Jędrecki - Charakter narodowy polakow.pdf - Józef Kossecki i inni (skany) - morobobek

http://autonom.edu.pl

Jędrecki A. Marek

Charakter narodowy Polaków

Zamiast wstępu

W 1984 r. jako były doktorant Mariana Mazura (co ciekawe z doktorantami Mariana Mazura jest tak

samo, jak z kombatantami - im dalej od śmierci, tym więcej byłych doktorantów) podjąłem się cyklu

publikacji nt. charakterów narodowych. Zgodę wyraził najbardziej liberalny wówczas "Przegląd

Tygodniowy" z jego wspaniałym sekretarzem redakcji (przepraszam - nazwiska nie pomnę).

Cykl miał się składać z trzech artykułów: "Charakter narodowy Polaków" (ukazał się), "Charaktery

narodowe w Europie" oraz "Charakter narodowy w USA" (gdzie była mowa o osadzeniu podstawowej

warstwy społecznej w rezerwatach i o tym, że rządzą krajem potomkowie zesłanych tam z Anglii

przestępców - zresztą podobnie, jak w Australii. Podobnie najbardziej "rodowitymi" Żydami są...

Palestyńczycy).

Dwa pozostałe teksty nie ukazały się do dziś.

Ponieważ i ten, który się ukazał, wymaga uaktualnienia, więc usiadłem do pisania ponownie. A

rezultat? Oceńcie sami. Przepraszam z góry za - być może - nadmierną ilość dygresji, banałów i tzw.

"kolokwializmów", ale to właśnie kolokwializmy tłumaczą wszystko najlepiej, a banały? Nic nie jest

oczywiste - jak mawiał Mazur - dopóki nie pokaże się tego palcem. Będę więc pokazywał palcem.

Charakter narodowy Polaków

Niemal równie często można się spotkać z powoływaniem się na "charakter narodowy", jak i

zaprzeczaniem ich istnienia.

Dostatecznie bowiem wiele zamętu wprowadził tu hitlerowski faszyzm swoją doktryną rasistowską.

Charakter narodowy istnieje równie niewątpliwie, jak i charakter jednostki - czemu jakoś nikt nie

zaprzecza. Jest on, oczywiście, pojęciem statystycznym, jako przeciętna(a raczej - najczęściej

występująca wartość) charakterów poszczególnych członków naszego narodu. Z braku możliwości

liczbowego określenia klasy (rodzaju) charakteru mówiąc o charakterze jakiegoś narodu można się

kierować tylko tzw. "ogólnym wrażeniem". Zaskakujące jest to, że klasa charakteru narodowego

pozostaje niezmienna przez stulecia i tylko wojny (o czym mowa dalej) potrafią w nim coś zmienić - i

to jedynie przez fizyczne wyniszczenie niektórych typów charakteru, co w ogólnym obrazie zapewnia

przewagę innym klasom.

Minimum wiedzy o charakterach

Podstawowym parametrem charakteru (pomijanym dokładnie przez psychologię, co uniemożliwia jej

dotarcie do źródła motywacji ludzkich zachowań - ta uwaga jest całkowicie uzasadniona także w 2002

r.), na którym opieramy poniższe rozważania, jest dynamizm charakteru. Ten parametr (wartość

trwała) przesądza o kierunku dążeń życiowych, aspiracjach, postawach, rzeczywistych motywacjach

działań. W ten sposób wreszcie możliwe staje się zestawienie modeli charakterologicznych (pod

względem dynamizmu, który reprezentuje wprawdzie ciągłość na skali charakteru, ale możliwe i

wygodniejsze jest wyodrębnianie na jego podstawie zachowań typowych - algorytmów) - wewnętrznie

spójnych i logicznie wynikających z sytuacji energetycznej organizmu.

Niestety, dla zrozumienia całości konieczne jest podanie owych modeli - skrótowo - to jak

przedstawiają się zarówno w cybernetycznej teorii charakteru, jak i w rzeczywistości. Zachowania

(postawy i motywacje) są niewiele związane z płcią i wiekiem ludzi, ponieważ przebieg zmian

(wzajemnej relacji pomiędzy procesami rozbudowy i starzenia tworzywa organizmu) nie jest związany

nazbyt z wiekiem. Zależy natomiast od "punktu startu" jednostki w momencie urodzenia - to zaś jest

kwestia dziedziczności (genetyka i charaktery rodziców w momencie poczęcia).

Przedstawmy zatem modele (algorytmy).

Egzodynamik (wyłącznie procesy rozbudowy) - dominacja rozpraszania energii i informacji:

nieorganizacyjny, nastawiony wyłącznie na poszukiwanie atrakcyjnych sytuacji i silnych wrażeń.

Cechuje go: wielomówność (słowotok), egzaltacja uczuciowa, zmyślanie i fantazjowanie, popisywanie

się dla skupienia na sobie uwagi otoczenia. Jego (niezależnie od płci i wieku) działalność to tworzenie.

Tworzeniem jest np. pisanie wierszy, malowanie, ale także wyznania miłosne, czy... tworzenie

programów politycznych. Rozmaitość jego zachowań nie mieści się w żadnych schematach. Nie

interesuje go gromadzenie władzy, pieniędzy, budowanie własnej potęgi (tutaj też) błędnie ocenia się

motywacje posła A. Leppera, jako mającego w ogóle jakiś ukryty cel. Ucieka od krzywdzącego - jego

zdaniem - prawa; uwielbia podróżowanie, posiadanie pełnej swobody - jednak bez żadnych stałych

obowiązków. W języku potocznym można ten typ charakteru nazwać zamiennie "twórcą",

"misjonarzem", "charakterologicznym dzieckiem". Zachowania takie są bowiem typowe właśnie dla

dzieci.

Egzostatyk (przewaga procesów rozbudowy organizmu nad procesami starzenia) - mniej żywiołowy

od egzodynamika, ale o dużej jeszcze rozmaitości zachowań. Lubi życie urozmaicone, wzbudzanie

podziwu dla siebie swoimi cechami osobistymi (dowcipem, ubiorem, poglądami, zachowaniami),

posiada nawyk krytykanctwa (jak nasza "prawica") z jednej strony, a " słomiany zapał" - z drugiej.

Jego działalność to interpretowanie (czyli "tworzenie z cudzej inspiracji"). Jest typowym elitarystą

(dlatego nie lubi z zasady socjalizmu jako "egalitaryzmu") i solidaryzuje się z podobnymi elitarystami.

Solidarność ta jednak "pryska", gdy ktoś z takiego "bractwa" próbuje "błysnąć" bardziej od

pozostałych. W języku potocznym można by ten typ nazwać typem "interpretatora", bo jest to

działalność charakterystyczna dla takich zawodów jak: wirtuoz, recenzent, krytyk literacki, reżyser,

aranżer, choreograf, aktor.

Statyk (równowaga procesów rozbudowy i starzenia organizmu) - tyle samo rozprasza, ile gromadzi

(energii). Pojawia się pełna odpowiedniość energetyczna reakcji do bodźców. Odpowiada mu życie

miarowe, bez "nie zapracowanych" przyjemności i "niezasłużonych" nieprzyjemności. Schematyzm

ten odnosi się również do stałego rozkładu godzin zajęć i posiłków.

Statyk jest pryncypialny - trzyma się zawsze określonych zasad, od których odstępstwo uważa za

zdradę. Pragnie sprawiedliwości, rzetelności, regularności - tego samego oczekuje od innych, nie

rozumiejąc też, że można mieć inny charakter. Jego ulubiona działalność to porządkowanie (i nie jest

istotne, czy mowa o porządkowaniu mieszkania, czy też prawd naukowych). To przywiązanie do

zasad rodzi konserwatyzm. W języku potocznym ten typ charakteru można nazwać: "rzetelny

wykonawca wszystkich obowiązków", "biurokrata", czy "domator".

Endostatyk - więcej gromadzi, niż rozprasza. Nastawiony wyłącznie na efektywność działań (jest

"dyspozycyjny") i ich użyteczność. Lubi życie wygodne. W odniesieniu do zasad jest elastyczny -

generalnie uznaje zasady, z odchyleniami zależnymi od aktualnych potrzeb swoich działań. Jego

typowa działalność jest to organizowanie czegoś. Z reguły jest małomówny - woli słuchać, niż mówić.

Posiada tendencje do kariery i awansu. Typ taki można potocznie nazwać "dobrym organizatorem" lub

"człowiekiem-instytucją".

Endodynamik - nic nie rozprasza, wszystko gromadzi. Chce żyć spokojnie - nie uznaje żadnych

nowinek, które mogłyby go zaskoczyć. Cechuje go arbitralność decyzji. Nie stosuje się do żadnych

zasad - nawet tych, które sam narzuca innym. Pragnie wyłącznie własnych korzyści i własnej potęgi.

Jego typowe działanie to "władanie". Z reguły jest milczący i nie okazuje na zewnątrz żadnych uczuć.

Ten typ charakteru potocznie nazwiemy typem "władcy" lub "autokraty".

Gdyby poszczególne typy rozpatrywać na tle historii ludzkości, wówczas zauważylibyśmy, że:

- egzodynamicy stworzyli kulturę,

- egzostatycy przełożyli tę kulturę na język masowy, uprzystępnili ją lub wskazali, co jest warte

zapamiętania,

- statycy - stanowiący trzon ludzkości - stworzyli prawa i zasady, stworzyli życie w podstawowych

komórkach społecznych, rozwinęli naukę i jej metodologię,

- endostatycy - umasowili postęp cywilizacyjny, dokonali wynalazków, ułatwiających życie,

- endodynamicy - jako przywódcy "stada" statyków - wskazywali i wskazują kierunek postępu,

stworzyli politykę i dyplomację.

Statyzacja ludzkości

Ludzkość ulega ustawicznej statyzacji (najnowsze przejawy - silne tendencje do rozpowszechnienia

przynależności do Unii Europejskiej). Nie dlatego, żeby na świecie, czy w Europie rodziło się coraz

mniej dynamików lub - jakoby - dawali się oni wychować na statyków. Przyczyny statyzacji są natury

socjologicznej.

W czasach zamierzchłych wykształcenie było zmonopolizowane w rękach nielicznych tylko ludzi:

najpierw wyłącznie kapłanów, później również władców, a z czasem rozszerzyło się na arystokrację.

W tym stanie rzeczy do władzy mogli dochodzić tylko endodynamicy. Statycy, jeśli zdarzyło im się

odziedziczyć władzę po przodkach, nie wytrzymywali naporu ambitnych endodynamików i ulegali

likwidacji - najczęściej po prostu przez zamordowanie.

Z powodu monopolizacji wykształcenia dla wybrańców, dopływ endodynamików z ludu do

rządzącego aktywu był bardzo utrudniony, jeśli w ogóle możliwy. Ponieważ życiu społeczeństw

nadaje ton aktyw rządzący, a aktyw ten był wyłącznie endodynamiczny, więc w okresie pierwotnym

statycy nie wywierali żadnego wpływu. Był to okres, w którym nie znana była moralność, ani prawo.

Okres okrucieństwa i prawa silniejszego.

Wiedza nie znosi monopolizacji, przecieka wszelkimi możliwymi drogami do coraz szerszych

warstw społecznych. Proces ten sprawia, że nie tylko dynamicy z ludu, ale i wielu statyków zaczyna

dochodzić do znaczenia. Widać to szczególnie w rozwoju demokracji starogreckiej i powstaniu

chrześcijaństwa. Gdyby arystokracja rzymska zachowała swój endodynamiczny charakter, mogłoby

powstać wówczas społeczeństwo bardzo podobne do społeczeństwa np. angielskiego z najnowszych

czasów. Jednakże arystokracja ta uległa zwyrodnieniu i stopniowo stała się nieliczną grupą

egzodynamików, utrzymującą się na górze jedynie siłą rozpędu, nadanego jej przez poprzedników -

endodynamików.

Jest zrozumiałe, że system ten został wywrócony przez potężny napór statyków z doktryny

chrześcijańskiej. Z kolei najazd barbarzyńców z wędrówki ludów zniszczył prawie cały dorobek

starożytnych i ludzkość powróciła prawie do stanu pierwotnego.

W "wiekach ciemnoty" znów mamy do czynienia ze stanem, gdy warstwy rządzące składają się z

nowej, nielicznej grupy endodynamików a mianowicie kapłanów (tym razem chrześcijańskich) i

feudałów. Statycy ponownie zostali zepchnięci w masy ludowe, a proces statyzacji musiał się

rozpoczynać od nowa.

Wielki skok uczyniła statyzacja ludzkości po wynalezieniu druku. Wykształcenie stało się udziałem

wielu statyków, co doprowadziło, że obalali oni feudalizm i absolutyzm w wielu następujących po

sobie przewrotach, jak rewolucja francuska i "wiosna ludów".

Polski charakter narodowy

Nasz charakter narodowy jest charakterem egzostatycznym, czyli pośrednim między

egzodynamizmem i statyzmem - być może wynika to również z faktu, że jestem narodem o korzeniach

indoeuropejskich. Egzostatyzm powoduje, że żywimy wielkie przywiązanie do naszych tradycji,

języka, ojczyzny i jesteśmy gotowi do poświęceń dla niej (składnik statyczny). A z drugiej strony

kochamy, gdy coś się dzieje (najlepiej o posmaku sensacji), nie znosimy monotonii i schematów

(wszelkie schematyczne zajęcia zawodowe wielce nas męczą i stresują).

Uwielbiamy możliwość popisywania się. Posiadamy tendencje do tajemniczości i nastrojowości -

dlatego chrześcijaństwo ze swoim obrzędami jest w sam raz dla nas, a z drugiej strony - kochamy

"Harlequin"-y i ckliwe seriale południowoamerykańskie.

Lubimy sytuacje, które niosą z sobą coś nowego, czym możemy zwrócić na siebie wzrok innych i

"oczy świata". Ta egzaltacja przybiera czasami postać bezsensownych popisów.

Lubimy rozpoczynać coś nowego - lecz nasz "słomiany zapał" powoduje, ze tracimy zainteresowanie

ciągiem dalszym - vide reformy rządu Jerzego Buzka (AWS jest typową formacją egzodynamiczno-

egzostatyczną - była dobra do dezorganizacji poprzednich struktur władzy, ale nie do jej utrzymania).

Właściwy naszemu charakterowi narodowemu elitaryzm ma odzwierciedlenie w charakterach partii

politycznych.

Platforma Obywatelska jest partią bez wyraźnego oblicza. Ukazuje pozorny charakter endostatyczny.

Ponieważ stan taki nie może stać bez końca, czeka ją dekonfomizacja i to - w mojej ocenie - tak samo

w stronę egzostatyzmu (co wiąże się z młodym stosunkowo wiekiem jej członków). Druga

ewentualność to rozpad - właśnie z powodu egzodynamicznych członków.

SLD jest partią endostatyków, którzy kochają sprawnie administrować i potrafią to. Z natury jednak

boi się zmian, więc nie można liczyć na zbyt odważne (choć konieczne) pociągnięcia, przywracające

homeostazę (zapewniającą sterowanie bez kosztów) - przykładem jest brak działań w kierunku

redukcji rozmaitych pozwoleń i koncesji. Za przyczyną partyjnego "betonu" (endodynamików)

podejmowane będą działania dla umocnienia się u władzy.

PSL jest partią podobnie endostatyczną, a solidarność endostatyków jest ograniczona i rozbić ją

może trend do kariery i awansów u członków SLD i PSL. Toteż PSL zawsze pójdzie na czasowy,

koniunkturalny sojusz z dowolną partią, która zapewni PSL stanowiska i udział we władzy.

"Samoobrona" jest partią społecznego popisu. Popisuje się na prawie każdy temat i nic z tego nie

wynika. Konsoliduje się jedynie w momentach najwyższego zagrożenia (jak próba penalizacji

zachowań A. Leppera). Ponieważ tak naprawdę "Samoobronie" o nic nie chodzi (poza skupianiem na

sobie uwagi otoczenia), więc popisywać się będzie ustawicznie. Z tego też powodu, że oprócz

Jędrecki - Charakter narodowy polakow.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: