PROGRAM PRACY Z DZIECKIEM ZDOLNYM
Opracowała:
mgr Beata Kijowska
Kto to jest dziecko zdolne?
Zagadnienie zdolności jest związane z różnicami indywidualnymi między ludźmi w zakresie ich osiągnięć. Słownik pedagogiczny podaje, że zdolności, to "te właściwości psychiki człowieka, które warunkują możliwości skutecznej działalności w określonych dziedzinach, przy wykonywaniu pewnych działań." Zatem zdolności stanowią układ warunków wewnętrznych jednostki, właściwość różniącą jednego człowieka od drugiego w poziomie osiągnięć, łatwość i szybkość odbierania i przetwarzania informacji o otaczającym świecie. T. Lewowicki uważa, że dzieci zdolne posiadają:
· wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji;
· wysoki poziom zdolności specjalnych, uzdolnień;
· wysokie osiągnięcia lub możliwość takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach;
· osiągnięcia oryginalne i twórcze, lub możliwość takich osiągnięć.
Zatem zdolności, to te różnice indywidualne, które sprawiają, że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji jedne dzieci sprawniej niż inne wykonują dane czynności, szybciej uczą się, dostrzegają problemy i przystępują do ich rozwiązania w sposób najbardziej logiczny i skuteczny.
Jak rozpoznać dziecko zdolne?
Najważniejsza sprawą w pracy z dzieckiem zdolnym jest dostrzeżenie go, czyli wyłonienie z grupy innych dzieci. Wbrew pozorom nie jest to wcale takie proste. Prowadząc obserwacje grupy musimy pamiętać, że dziecko zdolne: Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni, aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie, ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by mogły także na nich się uczyć.
ZDOLNE DZIECKO – CHARAKTERYSTYKA Zdolne dziecko to takie, które w kilku różnych dziedzinach osiąga wyniki wyraźnie lepsze od średnich wyników przypisanych jego grupie wiekowej. Ponadto, dziećmi szczególnie uzdolnionymi nazywa się te, które wykazują wysokie umiejętności w jednej lub więcej dziedzin, charakteryzują się one dużą wszechstronnością i biegłością dotyczącą wielu tematów. Dzieci zdolne charakteryzuje zdolność do rozumowania abstrakcyjnego, ciekawość intelektualna, łatwość uczenia się, szeroki zakres zainteresowań, duży zakres uwagi, większy zasób słownika czynnego, umiejętność samodzielnej pracy, zdolność obserwacji, inicjatywa i oryginalność, szybka reakcja na nowe idee, samodzielność sądów odległych od siebie faktów, potrzeba poszukiwań nowych rozwiązań, cierpliwość w ich poszukiwaniu.
D. Lewis dowodzi, iż dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wszelkiej twórczości oraz dużym talentem społecznym. Podkreśla się szczególną role czynnika genetycznego, który warunkuje zdolności.
Grupa psychologów zdecydowanie twierdzi, że o zdolnościach człowieka decyduje środowisko, w którym się rozwija oraz świadoma działalność ludzi na rzecz rozwoju zdolności.
Wczesne przejawy talentu przedszkolaka
Ogólną cechą dziecka zdolnego jest potrzeba niezależności. Taką niezależność można, a nawet trzeba kształtować od najmłodszych lat. Dziecko powinno uzyskiwać pewność siebie, aby móc dzielnie stawiać czoło zadaniom, które przyjdzie mu rozwiązywać. Trzeba także uczyć dziecko umiejętności godzenia się z przegraną i odpowiedzialności .
Przedszkolaki to dzieci, które chcą się bawić, biegać i odkrywać świat. Chętnie zdobywają nowe doświadczenia, wykonują różnorodne zadania. Poszerzają krąg ludzi, z którymi się kontaktują. Stopniowo zauważają , że człowiek poprzez swoje działanie może zmieniać otoczenie.
Dzieci zdolne zachowują się oczywiście jak ich rówieśnicy - z tą różnicą, że postrzegają świat i zachowują trochę inaczej. Kim Tegel sporządziła następującą listę oznak talentu u dziecka w wieku przedszkolnym:
· zachowanie się bądź posługiwanie zabawkami czy urządzeniami
w sposób niezwykły lub nowatorski
· wczesna umiejętność czytania ze zrozumieniem tekstu
i przypominania sobie faktów
· umiejętność rozróżniania wielu rozmaitych podzbiorów w dużych
zbiorach przedmiotów
· zadawanie pytań na tematy trudne do uchwycenia ( np. śmierć, czas, itp.)
· wykazywanie zainteresowań różnymi zależnościami ( np. cyklami życia)
· opowiadanie dowcipów, których nie rozumieją rówieśnicy
· kwestionowanie opowiadań odwołujących się do wydarzeń, które nie mogły zaistnieć w rzeczywistości.
Zauważając u dziecka wczesne przejawy zdolności należy rozwijać intelektualnie dziecko, aby zapewnić mu swobodę dorastania. Należy pozwolić mu na jak największą swobodę poruszania się, obserwowania, dotykania itp. Musi ono mieć jak najwięcej możliwości widzenia i odkrywania wszystkiego, co je otacza. Warto zatem pamiętać o ważnych zasadach:
· pozwalać dziecku na aktywny udział w zajęciach,
· pozwalać dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,
· nagradzać inicjatywę, dociekliwość oraz zadawanie pytań,
· zachęcać dziecko do odkrywania i wymyślania,
· nie narzucać wiedzy dziecku zbyt wcześnie, gdyż straci ono orientację i szybko się znudzi.
Rola nauczyciela - wychowawcy.
Pierwszym zasadniczym problemem relacji dziecko - nauczyciel wydaje się sposób komunikowania się . Chodzi tu o komunikację w sensie werbalnym, jak i niewerbalnym. Nauczyciel zatem rozumieć powinien nie tylko słowne wypowiedzi dziecka, ale także te nadawane za pomocą gestów, min i spojrzeń.
W komunikacji werbalnej dziecko - nauczyciel istotną rolę odgrywają pytania nauczyciela w tym :
Þ umiejętność stawiania pytań
Þ odpowiednie sformułowanie pytania
Þ dobranie kolejności pytań,
Þ rozważanie ich założeń i trafności
Rozwijającą rolę mają pytania twórcze, badawcze, a więc aktywizujące procesy poznawcze dziecka, odwołujące się do jego doświadczeń, a zmierzające do nowych wiadomości. Nie mogą to być jedynie pytania kontrolne odtwarzające posiadane wiadomości lub wymagające odpowiedzi „tak” czy „ nie”.
Kolejną cechą - naszym zdaniem jest prezentowanie postawy zachęcającej, proponującej różnorodne działania. Nauczyciel stwarza sytuacje edukacyjne zaciekawiające dziecko, podtrzymujące jego zapał poznawczy. Nauczyciel musi wychodzić naprzeciw zainteresowaniom dziecka. Nauczyciel powinien być zatem dynamiczny, potrafiący przyjmować i modyfikować pomysły dziecka.
W swej pracy z dzieckiem przedszkolnym nauczyciel powinien analizować i wyjaśniać zachowania dziecka, a nie tylko je oceniać i odrzucać. Kolejną cechę nazwać możemy więc niedyrektywną - uznającą poznawczą odmienność dziecka.
Nauczyciel powinien być otwarty i innowacyjny. Przez otwartość rozumiemy nie tylko „otwartość na dziecko”, ale i „na samego siebie”. Chodzi tu o doskonalenie własnych cech osobowości, a także o poszerzenie wiedzy zawodowej.
Nauczyciel powinien umieć pozwolić dziecku być sobą, traktować go jako autonomiczną jednostkę z przysługującymi jej cechami wieku. Pamiętać tu należy, że właściwością wieku przedszkolnego jest zabawa.
Dobry nauczyciel to osoba zarażająca dziecko swą ciekawością świata, przekazująca pozytywne wartości, mająca kreatywne pomysły.
Oczywiście nie ma „ uniwersalnego nauczyciela” posiadającego zbiór wszystkich pożądanych cech.
Podczas uczenia dzieci zdolnych nauczyciel powinien pamiętać o ważnych zasadach
v Pozwalamy dziecku brać aktywny udział w zajęciu,
v Pozwalamy dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,
v Nagradzamy inicjatywę, dociekliwość oraz zadawanie pytań,
v Zachęcamy dziecko do odkrywania i wymyślania,
v Koncentrujmy nauczanie na wrodzonej potrzebie dziecka dokonywania odkryć dotyczących świata, w którym żyje,
v Nie narzucamy wiedzy dziecku zbyt wcześnie, gdyż straci ono orientację i szybko się znudzi,
Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni, aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie, ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by mogły także na nich się uczyć.
Posiadanie przynajmniej kilku spośród wymienionych cech pozytywnych oznacza, że dziecko przy wczesnej stymulacji, poświęcaniu czynnej uwagi i akceptacji otoczenia ma szansę wykorzystać i rozwinąć wrodzone predyspozycje, a w efekcie stać się jednostką wybitną.
Założenia ogólne programu
Program przeznaczony jest dla dzieci 3-4-5 letnich wykazujących szczególne uzdolnienia i zainteresowania związane z zabawą w przedszkolu. Program zawiera cele, treści, metody i formy pracy, które są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego i w spójny sposób uzupełniają ją. Program realizowany będzie w trakcie zajęć zintegrowanych w ciągu dnia pobytu dziecka w przedszkolu. Na bazie programu nauczyciel grupy opracuje swój plan pracy, który będzie przebiegać we własnym środowisku dziecka, w zróżnicowanym zespole dzieci, gdzie będzie możliwość wielorakich doświadczeń po to, by zapewnić również jego wszechstronny rozwój emocjonalny, społeczny i fizyczny.Cele główne programu
Głównym celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowywanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi. W odniesieniu do dziecka sześcioletniego objętego tylko jednorocznym oddziaływaniem rozwinięcie zdolności zgodnie z indywidualnymi predyspozycjami i możliwościami wymaga stworzenia specjalnych warunków oraz dodatkowego zainteresowania ze strony nauczyciela.
Praca z dzieckiem zdolnym, ukierunkowana jest na rozwijanie jego zdolności indywidualnych oraz zainteresowań a także:
1. Stwarzanie warunków do odkrywania, eksperymentowania, poznawania, działania, przeżywania w różnych formach.
2. Kształtowanie u dzieci wiary we własne możliwości.
3. Rozwijanie u dziecka możliwości umysłowych oraz szczególnych uzdolnień do uczenia się matematyki.
4. Stwarzanie sytuacji doskonalących pamięć, umiejętność skupienia uwagi, zdolność kojarzenia, logicznego, twórczego i oryginalnego myślenia a także działania.
5. Rozbudzanie ciekawości poznawczej, twórczego działania oraz samodzielności.
6. Tworzenie warunków, w których dziecko rozwija nabyte doświadczenia językowe, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności czytania i pisania.
7. Kształtowanie i rozwijanie ekspresji, twórczej postawy, wrażliwości na piękno, wrażliwości estetycznej, pomysłowość, wyobraźni i muzykalności.
8. Stwarzanie warunków optymalnego i harmonijnego rozwoju osobowości.
9. Wdrażanie do samokształcenia i systematycznej pracy nad sobą.
10. Budowanie i utrwalanie pozytywnej motywacji do nauki.
11. Wdrażanie do operatywnego posługiwania się wiedzą.
12. Rozbudzanie u dziecka pragnienia rozwijania swoich zainteresowań i zamiłowań.
Procedury osiągania celów (metody i formy realizacji)
Efektywność realizacji każdego programu zależy od zrozumienia jego idei, a następnie od inwencji i pomysłowości jego wykonawcy. Chcąc osiągnąć zamierzone cele należy pamiętać, aby:
v ...
betty11