Piotr Szybka Urlop na żądanie.pdf

Obowi„zek pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie, Piotr Szybka, MoPr 2011, Nr 8

Obowi„zek pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie

Piotr Szybka

W niniejszym opracowaniu zostanie zaprezentowana problematyka zwi„zana z charakterem prawnym obowi„zku

pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie.

Problem ten jest istotny nie tylko z punktu widzenia nauki prawa pracy, ale tak¿e orzecznictwa s„dów

powszechnych. Ma on tak¿e aspekt praktyczny w odniesieniu do pracodawcy i pracownika w takim znaczeniu, ¿e

nieplanowana i niespodziewana nieobecno œæ pracownika w pracy mo¿e spowodowa æ znaczn„ dezorganizacjŒ

zakładu pracy, a nieudzielenie zgody na urlop skomplikowa æ sytuacjŒ osobist„ pracownika.

Zagadnienia wstŒpne

W art. 167 2 KP wprowadzono instytucjŒ urlopu na ¿„danie. Przepis ten obowi„zuje od 1.1.2003 r. na mocy

ustawy z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw 1 .

Zgodnie z tre œ ci„ art. 167 2 KP pracodawca jest obowi„zany udzieli æ na ¿„danie pracownika i w terminie przez

niego wskazanym nie wiŒcej ni¿ 4 dni urlopu w ka¿dym roku kalendarzowym. Takie ¿„danie pracownik zgłasza

najpó Ÿ niej w dniu rozpoczŒcia urlopu. Wprowadzenie instytucji urlopu na ¿„danie zostało zaproponowane przez

partnerów społecznych w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i zgłoszone w toku prac

parlamentarnych. Uzasadnieniem urlopu na ¿„danie było umo¿liwienie pracownikowi skorzystania z urlopu

wypoczynkowego w sytuacji dla niego wcze œ niej nieprzewidzianej, a powoduj„cej niemo¿no œæ stawienia siŒ w

pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Komisji, wszyscy pracownicy uprawnieni do urlopu wypoczynkowego powinni

mie æ prawo do skorzystania z urlopu na ¿„danie na zasadach okre œ lonych w KP, a pracodawca mo¿e jedynie

dookre œ li æ , np. w regulaminie pracy, sposób informowania przez pracownika o korzystaniu z urlopu na ¿„danie

(do kogo bezpo œ rednio zgłaszane jest ¿„danie udzielenia urlopu w tym trybie). Wymagania te nie mog„ jednak

kolidowa æ z zasad„, ¿e pracownik mo¿e ¿„da æ urlopu tak¿e w dniu jego rozpoczŒcia. Byłaby to bowiem regulacja

mniej korzystna dla pracownika ni¿ wynikaj„ca z powszechnie obowi„zuj„cych przepisów prawa pracy, a to

naruszałoby art. 92 KP.

Z powy¿szego wynika jednoznacznie, ¿e celem wprowadzenia instytucji urlopu na ¿„danie było umo¿liwienie

pracownikowi usprawiedliwienie nieprzyj œ cia do pracy w sytuacji, kiedy nast„pi„ okoliczno œ ci, których pracownik

wcze œ niej (czy odpowiednio wcze œ niej) nie mógł przewidzie æ . Chodzi wiŒc o okoliczno œ ci nagłe i akcydentalne,

których pracownik nie mógł przewidzie æ . U podstaw wprowadzenia instytucji urlopu na ¿„danie legło wiŒc

ustawodawcze zało¿enie, ¿e urlop na ¿„danie generuj„ tylko okoliczno œ ci nagłe, wyj„tkowe i nieprzewidziane

wcze œ niej.

Urlop wypoczynkowy a urlop na ¿„danie

Nie budzi w„tpliwo œ ci ani w orzecznictwie SN 2 , ani w doktrynie 3 , ¿e urlop na ¿„danie jest czŒ œ ci„ urlopu

wypoczynkowego. Urlop na ¿„danie to jednak instytucja nadzwyczajna (bo spowodowana szczególnymi

okoliczno œ ciami i nieprzewidziana w porozumieniach czy planie, jednak niewyj„tkowa, tj. bŒd„ca odstŒpstwem od

obowi„zuj„cego prawa, przyjŒtego zwyczaju, przepisów). Ma odrŒbne od urlopu wypoczynkowego cechy

charakterystyczne. Nie jest jednak urlopem w sensie merytorycznym, poniewa¿ zgłasza siŒ go przewa¿nie w dniu

jego rozpoczŒcia, a zatem jego cel jest inny ni¿ regeneracyjno-rekreacyjny. Urlop ten jest wyj„tkiem od zasady

wynikaj„cej z art. 163 § 1 KP, zgodnie z któr„ to pracodawca decyduje o terminie wykorzystania urlopów

wypoczynkowych przez pracowników. Pomimo ¿e urlop na ¿„danie jest czŒ œ ci„ urlopu wypoczynkowego

przysługuj„cego pracownikowi z tytułu œ wiadczenia pracy, to regulacja prawna go dotycz„ca jest autonomiczna,

rz„dz„ca siŒ swoimi zasadami w stosunku do art. 161 KP. Potwierdza to dobitnie u¿yty przez ustawodawcŒ zwrot

„na ¿„danie”. Urlop na ¿„danie ma szczególny charakter, jest przyznanym ustawowo przywilejem pracownika, by

ten, w przypadkach nieprzewidzianych, nagłych, zwi„zanych z zaistnieniem ró¿norakich sytuacji ¿yciowych, mógł

nie przyj œæ do pracy 4 . Jest przywilejem, który zawŒ¿a pole wolnej woli pracodawcy, poniewa¿ ogranicza

mo¿liwo œæ racjonalnego tworzenia procesu pracy. Z racji tak krótkiego jego wymiaru nie bŒdzie on nigdy realnym

zagro¿eniem dla urlopu wypoczynkowego. BŒdzie jednak pomniejsza æ jego wymiar i, co za tym idzie, wymiar dni

przeznaczonych na regeneracjŒ i wypoczynek. Swoisto œæ tego urlopu jest podyktowana jego akcydentalno œ ci„.

Chodzi zatem o to, ¿e pracownik nie mógł tego urlopu wcze œ niej przewidzie æ , zaplanowa æ i uwzglŒdni æ w planie

urlopów. Zasadnicz„ kwesti„ jest wiŒc ustalenie, czy to ¿„danie pracownika ma

-408-

kumulatywnie zachodz„ce znamiona: akcydentalno œ ci i nagło œ ci, tzn. czy przyczyny, które spowodowały

zgłoszenie takiego ¿„dania, s„ nagłe i wcze œ niej nieprzewidywalne. W zwi„zku z tym nie ka¿de roszczenie

udzielenia urlopu na ¿„danie bŒdzie mo¿na zakwalifikowa æ jako zasadne z punktu widzenia art. 167 2 KP, a to z

tej przyczyny, ¿e ¿„danie to nie bŒdzie zgłaszane w tych szczególnych okoliczno œ ciach warunkuj„cych jego

udzielenie. Reasumuj„c, urlop na ¿„danie to taki urlop, który powodowany jest nagłymi okoliczno œ ciami, których

pracownik wcze œ niej nie mógł przewidzie æ .

Obowi„zek pracodawcy udzielenia urlopu w orzecznictwie SN

Zgodnie z tre œ ci„ art. 167 2 KP pracodawca jest obowi„zany udzieli æ na ¿„danie pracownika i w terminie przez

niego wskazanym nie wiŒcej ni¿ 4 dni urlopu. Według słownika poprawnej polszczyzny 5 „obowi„zek”, to

konieczno œæ zrobienia czego œ . Słownik jŒzyka polskiego podaje natomiast, ¿e „obowi„zek” to konieczno œæ

zrobienia czego œ wynikaj„ca z nakazu moralnego lub prawnego, jak te¿ to, co kto œ musi zrobi æ powodowany tak„

konieczno œ ci„ 6 . W ujŒciu teoretyczno-prawnym obowi„zek trzeba bezwzglŒdnie odró¿ni æ od uprawnienia. To

pierwsze sprowadza siŒ do tego, ¿e norma prawna ustanawia dla danego zakresu adresatów i w danych

warunkach nakaz, zakaz lub okre œ lone zachowanie. W jŒzyku prawnym obowi„zki s„ m.in. formułowane za

pomoc„ zwrotu „ma obowi„zek” (tak„ sytuacjŒ mamy w art. 167 2 i 161 KP). Podczas gdy uprawnienie polega na

tym, ¿e adresat danej normy w danych warunkach mo¿e, ale nie ma obowi„zku zachowania siŒ zgodnie z jej

tre œ ci„ (dyspozycj„) 7 .

W sprawie charakteru prawnego obowi„zku pracodawcy udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie SN

wypowiadał siŒ dotychczas wielokrotnie, m.in. w opublikowanych wyrokach wydanych w sprawach: II PK 197/04 z

26.1.2005 r. 8 , III PK 26/06 z 18.5.2006 r. 9 , I PK 128/06 z 15.11.2006 r. 10 , II PK 162/07 z 7.2.2008 r. 11 , II PK

26/08 z 16.9.2008 r. 12 , I PK 88/08 z 16.12.2008 r. 13 oraz II PK 123/09 z 28.10.2009 r. 14 .

We wszystkich tych sprawach SN odniósł siŒ bezpo œ rednio b„d Ÿ tylko po œ rednio do tego, czy pracodawca ma

obowi„zek bezwzglŒdny, czy te¿ tylko wzglŒdny udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie.

W wyroku z 26.1.2005 r. SN wyraził pogl„d, ¿e „w zakresie objŒtym regulacj„ art. 167 2 KP zgoda pracodawcy na

wykorzystanie urlopu nie jest wymagana, a pracownik nie musi uzasadnia æ swego ¿„dania jakimikolwiek

przyczynami. Celem przepisu jest umo¿liwienie pracownikowi załatwienia spraw osobistych w terminie dla niego

dogodnym bez konieczno œ ci informowania o nich pracodawcy. (…). Skoro na podstawie art. 167 § 1 KP

pracodawca mo¿e odwoła æ pracownika z urlopu z powodu wyst„pienia nieprzewidzianych okoliczno œ ci, mo¿e

tak¿e w razie zaistnienia takich okoliczno œ ci sprzeciwi æ siŒ wykorzystaniu urlopu w trybie art. 167 2 KP i za¿„da æ

obecno œ ci pracownika w pracy”.

W wyroku z 15.11.2006 r. SN zaprezentował pogl„d, ¿e „pracodawca w zasadzie powinien udzieli æ pracownikowi

urlopu na ¿„danie. Brak jest podstaw dla zastosowania do urlopu na ¿„danie art. 164 § 2 KP i 167 § 1 KP.

Sprzeciwia siŒ temu jego charakter. Jest to szczególny przywilej pracownika przyznany przez przepisy rangi

ustawowej. W sytuacjach wyj„tkowych nale¿y dopu œ ci æ mo¿liwo œæ nieuwzglŒdnienia przez pracodawcŒ wniosku o

udzielenie urlopu na ¿„danie z powołaniem siŒ na nadu¿ycie przez pracownika prawa podmiotowego (art. 8 KP)”.

W wyroku z 7.2.2008 r. SN stan„ł na stanowisku, ¿e „wniosek o udzielenie urlopu »na ¿„danie« powinien by æ

zgłoszony najpó Ÿ niej w dniu rozpoczŒcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczŒcia pracy przez

pracownika według obowi„zuj„cego go rozkładu czasu pracy. Stanowisko to uwzglŒdnia funkcjŒ organizatorsk„

prawa pracy, polegaj„c„ na zapewnieniu poprzez normy prawne prawidłowego procesu organizacji pracy. (…)

Zło¿enie wniosku urlopowego pó Ÿ niej nie obliguje pracodawcy do udzielenia urlopu, a co za tym idzie,

nieobecno œæ pracownika w pracy mo¿e mie æ w takiej sytuacji charakter nieusprawiedliwiony”.

W wyroku z 16.9.2008 r. SN orzekł, ¿e pracownik nie mo¿e rozpocz„ æ urlopu „na ¿„danie” dopóty, dopóki

pracodawca nie wyrazi na to zgody, czyli nie udzieli mu takiego urlopu. Wyra Ÿ ne sprecyzowanie takich reguł

korzystania z urlopu „na ¿„danie” uprawnia do stwierdzenia, ¿e mog„ zdarzy æ siŒ sytuacje, w których pracodawca

mo¿e odmówi æ uwzglŒdnienia ¿„dania pracownika, poniewa¿ wymóg ustawowy udzielenia urlopu przez

pracodawcŒ byłby zbŒdny, gdyby czynno œæ pracodawcy w ka¿dym przypadku miała sprowadza æ siŒ wył„cznie do

akceptacji wniosku pracownika. „Obowi„zek udzielenia urlopu »na ¿„danie« nie jest wiŒc bezwzglŒdny, a

pracodawca mo¿e odmówi æ ¿„daniu pracownika ze wzglŒdu na szczególne okoliczno œ ci, które powoduj„, ¿e jego

zasługuj„cy na ochronŒ wyj„tkowy interes wymaga obecno œ ci pracownika w pracy. Wniosek o udzielenie urlopu

jest bowiem tylko ¿„daniem w rozumieniu art. 167 2 KP, za œ mo¿liwo œæ skorzystania z tego uprawnienia zale¿y od

udzielenia urlopu przez pracodawcŒ. (…) Cho æ pracownik nie ma obowi„zku wskazywania przyczyn, dla których

¿„da w konkretnym dniu (dniach) udzielenia urlopu na podstawie art. 167 2 KP, to istnienie szczególnych

okoliczno œ ci zwi„zanych ze stanem zdrowia czy innymi wypadkami losowymi, wymuszaj„cych nieobecno œæ

pracownika w miejscu pracy, mogłoby przeciwstawi æ siŒ interesowi pracodawcy, nawet usprawiedliwiaj„cemu

odmowŒ udzielenia zgody na wykorzystanie urlopu”.

W wyroku z 16.12.2008 r. SN wyraził natomiast pogl„d, ¿e „ka¿dy urlop wypoczynkowy, bie¿„cy i zaległy, a tak¿e

urlop na ¿„danie, jest »udzielany« przez pracodawcŒ (art. 161 KP). Skoro obowi„zek z art. 168 KP nie ma

charakteru bezwzglŒdnego w tym sensie, ¿e nie stanowi nakazu

-409-

uwzglŒdniania ka¿dego wniosku pracownika o udzielenie urlopu, zło¿onego w ka¿dym czasie (co dotyczy tak¿e

urlopu na ¿„danie) (…), to pracownik nie mo¿e rozpocz„ æ urlopu ani w terminie zaplanowanym, ani nawet

uprzednio uzgodnionym z pracodawc„, je¿eli pracodawca siŒ temu sprzeciwi. Nie mo¿e tak¿e rozpocz„ æ urlopu w

innym wskazanym przez siebie terminie, je¿eli pracodawca nie wyrazi na to zgody”.

W wyroku z 28.10.2009 r., dokonuj„c wykładni art. 167 2 KP, SN uznał, ¿e obowi„zek pracodawcy udzielenia

urlopu na ¿„danie pracownika nie jest bezwzglŒdny, poniewa¿ pracodawca mo¿e odmówi æ takiemu ¿„daniu, ze

wzglŒdu na szczególne okoliczno œ ci wystŒpuj„ce po stronie pracodawcy. Doszedł tak¿e do przekonania, ¿e urlop

na ¿„danie ma identyczny charakter co urlop wypoczynkowy, poza wyj„tkami przewidzianymi w ustawie. Zatem

pracodawca mo¿e nie wyrazi æ zgody na urlop na ¿„danie, tak jak mo¿e to uczyni æ w odniesieniu do urlopu

wypoczynkowego.

Z przedstawionych wy¿ej wyroków wynika, ¿e stanowisko SN odno œ nie do charakteru prawnego obowi„zku

pracodawcy udzielenia urlopu na ¿„danie ewoluowało, ale zawsze konsekwentnie SN uznawał, ¿e obowi„zek ten

jest tylko wzglŒdny. Niekiedy SN dostrzegał tylko prawnie uzasadniony interes pracodawcy, a kiedy indziej widział

te¿ interes pracownika i przeciwstawiał go interesowi pracodawcy.

Podkre œ li æ nale¿y, ¿e o ile pocz„tkowo SN uwa¿ał, ¿e pracownik nie musi uzasadnia æ wniosku o urlop na ¿„danie

jakimikolwiek przyczynami, co jest zgodne z literalnym brzmieniem art. 167 2 KP, to pó Ÿ niej jednak dostrzegł tak„

potrzebŒ. Doszedł mianowicie do wniosku, ¿e cho æ pracownik nie ma obowi„zku wskazywania przyczyn, dla

których ¿„da udzielenia urlopu, to istnienie szczególnych okoliczno œ ci wymuszaj„cych tŒ nieobecno œæ w miejscu

pracy, mogłoby przeciwstawi æ siŒ interesowi pracodawcy.

Z przedstawionego wy¿ej orzecznictwa SN płyn„ nastŒpuj„ce wnioski. Po pierwsze, bezwzglŒdn„ podstaw„

korzystania przez pracownika z urlopu na ¿„danie jest zawsze zgoda pracodawcy i bez jej uzyskania pracownik

nie mo¿e rozpocz„ æ urlopu na ¿„danie. Po drugie, wniosek pracownika o udzielenie urlopu na ¿„danie nie jest dla

pracodawcy bezwzglŒdnie wi„¿„cy. Po trzecie, pracodawca mo¿e odmówi æ udzielenia pracownikowi urlopu na

¿„danie w szczególnie uzasadnionych przypadkach ze wzglŒdu na wyj„tkowe okoliczno œ ci le¿„ce po jego stronie

lub je œ li działanie pracownika stanowi nadu¿ycie prawa podmiotowego. Po czwarte, po¿„dane jest, aby pracownik

uzasadnił wniosek o urlop na ¿„danie, wskazuj„c przyczyny, dla których chce z niego skorzysta æ .

Czy rzeczywi œ cie wzglŒdny?

PamiŒtaj„c o celu urlopu na ¿„danie i przesłankach, które legły u podstaw jego wprowadzenia, nale¿y

jednoznacznie stwierdzi æ , ¿e urlop ten jest czŒ œ ci„ urlopu wypoczynkowego w tym znaczeniu, ¿e wchodzi w jego

skład i nie powiŒksza jego wymiaru, przy czym jest to jednak instytucja odrŒbna i wyj„tkowa, poniewa¿ wyj„tkowy

jest cel, któremu słu¿y. Ma on zabezpiecza æ słuszny interes pracownika w sytuacjach dla niego nagłych i

akcydentalnych. Je œ li instytucjŒ urlopu na ¿„danie bŒdziemy tak wła œ nie pojmowa æ , to w mojej ocenie wniosek o

udzielenie urlopu na ¿„danie powinien by æ zawsze wnioskiem bezwzglŒdnie wi„¿„cym pracodawcŒ. Pracodawca

musi bezwzglŒdnie udzieli æ takiego urlopu pracownikowi w dniu i wymiarze (ale maksymalnie 4 dni), w którym ten

go ¿„da, bez wzglŒdu na to, czy organizacyjnie zakłóci to tok pracy. Konieczne i po¿„dane jest wiŒc, aby

pracownik wniosek swój uzasadnił, skoro przesłank„ jego ¿„dania ma by æ nagłe i niemo¿liwe do przewidzenia

wcze œ niej zdarzenie. Tym samym pracownik nie narazi siŒ na potraktowanie jego wniosku jako wniosku o urlop

wypoczynkowy i na odmowŒ udzielenia urlopu. Pozwoli to te¿ pracodawcy na lepsze poznanie i zrozumienie

sytuacji pracownika.

S„d Najwy¿szy przyznaj„c pracodawcy mo¿liwo œæ odmowy udzielenia pracownikowi urlopu na ¿„danie, nie traci z

pola widzenia słusznego interesu pracownika, dochodz„c do słusznego i zasługuj„cego na aprobatŒ wniosku, ¿e

interesom pracodawcy mo¿na i nale¿y przeciwstawi æ interesy pracownika.

Oznacza to, ¿e w konkretnej sprawie interesy te bŒd„ wzajemnie oceniane i wa¿one. Uwa¿am, ¿e nale¿y wiŒksz„

rangŒ nada æ słusznym interesom pracownika ni¿ ujemnym konsekwencjom dla pracodawcy z powodu nagłej

nieobecno œ ci jego podwładnego w pracy. Cała idea prawa pracy jest oparta na ochronie pracownika i jego praw,

jako ¿e jest on słabsz„ stron„ stosunku pracy. Jest to jedna z najwa¿niejszych, ale i najbardziej

charakterystycznych funkcji prawa pracy (funkcja ochronna). Polega ona, jak pisze T. Liszcz, „na prawnym

uprzywilejowaniu pod wieloma wzglŒdami pracownika, jako słabszego ekonomicznie i socjalnie kontrahenta w

stosunku pracy 15 ”. Idea prawa pracy opiera siŒ wiŒc na zało¿eniu, ¿e jest ono po to, by zniwelowa æ do

niezbŒdnego minimum dominacjŒ pracodawców nad słabszymi ekonomicznie i socjalnie pracownikami. Taka

ochrona/wyrównywanie pozycji materializuje siŒ m.in. w regulacjach zwi„zanych z urlopami.

To z kolei prowadzi do konkluzji, ¿e je œ li pracownik uzasadnia wniosek o urlop na ¿„danie nadzwyczajnymi i

nagłymi powodami i działanie jego nie stanowi nadu¿ycia prawa, to obowi„zek pracodawcy udzielenia urlopu na

¿„danie jest bezwzglŒdny. Artykuł 167 2 KP został ustanowiony w interesie pracownika po to, aby ułatwi æ mu

korzystanie przez 4 dni w roku z urlopu. Dokładnie tak„ sam„ niedogodno œ ci„ dla pracodawcy, jak„ jest

skorzystanie z urlopu na ¿„dnie, jest zwolnienie lekarskie z tytułu niezdolno œ ci do pracy. Tej ostatniej sytuacji

¿yciowej nikt jednak nie postrzega jako niedopuszczalnej. Tym bardziej ¿e zgodnie z tre œ ci„ art. 298 2 KP, który

odsyła do rozporz„dzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 15.5.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania

nieobecno œ ci w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnieæ od pracy 16 , „pracownik w razie zaistnienia przyczyn

uniemo¿liwiaj„cych stawienie siŒ do pracy ma obowi„zek niezwłocznie powiadomi æ pracodawcŒ (…) nie pó Ÿ niej

jednak ni¿ w drugim dniu nieobecno œ ci w pracy (§ 2)”. Moim zdaniem, takie zachowanie (czyli powiadomienie

maksymalnie w drugim dniu) rodzi du¿o wiŒksze komplikacje dla pracodawcy ni¿

-410-

udzielenie urlopu na ¿„danie. Co wiŒcej, oprócz sytuacji, kiedy to pracownik „zaskakuje” pracodawcŒ swoim

wnioskiem o urlop na ¿„danie, s„ te¿ sytuacje, kiedy pracownik działa z odpowiednim wyprzedzeniem (ale w

warunkach nadzwyczajno œ ci i akcydentalno œ ci).

Podkre œ li æ nale¿y, ¿e urlop na ¿„danie nie jest „zwyczajnym” urlopem i tak urlop ten nale¿y rozumie æ , i do takiego

zało¿enia trzeba odnie œæ obowi„zek pracodawcy jego udzielenia. Mo¿na spróbowa æ stworzy æ obiektywny katalog

„szczególnych okoliczno œ ci” zarówno po stronie pracodawcy, jak i po stronie pracownika. Katalog ten bŒdzie

jednak dotkniŒty wad„, a to z tej przyczyny, ¿e to pracodawca i pracownik ka¿dorazowo sami subiektywnie bŒd„

decydowali, czy zachodz„ po ich stronie szczególne okoliczno œ ci.

Maj„c na uwadze cel, jaki przy œ wiecał ustawodawcy w utworzeniu regulacji urlopu na ¿„danie w 2002 r., a

mianowicie umo¿liwienie pracownikowi skorzystania z urlopu wypoczynkowego w sytuacji dla niego wcze œ niej

nieprzewidzianej, a powoduj„cej niemo¿no œæ stawienia siŒ w pracy, mo¿na te¿ postawi æ tezŒ, ¿e gdyby

ustawodawca chciał wprowadzi æ wyj„tki od zasady obowi„zku udzielenia przez pracodawcŒ urlopu na ¿„danie, to

niew„tpliwie dałby temu wyraz w tre œ ci art. 167 2 KP. PominiŒcie legislacyjne nale¿y zatem uzna æ za celowy

zabieg ustawodawcy.

Nale¿y odró¿ni æ bezwzglŒdny obowi„zek udzielenia urlopu w ogóle (urlopu jako takiego) wynikaj„cy wprost z art.

161 KP w zw. z art. 171 KP od obowi„zku udzielenia urlopu w ¿„danym terminie, który to obowi„zek jest albo

wzglŒdny, albo bezwzglŒdny i zale¿y od rodzaju urlopu, jaki jest pracownikowi udzielany. O ile w odniesieniu do

urlopu wypoczynkowego pracodawca mo¿e przesun„ æ jego termin z powodu szczególnych potrzeb istniej„cych

po jego stronie, je¿eli nieobecno œæ pracownika spowodowałaby powa¿ne zakłócenie toku pracy (to uprawnienie

wynika wprost z art. 164 KP), o tyle nie ma takiego uprawnienia przy urlopie na ¿„danie. Pracodawca mo¿e

jedynie dokona æ oceny wstŒpnej, której przedmiotem jest nagło œæ i akcydentalno œæ zdarzenia uzasadniaj„cego

wniosek o urlop. Taka ocena bŒdzie bowiem pozwalała na eliminacjŒ sytuacji, kiedy składany bŒdzie wniosek o

urlop na ¿„danie w celu ominiŒcia instytucji urlopu wypoczynkowego. Pracodawca w sytuacji, gdy pracownik

zgłosi ¿„danie udzielenia mu urlopu na ¿„danie, a urlop ten jest rzeczywi œ cie urlopem na ¿„danie, mo¿e tylko

udzieli æ takiego urlopu. Obowi„zek pracodawcy wynika wprost z tre œ ci art. 167 2 KP. Je¿eli po stronie pracownika

wystŒpuj„ okoliczno œ ci nagłe i akcydentalne, wówczas pracodawca ma bezwzglŒdny obowi„zek udzielenia urlopu

na ¿„danie. Bardzo wa¿ne i zasadnicze jest rozró¿nienie tych dwóch kwestii.

Urlop – prawo podmiotowe pracownika

Urlop na ¿„danie jest dla pracownika. Uprawniona te¿ bŒdzie teza, ¿e pracodawca najchŒtniej w ogóle nie

udzielałby takiego urlopu oraz ¿e tylko rozs„dny i m„dry pracodawca dostrzega korzy œ ci płyn„ce z urlopu.

Je¿eli opowiemy siŒ za tez„, ¿e pracodawca ma decyduj„ce zdanie w odniesieniu do terminu urlopu na ¿„danie,

to taki stan bŒdzie zawsze prowadził do nadu¿y æ po stronie pracodawcy. Wraz z kolejnymi przypadkami bŒdzie

bowiem malał poziom jego tolerancji. Nale¿y dokona æ takiej wykładni art. 167 2 KP, która nie dopu œ ci do

powstania nadu¿y æ po stronie pracodawców polegaj„cych na obiektywnie nieuzasadnionej odmowie udzielenia

urlopu. Nadu¿ycia wystŒpowa æ te¿ mog„ po stronie pracowników, gdy pracownik, licz„c siŒ z mo¿liwo œ ci„

odmowy udzielenia urlopu na ¿„danie, bŒdzie od razu (na samym pocz„tku) rezygnował z tego w„tpliwego dla

niego przywileju i zdecyduje siŒ na obej œ cie (a mo¿e i złamanie prawa) w taki sposób, ¿e „kupi” lub w inny sposób

uzyska zwolnienie lekarskie, które da mu pewno œæ , ¿e danego dnia nie bŒdzie musiał stawia æ siŒ w pracy.

Wykładnia art. 167 2 KP zawsze powinna w pierwszej kolejno œ ci uwzglŒdnia æ słuszny interes pracownika,

poniewa¿ tylko wówczas pracownik bŒdzie miał pewno œæ , ¿e w sytuacji nagłej i wyj„tkowej urlop zostanie mu

udzielony.

Podsumowanie

Wbrew powszechnemu społecznemu przekonaniu wiŒkszo œæ pracowników nie wykorzystuje przysługuj„cego im

urlopu na ¿„danie. TezŒ tŒ potwierdza badanie opracowane przez portal Rynekpracy.pl na podstawie sondy

przeprowadzonej 27.11–27.12.2010 r. na próbie 736 osób 17 . Wynika z niego, ¿e a¿ 63% pracowników w ogóle

nie korzysta z urlopu na ¿„danie, a tylko 9% pracowników wykorzystało go w pełnym wymiarze.

Urlop na ¿„danie został wprowadzony do KP po to, by ułatwi æ pracownikowi mo¿no œæ usprawiedliwionego

nieprzyj œ cia w danym dniu do pracy bez wcze œ niejszego uzgadniania tego z pracodawc„, wówczas, gdy znajdzie

siŒ on w sytuacji dla niego nadzwyczajnej, nagłej, której wcze œ niej nie mógł przewidzie æ . Obowi„zek pracodawcy

udzielenia wtedy urlopu na ¿„danie jest obowi„zkiem bezwzglŒdnym. Jedynym wymogiem jest kumulatywne

wystŒpowanie akcydentalno œ ci i nagło œ ci okoliczno œ ci, które powoduj„ wyst„pienie przez pracownika z wnioskiem

o urlop na ¿„danie. ¯ adne, nawet szczególne okoliczno œ ci le¿„ce po stronie pracodawcy, nie mog„ powodowa æ

odmowy udzielenia tego urlopu, poniewa¿ nie powinny by æ one w ogóle w takiej sytuacji badane i brane pod

uwagŒ.

De lege ferenda nale¿y postulowa æ , aby ustawodawca dookre œ lił termin pocz„tkowy składania wniosku o urlop na

¿„danie, aby unikn„ æ sytuacji, w której pracownik składa taki wniosek w celu ominiŒcia regulacji dotycz„cych

urlopu wypoczynkowego w zakresie jego wcze œ niejszego zaplanowania, a tak¿e wprowadził prawny obowi„zek

uzasadniania wniosku o urlop na ¿„danie, aby pracownik miał mo¿liwo œæ wykazania nagło œ ci zdarzeæ, które legły

u podstaw wniosku. Słuszne wydaje siŒ te¿ wprowadzenie zakazu ł„czenia dni urlopu na ¿„danie i potraktowanie

instytucji urlopu na ¿„danie jako instytucji absolutnie nadzwyczajnej, która z jednej strony daje bezwzglŒdne

uprawnienia pracownikowi, a z drugiej strony zabezpiecza interesy pracodawcy. Wła œ ciwe byłoby wprowadzenie

do przepisu bezwzglŒdnego obowi„zku pracodawcy udzielenia urlopu na ¿„danie i doprecyzowanie, co rozumie

siŒ pod pojŒciem „urlop na ¿„danie”.

-411-

1 Dz.U. Nr 135, poz. 1146.

2 Zob. wyrok SN z 16.9.2008 r., II PK 26/08, OSNP Nr 3–4/2010, poz. 3; wyrok z 28.10.2009 r., II PK 123/09, MoPr Nr 4/2010,

s. 170.

3 J. Stelina, Komentarz do ustawy z 26.7.2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Lex/El

2002; A. Œ wi„tkowski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2010, wyd. 3; A. Malinowski, Urlopy pracownicze. Komentarz,

Warszawa 2010, wyd. 1; W. Muszalski, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa 2009, wyd. 7; M. Barzycka-Banaszczyk, Kodeks

pracy. Komentarz, Warszawa 2008, wyd. 5 Komentarz, 2009 r. wydanie 7.

4 A. Rzetecka-Gil, Glosa do wyroku SN z 15.11.2006 r., I PK 128/06, OSNP Nr 23–24/2007, poz. 34.

5 Słownik poprawnej polszczyzny PWN pod red. prof. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 2004.

6 Http://sjp.pwn.pl/szukaj/obowi%C4%85zek.

7 Logika praktyczna, Z. Ziembiæski, Warszawa 2009.

8 OSNAPiUS Nr 17/2005, poz. 27.

9 Legalis.

10 OSNP Nr 23–24/2007, poz. 346.

11 OSNP Nr 7–8/2009, poz. 98.

12 OSNP Nr 3–4/2010, poz. 36.

13 OSNP Nr 11–12/2010, poz. 137.

14 MoPr Nr 4/2010, s. 170.

15 T. Liszcz, Prawo pracy, wyd. IV, Warszawa 2007, s. 24 i nast.

16 Dz.U. Nr 60, poz. 281.

17 Gazeta Wyborcza, dodatek GazetaPraca.pl z 7.2.2011 r., s. 2.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: