Kossecki - Elementy wojny informacyjnej.pdf

(121 KB) Pobierz
http://autonom.edu.pl
Józef Kossecki
ELEMENTY WOJNY INFORMACYJNEJ
Sterowanie społeczne jest to wywieranie wpływu na społeczeństwo zmierzające do
osiągnięcia określonych celów. Manipulacja natomiast jest specyficznym rodzajem
sterowania ludźmi, w którym prawdziwe cele - a często nawet sam fakt sterowania - są przed
nimi ukryte. Ludzie poddani manipulacji mogą sobie wyobrażać, że walczą o swe własne
interesy lub realizują jakieś wzniosłe cele (np. budują nowy ustrój społeczny, w którym żyć
się im będzie lepiej), podczas gdy w rzeczywistości zmierzają w zupełnie innym kierunku.
Bardzo często manipulacja polega na tym, że ludzi inspiruje się do działania w sposób ukryty,
tak, aby wyobrażali sobie, że działają samodzielnie i niezależnie.
Walka informacyjna jest szczególnym przypadkiem procesu sterowania społecznego,
którego celem jest niszczenie przeciwnika za pomocą informacji.
Informacja niszcząca , która jest narzędziem walki informacyjnej, spełnia dwojakie
funkcje:
1) osłabia strukturę przeciwnika - przede wszystkim utrudniając przekaz informacji
między jego kierownictwem i wykonawcami;
2) inspiruje błędne decyzje kierownictwa i błędne działania wykonawców przeciwnika
- inaczej mówiąc wprowadza do systemu przeciwnika błędne algorytmy decyzyjne i takież
algorytmy działania, które go osłabiają, a nawet w pewnych wypadkach mogą go
doprowadzić do samozniszczenia.
Przykładem oddziaływania pierwszego rodzaju może być utrudnianie lub
uniemożliwianie objęcia stanowiska przez dobrego potencjalnego szefa jednostki w strukturze
organizacyjnej przeciwnika, powołanego decyzją przełożonego wyższego szczebla; zaś
przykładem oddziaływania drugiego rodzaju może być skłanianie do zakupu wadliwej licencji
lub podsunięcie kierownictwu przeciwnika innej błędnej (sprzecznej z jego interesami)
decyzji - np. złej koncepcji reformy. Organom prowadzącym walkę informacyjną chodzi o to,
by samemu uzyskać jak największy wpływ na funkcjonowanie organizacji przeciwnika, zaś
jego ośrodek decyzyjny sprowadzić do roli figuranta.
Manipulacja jest jedną z podstawowych metod stosowanych w walce informacyjnej.
Natomiast jednym z głównych narzędzi tej walki jest propaganda rozumiana jako planowe
oddziaływanie na psychikę ludzi za pomocą rozpowszechnianych w skali masowej bodźców o
charakterze informacyjnym, zmierzające do ukształtowania u nich odpowiednich norm
społecznych lub spowodowania odpowiednich działań - w pierwszym wypadku mówimy o
wychowawczym oddziaływaniu propagandy , w drugim zaś o jej działaniu motywacyjnym .
Drugim podstawowym narzędziem walki informacyjnej jest wywiad rozumiany jako
wyspecjalizowana i odpowiednio zorganizowana służba, której zadaniem jest zbieranie
informacji o przeciwniku i prowadzenie walki informacyjnej. Do obrony przed analogicznymi
działaniami przeciwnika służy kontrwywiad . Wywiad i kontrwywiad nazywane bywają
łącznie służbami specjalnymi .
Działania zarówno wywiadu jak i kontrwywiadu powinny być wspomagane przez
propagandę, która z kolei od nich może uzyskiwać wiele cennych informacji. Najbardziej
skuteczną metodą dywersji stosowaną przez wywiad jest inspirowanie błędnych decyzji
przeciwnika i wykorzystywanie ich skutków. Jest to specyficzny rodzaj manipulacji, której
istotą jest ukryte sterowanie przeciwnika w kierunku samozniszczenia.
Kanały sterownicze oddziałujące na strukturę przeciwnika w procesach walki informacyjnej
dzielimy na:
1) Agenturalne , które są zobowiązane wykonywać wszystkie polecenia ośrodka
kierującego walką informacyjną, teoretycznie z prawdopodobieństwem P=1, w zamian za
zapłatę lub inne korzyści osobiste, albo też z motywów ideowych, etycznych czy prawnych.
Klasycznym przykładem może tu być zarówno tajny współpracownik policji, jak
kontrwywiadu czy wreszcie agent wywiadu, który jest zobowiązany do wykonywania
wszystkich poleceń prowadzącego go oficera.
2) Współpracujące , które wykonują tylko te decyzje ośrodka kierującego walką
informacyjną, które są zgodne z ich własnymi celami, robiąc to z własnej woli lub na
polecenie własnego kierownictwa. Mają one też możliwość korygowania ewentualnych
błędnych decyzji ośrodka kierującego walką informacyjną, z którym współpracują, w
związku z tym dla takich kanałów prawdopodobieństwo wykonania decyzji tego ośrodka P<1.
Jako przykład może tu służyć współpraca wywiadów państw suwerennych. W naszej historii
współpracownikiem wywiadu austro-węgierskiego był w pewnym okresie Józef Piłsudski,
który nigdy jednak nie był agentem tego wywiadu.
3) Inspiracyjne , które nieświadomie, lub nie całkiem świadomie, wykonują decyzje
ośrodka kierującego walką informacyjną, wprowadzając do systemu przeciwnika algorytmy
decyzji i działań sprzecznych z jego interesami, które dezorganizują jego strukturę, albo też
dostarczają przeciwnikowi odpowiednich informacji, które wpływają na podejmowanie przez
niego „samodzielnie” szkodliwych dlań decyzji. W stosunku do ludzi stanowiących kanały
inspiracyjne, stosuje się z reguły sterowanie pośrednie, polegające na przekonywaniu,
sugerowaniu i podsuwaniu odpowiednich informacji, dobre rezultaty może też dać wywołanie
u nich poczucia winy, które może stać się motywem usprawiedliwiającym działania na szkodę
własnej struktury - tą ostatnią metodę niejednokrotnie stosowały wywiady alianckie w
stosunku do Niemców podczas II wojny światowej. Człowiek zainspirowany, zwłaszcza gdy
jest ignorantem nie zdającym sobie sprawy ze skutków tego co czyni, działając w dobrej
wierze i wskutek tego będąc wolnym od obaw o zdemaskowanie, które zawsze ograniczają
działania agenta, może niejednokrotnie wyrządzić przeciwnikowi więcej szkód niż agent; z
drugiej jednak strony nie zawsze uda się takiego człowieka odpowiednio zainspirować i w
związku z tym dla takiego kanału prawdopodobieństwo wykonania decyzji ośrodka
kierującego walką informacyjną P
1 . Jako przykład wykorzystania kanału inspiracyjnego
mogą służyć działania niemieckiego wywiadu w przededniu II wojny światowej, który
podsuwał radzieckiemu kontrwywiadowi materiały kompromitujące wielu radzieckich
dowódców, inspirując Stalina i jego współpracowników do podjęcia decyzji, w wyniku
których znaczna część radzieckiej kadry wojskowej została zlikwidowana.
Niezależnie od podanego wyżej podziału, możemy zastosować nieco inny, dzieląc
kanały sterownicze oddziałujące na strukturę przeciwnika w procesach walki informacyjnej
na:
£
a) kanały informacyjne , których zadaniem jest zbieranie i przekazywanie do centrali
kierującej walką, odpowiednich informacji - przede wszystkim o przeciwniku i jego
otoczeniu;
b) kanały sterowniczo-dywersyjne , których zadaniem jest wywieranie wpływu na
system przeciwnika, zwłaszcza zaś inspirowanie jednych a blokowanie innych decyzji i
działań.
Obydwa rodzaje wymienionych wyżej kanałów mogą być tajne lub jawne. Np. agent
wywiadu jest kanałem tajnym, zaś attaché wojskowy występujący oficjalnie - kanałem
jawnym.
Oprócz niszczenia systemu przeciwnika, w walce informacyjnej chodzi również o
obronę własnego systemu przed jego niszczącymi oddziaływaniami.
Tego rodzaju działania obronne w walce informacyjnej można rozpatrywać w sposób
analogiczny jak działania ofensywne, z tym, że ich obiektem będzie nie cały system
przeciwnika, lecz jego organy prowadzące walkę informacyjną. Np. w skali państwa obronną
walkę informacyjną prowadzi kontrwywiad, który swe kanały sterownicze - wszystkich
wymienionych wyżej rodzajów - instaluje przede wszystkim w organach wywiadu
przeciwnika (działania tego rodzaju można nazwać kontrwywiadem ofensywnym ), a także we
wszelkich organizacjach, które z wywiadem przeciwnika współpracują lub mogą
współpracować. Np. w Polsce przedwojennej kontrwywiad naszego państwa wprowadzał
swych agentów zarówno do siatek wywiadu radzieckiego działających przeciwko Polsce, jak i
do Komunistycznej Partii Polski oraz wszelkich organizacji podejrzanych o komunizm lub
współpracę z radzieckim wywiadem.
Podstawą zwalczania wywiadu przeciwnika jest rozpoznanie jego kanałów. Kanały
sterowniczo-dywersyjne można namierzać obserwując ich działanie i jego skutki. Natomiast
rozpracowanie kanałów czysto informacyjnych może być prowadzone pośrednio - poprzez
obserwację decyzji i działań przeciwnika, podejmowanych na podstawie dostarczanych przez
te kanały informacji.
Rozpracowanie kanałów sterowniczo-dywersyjnych jest z reguły znacznie łatwiejsze
niż kanałów czysto informacyjnych, w związku z tym, w dobrze zorganizowanych organach
walki informacyjnej, kanały te powinny być rozdzielone. Wszelkie naruszenie tej zasady
ułatwia pracę kontrwywiadowi. Np. przed wojną działacze KPP, którzy prowadzili dywersję
polityczną przeciw państwu polskiemu, mieli nie kontaktować się z radziecką agenturą
informacyjno-wywiadowczą. Tymczasem w latach trzydziestych przestano przestrzegać tej
zasady i radziecki wywiad działający w tym okresie w Polsce niejednokrotnie wykorzystywał
do swych celów działaczy zarówno Komunistycznej Partii Polski, jak Komunistycznej Partii
Zachodniej Ukrainy i Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi, co oczywiście
wykorzystywał polski kontrwywiad i wspomagająca go policja, odnosząc w walce ze
służbami specjalnymi Związku Radzieckiego duże sukcesy.
W organach walki informacyjnej PRL panował, wzorowany na rosyjskim, radzieckim
i niemieckim, system preferujący rozbudowę agentury, która jest bardziej dyspozycyjna niż
kanały wpływu współpracujące i inspiracyjne. Np. w latach osiemdziesiątych kierownictwo
MSW preferowało ilościową rozbudowę agentury, mniej troszcząc się o jej jakość.
Nadmierna rozbudowa agentury bynajmniej nie musi sprzyjać efektywności systemu, gdyż
łatwo może doprowadzić do zablokowania elementów organizacji zajmujących się ewaluacją,
nadmiarem informacji bezwartościowych lub małowartościowych. Tak też właśnie stało się w
PRL.
Organy walki informacyjnej Wielkiej Brytanii i USA preferują kanały sterownicze
współpracujące i inspiracyjne, bardzo zręcznie nimi manipulując.
Jeżeli struktura przeciwnika jest silnie scentralizowana, bez sprawnie działających
powiązań poziomych, wówczas jest ona bardzo czuła na brak bodźców pochodzących od
centralnego kierownictwa. Jeżeli więc nastąpi przerwanie łączności z centralą, albo też
centrala przestanie podejmować decyzje lub kontrolować ich wykonanie, może łatwo nastąpić
dezorganizacja całej struktury. Również błędne decyzje centrali powodują złe skutki od razu
w całej strukturze. Natomiast nadmiar decyzji i związanych z nimi bodźców, których aparat
władzy i wykonawcy nie są w stanie przetworzyć i wykonać, może łatwo doprowadzić do
zablokowania kanałów sterowniczych i spadku aktywności całej organizacji.
Te właściwości struktur silnie scentralizowanych ułatwiają prowadzenie walki
informacyjnej przeciw nim. Wystarczy skutecznie zablokować centralę, albo też zainspirować
ją do wydawania zbyt wielkiej ilości decyzji, których podwładni nie będą w stanie wykonać -
a system przeciwnika zostanie zdezorganizowany.
W walce informacyjnej przeciw wszelkim zorganizowanym strukturom, zwłaszcza zaś
przeciw państwom, są stosowane następujące metody:
1) Wzmacnianie centralizacji decyzji u przeciwnika, przy równoczesnym osłabianiu
powiązań poziomych między elementami jego organizacji - tak m. in. postępowali w latach
osiemdziesiątych ci ludzie w kierownictwie PZPR, którzy w końcu doprowadzili do jej
likwidacji.
2) Inspirowanie błędnej polityki kadrowej u przeciwnika - zwłaszcza w obrębie jego
centrali. Może tu np. wchodzić w grę niewłaściwy dobór charakterologiczny, preferowanie
ludzi niekompetentnych, czy wreszcie takich, których można łatwo szantażować.
3) Penetracja centralnego ośrodka decyzyjnego przeciwnika i rozbudowa kanałów
wpływu na ten ośrodek. Pomocni tu mogą być zwłaszcza doradcy, którzy są mniej narażeni
na ewentualne zdemaskowanie i odpowiedzialność, niż sami decydenci.
4) Inspirowanie nadmiaru decyzji lub inspirowanie błędnych decyzji podejmowanych
przez centralne kierownictwo przeciwnika. Tę metodę stosuje się zazwyczaj łącznie z
poprzednią. Ciekawych przykładów dostarcza tu działalność hitlerowskiej policji
bezpieczeństwa w okupowanej Polsce - policja ta starała się penetrować ośrodki kierownicze
różnych ugrupowań polskiego podziemia, a następnie inspirowała wzajemne walki między
nimi - zwłaszcza między obozem londyńskim i komunistyczną lewicą.
5) Rozkładanie u przeciwnika - a zwłaszcza w jego centralnym ośrodku decyzyjnym -
mechanizmów umożliwiających samosterowanie. Wchodzi tu w grę demoralizacja,
dezinformacja, szerzenie indyferentyzmu ideologicznego pod przykrywką apolityczności ,
rozkładanie poczucia prawnego. Te metody stosowała szeroko carska policja wobec elity
opozycyjnej w Rosji, gdy zaś w 1917 r. opozycja ta objęła władzę, wyszło na jaw, w jakim
stopniu jest ona zdemoralizowana.
6) Blokowanie przepływu informacji i dezorganizowanie pracy tych elementów
organizacji przeciwnika, które zajmują się przetwarzaniem informacji. Przykładem
zastosowania tej metody może być zasypywanie odpowiednich organów przeciwnika wielką
ilością fałszywych lub małowartościowych donosów, których sprawdzanie wymaga wiele
pracy i zajmuje bardzo wiele czasu.
7) Nasyłanie do struktury przeciwnika masowej agentury, która jest łatwo wykrywana
i daje zajęcie jego organom kontrwywiadu odwracając uwagę tych organów od głównych
kanałów wpływu, które oddziałują na centralny ośrodek decyzyjny przeciwnika. Ta metoda
była bardzo szeroko stosowana przez wywiady państw zachodnich w stosunku do państw
komunistycznych.
8) Przechwytywanie dobrych inicjatyw kierownictwa przeciwnika, przez odpowiednie
kanały informacyjne i kanały wpływu oraz wypaczanie ich w taki sposób, by stawały się
własną karykaturą, zniechęcającą do niej społeczeństwo. Można to nazwać hodowaniem
szczepionek przeciw słusznym inicjatywom przeciwnika, które mogłyby go wzmocnić. Ta
metoda była np. stosowana przez rosyjską policję na przełomie XIX i XX wieku do
zwalczania ruchu robotniczego, prowadziło to do narastania spirali prowokacji.
Wszystkie te metody są stosowane w walce informacyjnej między państwami, a także
w walce politycznej między partiami i obozami politycznymi, mogą też być stosowane przez
policję w walce z przestępczością zorganizowaną.
We współczesnej totalnej wojnie informacyjnej celem działań niszczących może być
zarówno materiał ludzki (depopulacja), jak gospodarka, struktury społeczne, nauka, kultura i
właściwie każda dziedzina życia społecznego.
Jako przykład bardzo skutecznych działań ofensywnych w walce informacyjnej,
można wskazać hitlerowską totalną wojnę informacyjną. Hitlerowcy bardzo umiejętnie
kojarzyli działania agentury z oddziaływaniami propagandowymi. Natomiast przykładem
dobrze zorganizowanych służb walki informacyjnej prowadzących działania defensywne -
mogą być odpowiednie organy Polski w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
W literaturze zachodniej zamiast terminu walka informacyjna używa się z reguły
określenia wojna psychologiczna . Amerykański specjalista z tej dziedziny Paul M. A.
Linebarger, w swej słynnej - wydanej w 1954 roku w Waszyngtonie - książce pt. „Wojna
psychologiczna”, podaje następującą definicję:
„Wojna psychologiczna jest zastosowaniem przeciwko nieprzyjacielowi propagandy
łącznie z takimi środkami natury wojskowej, ekonomicznej czy politycznej, jakie potrzebne
są dla jej uzupełnienia” 1 . Zadaniem jej jest wywieranie wpływu na psychikę przeciwnika w
celu obniżenia jego morale i doprowadzenia go do stanu uniemożliwiającego kontynuowanie
walki.
P.M.A. Linebarger przytacza następującą definicję przyjętą przez amerykański
Komitet Szefów Sztabów: „Wojna psychologiczna jest to planowe stosowanie propagandy
oraz pokrewnych środków informacji publicznej w celu wywarcia wpływu na opinię
publiczną, uczucia, postawę i zachowanie się nieprzyjaciela oraz innych grup
cudzoziemskich, tak, aby pomóc w realizowaniu polityki państwa i jego celów oraz zadań
wojskowych” 2 .
Stosowane na Zachodzie pojęcie wojny psychologicznej ma nieco węższy zakres niż
przytoczone na wstępie pojęcie walki informacyjnej .
Elementy walki informacyjnej stosowano już w dawnych wiekach, dopiero jednak w
XX wieku stała się ona autonomiczną metodą walki, która w sprzyjających okolicznościach
może doprowadzić do decydujących rozstrzygnięć. W takim właśnie charakterze była ona po
raz pierwszy zastosowana przez Hitlera. Po drugiej wojnie światowej jej metody zostały
udoskonalone i w okresie zimnej wojny były stosowane przez obie strony. W walce tej strona
radziecka została pokonana, a Związek Radziecki wraz ze swym imperium przestał istnieć.
Charakterystyczne dla współczesnej walki informacyjnej jest jej ścisłe sprzężenie z walką
ekonomiczną. To właśnie sprzężenie zadecydowało w zimnej wojnie o klęsce ZSRR i
sterowanego przezeń imperium.
Oprócz walki informacyjnej prowadzona jest również walka energetyczna , która
polega na niszczeniu przeciwnika za pomocą energomaterii; w dawnych czasach była to
energia mięśni ludzkich przekazywana materii broni białej, grotów strzał czy włóczni, potem
znacznie większa energia powstająca w wyniku procesu spalania prochu przekazywana
pociskom armatnim, karabinowym lub pistoletowym, ostatnio zaś olbrzymia energia
termojądrowa.
Walka ekonomiczna jest mieszanką walki informacyjnej - chodzi w niej m.in. o
zdobycie tajemnic gospodarczych przeciwnika i ochronę własnych tajemnic - i walki
energetycznej, która polega m.in. na używaniu energomaterii skumulowanej i przetwarzanej
przez własną gospodarkę, do niszczenia struktury przeciwnika.
Walka energetyczna i walka informacyjna od dawna uzupełniały i wspomagały się
wzajemnie. Od czasu jednak, gdy po II wojnie światowej dwa walczące ze sobą o panowanie
nad światem obozy, zgromadziły tak wielkie środki niszczenia energetycznego (zarówno
klasyczne jak i nuklearne), że ewentualny konflikt zbrojny, mógłby grozić zagładą całej
ludzkości, coraz większe znaczenie zyskiwała totalna wojna informacyjna , której
zasadniczą cechą jest ścisłe sprzężenie działań propagandy, wywiadu i kontrwywiadu z walką
ekonomiczną i wyścigiem zbrojeń.
Ośrodki strategiczne zwalczających się obozów, już w okresie dwudziestolecia
międzywojennego, stosowały wobec swych przeciwników różne manipulacje propagandowe
1 P.M.A. Linebarger, Wojna psychologiczna , Warszawa 1959, s. 5.
2 Tamże, s. 332.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin