PODSTAWY  ELEKTROFIZJOLOGII

Budowa i czynność układu bodźcoprzewodzącego serca – powtórzenie z anatomii i fizjologii.

Podstawowe pojęcia elektrofizjologii:

1.     automatyzm – zdolność komórki do samoistnej depolaryzacji,

2.     pobudliwość – zdolność wytwarzania potencjału czynnościowego w odpowiedzi na bodziec zewnętrzny,

3.     refrakcja – brak pobudliwości,

4.     przewodzenie bodźców – rozprzestrzenianie się depolaryzacji wzdłuż włókien układu przewodzącego i mięśnia sercowego.

Fizjologicznym rytmem serca jest rytm zatokowy, którego źródłem            jest węzeł zatokowy. W zapisie EKG charakteryzują go:

·        załamki P dodatnie w odprowadzeniach I i II, a ujemne w aVR,

·        każdy zespół QRS poprzedzony jest załamkiem P,

·        miarowy rytm o częstości 60 – 100 / minutę.

ZABURZENIA  RYTMU  SERCA

              Zaburzenia rytmu i przewodnictwa powstają wtedy, gdy występują

·        nieprawidłowości w wytwarzaniu bodźców

·        powstaje utrudnienie w przewodzeniu tych bodźców.

Przyczyną tego są zaburzenia automatyzmu komórek układu bodźcotwórczego oraz zaburzenia w przewodzeniu.

              Podłożem zaburzeń rytmu serca są:

1.     Nieprawidłowy automatyzm, czyli zaburzenia powstawania bodźców w komórkach układu bodźcoprzewodzącego;

2.     Zaburzenia pobudliwości, czyli zdolności odpowiedzi na bodziec zewnętrzny, który dociera z układu bodźcoprzewodzącego;

3.     Utrudnienie przewodzenia bodźców, tzn. rozprzestrzeniania się fali pobudzenia wzdłuż układu przewodzącego mięśnia serca.

Tabela: Zaburzenia rytmu i  przewodnictwa – podział

Zwolniony rytm zatokowy

              Jest wynikiem zmniejszonej częstości powstawania pobudzeń w węźle zatokowym.

Może występować w warunkach fizjologicznych (u sportowców lub w czasie snu).

W stanach chorobowych najczęstszymi przyczynami są: 

·        choroba niedokrwienna serca,

·        zapalenie mięśnia sercowego,

·        niedoczynność tarczycy,

·        podwyższone ciśnienie śródczaszkowe,

·        wpływ leków (beta – blokery, preparaty naparstnicy).

W zapisie EKG charakteryzują go:

·        miarowy rytm zatokowy o częstości poniżej 60 / minutę,

·        pozostałe cechy rytmu zatokowego.

Przyspieszony rytm zatokowy

Jest wynikiem zwiększonej częstości powstawania pobudzeń w węźle zatokowym.

Może występować w warunkach fizjologicznych, np. w czasie wysiłku fizycznego i osiągać częstość 180 – 200 / minutę.

W warunkach patologii może występować z następujących przyczyn:

·        gorączka,

·        nadczynność tarczycy,

·        wstrząs,

·        krwotok,

·        niedokrwistość,

·        alkohol,

·        kofeina,

·        nikotyna,

·        pobudzenie układu współczulnego,

·        wpływ leków sympatykomimetycznych i parasympatykolitycznych.

W zapisie EKG charakteryzują go:

·        miarowy rytm zatokowy o częstości powyżej 100 / minutę,

·        pozostałe cechy rytmu zatokowego.

Niemiarowość zatokowa

              Jest wynikiem powstawania pobudzeń w węźle zatokowym, ale w nierównych odstępach czasu. Możemy wyróżnić:

1.     niemiarowość zatokowa oddechowa – w czasie wdechu dochodzi do odruchowego przyspieszenia rytmu serca, w czasie wydechu do zwolnienia.

2.     niemiarowość zatokowa bezładna – nie ma żadnych prawidłowości między kolejnymi odstępami PP.

Zahamowanie zatokowe

              Jest wynikiem ustania czynności bodźcotwórczej węzła zatokowego co doprowadza do przerwy w pracy serca.

Przy dłużej trwającym zahamowaniu włącza się zastępczy rytm pozazatokowy lub utrzymuje się asystolia.

W zapisie EKG występuje przerwa w rytmie zatokowym                         (wydłużenie odstępu PP). Przerwa ta nie jest jednak wielokrotnością podstawowych odstępów PP.

Blok zatokowo – przedsionkowy

              Jest wynikiem utrudnionego przewodzenia pobudzeń przez tkankę okołowęzłową do przedsionka. W zapisie EKG charakteryzuje się przerwą w rytmie zatokowym (wydłużenie odstępu PP), która jest wielokrotnością podstawowych odstępów PP.

Pobudzenia dodatkowe.

              W tej postaci niemiarowości występują, pojedynczo lub w grupach, dodatkowe pobudzenia serca. Występują one często także u ludzi zdrowych.

Przyczynami występowania pobudzeń dodatkowych mogą być:

·        Emocje

·        Używki (nikotyna, kofeina)

·        Zaburzenia neurowegetatywne

·        Stany niedotlenienia

·        Nadczynność tarczycy

·        Zaburzenia elektrolitowe

·        Choroby serca (wady serca, choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatie, zapalenie mięśnia sercowego)

·        Przedawkowanie preparatów naparstnicy.

W pobudzeniach dodatkowych nadkomorowych

·        zespół QRS pozostaje niezniekształcony na skutek zachowania prawidłowego toru pobudzenia komór.

·        Zespoły QRS są poprzedzone załamkiem P o zmienionym kształcie.

Nie są one zwykle odczuwane przez pacjenta i nie wymagają leczenia.

W pobudzeniach dodatkowych komorowych pobudzenie rozprzestrzenia się w mięśniu komór z ogniska bodźcotwórczego z pominięciem naturalnej drogi, dlatego występuje

·        zniekształcenie i poszerzenie zespołów QRS i wtórnie kompleksu ST-T ,

·        nie występują załamki P.

·        Załamki T są odwrócone.

·        Najczęściej obecna jest przerwa wyrównawcza po pobudzeniu komorowym.

Chorzy najczęściej przykro odczuwają te zaburzenia rytmu, skarżą się na „zamieranie” serca lub „uderzenia” serca.

Innymi objawami są:

·        nierówne bicie serca,

·        bóle i ucisk w okolicy serca,

·        dławienie u nasady szyi

·        czasami zawroty głowy.

Pojedynczo występujące pobudzenia dodatkowe komorowe nie są z reguły groźne lecz, gdy występują gromadnie (salwy skurczów dodatkowych) mogą prowadzić do groźnych następstw, a nawet do nagłych zgonów.

Dodatkowe pobudzenia komorowe mogą występować

·        pojedynczo,

·        co drugie (bigeminia komorowa),

·        co trzecie (trigeminia komorowa),

·        parami,

·        salwami (3 – 5 pobudzeń po sobie).

Napadowy częstoskurcz nadkomorowy (z wąskimi zespołami QRS)

              W badaniu EKG charakteryzują go następujące cechy:

·        Inny kształt załamka P, lub może być niewidoczny

·        Częstość rytmu wynosi 150 – 250 / min.

·        Zespoły QRS występują miarowo i mają kształt prawidłowy,

·        Nagły początek i nagły koniec.

...