ELEMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ – PROJEKT – II MiBM gr. VI sekcja 1
D E F I N I C J A R Y N K U
Definicja rynku zależy od tego, z jakiej perspektywy na niego patrzymy. Słowo „rynek”, wywodzi się z języka niemieckiego – „ring” i oznaczającego okrągły plac ,na którym dokonywano transakcji, kupna lub sprzedaży dóbr lub usług.
Myśląc o rynku jako o pewnym miejscu, ośrodku handlowym definiujemy rynek jako:
„miejsce, na którym dochodzi do transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi (konsumentami a producentami) oraz do wymiany towaru, w wyniku transakcji kupna-sprzedaży na rynku kształtuje się cena.”[1]
Patrząc na rynek z perspektywy ekonomi bardziej stosowna wydaje nam się następująca definicja: „rynek – proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają co mają zamiar kupować i sprzedawać i na jakich warunkach. Znaczy to, że jest to proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają ceny i ilość dóbr, które mają być kupione i sprzedane. W ramach tego procesu, poszczególni uczestnicy rynku poszukują informacji mających znaczenie dla interesantów. Kupujący pytają o dostępne modele, rozmiary i kolory dóbr oraz ceny, które muszą za nie zapłacić. Sprzedający zdobywają informację o rodzaju dóbr i usług, których pragną nabywcy oraz o cenach, które są gotowi zapłacić.
Ten proces rynkowy ma charakter samokorygujący. Kupujący i sprzedający stale poddają swoje zachowanie modyfikacjom na podstawie stale zdobywanych doświadczeń”[2]
Kolejna definicja rynku:
Funkcjonują również takie rynki, które nie posiadają swojej siedziby, i na których nie ma bezpośrednich fizycznych kontaktów pomiędzy nabywcami i sprzedawcami. Dobrym tego przykładem jest np. międzybankowy rynek pieniężny, na którym banki za odpowiednią opłatą pożyczają sobie najczęściej na kilka godzin niezbędne do zachowania płynności, czyli zdolności do realizowania wypłat środki pieniężne. Ponieważ transakcje na tym rynku zawierane są najczęściej przez telefon, FAX lub temu podobne techniczne środki komunikacji nie ma tu ani stałego miejsca ani fizycznego kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi. Powyższa definicja rynku jako miejsca dokonywania transakcji nie opisuje w sposób zadawalający zjawiska rynku, jest zbyt wąska.
Pod pojęciem rynek można by zatem rozumieć swojego rodzaju,( niekoniecznie zlokalizowaną w jakimś konkretnym miejscu ) instytucję umożliwiającą kontakty handlowe dostawcom czyli osobom posiadającym coś na sprzedaż czyli z nabywcami czyli osobami chętnymi do ich zakupu.
Uwzględniając powyższe zastrzeżenia rynek bywa niekiedy również definiowany jako ogół warunków, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych. Jednak i takie określenie rynku nie jest zadawalające. Same warunki są wprawdzie jego elementem niezbędnym, ale niewystarczającym. Aby można było mówić o rynku musi dochodzić do transakcji wymiany.
Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej problemy terminologiczne możemy zdefiniować rynek jako całokształt transakcji wymiennych zwykle znajdujących wyraz a transakcjach kupna – sprzedaży między dostawcami i odbiorcami oraz ogół stosunków, warunkujących decyzje podmiotów uczestniczących w wymianie handlowej, w wyniku których dochodzi do ustalenia ilości wymiany oraz poziomu ceny ,po której tych transakcji dochodzi”[3]
Ze względu na przedmiot obrotu wyróżniamy:
· rynek towarów i usług - ten na którym spotykamy się codziennie,
· rynek pracy - ludzie szukający pracy i pracodawcy poszukujące pracowników, rynek kapitałowy - np. giełda papierów wartościowych.
Ze względu na poziom walki konkurencyjne rynek możemy podzielić na trzy rodzaje (bierzemy pod uwaga ilość konkurentów-sprzedawców, co jest często czynnikiem decydującym o poziomie konkurencyjności):
· rynek konkurencyjny - na rynku występuje bardzo wiele podmiotów, nie powiązanych ze sobą kapitałowo, rywalizujących o klienta,
· rynek oligopolistyczny - pozycję dominującą ma kilku sprzedawców, więc konkurencja między nimi i presja na obniżkę cen jest mniejsza,
· rynek monopolistyczny - rynek na którym występuje tylko jeden sprzedawca, przez co nie ma konkurencji i to ten podmiot swobodnie dyktuje warunki cenowe i jakościowe transakcji.
Rynki możemy również klasyfikować i porównywać na podstawie ich cech ekonomicznych. Od strony sprzedającego bierzemy tu pod uwagę ilość producentów, ich udziały w rynku, charakterystykę ekonomiczną produkowanego przez nich towaru (jednorodny czy zróżnicowany), bariery wejścia i wyjścia z rynku ( łatwość i konsekwencje wejścia do danej branży lub też jej opuszczenia), możliwość wpływu producentów na kształtowania cen rynkowych.
Cechy rynku:
· odpłatność - aby doszło do transakcji musi ustalić się cena na którą zgodzą się obydwie strony transakcji,
· dobrowolność - swoboda dokonywania transakcji, nie ma ograniczeń co do towaru, jego ilości, swoboda wyboru kupującego i sprzedającego,
· ekwiwalentność - następuje wymiana równych wartości, różniący się jedynie wartością użytkową,
· konkurencja - jest to rywalizacja uczestników rynku o zdobycie jak największych korzyści z działalności gospodarczej,
Na rynek składają się ludzie, czyli konsumenci i przedsiębiorcy próbujący kupić i sprzedać na najlepszych z możliwych warunkach. W wyniku „walki” między producentami powstaje konkurencja czyli:
1. ”concurrentia – z łaciny współzawodnictwo, proces w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty, w skład której wchodzi nie tylko cena, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących.
Konkurencję można podzielić na cenową, czyli związaną z ilością dóbr, które są w stanie kupić nabywcy za określoną kwotę oraz konkurencję pozacenową, która określa jakość produktu, styl, cechy wyrobu, jego parametry użytkowe, trwałość udzielanej gwarancji, marki, serwisu czy ewentualnego kredytu. Ponadto ważnym narzędziem współczesnej konkurencji jest reklama, promocja, marketing”[4]
2. „proces, przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Rozszerzając interpretację tego pojęcia można powiedzieć, że konkurencja jest również procesem, w którym uczestnicy rynku próbują uniknąć skutków przedstawienia przez innych korzystniejszych ofert pod względem ceny, jakości, asortymentu czy innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji
3. jest to rywalizacja uczestników rynku o zdobycie jak największych korzyści z działalności gospodarczej.”[5]
Konkurencja nie zachodzi więc miedzy kupującym a sprzedającym, ale między kupującymi i sprzedającymi.
Podstawa rynku są trzy elementy: podaż, popyt i cena.
„PODAŻ - ilość dóbr lub usług zaoferowanych do sprzedaży przez producenta w danym czasie i po określonej cenie. Podaż giełdowa to zgłaszana przez inwestorów chęć sprzedaży danego papieru wartościowego po określonej cenie„[6]
„podaż- założona relacja między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a ceną, przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegną zmianie.
„Popyt - ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.
Dla danego towaru rozróżnia się popyt indywidualny (ze strony określonego nabywcy) i popyt rynkowy (ze strony wszystkich jego nabywców). Popyt wszystkich nabywców na wszystkie towary to popyt globalny (zagregowany).
Poziom i zmiany popytu na dany towar wyznaczane są przez czynniki rynkowe - zmiany poziomu dochodów nabywców, cen innych towarów oraz oczekiwania nabywców co do zmian cen w przyszłości, a także czynniki pozarynkowe: demograficzne (takie jak liczba ludności, przyrost naturalny, struktura ludności pod względem wieku, płci, poziomu wykształcenia, rodzaju wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania itp.), naturalne (klimatyczno-atmosferyczne, środowiskowe), preferencje nabywców (gusty, upodobania, zwyczaje, tradycje, moda), polityczne (zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne, wojny).”[8]
„Cena, ilość pieniędzy, jaką należy zapłacić za nabycie jednostki określonego towaru, dobra lub usługi. W gospodarce rynkowej ceny najczęściej kształtują się na rynku w wyniku ukształtowanej relacji pomiędzy popytem i podażą (cena wolna), w pewnym zakresie kształtowane są pod wpływem producentów lub konsumentów, w nielicznych przypadkach kształtowane są przez państwo (ceny sterowane administrowane).
Ceny są podstawowym instrumentem mechanizmu rynkowego kształtującego równowagę rynkową. Spełniają dwie podstawowe funkcje: informacyjną i motywacyjną (bodźcową).
Informują one wszystkie podmioty gospodarcze o aktualnych warunkach zawierania transakcji kupna - sprzedaży, o relacji pomiędzy popytem i podażą. Ich poziom i zmiany są podstawą podejmowania przez podmioty gospodarcze decyzji o kontynuacji lub zmianie swojego zachowania w procesie gospodarowania, przystosowaniu do zmieniających się warunków rynkowych.”[11]
„Ceny determinują przebieg procesów gospodarczych a jednocześnie określają wielkość produkcji i konsumpcji.
Ceny pełnią trzy wzajemnie powiązane funkcje:
1. Są narzędziem dzięki któremu można dodawać i porównywać ze sobą nieporównywalne wielkości fizyczne .Inaczej mówiąc są one narzędziem agregacji .
2. Są nośnikiem informacji o sytuacji na rynku i zachodzących tam zmianach Otrzymywane informacje skłaniają producentów do stosowania najtańszych, najbardziej wydajnych metod produkcji oraz do kierowania zasobów do realizacji celów najbardziej opłacalnych
3. Rozstrzyga o wysokości otrzymywanych przez firmy przychodów oraz otrzymywanych przez właścicieli czynników wytwórczych dochodów pieniężnych. Jest zatem narzędziem dystrybucji i redystrybucji .”[12]
Elementy te i ich zachowanie kształtują warunki rynkowe, w jakich działają podmioty gospodarcze. Jednym z najważniejszych rynków jest rynek kapitałowy.” Rynek kapitałowy to zespół decyzji finansowych przedsiębiorstw, instytucji finansowych i osób fizycznych. Rynek ten umożliwia przekształcenie nagromadzonych oszczędności w inwestycje. Autorzy chcą jednak zwrócić uwagę na możliwość wcześniejszego zapoznania się z teoretycznymi informacjami rynku w skali całej gospodarki.
20
· Na tzw. rynek kapitałowy składają się :- rynek papierów wartościowych (obligacje, akcje),- rynek hipoteczny - hipoteka na grunty, budynki,- rynek długoterminowych pożyczek bankowych.
Uczestnikami rynku kapitałowego są wszelkiego rodzaju podmioty do których zaliczamy :
· banki :- centralny - wykonujący swoje ustawowe zadania do których zaliczmy oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, ewentualne interwencje na rynkach walutowych, ustalanie wielkości podaży pieniądza w gospodarce głównie poprzez wysokość stóp procentowych. Zobacz artykuł o Polityce monetarnej,- komercyjne - na rynku kapitałowym, lub szerzej finansowym banki poszukują dla siebie możliwości inwestycji, zdobycia środków na działalność kredytową i same oferując swoje usługi kredytowe bądź inwestycyjne. Widzimy więc, że sytuacja występująca na rynku pieniężnym ma dla banku olbrzymie, wręcz decydujące znaczenie potwierdzające słuszność prowadzonej polityki w zakresie sposobu funkcjonowania banku.
· inne instytucje :- finansowe...
Tomplus