Gretkowska Manuela - My zdies' emigranty.pdf - ga_ob

MANUELA GRETKOWSKA

MY ZDIES’ EMIGRANTY

mojej żonie

Szanowna i Droga Pani,

Przeczytałem „My zdieś emigranty” z dużą przyjemnością i zainteresowaniem,

ciesząc się, że wbrew prawdopodobieństwu mogę czuć to samo co ludzie Pani

pokolenia.

Ale mam i uwagi krytyczne. Czyta się i chce się jeszcze, czyli zostaje jakiś

niedosyt. Bo jednak książka jest nieduża, w tradycji, jakoś przyjętej przez polską

prozę, wydawania kiedy uzbiera się 100-150 stronic. Raczej bym ją rozszerzył i

rozbudował, wcale nie odchodząc od (dobrej) formuły. Wątek Marii Magdaleny

oczywiście mnie żywo obchodzi (choć rozczarowała mnie wystawa we Florencji parę

lat temu - przeważnie rzeźby starej wyschniętej Magdaleny - pokutnicy). I ten trop -

Sophia, Diana, Malkuth b. ciekawy, jednakże, ponieważ jest prowadzony chaotycznie,

może, na czytelniku mało obeznanym z tą tematyką, robić wrażenie wtrętów dla oz-

doby czyli stylistycznych wstawek, bo ostatecznie nie chodzi o to, że coś kojarzy się z

czymś (albo wszystko ze wszystkim), tylko o jakiś obraz wyobraźni religijnej, nie do

otrzymania jeśli stulecia i geograficzne obszary są zbite i zagęszczone w jakby

cegiełkę. Rozumiem trudność. Przecie nie chce Pani pisać jakiejś dysertacji. Ale może

jakiś sposób rozdzielenia wątków znalazłby się.

Szczerze Pani winszuję daru pisania, że jest Pani naprawdę alive. Ortografia

chwilami tylko szwankuje, co spotyka się u wielu wychowanków Polski Ludowej.

Z najlepszymi życzeniami

Czesław Miłosz

Jesień 1988

Mabillon. To obiady dla studentów. To najsmakowitsza stacja metra.

Ruchomymi schodami powoli w górę, a potem powolutku przesuwanie się w kolejce i

nakładanie na tacę: sałaty, sałatek, sekwiczanki z kranu podanej w wytwornej karafce,

deserów, i jeszcze deserów, aż kucharz w olbrzymiej białej czapie nie wskaże chochlą

mojej tacki: - Mademoiselle, qu est-ce que c’est?

Oczywiście, że wzięłam za dużo, ale jak wybrać pomiędzy deserem

czekoladowym a bananowym. Nie, nie oddam.

- You are wrong, Monsieur.

- Pourquoi?

- l’m madame, no mademoiselle.

I macham mu przed oczyma obrączką. Roześmiał się, a szlaban chochli spada

już na inną tacę. Taki obiad kosztuje 10 franków, wart jest chyba jeszcze mniej. Za

oknem powiewa francuska flaga, czy taka flaga powiewałaby za 10 franków? A ja

mam za te dziesięć franków nie tylko chodzić, ale i myśleć. Myśleć chociażby o tym,

czemu nie zostałam kilka tygodni temu przesiedleńcem niemieckim.

Papiery mam, jak każdy z lewej strony Wisły, w porządku - jakiś dziadek czy

stryjek w Wermachcie. Za dokument potwierdzający niemieckość wystarczy nawet

zaświadczenie szczepienia wydane przed 8 maja 1945. W Berlinie Zachodnim jest

biuro z kartotekami Wermachtu i po sprawdzeniu autentyczności papierów dostaje się

kategorię przesiedleńca: zasiłek, mieszkanie ftp.

Zastanawiając się nad swoją niemieckością, przypomniałam sobie o jednym z

dalszych wujków, który miał fabryczkę w Łodzi na Wierzbowej, potem miał syna. Po

wrześniu 39 ten syn został SSmanem. Wyjechali, mówiąc delikatnie, bo to była

ucieczka, na początku 45 roku. Inna część rodziny, nie spokrewniona z łódzkimi

fabrykantami, wyjechała w 68. Więc równie dobrze mogę być Żydówką. Najmłodsze

pokolenie, czyli ja, wyjechało w 88. Nie był to rok polowania na Polaków. Był to po

prostu kolejny rok w PRL i stwierdziłam, że następny rok w kraju byłby nie do

zniesienia. Tylko tyle.

Nie mam ochoty zostać Niemką i tłumaczyć, że mówię tak źle po niemiecku,

gdyż już w dzieciństwie prześladowano mnie na ulicach Torunia za posługiwanie się

mową ojców i dziadków. Jeśli się okaże, że we Francji mieszkać nie mogę, to trudno,

pojadę do RFN.

Na naukę hebrajskiego i zostanie Żydówką jestem za stara. Poza tym wierzę w

fałszywego Mesjasza i - niestety - wygląd odziedziczyłam po aryjskich przodkach. Że

nie nadaję się na Żydówkę, stwierdził też Andrzej. Przypadkowo stał się ekspertem w

tej kwestii. Przyjechał do Austrii na początku listopada. Przeleżał kilka nocy na

trawniku przed jakimś już zamkniętym dla Polaków obozem. Być może innych

męczyłoby takie wyczekiwanie, ale Andrzejowi trawnik zastępował łóżko szpitalne,

gdyż przyjechał chory - temperatura prawie 40 stopni - po skomplikowanym

wyrwaniu zęba. Było mu całkowicie obojętne czy próbują go nocą okraść Arabowie,

czy nad ranem wygonić kopniakami policjanci. Po kilku dniach tego alpejskiego

Davos ozdrowiał na tyle, że przypomniało mu się o czymś takim jak Amnesty

International, która to instytucja zaliczyła go kiedyś w poczet swoich podopiecznych.

Po kilku dniach dostał pokój w hotelu i spokojnie czeka na bilet do Kanady. W

Wiedniu spotkał górników ze Śląska na tyle zdeterminowanych brakiem pieniędzy, że

zdecydowali się wstąpić do Armii Izraelskiej, bo słyszeli gdzieś o naborze. Andrzej,

znający język angielski, został wydelegowany do ambasady izraelskiej, aby uzgodnić

warunki przyjęcia, Czy - w gwarze wojskowej - zaciągu nowej siły. Ślązacy czekali

cierpliwie przed ambasadą, gdy oburzony dyplomata izraelski tłumaczył Andrzejowi,

iż Armia Izraelska jest armią narodową a nic Legią Cudzoziemską. No, ale jeśli ci

panowie są Żydami, to...

- Nie proszę pana, nie sądzę. Nie wyglądają na Żydów.

Dyplomata jednak dyskretnie popatrzył zza firanek na niefortunnych

ochotników i potwierdził zdanie Andrzeja: - Rzeczywiście, cóż, bardzo mi przykro...

Tak więc Andrzej też ocenił, że bez mocnych papierów, na sam wygląd trudno

mi będzie zostać Żydówką.

Widocznie tak chciała opaczność historyczna i pewnie jeszcze by chciała,

żebym za długo nie posiedziała w Paryżu. Oświadczyła to na piśmie i podsunęła mi tę

wiadomość pewnego pięknego listopadowego dnia. Szłam wzdłuż bulwarów nad

Sekwaną, podziwiając Notre Dame w naturze i na pocztówkach porozwieszanych

wśród straganów bukinistów. Pomiędzy obrazkami było trochę książek. Przeglądałam

co poniektóre zetlałe romansidła dziewiętnastowieczne, aż trafiłam na piękne wyda-

nie Nostradamusa. Otworzyłam przepowiednię na fragmencie głoszącym, że:

„...wielkie miasto z metalową wieżą pęknie na pół...” Wszyscy sądzą, że Nostradamus

miał na myśli Paryż z wieżą Eiffela, ale czy można tak biernie poddać się wyrokom

przepowiedni i czekać na najgorsze? Trzeba coś zrobić albo chociaż pomyśleć,

pomyśleć, że jest już miasto z ogromną wieżą telewizyjną na Alexander Platz, miasto

pęknięte na Berlin Wschodni i Zachodni. A więc Paryż jest uratowany! Ocaliłam

Paryż.

Uspokojona tym rewelacyjnym odkryciem schodzę do metra mijając bluesową

kapelę, dziewczynę grającą na flecie barokowe koncerty. Najwięcej ludzi stoi wokół

Murzynów wybijających niesamowite rytmy na bębnach, pudłach i chyba ścianach

metra.

- Jak sądzisz, po co oni tak bębnią?

- No, dla pieniędzy, dla przyjemności.

- Nie, oni to, moja droga, robią tylko dla pieniędzy. Popatrz kto ich słucha,

kilku białych, a reszta to Murzyni. Bo ci, co bębnią, bębnią na pewno szyfrem i

przekazują innym czarnym informacje, że dziś na przykład pracę można znaleźć na

Duroc, albo że banany są najtańsze na Marche Dupleix i inni Murzyni rzucają im za

to do czapki pieniądze. Teraz będzie moja stacja, wysiadam, a ty idziesz pod

ambasadę, prawda?

Ty-ty idziesz na spotkanie z księciem, a ja-ty pod ambasadę rumuńską

zobaczyć manifestację przeciwko Ceausescu. Wiem, że jak zwykłe wiecujący zostaną

poproszeni o przesunięcie się kilka ulic dalej od ambasady, co natychmiast uczynią.

Ciężarówka CRSu (w Maju 68 krzyczano CRS - SS) będzie stalą ku ozdobie, bo

policja nie ma powodu przeszkadzać grupie starszych ludzi, którzy zebrali się, aby

pokrzyczeć: Ceausescu morderca! Komuniści mordercy!

Pod ambasadą było kilku Polaków, wyróżniał się wśród nich starszy dostojny

pan trzymający flagę polską, ozdobioną napisami Solidarność i KPN. Nie wiem

dlaczego, od czasu do czasu postukiwał tą polską flagą o flagę rumuńską, radośnie

pokrzykując: Polak - Węgier dwa bratanki! Obok Polaków stali Niebiescy

Khmerowie z Kambodży, tłumaczący wszystkim chętnym, że nie mają nic wspólnego

z Khmerami Czerwonymi, zwolennikami Pol-Pota.

Kiedy wiecujący zaczęli wołać: Zjednoczona Europa bez Moskwy! Rosjanki z

transparentem Rosyjskich Niezależnych Związków Zawodowych zaczęły się

rozglądać niespokojnie nie wiedząc, czy mają krzyczeć to co inni, czy też udawać, że

nic nie rozumieją.

Zrobiło się ciemno i zimno, zaczął padać deszcz. Próbowałam rozweselić

Rosjanki, wołając do nich - Freedom for Dracula - ale dziewczyny były już bardzo

obrażone. Zwinęły transparent i postanowiły pójść do domu. Na ich miejsce przyszli

integryści francuscy, niosąc piękny sztandar: biały krzyż na tle lilii andegaweńskich.

Gretkowska Manuela - My zdies' emigranty.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: