Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma naturalizmu jest zgodna z teorią inteligentnego projektu_ — Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne.pdf

(85 KB) Pobierz
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma naturalizmu jest zgodna z teorią inteligentnego projektu? — Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne
2010-03-06
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma …
Odmiany naturalizmu. Czy
któraś forma naturalizmu jest
zgodna z teorią inteligentnego
projektu?
— filed under: Filozofia i metodologia
William A. Dembski
Istnieją cztery główne odmiany naturalizmu: antyteleologiczny,
metodologiczny, antynadnaturalistyczny i pragmatyczny . Tylko dwie
ostatnie odmiany są zgodne z teorią inteligentnego projektu i tylko
ostatnia jest zgodna z teizmem chrześcijańskim. Naturalizm, jak
sugeruje samo to słowo, w centrum uwagi stawia naturę. Naturalizm we
wszystkich swoich odmianach dotyczy tego, jak powinniśmy właściwie
rozumieć przyrodę.
Naturalizm antyteleologiczny to dominująca forma naturalizmu –
właśnie to zwykle rozumie się pod pojęciem naturalizm . Naturalizm
antyteleologiczny przyjmuje, że istnieje tylko przyroda i postrzega ją –
na poziomie praktycznym – jako operującą wyłącznie przy pomocy
ślepych przyczyn naturalnych. Istnieją przyczyny opisywane w
kategoriach przypadku i konieczności i rządzone niezłomnymi prawami
przyrody. Naturalizm antyteleologiczny nie pozostawia miejsca dla
działania w przyrodzie jakichkolwiek fundamentalnych zasad
teleologicznych. Odrzuca on więc teorię inteligentnego projektu nie tylko
1/12
253957806.001.png
2010-03-06
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma …
z powodu jej problematyczności naukowej, ale również dlatego, że nie
znajduje ona żadnego wyobrażalnego oparcia w rzeczywistości. Jeśli
naturalizm antyteleologiczny jest prawdziwy, to w przyrodzie nie może
istnieć żaden nieodłączny od niej fundamentalny projekt lub teleologia.
Każdy projekt lub teleologia tego typu musi wyewoluować na skutek
bardziej podstawowych praw, które kontroluje ostatecznie przypadek i
konieczność. W książce Chance and Neccesity Jacques Monod
przyjął naturalizm antyteleologiczny i uczynił go fundamentalną zasadą
w nauce: „Kamieniem węgielnym metody naukowej jest postulat
obiektywności przyrody. Jest to, innymi słowy, systematyczne
zaprzeczanie, by dzięki interpretowaniu zjawisk w kategoriach przyczyn
celowych można było uzyskać «prawdziwą» wiedzę. Czyli jest to
zaprzeczanie, by istniał jakiś «zamysł»”.
Naturalizm metodologiczny uznaje stwierdzenie Monoda za regulatywną
zasadę dla nauki, lecz – niezgodnie z jego poglądem – przyznaje, że
rzeczywistość może konstytuować coś więcej niż tylko przypadek i
konieczność. Naturalizm metodologiczny nie dba o to, w co wierzysz w
głębi duszy. Jednak dla dobra nauki naturalizm metodologiczny nalega,
aby naukowcy udawali, że naturalizm antyteleologiczny jest prawdziwy.
Nancey Murphy nazwała ten pogląd metodologicznym ateizmem . Idea
tutaj jest taka, że nauka jest metodą badania przyrody i że w celu
zrozumienia przyrody naukowcy muszą odwoływać się jedynie do
„procesów naturalnych”. W tym kontekście wyrażenie „procesy
naturalne” oznacza procesy działające w całkowitej zgodzie z
niezłomnymi prawami przyrody i opisywane w kategoriach przypadku i
konieczności.
Jako regulatywna zasada dla nauki naturalizm metodologiczny jest
regułą zachowania uczciwości nauki, chroniąc ją od przemienienia się w
nadnaturalizm czy okultyzm. Jedną z konsekwencji naturalizmu
metodologicznego jest wykluczenie inteligentnego projektu z nauki.
Teleologia i projekt, choć być może w pewnym metafizycznym sensie
rzeczywiste, nie stanowią – zgodnie z naturalizmem metodologicznym –
właściwego przedmiotu badań w naukach przyrodniczych. Z punktu
widzenia naturalizmu metodologicznego mówienie o empirycznej
2/12
2010-03-06
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma …
wykrywalności inteligentnego projektu jest zatem oksymoronem. Coś
jest empirycznie wykrywalne i dlatego otwarte dla badań naukowych,
jeśli jest skutkiem działania procesów naturalnych, które z definicji
skazują projekt i teleologię na empiryczną niewykrywalność.
Dla czynnego naukowca naturalizm antyteleologiczny i metodologiczny
są w rzeczywistości równoznaczne. Chociaż naturalista antyteleologiczny
jest ateistą (jak na przykład Daniel Dennett lub Richard Dawkins), a
naturalista metodologiczny może być teistą (jak wielu chrześcijan
będących członkami American Scientific Affiliation), ich nauka jest nie
do odróżnienia. Naturalista antyteleologiczny może sądzić, że Darwin
trafił w sedno, wyjaśniając ewolucję życia za pomocą doboru
naturalnego. Naturalista metodologiczny może myśleć podobnie, ale –
jeśli jest jednocześnie teistą – utrzymywać ponadto, że ewolucja
darwinowska była boską metodą stworzenia życia. Zrozumiałe jest
jednak, że z punktu widzenia naturalisty metodologicznego będącego
zarazem teistą ani Bóg, ani projekt, ani teleologia nie grają żadnej
istotnej roli w naukach przyrodniczych. Naturalista metodologiczny
postrzega ewolucję jako Boską metodę stworzenia życia, lecz z góry
odrzuca możliwość, by Bóg mógł zostawić jakieś empiryczne ślady,
posługując się tą metodą stworzenia.
Choć naturalizm metodologiczny jest regulatywną zasadą, mającą
zachować uczciwość nauki poprzez ograniczenie wyjaśniania naukowego
do przyczyn naturalnych, stanowi on w rzeczywistości gorset, który
aktywnie hamuje postęp nauki. Gdyby naturalizm metodologiczny był
jedynie hipotezą roboczą, utrzymywaną niegdyś z powodu jej rzekomej
korzyści dla nauki, to byłaby jedna sprawa. Jako hipoteza robocza,
byłaby ona nieobowiązkowa, a naukowcy, którzy uznaliby, że nie jest już
ona pomocna, mogliby swobodnie ją porzucić. Naturalizm
metodologiczny nie głosi jednak, że musimy jeszcze poszukać
świadectwa empirycznego projektu w przyrodzie i że powinniśmy
otwarcie je przyjąć, gdy na nie natrafimy. Podkreśla on raczej, że
najbardziej logicznie i naukowo postępuje ten, kto udaje, iż taka
możliwość empiryczna jest logicznie niemożliwa. Zamiast przyjmować
naturalizm metodologiczny jako hipotezę roboczą, naturaliści
3/12
2010-03-06
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma …
metodologiczni uznają go za dogmat.
Faktem jest, że istnieje mnóstwo sposobów, w jakie przyroda może
dostarczyć empirycznego potwierdzenia teorii inteligentnego projektu.
Gdyby na przykład każda bakteria wytwarzała plazmid (kolisty odcinek
DNA) zakodowany jako plik ASCII (Amerykańskiego Znormalizowanego
Kodu Wymiany Informacji – American Standard Code for Information
Interchange) unikatowego limeryku (tj. różny limeryk dla każdej
poszczególnej bakterii, a więc tryliony trylionów limeryków), to nie
byłoby żadnych wątpliwości, że taki DNA („plazmid limeryku”) został
zaprojektowany. Tożsamość jego projektanta mogłaby być przedmiotem
sporów, ale fakt zaprojektowania – nie. Niewątpliwie odkrycie takiego
projektu wydaje się niemożliwe, lecz naturalizm metodologiczny głosi,
że gdyby nauka znalazła świadectwo empiryczne takiego projektu,
musiałaby je zignorować lub uznać za dzieło wyewoluowanego
projektanta, w którego ewolucji nie brał udziału żaden widoczny projekt.
W obrębie naturalizmu metodologicznego możliwi do zaakceptowania
są wyłącznie projektanci redukowalni do nieprojektantów. Przyznaję, że
plazmid limeryku to esktrawagancki projekt, podczas gdy rzeczywiste
projekty w biologii wydają się znacznie bardziej subtelne. Ale czy
oznacza to, że owe rzeczywiste projekty są mniej prawdziwe? Albo, jeśli o
tym mowa, czy uniemożliwia to empiryczną wykrywalność projektu
biologicznego? Oczywiście, że nie.
Naturalizm metodologiczny zachęca naukowców do kontynuowania
swojej pracy jak zwykle, całkowicie ograniczając wyjaśnianie naukowe
do ślepych przyczyn naturalnych i niezłomnych praw przyrody, które je
opisują. Ale dlaczego naukowcy mieliby to robić? Skąd wiemy, że
badania empiryczne świata przyrody mogą odkryć tylko skutki
przypadku i konieczności, lecz nie projektu? Skąd wiemy, że ślepe
przyczyny naturalne to najlepsze, do czego nauka ma dostęp, badając
przyrodę? To jasne, że jedyną drogą udzielenia odpowiedzi na te pytania
jest wybranie się z otwartym umysłem na łono natury i sprawdzenie, czy
występują w niej obiekty, które wymagają projektującej inteligencji.
Teoria inteligentnego projektu jest otwarta na taką możliwość, nie
rozstrzygając jej z góry. Naturalizm metodologiczny natomiast wyklucza
4/12
2010-03-06
Odmiany naturalizmu. Czy któraś forma …
możliwość projektu bez rozważenia jakiegokolwiek świadectwa
empirycznego.
Naturalizm metodologiczny to reguła, a nie stanowisko metafizyczne.
Natomiast naturalizm antyteleologiczny i antynadnaturalistyczny to
właśnie stanowiska metafizyczne. Naturalizm antyteleologiczny znajduje
się w samym sercu większości odmian naturalizmu, łącznie z
naturalizmem filozoficznym, metafizycznym, epistemologicznym,
redukcyjnym, naukowym, materializmem naukowym, materializmem i
fizykalizmem. (W skład tego ostatniego wchodzi zarówno fizykalizm
redukcyjny, jak i nieredukcyjny. Powstanie fizykalizmu nieredukcyjnego
to kolejna próba wyjaśnienia dowolnej fundamentalnej lub
nieredukowalnej teleologii). Gdy ktoś mówi po prostu o naturalizmie (tj.
naturalizmie bez określającego go przymiotnika), ma zwykle na myśli
naturalizm antyteleologiczny. Zatem naturaliści to ludzie, którzy głoszą
tę formę naturalizmu.
Trzecią formą naturalizmu, jaką powinniśmy rozważyć, jest naturalizm
antynadnaturalistyczny. Jest on wynikiem niedawnych wysiłków
zreformowania naturalizmu, mających otworzyć go na prawdziwy
religijny wymiar (taki, który jest istotny, nie jest zaś jedynie freudowską
projekcją czy zaspokojeniem pragnień). Ten zreformowany naturalizm,
który można nazwać także naturalizmem religijnym , jest w równym
stopniu stanowiskiem metafizycznym, co naturalizm antyteleologiczny.
Być może głównym rzecznikiem naturalizmu religijnego jest filozof
religii i teolog procesu, David Ray Griffin. Nazywa on swoje stanowisko
naturalizmem ns (indeks dolny ns odnosi się do terminu
„nienadnaturalistyczny”) i odróżnia je od tego, co nazywa
naturalizmem sam (indeks dolny sam odnosi się do terminu „zmysłowo-
ateistyczno-materialistyczny”), który jest w istocie naturalizmem
określanym przeze mnie jako antyteleologiczny. Howard Van Till,
również zwolennik naturalizmu religijnego, woli termin naturalizm
teistyczny . (Zwróćmy uwagę na to, co tu jest przymiotnikiem, a co
rzeczownikiem).
Motywacja kryjąca się za naturalizmem antynadnaturalistycznym czy
5/12

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin