Emerytura której nie będzie czyli polski system ZUS+OFE.pdf

Tytuł: Emerytura której nie będzie czyli polski system ZUS+OFE

wypłacało tą emeryturę aŜ do śmierci. Przyjęto załoŜenie Ŝe

emerytura będzie wypłacana przez cały okres aŜ do śmierci nie

zaleŜnie czy emeryt zdąŜył zgromadzić w okresie pracy

odpowiednią sumę środków czy teŜ nie. Jedni umierali po kilku

miesiącach od przejścia na emeryturę a ich pieniądze pozostawały

w systemie emerytalnym i słuŜyły na wypłaty tym co mieli lepsze

zdrowie ale sami nie zgromadzili dość środków. System ten był

typowym systemem solidarnościowym gdy wszyscy zrzucali się na

swoją przyszłą emeryturę nie mając Ŝadnych gwarancji czy

skorzystają z jej dobrodziejstwa. System ten nie miał wiele

wspólnego ze sprawiedliwością ale jego twórcy nie kierowali się ta

ideą. Jeśli kierowali się to raczej „sprawiedliwością społeczną”

która jak wiemy jest czymś innym od „sprawiedliwości” . Dodajmy

Ŝe nowszą odmianą „sprawiedliwości społecznej” jest idea zwana

eufemistycznie „Polską solidarną”. Wszystkie te ideę polegają na

tym Ŝe nie wolno pozostawić człowiekowi swobody i prawa do

decyzji co do swojej przyszłości lecz trzeba jego wcześniej

posiadane prawa i swobody ograniczyć i kontrolować poprzez

narzucenie mu ograniczeń i róŜnego rodzaju danin finansowych

czyli podatków. Z tych podatków odebranych uczciwie pracującym

obywatelom państwo a raczej urzędnik, który o tym decyduje dzieli

pieniądze (po wcześniejszym przepuszczeniu z nich co najmniej

1/3) i rozdaje po uwaŜaniu tej czy innej grupie społecznej, która z

jakichś przyczyn jest zbyt biedna, nie zaradna by sama zadbać o

siebie lub skupiła na sobie zainteresowanie czy sympatie

urzędnika.

Autor: 2AM

Źródło: niepoprawni.pl

Publikacja: 15.1003.11.2010r.

(czytać kolumnami)

Emerytura której nie będzie czyli polski system ZUS+OFE

Prawie wszyscy prawią o polityce a ja chciałem kilka słów – no moŜe

trochę więcej niŜ kilka o gospodarce a ściślej mówiąc o systemie

emerytalnym powiązanym z gospodarką.

Na wstępie chciałem poczynić pewne załoŜenia które mogą okazać

się błędne a nawet nieco karkołomne. To załoŜenie zakłada Ŝe w nie

dalekiej przyszłości nie nastąpi jakieś gwałtowne wydarzenie lub ich

seria, które całkowicie zmieni nasza optykę i nie dokona całkowitego

przewartościowania i zmiany obowiązujących reguł i porządku

prawnego. Czasy mamy bez wątpienia ciekawe więc moŜe okazać

się Ŝe snucie odległych planów co do naszej egzystencji na

emeryturze będzie tylko zwykłym biciem piany. Ale jak wspomniałem

poczyniliśmy pewne załoŜenie sprowadzające się do stwierdzenia Ŝe

nie wydarzy się nic dramatycznego co by uniemoŜliwiło nam doŜycie

do wymarzonej emerytury. Opisane tu zagadnienie dotyczy zarówno

osób rozpoczynających swoją prace zawodową jak i 30 czy 40

latków a takŜe i starszych, którzy mieli pecha i wdepnęli w tzw. "2

filar" emerytalny.

Zasadniczo system emerytalny tego typu zawsze funkcjonował jak

typowy system „argentyński” czyli wpłacający i dokładający w tym

systemie nie otrzymywał towaru/usługi za swoje składki tylko

finansował dostęp do tych dóbr innym beneficjentom. Dopiero

następne, dorosłe pokolenie uwikłane w ten łańcuszek płaciło ten

podatek emerytalny na utrzymanie swego rodzica. Zasadniczo

system „argentyński” moŜe całkiem sprawnie funkcjonować o ile

skala „dawców kapitału” przerasta ilość „biorców”. W pierwszej

połowie XX wieku system całkiem sprawnie funkcjonował.

Wynikało to z prostego faktu Ŝe mało ludzi doŜywało wieku

emerytalnego a jeśli doŜyli to długo nie cieszyli się swoją

emeryturą. Wynikało to w prostej linii z długości Ŝycia ludzi w

tamtym okresie nie wspominając juŜ o periodycznych czystkach

przyszłych beneficjentów w postaci 2 wojen światowych. Niestety

(dla systemu emerytalnego) w 2giej połowie XX wieku okres Ŝycia

zaczął się wydłuŜać (lepsze warunki Ŝycia, lepsza opieka

medyczna) co spowodowało Ŝe ludzie Ŝyli coraz dłuŜej a swoją

aktywność zawodową nadal kończyli w tym samym okresie co ich

rodzice. Dodatkowym problemem był spadek dzietności w

społeczeństwach spętanych systemem emerytalnym. W czasach

gdy Ŝadnego systemu emerytalnego nie było ludzie chcieli mieć

liczne potomstwo. Nie wynikało to wyłącznie z duŜej śmiertelności

wśród dzieci. Liczne potomstwo było gwarancją Ŝe rodzice będą

mieli aktywną polisę emerytalna. Wprowadzenie systemu

emerytalnego spowodowało pośrednio likwidację ryzyka braku

środków do Ŝycia w jesieni Ŝycia. Ludzie doszli do wniosku Ŝe nie

potrzebują mieć dzieci, które by ich trzymały (jeśli sami nie zdołali

dość odłoŜyć na swoją starość) bo mają przecieŜ emeryturę, którą

gwarantuje im państwo po przepracowaniu X lat pracy. Zapomnieli

Ŝe ich pieniądze które przez całe lata pracy płacili pod postacią

składek emerytalnych juŜ wyparowały (wypłacono je ich rodzicom i

dziadkom) i Ŝe ich emerytura jest zaleŜna od tego czy ich dzieci

pójdą do pracy i oddadzą część swojego wynagrodzenia z której

pieniądze pójdą na utrzymanie przyszłych emerytów.

W wyniku wydłuŜenia okresu Ŝycia wzrosła liczba emerytów

uprawnionych do pobierania emerytury. Dodatkowo wydłuŜył się

czas, przez który mogli ją pobierać. Innym czynnikiem

pogarszającym sytuacje była nie frasobliwość rządzących i

bezwzględność róŜnego rodzaju grup związkowców

Na wstępie (kolejnym) kilka słów na temat zarysu historii systemu

emerytalnego.

Systemy emerytalne są stosunkowo młodym wynalazkiem i mają nie

wiele więcej jak 100lat. Wcześniej Ŝadnych systemów emerytalnych

nie było i ludzie przez tysiące lat radzili sobie całkiem nieźle.

Polegało to na tym by w okresie aktywności zawodowej zarobić tyle

pieniędzy by starczyło do Ŝycia gdy juŜ sił nie starczało do pracy.

Ponadto w większości społeczeństw zamiast „systemu

emerytalnego” istniała normalna rodzina. Funkcja rodziny polegała

miedzy innymi na tym by młodsi jej członkowie opiekowali się nie

zdolnymi juŜ do pracy seniorami podświadomie czując Ŝe takie jest

naturalna kolej rzeczy i Ŝe sami doznają tej opieki od swoich dzieci

gdy ich czas się dopełni. Oczywiście zdarzały się odstępstwa od tej

reguły gdy dzieci wysyłały rodziców na przysłowiowy „wycug” ale

świadczyło to tylko o jednostkowych zaburzeniach w prawidłowym

modelu rodziny.

Z czasem jednak nastąpiło osłabienie więzów rodzinnych – niektórzy

twierdzą Ŝe to w wyniku powstania systemu opieki społecznej (tu

zamyka się teŜ system emerytalny o którym będzie mowa).

Twórcą systemu emerytalnego jest nie kto inny ale niejaki pan

Bismarck rezydujący swego czasu na ziemiach znajdujących się na

zachód od Odry, który połoŜył potęŜne podwaliny pod budowę

nowego państwa niemieckiego. Aby zapewnić jak sądził obywatelom

swego kraju bezpieczeństwo socjalne na stare lata (chyba

przewidywał kryzys rodziny :) wpadł na pomysł zbudowania systemu

emerytalnego. Polegało to na tym Ŝe kaŜdy z pracujących musiał pod

przymusem oddawać ściśle ustaloną część swego wynagrodzenia na

potrzeby zbudowanego przez państwo systemu emerytalnego. W

zamian za ową składkę ubezpieczony mógł liczyć na to Ŝe w

przypadku jeśli osiągnie wiek emerytalny państwo wypłaci mu

emeryturę z której będzie się mógł utrzymać. Państwo będzie mu

egzekwujących i rozszerzających swoje wcześniej zdobyte przywileje

pracownicze (w tym i emerytalne), które z przyczyn oczywistych

muszą być finansowane przez ogół wszystkich płacących składki.

Jednocześnie w wyniku spadku dzietności zmniejszyła się liczba

pracujących płacących składki emerytalne. To stopniowo

doprowadziło do sytuacji gdy wydatki przekroczyły wpływy. Twórcy

systemu emerytalnego i jego opiekunowie postanowili zaradzić

problemowi. Podnieśli składki emerytalne czyli podatki płacone przez

pracujących na emerytów. Przez pewien czas mogło wydawać się Ŝe

problem został powstrzymany ale tendencja większych wydatków

nad wpływy była nie do odwrócenia. Dodatkowo pobierając coraz

większe składki i egzekwując coraz brutalniej tą daninę

doprowadzono do ucieczki wielu płatników w tzw. „szarą strefę” co

automatycznie sprawiło Ŝe wpływy były jeszcze mniejsze. By ratować

piramidę finansową zaczęto „na mieście” poŜyczać pieniądze by

pokryć manko w kasie i móc finansować uprawnionych do pobierania

świadczeń emerytalnych. Dług rósł ale nikt się nie przejmował bo to

był dług budŜetu państwa a nie instytucji czy osoby prywatnej.

Opisana powyŜej koncepcja „piramidy finansowej” polegającej na

finansowaniu przez jedną grupę (płacących składki) emerytur drugiej

grupy (emerytów) została nazwana eufemistycznie „umową

społeczną” a jej autorstwo przypisuje się Janowi Jakubowi

Rousseau. Za kaŜdym razem gdy ktoś próbuje choćby werbalnie

podwaŜyć tą koncepcje rozlega się potęŜny klangor obrońców

„umowy społecznej” widzący w niej wartość na która jest bez

dyskusyjna i która wynika z owej umowy jaką miało zawrzeć

społeczeństwo tworzące dane państwo. JakŜe szyderczo brzmią tu

słowa Murray’a Newtona Rothbard’a, który szydził słowami

„zlikwidujmy przymus płacenia podatków i zaraz się przekonamy, czy

jest jakaś „umowa społeczna”, czy nie”. Nikt, jak dotąd, nie

zaryzykował przeprowadzenia tego jakŜe prostego eksperymentu, co

daje nam prawie 100% pewność, Ŝe ta cała teoria to przysłowiowa

„lipa” i tak naprawdę, to nikt z pośród rozsądnych ludzi w nią nie

wierzy, a jeśli wszyscy o niej bez ustanku gęgają, to tylko tak, Ŝeby

było fajowo lub Ŝeby ogłupić tych nieco mniej inteligentnych a nadal

płacących bez szemrania składki w ramach owej „umowy”.

Ubezpieczeń Społecznych nazwany później tj. gdy ludzie

dowiedzieli się ile ich co miesiąc kosztuje owa instytucja i co w

zamian daje „Zakładem Utylizacji Składek” ). W latach PRL’u

poprzedzających sławetną „transformacje ustrojową” ZUS radził

sobie całkiem nieźle i nie dochodziły do nas sygnały Ŝe piramida

zacznie się sypać co było juŜ obserwowane w krajach zachodu.

Pozytywna sytuacja ZUS wynikała z tego Ŝe rządzący dość dbali o

to by liczba biorców była mniejsza niŜ dawców (poza przyczynami

demograficznymi wymienionymi w 1szej części opracowania)

ograniczając dostęp do systemu nieuprawnionym znaczy osobom

zbyt młodym by przejść na utrzymanie ZUS. Dodatkowo spora w

tym zasługa dość zawiłych księgowań, które wynikał z faktu Ŝe

władze PRL’u wypłacały pracownikom tylko nie wielkie pensje

(mające dziesiątki razy mniejszą siłę nabywczą niŜ pensje na tzw.

„zachodzie”) zabierając większość pieniędzy „pod stołem” bez

wiedzy pracowników. To z tych pieniędzy płacono podatki,

wypłacano emerytury , ogólnie utrzymywano państwo). Sytuacja

zmieniła się znacząco pod koniec lat 90tych gdy postanowiono

podzielić wynagrodzenie pracownika na część netto, składki

emerytalnorentowozdrowotne i podatki. Dopiero wtedy moŜna

było precyzyjnie określić ile z pensji kaŜdego pracującego

pochłania system emerytalny.

W latach 90tych system emerytalny w Polsce zaczął coraz

bardziej odczuwać podmuchy nadciągającego tornada. Bardzo

duŜa w tym zasługa kolejnych ekip rządzących, które nie radząc

sobie z zagadnieniami rządzenia państwem próbowały kupować

spokój coraz to nowych grup społecznych przez bezrozumne

nadawanie coraz to nowych przywilejów kolejnym grupom i

branŜom zawodowym. Kto pamięta wizyty górników, hutników,

stoczniowców, kolejarzy, nauczycieli i innych grup zawodowych

protestujących w huku, dymie i ogniu pod budynkami ministerstw

czy kancelarią premiera w Warszawie ten wie Ŝe za kaŜdym razem

protestujący dostawali to co chcieli odnośnie przywilejów

emerytalnych skracających wymagany dla nich okres pracy.

Dodatkowo władze często akceptowały ucieczkę na emeryturę

ludzi przed szalejącym bezrobociem. Zamiast zająć się

stworzeniem warunków dla rozwoju gospodarczego, który pozwolił

by ludziom w wieku emerytalnym spokojnie pracować

akceptowano ucieczkę ludzi przed bezrobociem na wcześniejsze

emerytury. Poprawiało to statystykę bezrobocia i jednocześnie

zapewniało względny spokój społeczny ale generowało w

przyszłych latach coraz większe koszty funkcjonowania systemu

emerytalnego. Niestety nikt z rządzących nie przejmował się

powaŜnie narastającym problemem. Nie ma się czego dziwić jako

Ŝe przeciętny polityk myśli jak dotrwać do końca kadencji albo co

dziś podadzą w bufecie sejmowym i nie wybiega myślą jak będzie

funkcjonował kraj w którym on chwilowo mieszka za 10, 20 czy 50

lat.

Jednak pod koniec lat 90tych w rządzie Akcji Wyborczej

Solidarność (AWS) pod przewodnictwem „charyzmatycznego

premiera” (bardzo zabawne sformułowanie jeśli ktoś jeszcze

pamięta tą postać z tamtego okresu) prof. Jerzego Buzka

zakiełkował pomysł zrobienia reformy systemu emerytalnego.

Przypomnijmy Ŝe w tym czasie zakiełkowały tam i 3 inne reformy

zwane później przez niewdzięczne społeczeństwo „4 reformy i

pogrzeb”. Przypomnijmy pokrótce owe sławetne 4 reformy:

reforma szkolnictwa (zmiana programów nauczania i struktury

szkoły od poziomu podstawowego do średniego), reforma

emerytalna (2 filary ubezpieczeń emerytalnych), reforma

zdrowotna (powstanie kas chorych zastąpionych za czasów SLD

strukturą o nazwie NFZ) i reforma administracyjna (zmniejszenie

liczby województw i wprowadzenie powiatów). Wszystkie one poza

reforma administracyjną praktycznie zakończyły się fiaskiem i

konsekwencje owych reform ciągną się za nami do dzisiaj.

Reforma administracyjna zakończyła się sukcesem jeśli nie liczyć

trwających jeszcze przez kilka lat walk lokalnych kto powinien

Wkrótce nadzorcy systemu emerytalnego zdali sobie sprawę Ŝe na

obecnych zasadach system ten nie moŜe dłuŜej funkcjonować i

zaczęto go o zgrozo albo na szczęście (wszystko zaleŜy od punktu

widzenia) „reformować”.

Tu przechodzimy do kolejnej odsłony zagadnienia na naszym,

polskim podwórku i sławetnej reformy systemu emerytalnego

autorstwa niejakiego prof. Góry dokonanego pod patronatem

Jerzego Buzka za czasów sławetnej AWS (dla nieco młodszych

czytelników przypomnę rozwinięcie tego skrótu: Akcja Wyborcza

Solidarność – w skrócie AWS czyli koalicja prawicowych partii i

kanapowych partyjek w kooperacji z wiodącym ZCHN zjednoczonych

przez lidera (z tamtego okresu) "NSZZ Solidarność" czyli Mariana

Krzaklewskiego) kiedy to nasi „spece” dostrzegli Ŝe dłuŜej nie da się

utrzymać piramidy o nazwie ZUS (Zakład Ubezpieczeń Społecznych

zwany złośliwie Zakładem Utylizacji Składek) i pora jakoś temu

zaradzić.

Dalsza część wywodów odnośnie stanu systemu emerytalnego po

roku 1999 zostanie zaprezentowana w kolejnych odsłonach chyba Ŝe

nie będzie zainteresowania to nie będę się wysilał ..

Emerytura której nie będzie czyli polski system ZUS+OFE cz. 2

Kontynuujemy zatem temat systemu emerytalnego w Polsce (ZUS i

OFE) poruszony w 1szej części opracowania .

Do roku 1999 w Polsce istniał system emerytalny, którego jedynym

filarem i jednocześnie gwarantem był państwowy ZUS (Zakład

znaleźć się w jakim województwie. Sukces ten przejawia się

stworzeniem sieci setek tysięcy nowych synekur urzędniczych w

strukturze tzw. samorządu które pozwalają przeczekać politykom

jeśli akurat podwinie im się noga w tzw. „duŜej” polityce.

Wracając jednak do reformy emerytalnej nadal nie wiemy czy idea

owej reformy wynikała ze świadomości coraz bardziej pogarszającej

się sytuacji ZUS czy teŜ była odpowiedzią na zapotrzebowanie

ukręcenia nowych „lodów”, przy których „program powszechnej

prywatyzacji” (3 x P) czyli osławione fundusze NFI był tylko dziecinną

igraszką. Na tak postawione pytanie mógł by z pewnością

odpowiedzieć któryś z twórców reformy emerytalnej z tym Ŝe

najpierw naleŜało by znaleźć odpowiednio przekonywujące

argumenty by zechciał podzielić się rzetelnie swoją wiedzą.

Fakt faktem Ŝe zebrał się zespół ekspertów i pod przewodnictwem

prof. Góry opracował załoŜenia nowego systemu emerytalnego, który

wdroŜono w roku 1999. „WdroŜono” to moŜe nie jest właściwe słowo

poniewaŜ system nie jest kompletnie wdroŜony do dzisiaj. Pod

słowem „wdroŜono” naleŜy rozumieć Ŝe uruchomiono proces poboru

składek emerytalnych nie gwarantując w zamian Ŝadnych konkretów

opodatkowanym ofiarom systemu. Ale przypomnijmy jak to było w

załoŜeniach i ile owe załoŜenia mają wspólnego z obecna

rzeczywistością.

nowum w całej sytuacji było rozpoczęcie przez ZUS

ewidencjonowania w systemie komputerowym wszystkich wpłat

przelewanych wirtualnie na indywidualne konta identyfikujące

płatnika. Nie miało i nie ma to nadal praktycznego znaczenia jako

Ŝe jak wspomniano same pieniądze natychmiast są przelewane na

wypłaty obecnym emerytom natomiast zapisy komputerowe są

tylko dowodem ile pieniędzy pobrano od kaŜdego z płacącego

składki emerytalne. Sam system komputerowy ZUS rodził się w

przeraŜających bólach i dał zarobić firmie Prokom (obecnie troszkę

się przefarbowała i występuje chyba pod inną nazwą) naleŜącej do

pana Krauze (pieszczotliwie nazywa się go „Wielkim Płatnikiem” –

sama nazwa pochodzi od systemu „Płatnik” słuŜącego do

elektronicznych rozliczeń pracodawców z ZUS pamiętamy to

ciepłe sformułowanie które padło chyba z ust pana

Kornatowskiego gdy on czy ktoś z nim związany tuptał do

pewnego hotelu złoŜyć rytualny, wieczorny meldunek drogiemu

prezesowi Rysiowi. K) miliardy złotych (same komputery

kosztowały ponad 700 milionów złotych a oprogramowanie ponad

2gie tyle nie wspominając o dziesiątkach milionów złotych co

rocznej asysty na rzecz firmy Prokom).

Wracając jednak do OFE czyli do „2go filara”, OFE miały te

pieniądze wpłacone przez ZUS zatrzymać do chwili osiągnięcia

przez członka OFE wieku emerytalnego i zarządzać nimi

inwestując je tak by stale powiększający się kapitał przynosił sute

odsetki. OFE mogły inwestować powierzone im środki w bony

skarbowe, obligacje oraz kupować za nie akcje na polskiej

Giełdzie Papierów Wartościowych (GPW) z tym Ŝe max. do 40%

zgromadzonych aktywów. Twórcy systemu emerytalnego

pierwotnie wzorowali ten system na systemie chilijskim, który

wydawał im się nowoczesny i w tamtym okresie czasu

funkcjonował jeszcze dość sprawnie. Technicznie pobór środków

rozwiązano w taki sposób Ŝe całość składki emerytalnej pobierał

od płatnika (pracownik + pracodawca) ZUS (w przypadku

pracowników na etacie obowiązek przekazywania tych pieniędzy i

ewentualnych sankcji karnych spoczął na pracodawcy). Po

pobraniu całości składki ZUS przelewał 7,3% pensji brutto

pracownika czyli blisko 1/3 tego co sam sobie zatrzymał do OFE.

W przypadku opóźnień w transferach do OFE ZUS musiał zapłacić

na rzecz danego OFE ustawowe odsetki karne od zaległych kwot

(oczywiście płacił je z naszych podatków :)

Z rozmów z osobami, które brały swego czasu udział w budowie

systemu OFE po stronie funduszy OFE czyli jedynego beneficjenta

tej reformy wynika Ŝe pomysłodawcy reformy od początku chcieli

zdjąć, choćby częściowo odpowiedzialność z budŜetu państwa za

wypłatę przyszłych emerytur. Taka odpowiedzialność ciąŜy na

państwie z tytułu zobowiązań jakie względem swoich członków ma

dziś ZUS.

Przed reformą systemu emerytalnego powszechnie zwaną jako

„reforma OFE” wszystkie składki pracujących trafiały do ZUS, który je

wypłacał obecnym emerytom. W systemie tym nie zmieniło się

praktycznie nic w stosunku do pierwotnych załoŜeń Otto von

Bismarcka. Był to nadal system „piramidy finansowej” gdzie jedno,

pracujące pokolenie utrzymywało nie pracujące juŜ pokolenie starsze

i liczyło Ŝe sytuacja powtórzy się ponownie za kolejny kwant czasu.

W systemie tym (ZUS) istotny był parametr tzw. „stopy zastąpienia”.

Mówiąc ogólnie chodziło to ile dostanie przyszły emeryt emerytury w

stosunku do otrzymywanej pensji. „Stopa zastąpienia” wynosiła

pierwotnie około 75% (potem zaczęto ją stopniowo redukować i to

jeszcze w starym systemie ZUS) co z grubsza oznaczało Ŝe emeryt

dostanie 75% swojej pensji z liczonego do zestawienia korzystnego

okresu składkowego. Twórcy reformy zdali sobie sprawę Ŝe ZUS ma

coraz większe problemy z obsługa obecnych wypłat i Ŝe na dłuŜszą

metę nie jest moŜliwe zachowanie „stopy zastąpienia” na tak

wysokim poziomie. Powstał jednak dylemat jak powiedzieć ludziom

płacącym składki Ŝe ich przyszła emerytura będzie niŜsza od

obecnych emerytur ? Aby zaradzić tej sytuacji wymyślono system

emerytalny bazujący na koncepcji 2 filarów.

Postanowiono podzielić składkę emerytalną (przy ej okazji wreszcie

została ujawniona informacja ile i jakich składek płaci pracownik i

jego pracodawca) na 2 części. Składka w wysokości blisko 12%

(dokładnie jest to 12,22%) pensji brutto miała trafić nadal do ZUS,

który nazwano 1szym filarem. Natomiast 7,3% pensji miało zasilić 2

gi filar emerytalny czyli Otwarte Fundusze Emerytalne zwane pod

nazwą OFE. W przyszłości emerytura miała być wypłacona przez nie

istniejący do chwili obecnej Zakład Emerytalny i składać się z 2

składników czyli części z ZUS i OFE (składnik kapitałowy emerytury).

RóŜnica pomiędzy tymi 2ma filarami polegała na tym Ŝe pieniądze

były inwestowane i zarządzane w odrębny sposób. W przypadku

ZUS, który został nazwany „1szym filarem” sytuacja nie uległa

zasadniczo zmianie czyli nadal to co wpadło do systemu pod

postacią składki odebranej z pensji pracownika natychmiast z niego

wypadało pod postacią emerytur obecnych emerytów. Jedynym

Jak wiadomo trzeba było znaleźć chętnych do prowadzenia OFE.

W jaki jednak sposób znaleźć chętnych, którym powierzano by

7,3% pensji brutto 14 milionów pracujących ? Rozwiązaniem tego

problemu był przyjęty system prowizji i opłat manipulacyjnych na

rzecz OFE. Opłaty podzielono na 2 rodzaje. Była opłata za

zarządzanie (skonstruowana tak Ŝe niezaleŜnie czy były straty czy

zyski OFE było zadowolone) i zryczałtowana opłata od

wpływających składek (rozbój w biały dzień porównywalny z

działaniami pasera potrącającego na wejściu prowizję za

dostarczony do opchnięcia przez złodzieja „fant”). Pomińmy moŜe

w jaki sposób poszczególne towarzystwa kalkulowały sobie te

opłaty (dane te (aktualne) powinny być dostępne na stronach

internetowych samych OFE i na stronach dawnego KNUIFE –

obecnie chyba KNF).

Początkowa prowizja od kaŜdej wpłaty środków spływających do

OFE wynosiła ponad 13% co oznacza Ŝe z kaŜdych 100zł

trafiających do OFE 13 zł stanowiło prowizje od wpłaty i

pomniejszało przekazany kapitał którym OFE zaczynało

zarządzać. Pojawia się pytanie kto miał zapłacić te astronomiczne

prowizje?

Jak zwykle rozwiązanie było bajecznie proste. Zapłacić miał je ze

swoich składek członek OFE. śeby czasem nie wpadł na pomysł

rezygnacji z tej „fantastycznej” oferty uniemoŜliwiono mu

wystąpienie z OFE, powrót do systemu 1filarowego w ZUS czy w

ogóle rezygnacje z dobrodziejstwa przymusowego systemu

emerytalnego.

Przypomnijmy Ŝe w chwili obecnej członek OFE ma jedynie wybór

między OFE ‘X” a OFE „Y”. Jeśli nie podoba mu się OFE „X” moŜe

zgłosić wniosek o przeniesienia go do OFE „Y” ale nie ma prawa

zabrać pieniędzy ( łopatek i foremek) i powiedzieć funduszom OFE

„cześć! , sam zadbam o moje oszczędności lepiej od was”.

Zasadniczo wybór ten przypomina wybór pomiędzy „kiłą” a

„syfilisem” i to z pełnymi tego konsekwencjami. RóŜnica tylko jest

taka Ŝe w/w choroba weneryczna jest z reguły uleczalna a nasz

przypadek gdy zostaliśmy członkami OFE jest przypadkiem, który

leczy jedynie nasza śmierć :)

miały by wypłacać emeryturę. Logicznym było wiec Ŝe ZUS będzie

wypłacał 1szy filar podczas gdy środki z OFE będą zarządzanie

juŜ indywidualnie przez samego emeryta. Jednak jak okazało się

logika nie miała tu wiele wspólnego przy projektowaniu systemu.

W ten oto sposób przy akompaniamencie barwnych spotów w

telewizji ( kto pamięta dowcip: „Bogdan mówi „Bankowy” –

dlaczego ? – bo nie potrafi wymówić Nationale Nederlanden” ?)

zachwalających „emeryturę pod palami” przepchnięto ustawę i nikt

nawet nie zająknął się Ŝe ustawa jest nie kompletna tzn. Ŝe nie

zaleŜnie od gangsterskiego skoku na kasę płatników ustawodawca

nie raczył określić precyzyjnie kiedy i na jakich warunkach otrzyma

on świadczenie emerytalne. Zmuszono ludzi do rozpoczęcia

płacenia składek na nowych zasadach mamiąc ich obietnicami

dostatniej emerytury nie określając Ŝadnych warunków i gwarancji

na jakich zostanie ona wypłacona w przyszłości. Kwestie wypłat

postanowiono uregulować w bliŜej nie określonej przeszłości ale

na pewno przed osiągnięciem przez pierwszych członków OFE

praw do pobierania emerytury z 2go filara) i domknięto ją na

skrajnie niekorzystnych warunkach dla płatników dopiero w roku

2009 czyli 10 lat po starcie systemu emerytalnego kiedy zaszła

konieczność dokonania pierwszych wypłat.

Dodatkowo twórcy systemu emerytalnego okazali się niezwykle

litościwi dla samych OFE jeśli chodzi o ocenę funkcjonowania i

nagradzania OFE. Nikt nie wpadł na pomysł by OFE obracające

cudzą gotówką mogły pobierać premię ale tylko w przypadku

wygenerowania odpowiednio wysokich zysków. Wprowadzono

system prowizji, który gwarantował OFE wysokie zyski nie zaleŜnie

od generowanych przez nie wyników finansowych. Ustawodawcy

nie interesowało czy OFE pomnoŜyły czy straciły powierzone im

środki. Jedynym odstępstwem od tej reguły były wyniki

najgorszego OFE w stosunku do średniej waŜonej. W takim

przypadku najgorsze OFE musiało dopłacić róŜnicę z własnego

kapitału. Jednak wystarczyło by wszystkie OFE miały straty na

podobnym poziomie a ryzyko takie juŜ nie istniało lub koszt

ewentualnej dopłaty był nie współmiernie mały w stosunku do

profitów jakie dawało obracanie miliardami złotych ze składek

swoich członków.

W ramach sławetnej reformy emerytalnej obywateli podzielono na 2

a właściwie na 3 grupy na wzór dobrej selekcji robionej na rampie

kolejowej obozu koncentracyjnego. Osoby urodzone po roku 1968

zmuszono automatycznie do przynaleŜności do systemu „2

filarowego” czyli ZUS+OFE. Osoby urodzone bodajŜe przed rokiem

1949 automatycznie przydzielono do ZUS słusznie wychodząc juŜ na

samym wstępie z załoŜenia Ŝe ich emerytura z ZUS+OFE będzie

niŜsza niŜ na starych zasadach z ZUS. Osoby urodzone po 1949

(koryguje bo było błędnie 1947) ale wcześniej niŜ w 1969 mogły

dobrowolnie wybrać czy chcą naleŜeć wyłącznie do ZUS (system 1

filarowy) czy chcą przepisać się do ZUS + OFE. Zastosowane

pewien lep, na który dało się złapać dziesiątki tysięcy jeśli nie setki

tysięcy takich osób znacząco pogarszając jak się później okazało

swoją szansę na godną emeryturę ale o tym nieco później.

Jak juŜ wspomniano w pierwotnym załoŜeniu chodziło o

przeniesienie części zobowiązań z ZUS czyli państwa polskiego na

barki samych członków systemu emerytalnego. Celem pośrednim

było obniŜenie tzw. „stopy zwrotu” z pierwotnych 75% występującej w

systemie ZUS z okresu sprzed reformy. Osiągnięto to dzięki

przeniesieniu odpowiedzialności za wysokość świadczenia

emerytalnego częściowo na OFE i jednoczesne zmniejszenie udziału

w tym świadczeniu przez ZUS. Trzeba pamiętać Ŝe emerytury

wypłacane przez ZUS są waloryzowane o wskaźnik inflacji (czasami

rządy próbowały ograniczać tą waloryzacje – szczególnie kłaniają się

tu działania za czasów min. Hausnera w rządzie L.Milera i M. Belki).

Emerytury wypłacane z OFE nie będą waloryzowane o wskaźnik

inflacji.

Wracając jednak do tematu – pozostała otwarta kwestia jak

przekonać ludzi do zaakceptowania nowego systemu emerytalnego,

w którym emerytura miała być niŜsza niŜ w starym systemie ?

Wymyślono sposób a było nim zapewnienie Ŝe emerytura kapitałowa

pozwoli znacząco powiększyć wartość odkładanych składek co

podniesie wysokość łącznej emerytury z ZUS i OFE. Dodatkowo

podkreślano Ŝe wysokość emerytury a konkretnie części z OFE

będzie uzaleŜniona od wartości zgromadzonych składek w myśl

zasady „im więcej zgromadzisz, tym większą dostaniesz emeryturę” i

nikt nie będzie sponsorował cudzej emerytury swoimi środkami z

OFE.

Jednocześnie obiecano ludziom z ekranów telewizorów ustami

ekspertów (nie zawarto niestety tej obietnicy w ustawie o OFE którą

dziś moŜna by skarŜyć w polskim TK czy unijnym ETS) Ŝe środki z

OFE w przypadku śmierci członka OFE jak i emeryta nie przepadną

jak dzieje się to ze składkami ZUS będą dziedziczone. Jednocześnie

robiono nadzieję Ŝe środki z OFE zostaną wypłacone osobie

przechodzącej na emeryturę w postaci jednorazowej wypłaty.

Propozycja ta była bardzo kusząca dla ludzi poniewaŜ pozostawiała

złudną nadzieję Ŝe w przypadku śmierci z odłoŜonych składek

emerytalnych skorzystają członkowie rodziny zmarłego a nie

przypadkowe i nie znane osoby jak ma to miejsce w ZUS w ramach

„umowy społecznej”. Dodatkowo moŜna było się spodziewać Ŝe

ustawodawca wypłaci naleŜna z OFE emeryturę w jednym kawału

jako Ŝe nie powołał do Ŝycia tzw. „Zakładów Emerytalnych”, które

Przypomnijmy w małym podsumowaniu czym „eksperci” OFE do

spółki z klipami odtwarzanymi dziesiątki razy dziennie w TV i radio

mamili swoje ofiary i o czym zapominali poinformować:

moŜliwość bezpiecznego pomnaŜania części kapitałowej przez

OFE znacznie wydajniej niŜ robił to ZUS

moŜliwość dziedziczenia środków gromadzonych w OFE

zarówno środków członka OFE jak i środków zgromadzonych

przez pobierającego świadczenie emeryta a co za tym idzie

pobierania emerytury z OFE tylko do wysokości zgromadzonych

przez siebie środków.

obowiązuje skądinąd słuszna zasada „im więcej zgromadzisz tym

większa będzie twoja emerytura z OFE”.

nie informowania o znacząco zawyŜonych kosztach

funkcjonowania systemu (pierwotnie prowizja sięgała 13% by

spaść do 7% a od roku po ostatniej korekcie utrzymywać się w

okolicach 3%.

moŜliwość wypłaty jednorazowej środków z chwilą przejścia na

emeryturę jeśli taka będzie wola członka OFE,

Czego nie zrobiono z chwilą startu reformy OFE przy załoŜeniu iŜ

nadal obowiązywał przymus „umowy społecznej” uniemoŜliwiający

wycofanie się chętnego z systemu emerytalnego ?

nie zagwarantowano w ustawie wszystkich w/w obietnic i

zapewnień co uniemoŜliwiło by wyłganie się od odpowiedzialności

gdyŜ było by to podstawą do zerwania umowy członka OFE z

funduszem lub zasądzeniu odszkodowania od skarbu państwa.

nie określono precyzyjnie co dzieje się ze środkami członka OFE

jak i emeryta w przypadku jego śmierci co stanowiło pole do

późniejszych przeróbek zapisów ustawy w zakresie dziedziczenia.

nie określono zasad na jakich wypłacana będzie emerytura z 1go i

2go filaru (chodzi o stworzenie systemu „Zakładów Emerytalnych”

których koncepcja została zastąpiona w roku 2008 przez system

FDEK (Fundusze DoŜywotnich Emerytur Kapitałowych) oraz

określenie kosztów funkcjonowania systemu.

Doprowadzenie i akceptowanie w wyniku dopuszczalnego modelu

biznesowego i braku procedur kontrolnych do karygodnych

zachowań ze strony OFE przy werbunku nowych członków ze

szkodą dla zwerbowanych członków.

śmierci członka / emeryta OFE. Inne formy przekazania w/w

środków poza system OFE nie wchodzą w grę.

W przypadku śmierci członka OFE sytuacja wydaje się prosta. W

przypadku śmierci członka OFE całość środków zostaje

przekazana spadkobiercom lub osobom wskazanym w polisie jako

uposaŜone. Nie do końca jasne jest tylko czy środki zostaną przed

przekazaniem opodatkowane (składki OFE pobierane są przed

opodatkowaniem, dlatego przy wypłacie ich pod postacią

emerytury potrącony zostaje podatek dochodowy czyli tzw. PIT.

Czy podatek ten równieŜ zostaje potrącony w przypadku

spadkobrania nie zaleŜnie od podatku spadkowego nałoŜonego na

spadkobiorcę ? Najpewniej wspomniany podatek dochodowy

równieŜ obowiązuje ale przyznam Ŝe nie badałem tego

zagadnienia. Na ten temat mogą wypowiedzieć się osoby, które

znalazły się w takiej sytuacji lub przedstawiciele samych OFE. Dla

uproszczenia i by nie być nie mile zaskoczonym przyjmijmy Ŝe z

chwilą wypłaty tych środków z OFE następuje automatyczne

potrącenie od wielkości brutto kwoty bazowej podatku

dochodowego).

W następnej części opracowania zostaną poruszone powyŜsze wątki

oraz zahaczymy o temat draŜliwy czyli padnie kilka słów o

dziedziczeniu środków OFE a właściwie wyjaśnienie Ŝe

dziedziczenie OFE nie ma wiele wspólnego z klasycznym

dziedziczeniem. Proszę o nieco cierpliwości bo będzie moŜna nieco

się zdziwić, zbulwersować a nawet pośmiać ..

Emerytura której nie będzie czyli polski system ZUS+OFE (cz. 3)

Prostota zagadnienia kończy się jednak z chwila gdy zmarły

członek OFE pozostawał w chwili śmierci w legalnym związku

małŜeńskim. W takim przypadku jeśli spadkobiercą jest małŜonek

to otrzyma on od OFE zaledwie 50% zgromadzonego kapitału

(najpewniej po opodatkowaniu z chwilą wypłaty – patrz rozwaŜania

powyŜej). Natomiast pozostałe 50% kapitału zostanie przelane na

konto OFE Ŝyjącego małŜonka czyli spadobiercy. Te pieniądze są

dla spadkobiercy praktycznie rzecz biorąc stracone jako Ŝe nigdy

juŜ nie zdoła za swojego Ŝycia ich odzyskać od OFE (interesujący

wyjątek od reguły jest opisany poniŜej).

Idąc za ciosem spróbujmy ponownie skupić nieco rozbiegany wzrok

(ostatnie wydarzenia i ewentualny dalszy rozwój sytuacji mogą

sprawić Ŝe nasze rozwaŜania odnośnie emerytur stracą znaczenie

pozostając w sferze rozwaŜań akademickich czyli czysto

teoretycznych) na temacie OFE a konkretnie czyje są zgromadzone

tam środki i jak moŜna się do nich „dobrać” a wszystko to w

kontekście dokonanych przez rząd po roku 1999 modyfikacji ustawy

o OFE.

Skoncentrujmy się nad aktualnie obowiązującą sytuacją prawną bo

stan ten zmieniał się na przestrzeni ostatnich lat o czym będzie

jeszcze mowa. Od chwili startu systemu w 1999 roku kilkukrotnie

„majstrowano” przy reformie OFE. Zmiany były dokonywane w latach

20023 , 20045 , 20072009 czyli praktycznie przez cały czas

funkcjonowania wspaniałej reformy OFE i miały róŜny charakter.

Oficjalnie zmiany do roku 2005 koncentrowały się na propozycjach

obniŜki opłaty od wpłacanych składek (bardzo to chwalebne ze

strony ustawodawcy), prowizji za „zarządzanie”, liczenia stopy zwrotu

i skubaniu klienta przez OFE przy próbie jego ucieczki przed

upływem 2 lat od zapisania się do danego OFE. Znacznie ciekawsze

zmiany a właściwie dyskusja o nich rozpoczęła się w roku 2007 pod

koniec okresu rządów poprzedniej ekipy będącej dzisiaj w opozycji z

kulminacją wszelkiej maści pomysłów za czasów obecnej ekipy,

która „poprawiła” i wcieliła w Ŝycie (na nasze nieszczęście) kolejne

regulacje w tej materii. Chwilowo zostawmy kolejne modyfikacje

reformy OFE i skoncentrujmy się na tajemniczej skądinąd kwestii

dziedziczenia środków, które gromadzą się w OFE.

W ten oto sposób twórcy systemu emerytalnego zadbali o to by w

przypadku śmierci członka OFE pozostającego w związku

małŜeńskim zagarnąć na rzecz systemu OFE i tworzących go

funduszy 50% kapitału zgromadzonego za Ŝycia przez zmarłego.

Rozwiązanie to wydatnie preferuje związki nie formalne lub

zachęca wręcz do rozwodu przed śmiercią bo tylko w ten sposób

moŜna przekazać pozostałemu przy Ŝyciu małŜonkowi 100%

zgromadzonego kapitału (pomniejszonego o podatek spadkowy,

który zaczyna obowiązywać gdy spadek nie jest przekazywany w

najbliŜszej rodzinie). W przypadku jeśli chcemy uniknąć płacenia

podatku spadkowego a mamy dzieci naleŜy wskazać je jako

uposaŜone (jak na razie od kilku lat obowiązuje prawo, które

zniosło podatek spadkowy w 1szej grupie spadkowej – nie wiemy

jak długo sytuacja ta się utrzyma bo budŜet w coraz większej

potrzebie i wszelkie podatki zarówno pośrednie jak i bezpośrednie

są aktualnie podnoszone)

Ciekawie przedstawia się sytuacja gdy spadkobiorca nie musi być

członkiem OFE.

Przypomnę tylko Ŝe jednym z motorów napędzających nowe ofiary

do systemu OFE (chodzi o osoby urodzone pomiędzy 1949 i 1968,

które miały swobodne prawo wybrać czy chcą być w OFE czy zostać

w starym ZUS, osoby urodzone po roku 1968 nie miały Ŝadnego

wyboru) było zapewnienie Ŝe środki odkładane w systemie OFE

podobnie jak i emerytura z tego filaru będą podlegały dziedziczeniu

czyli Ŝe nie przepadną jak ma to miejsce w ZUS.

Tu 2 słowa wyjaśnienia. Budując system OFE stworzono w nim

świadomie dziury, które pozwoliły grupie osób znaleźć się poza

systemem emerytalnym. Pominiemy tu temat tzw. emerytur

„mundurowych”, które zawsze były wyłączone z powszechnego

systemu emerytalnego a skoncentrujemy się na innej ciekawej

grupie tzw. „świętych krów”. Kłania się tu słynne hasło ze

zwierzęcej „konstytucji” „Folwarku zwierzęcego”, które głosiło iŜ

„wszystkie zwierzęta są równe, ale niektóre są równiejsze”. Do tej

grupy „równiejszych” naleŜą sędziowie (zdaje się Ŝe równieŜ

prokuratorzy i adwokaci). Sędziowie mają własny system

emerytalny w całości finansowany z pieniędzy podatnika a nie ze

składek emerytalnych samych sędziów czy innych osób.

Emeryturę sędziów wypłaca ministerstwo sprawiedliwości z

Są dwa aspekty dziedziczenia środków wpłaconych do OFE i

wynikające z nich odmienne konsekwencje. Inaczej dziedziczone są

środki zmarłego członka OFE, który nie osiągnął wieku emerytalnego

a inaczej środki zgromadzone przez emeryta, który zgromadził środki

w OFE przez okres swojej pracy zawodowej i nabył praw

emerytalnych. Dziedziczenie środków jest moŜliwe tylko w wyniku

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: