronę - symbol władzy. Dopiero w ostatniej scenie dobro odzyskuje władzę.
Akcja tragedii rozgrywa się w Tebach. Mieszkańcy miasta właśnie wygrali wojnę z wrogimi wojskami. W walkach zginęło dwóch braci z królewskiego rodu: Eteokles i Polinejkes. Pierwszy jako bohater - obrońca ojczyzny, drugi jako tchórz.
Antygona, siostra Polinejkesa i Eteoklesa, którzy stoczyli bratobójczą walkę o tron, łamie zakaz aktualnego władcy Teb, Kreona, i dokonuje symbolicznego pogrzebu brata - zdrajcy państwa, Polinejkesa. Zostaje za to skazana na śmierć. Kreon nie daje się przekonać do odstąpienia od tego okrutnego wyroku, chociaż prosi go o to jego syn i narzeczony pięknej Antygony - Hajmon. Piękna księżniczka zostaje zamurowana w grobowcu. Tam popełnia samobójstwo. Ginie także syn Kreona, Hajmon, który przebija się mieczem. Na wieść o tym samobójstwo popełnia także Eurydyka, matka Hajmona i żona okrutnego władcy. W zakończeniu tragedii Kreon to człowiek całkowicie złamany przez los, którego wyroki okazały się dla niego wyjątkowo nieprzychylne.
Zgodnie z zasadą antycznej tragedii bohaterowie utworu Sofoklesa: Antygona i Kreon stają przed tragicznymi wyborami - żadna decyzja nie przyniesie im powodzenia. Antygona musi wybierać pomiędzy prawem boskim (pochowaniem brata zgodnie z zasadami religijnymi) i prawem ludzkim (postępowanie zgodnie z prawem ustanowionym przez człowieka, Kreona); z kolei Kreon albo będzie postępował zgodnie z wydanym rozkazem (kto pochowa zdrajcę, zginie) albo zostanie okrzyknięty królem, który prawo nagina do własnych potrzeb (Antygona jest jego krewną). Losy bohaterów kończą się tragicznie: Antygona ginie, a Kreon traci wszystkich najbliższych.
Na Zielone Wzgórze do domu Mateusza i Maryli Cuthbert przybywa jedenastoletnia Ania Shirley. Jest wychowanką domu dziecka, wcześnie straciła rodziców. Rodzeństwo Cuthbert decyduje się pomóc dziewczynce, Mateusz jest nią zauroczony, Maryla nieco przerażona. Powieść dotyczy przygód tytułowej bohaterki na Zielonym Wzgórzu. Ania między innymi farbuje włosy na zielono, upija swoją przyjaciółkę Dianę winem, które bierze za sok porzeczkowy, omal nie tonie w trakcie realizacji romantycznego przedstawienia. W trakcie akcji dorasta, zmienia się, jest coraz bardziej szczęśliwa, czuje się kochana, chciana. Maryla i Mateusz z powodzeniem odgrywają rolę rodziców.
Ania z Zielonego Wzgórza to pierwsza z serii powieści o przygodach Ani Shirley. Autorka opisała w niej historię dziewczynki z domu dziecka, która znajduje dom. Bohaterka to osoba nieprzeciętna, wyjątkowa, o niezwykle bujnej wyobraźni, bardzo wrażliwa na piękno przyrody i uczucia innych ludzi. W krótkim czasie swoją osobowością i oryginalnością podbija mieszkańców miasteczka Avonlea.
We wstępie autor zachęca czytelników, by przeczytali jego książkę przedstawiając jej młodych bohaterów. Byli to ludzie, którzy potrafili zachować się bohatersko w czasach II wojny światowej w okupowanym przez Niemców kraju. Nie stracili własnej godności, podjęli walkę, oddali życie z ojczyznę.
Trzech przyjaciół - Jan Bytnar, Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki - kończą prestiżowe warszawskie liceum im. S. Batorego. Zdali maturę - przed nimi studia, realizacja życiowych planów. Są wakacje 1939 roku, przyjaciele z upodobaniem oddają się górskim wędrówkom. Wszyscy należą do 23. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. Jesienią wybucha wojna. Ani jeden z nich nie ma wątpliwości, gdzie jest ich miejsce i jakie mają obowiązki. W okupowanej przez Niemców Warszawie prowadzą walkę konspiracyjną w ramach Małego Sabotażu, potem walczą w Grupach Szturmowych. Przyjmują pseudonimy: Zośka (Tadeusz Zawadzki), Rudy (Jan Bytnar), Alek (Aleksy Dawidowski).
Powieść jest wstrząsającym dokumentem poświęcenia, oddania i patriotyzmu młodych Polaków. Rudy, Alek i Zośka oraz wielu ich przyjaciół ginie w obronie niepodległej Polski. Oddają życie ofiarnie i bez protestów, nie mają wątpliwości, że trzeba walczyć. Stanowią wzór wzajemnego oddania i przyjaźni - organizują Akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk Gestapo, a on sam, mimo nieludzkich tortur, nie wydaje nazwisk kolegów. Trzej główni bohaterowie książki giną: Rudy zamęczony przez Gestapo umiera niemal na rękach swoich kolegów, którzy odbili go w Akcji pod Arsenałem. Alek - ranny w czasie tej akcji umiera prawie jednocześnie z Alkiem. Od tego czasu Zośka nie może sobie znaleźć miejsca. Pisze pamiętnik, bliscy mają nadzieję, że uda mu się przeboleć śmierć przyjaciół. Jednak i on ginie - jako jedyny w akcji pod Sieczychami. Prawdopodobnie postanowił dołączyć do swoich przyjaciół.
Kamienie na szaniec to hołd oddany trzem głównym bohaterom utworu, którzy (jak pisze w przedmowie autor): „w tych niesamowitych latach potrafili żyć pełnią życia...”, którzy potrafili wcielić w życie dwa wspaniałe ideały: BRATERSTWO I SŁUŻBĘ.
Stary i zmęczony życiem Polak - Skawiński - obejmuje posadę latarnika w nadmorskim miasteczku Aspinwall. Ma za sobą burzliwe życie: w powstaniu listopadowym walczył o niepodległą Polskę, potem bił się wszędzie tam, gdzie walczono o wolność: w Hiszpanii, we Francji, na Węgrzech, w Stanach Zjednoczonych. Potem już nie potrafił ułożyć sobie życia, wciąż prześladował go pech. Liczy na to, że w zaciszu latarni morskiej już nic mu nie zagrozi. Pensję przesyła na konto Towarzystwa Polskiego. Za ojczyzną właściwie przestał tęsknić, ceni spokój. Dlatego wybiera Aspinwall i pracę latarnika, bo właśnie na latarni udaje mu się rozpocząć ciche, spokojne życie. Wiele rozmyśla i wspomina nie zaniedbując nigdy swoich obowiązków. Podziwia tropikalną przyrodę, zaprzyjaźnia się z odwiedzającymi jego latarnię ptakami.
Pewnego dnia oprócz zapasów żywności Skawiński otrzymuje paczkę z książkami. Jest wśród nich Pan Tadeusz A. Mickiewicza. Podczas lektury zapomina o tym, gdzie jest. Czuje się znowu w swojej ojczyźnie, za którą tak bardzo tęsknił. W końcu zapada w długi, mocny sen o Polsce.
Następnego ranka otrzymuje wiadomość, że przez jego zaniedbanie rozbiła się łódź. Dopiero wtedy uświadamia sobie, że nie zapalił latarni. Zostaje zwolniony z posady i musi wyruszyć na nowe drogi tułactwa, tym razem ma przy sobie cząstkę ojczyzny - Pana Tadeusza.
Treścią noweli jest los jednego z polskich emigrantów, którzy po powstaniu listopadowym byli zmuszeni opuścić swoją ojczyznę na zawsze. Utwór powstał w Stanach Zjednoczonych w trakcie podróży Sienkiewicza po tym kraju. Ma wyraźnie charakter dydaktyczny: kontynuuje misję Pana Tadeusza, który w życiu starego latarnika odegrał tak ważną rolę.
Autor już na wstępie informuje, że zamierza zadedykować książkę Leonowi Werth, swojemu przyjacielowi. Obawia się jednak, że dzieciom nie spodoba się dedykacja dorosłemu książki, która jest przeznaczona dla nich. Aby się usprawiedliwić, autor podaje ważne powody swojej decyzji: jego przyjaciel to człowiek, który „potrafi wszystko zrozumieć”, a poza tym przebywa we Francji, gdzie szaleje wojna i trzeba dodać mu otuchy. W końcu decyduje się jednak na dedykację:
„Leonowi Werth
kiedy był małym chłopcem”.
Narrator-pilot został zmuszony do awaryjnego lądowania na Saharze. W trakcie naprawy samolotu zobaczył tajemniczego jasnowłosego chłopca, który przedstawił się jako mieszkaniec asteroidy B-612 i zażyczył sobie, aby pilot narysował mu baranka. Tak zaczęła się ich przyjaźń. Mały Książę opowiedział pilotowi o wizytach na różnych planetach, o uczuciach do jego róży, o przyjaźni z lisem, oraz o spotkaniu ze złowrogim wężem. Według Małego Księcia „dorośli są bardzo dziwni” - nie potrafią się cieszyć światem, wciąż coś obliczają, albo okłamują sami siebie. Niektórzy pogrążają się nawet w nałogach, jak Pijak - mieszkaniec jednej z planet. Tylko pilot okazał się dorosłym, który potrafi myśleć i odczuwać jak dziecko.
W końcu nadszedł moment rozstania - Mały Książę udał się do węża, który miał go ukąsić, a wtedy bohater mógł się przenieść na swoją planetę. Narrator wciąż wspomina spotkanie z Małym Księciem, pod wpływem którego odzyskał umiejętność patrzenia na świat oczami dziecka, które widzi i rozumie więcej niż dorośli.
Mały Książę to książka wyjątkowa ze względu na bogactwo treści. Zwykło się ją określać jako baśń filozoficzną: zawiera wiele sentencji na temat miłości, przyjaźni, wrażliwości, odpowiedzialności. Pisarz pokazał różnicę między sposobem odbierania świata przez dzieci i dorosłych. Ukazał niepowtarzalną dziecięcą wrażliwość, niewinność, czystość uczuć, umiejętność rozumienia rzeczy trudnych, która paradoksalnie zanika u dorosłych.
Mitologia grecka to zbiór mitów, jakie powstawały i kształtowały się przez stulecia na obszarze antycznej Grecji. U jej źródeł leżały ludzkie wierzenia, świadczące o podejmowaniu przez starożytnych Greków prób zrozumienia otaczającego ich świata oraz wytłumaczenia zjawisk, z jakimi stykali się na co dzień. Mit jest narracyjną opowieścią wyrażającą (opowiadającą) i organizującą (hierarchizującą) wierzenia jakiejś społeczności, przeważnie archaicznej. Na mity składają się historie o tym, co było „na początku” - o pierwszych bogach, stworzeniu świata, pierwszych ludziach zamieszkujących Ziemię. Poprzez mity Grecy próbowali odpowiedzieć sobie na pytania o sens życia i miejsce człowieka w świecie. Tak więc mity zostały stworzone przez ludzi i dla ludzi, a ich treścią stały się sprawy od początku do końca związane z człowiekiem. Bohaterami mitów są najczęściej bogowie, ale sposób ich przedstawienia powoduje, że odnosimy wrażenie, jakby byli oni ludźmi, ponieważ wyglądają tak, jak ludzie, rządzą się ustalonymi prawami, prowadzą ze sobą walki, bywają podstępni i mściwi - a więc mają typowo ludzkie cechy charakteru. Taki „uczłowieczony” sposób przedstawienia bogów to antropomorfizm (gr. „anthropos” - człowiek, „morphe” - kształt). W mitach po raz pierwszy pojawiły się archetypy, wykorzystywane później przez literaturę i sztukę kolejnych epok. Mianem archetypu określamy stały i niezmienny prawzorzec zachowań i postaw ludzkich, utrwalony w świadomości zbiorowej każdej społeczności (np. archetypem może być miłość matki do dziecka z mitu o Niobe, archetypem tułacza jest Odyseusz, Ikar - nieposłusznego syna lub zafascynowanego nieznanym marzyciela, Zeus zaś - wielkiego władcy).
Mity można podzielić na cztery zasadnicze grupy: mity kosmogoniczne (o powstaniu świata), mity antropogeniczne (o powstaniu człowieka), mity teogoniczne (o narodzinach bogów), mity genealogiczne (o herosach, rodach wielkich władców).
Dedal – ojciec Ikara, pochodził z Aten. Na Kretę przybył jako znany konstruktor i wynalazca. Jego rzeźbami zachwycały się rzesze Greków, chętnie też korzystano z jego wynalazków, np. ze świdra. Dedal był odważny i pomysłowy. Kochał swoją ojczyznę (Ateny) i tęsknił za nią, a nie mogąc do niej wrócić legalnie, postanowił wykorzystać swoje umiejętności i podstępem opuścić wraz z synem wyspę króla Minosa (Kretę). W tym celu skonstruował skrzydła. Trzeba było wiele fantazji i wyobraźni, żeby wpaść na taki pomysł. Oprócz nich Dedal posiadał także wiele rozwagi i rozsądku. Umiał przewidywać, dlatego wytłumaczył synowi sposób działania wynalazku i ostrzegł przed nieostrożnym lotem. Z pewnością bardzo rozpaczał z powodu śmierci Ikara, mimo to nie zrezygnował z dalszego lotu i w końcu osiągnął cel.
Ikar – syn Dedala, młody, pełen wrażeń i fantazji. Był posłuszny ojcu, dopóki nie zachłysnął się lotem, wysokością i przestrzenią. To musiało być niezwykłe uczucie. Może Ikar myślał, że cały świat do niego należy? Nabrał odwagi i chęci wynoszenia się wciąż wyżej i wyżej. Zupełnie zapomniał o ojcowskich napomnieniach. Ikar poniósł śmierć, nie doleciał z ojcem do Aten. Wcześniej jednak spełniły się jego marzenia o lataniu, stał się człowiekiem-ptakiem, poszybował wysoko, z góry podziwiał piękno ziemi. Mimo nieposłuszeństwa wobec ojca, Ikar to piękna i szlachetna postać.
1. Tęsknota Dedala za ojczyzną.
2. Sporządzenie skrzydeł.
3. Nauka latania.
4. Lot.
5. Katastrofa Ikara.
6. Rozpacz ojca.
Dedal zatęsknił za ojczyzną. Na skutek zakazu Minosa, władcy Krety, nie mógł jednak tego zamiaru swobodnie zrealizować. Jedyną możliwą drogą ucieczki była droga powietrzna. Skonstruował więc skrzydła z ptasich piór, a następnie poinstruował Ikara, jak należy się nimi posługiwać, w jaki sposób bezpiecznie lecieć. Ich powietrzna podróż wprawiła w zdumienie tych, którzy mieli okazję ją obserwować. W pewnej chwili zdarzyło się nieszczęście. Ikar, zachwycony lotem, wzbił się za wysoko, co spowodowało roztopienie się wosku, spajającego pióra – spadł do morza i zginął. Zrozpaczony Dedal pogrzebał ciało na wyspie, nazwanej później Ikarią.
Opowieść zlokalizowana jest w konkretnej przestrzeni geograficznej; można znaleźć na mapie wszystkie miejsca wymienione w tekście (Kretę, Samos, Delos, Paros, Lebintos, Kalymne). Ta cecha odróżnia mit od baśni. Interpretując mit, trzeba wskazać na symboliczny podział przestrzeni na górę i dół: góra oznacza sferę boskiego sacrum, zaś dół sferę profanum, z którym wiąże się śmierć.
Mit jest opowieścią o przekraczaniu granic tego, co ludzkie (Dedal „zamyśla poprawić naturę”, rybak, pasterz i oracz, obserwujący lot Ikara, zdumieni wypowiadają słowa: „Któż mógłby tak w powietrzu latać? Chyba tylko bogowie!”).
Szansę przezwyciężenia ograniczeń daje sztuka – Dedal dzięki temu, że był rzemieślnikiem – artystą, zyskuje możliwość wydostania się z niewoli.
Dedal ukazany jest jako świadomy swej mocy artysta, ale i jako lękający się o swego syna ojciec oraz nauczyciel, który instruuje, przestrzega, lecz który w końcu musi dać Ikarowi prawo do samodzielności, nie może wziąć jego losu na siebie, nie może niczego przeżyć zamiast niego. Mowa jest więc o granicach odpowiedzialności za drugiego i związanego z nią cierpienia.
Demeter – siostra Zeusa, potężna, dobra dla ludzi bogini pól i sadów, Matka-Ziemia. W tym micie Demeter to przede wszystkim kochająca matka Kory, pogrążona w rozpaczy po stracie córki. Nie mogła znieść rozłąki, bardzo tęskniła za Korą. Szła przez świat, gorzko płacząc. Wraz z nią smuciła się cała ziemia. Bogini szła odziana w skromną szatę, w ręku trzymała poczerniałe kłosy zbóż – znak żałoby. Bardzo się bała o córkę, nie wiedziała, co się z nią stało. Demeter kochała Korę gorącą macierzyńską miłością. Nie umiała się pogodzić z utratą córki. Znosiła cierpienia i niewygody, aby odnaleźć ukochaną Korę. Była cierpliwa i uparta. Przeszukała każdy skrawek ziemi.
Kora – córka Demeter, młoda, wesoła i bardzo piękna dziewczyna, która spędzała życie w otoczeniu swych przyjaciółek-nimf, bawiąc się i ciesząc pięknem świata i miłością matki. Była nieostrożna i, choć matka ostrzegała ją przed niebezpieczeństwem, zerwała kwiat narcyza, poświęcony Hadesowi. Władca podziemia porwał ją. Została jego małżonką i jako Persefona rządziła królestwem ciemności. Ona także bardzo tęskniła za matką, ale musiała spełnić wolę gromowładnego Zeusa.
1. Opis cierpiącej Demeter.
2. Opowieść o porwaniu Kory.
3. Informacja o poszukiwaniach córki podjętych przez Demeter.
4. Opis skutków jej rozpaczy dla przyrody.
5. Wzmianki o rozmowach innych bogów z matką.
6. Historia uwolnienia Kory.
7. Skutki radości Demeter z powodu odzyskania córki.
8. Zapowiedź cykliczności odejść i powrotów Kory.
Demeter była nie tylko boginią pól i urodzajów, ale też szczęśliwą matką Kory. Spacerowały razem z orszakiem nimf po ukwieconych łąkach, słuchały śpiewu ptaków, zrywały kwiaty. Troskliwa matka często ostrzegała Korę, by nie zrywała białego kwiatu narcyza, który jest poświęcony bogom mrocznych podziemi. Opowiedziała jej historię pięknego młodzieńca, Narcyza, który zakochał się w swym odbiciu lustrzanym i umarł z miłości i tęsknoty do niego. Na jego grobie wyrósł kwiat o słodkiej woni, zwany narcyzem. Córka nie posłuchała matczynej przestrogi i zerwała kwiat. W wyniku tego została porwana przez Hadesa do podziemi. Rozpacz Demeter nie miała granic. Jęcząc i płacząc, szukała nadaremnie ukochanego dziecka. Przyroda, współczując swej pani, rozpaczała wraz z nią – ptaki umilkły, wyschły źródła, zwiędły kwiaty. Gdy zaś nieszczęsna bogini dowiedziała się, że Zeus bez jej wiedzy obiecał Hadesowi Korę za żonę, zapłonęła takim gniewem, że rzuciła klątwę na ziemię, by nie rodziła więcej żadnych owoców. Długo opierała się próbom przebłagania. W ukryciu cierpiała. Wówczas Zeus wezwał ją przed swe oblicze i oznajmił, że odtąd Kora będzie spędzać jedną trzecią roku z mężem Hadesem, a dwie trzecie z matką. Tak powstały pory roku. Gdy Kora przebywa w krainie cieni – na ziemi panuje zima, przyroda usypia. Wiosną budzi się do życia – bo Kora wraca do matki. Lato kwitnie ich szczęściem, a jesień płacze deszczem nad rozstaniem matki i córki.
W micie zostały wyjaśnione następujące zjawiska przyrodnicze: zmiany pór roku, powstanie kwiatu narcyza. Postać Demeter można traktować jako archetyp matki, która utraciła swoje dziecko.
Prometeusz – dobroczyńca ludzkości: Prometeusz to jeden z greckich herosów. Był dobry, mądry i odważny. Bardzo kochał ludzi. Wszystkie swoje umiejętności wykorzystywał dla ich dobra. Był uważany za stwórcę człowieka. Przyjął odpowiedzialność za swoje dzieło. Wiedział, że trzeba się nim opiekować. Kiedy dostrzegł, że ludzie żyją w ciemnościach, odczuwają zimno i strach, postarał się dla nich o ogień. W ten sposób przeciwstawił się złu, które uosabia w tym micie Zeus. To on zabrał ludziom ogień. Prometeusz odważnie wystąpił przeciw postanowieniu Zeusa, mimo iż wiedział, że może go za to spotkać okrutna kara.
Prometeusz jest dobroczyńcą ludzkości, poświęcił się dla dobra ludzi, ofiarował swoje życie, aby mogli bezpiecznie mieszkać na ziemi i cieszyć się swoją pracą. Taką postawę określamy nazwą: altruizm, a kogoś, kto ją przyjął – altruistą.
1. Prometeusz – mądry tytan.
2. Opieka nad ludźmi:
...
maniek8