Husaria Polska.pdf

Bardzo prawdopodobne, że początek swego istnienia husarze zawdzięczają

Serbom. Po klęsce na Kosowym Polu w roku 1389 wszędzie szukali okazji do

pomsty na Turkach.

Jan Długosz zapisał pod rokiem 1463, że w bitwie nad Sawą bił się Cohors

Raczanorum (oddział Raców - Serbów). Po śmierci króla Macieja Korwina

Serbowie udali się do Polski, aby kontynuować walkę z Turkami po usarsku.

Zaciężni Serbowie i Węgrzy służący po usarsku w początkach XVI wieku

walczyli bez jakiegokolwiek uzbrojenia ochronnego, ewentualnie używali tarcz i

lekkich pancerzy. Lekkość była dużym atutem w walce z szybkim

przeciwnikiem jakim byli np. Tatarzy.

Polscy rycerze biorąc przykład używali lekkiego pancerza i tarczy. Przejmowali

też inną broń Raców - kopię.

Można przyjąć, że husaria polska narodziła się w początkach XVI wieku. Górski

przyjmuje, że był to rok 1500. Na obrazie przedstawiającym bitwę pod Orszą

widać liczne zastępy husarzy. Ostateczne wyodrębnienie husarii jako osobnej

formacji nastąpiło w drugiej połowie XVI wieku.

Niemalże przez dwa wieki odnosiła wspaniałe zwycięstwa.

Wystarczy wspomnieć bitwy pod:

Orszą - 1514 r.

Obertynem - 1531 r.

(opr. Radosław Sikora)

Lubieszowem - 1577 r.

(opr. Radosław Sikora)

Byczyną - 1588r

Kokenhausen - 1601 r.

Kircholmem - 1605 r.

Kłuszynem - 1610 r.

(opr. Radosław Sikora)

Chocimiem - 1621 r.

Martynowem - 1624 r.

Trzcianą - 1629 r.(

w tym opis bitwy pod Gniewem

)

Ochmatowem - 1644 r.

Żółte Wody 1648 r.

( sprostowanie do filmu "Ogniem i Mieczem" opr.

Radosław Sikora)

Warszawą - 1656 r.

Wyprawa na czambuły - 1672 r.

(opr. Radosław Sikora)

Chocimiem - 1673 r.

(opr. Radosław Sikora)

Lwowem - 1675 r.

Wiedniem - 1683 r.

Przez cały ten okres husaria ulegała oczywiscie przemianom pod względem

organizacji, uzbrojenia i sposobu walki

XVIII w. to schyłek tej formacji. Zlikwidowana została uchwałą sejmu

Rzeczypospolitej z 1776 r. Uchwała ta postanawiała z istniejących chorągwi

husarskich i pancernych sformować brygady kawalerii narodowej.

ORGANIZACJA I UZBROJENIE

Znaczna powierzchnia Rzeczypospolitej decydowała o tym, że większość

wojska stanowiła ze względu na swoją mobilność kawaleria.

Polożenie Rzeczypospolitej, a przez to walki z wojskami niemieckimi, tatarskimi,

tureckimi, szwedzkimi, moskiewskimi musiało wykształcić dużą różnorodność

naszej jazdy.

***

Konstanty Górski dzieli historię jazdy polskiej na cztery okresy:

1410 - 1500

II.

1500 - 1598

III.

1598 - 1696 (smierć Sobieskiego)

IV.

1696 - 1772

***

I 1410-1500

Bitwa pod Grunwaldem była szczytem rozwoju pospolitego ruszenia, które

jednak w swej masie nie było wojskiem zawodowym. Nowe wojny i zadania

wymagały jednak bardziej wprawionych i co najważniejsze bardziej

zdyscyplinowanych żołnierzy. Aż do końca XV w. wojsko zaciężne i pospolite

ruszenie istnieje obok siebie. Jednym z ostatnich wystąpień pospolitego

ruszenia była wyprawa wołoska za Jana Olbrachta.

Generalnie w jeździe tego okresu wyróżniamy roty kopijnicze i strzelcze.

Roty obu rodzajów składały sie z kopijników i strzelców, i o nazwie decydował

stosunek liczebny jednych do drugich.

Kopijnicy byli uzbrojeni oczywiscie w kopie, dosiadali ciężkich koni

"kopijniczych", ubrani byli w ciężkie zbroje i pobierali za swe usługi "cięższe"

wynagrodzenie od strzelców (za króla Kazimierza Jagielończyka na kwartał

płacono kopijnikowi 10 zł a strzelcowi 6 zł).

Strzelcy uzbrojeni byli w kusze, dosiadali koni "strzelczych" czyli lżejszych,

ubrani byli w lżejsze zbroje, bądź kolczugi (pancerze).

W rejestrach wymieniano dokładnie uzbrojenie rycerza i jakich koni używał na

wojnie. Zależało od tego jego wynagrodzenie i ewentualne odszkodowanie jakie

wypłacał król za utratę konia czy elementu uzbrojenia. (Przykładowo za konia

kopijniczego dobrego 15, kopijniczego równego 12, strzelczego dobrego 7,

strzelczego równego 6 florenów). W rejestrach nie wymieniano mieczy i szabel,

bo były to elementy uzbrojenia oczywiste.

W okresie tym ustaliła się organizacja polskiej jazdy zaciężnej na bazie pocztów

towarzyskich. Rotmistrz "zatrudniał" znanych sobie żołnierzy "towarzyszy",

którzy brali na siebie obowiązek wystawienia pocztów.

O wielkości pocztu decydowała zamożność "towarzysza". Z tego powodu roty

też miały różną liczebność.

Dla lepszego zrozumienia przytoczę kilka pozycji z rejestru roty rotmistrza

Rokosowskiego z roku 1471.

Składała się ona pocztów:

samego Rokosowskiego koni 24

Kuropatwa wraz z towarzyszem Starołozą koni 18

Chełmski koni 4

Zaleski koni 8

Gołąbek koni 2

itd.

Kuropatwa, Starołoz, Chełmski, Zaleski, Gołąbek byli towarzyszami rotmistrza

Rokosowskiego

Na poczet oprócz towarzysza składali się jeźdźcy nazywani czeladzią. Byli oni

uzbrojeni. W większych pocztach zamożniejszych towarzyszy byli jeszcze

"pacholęta" (łac. juvenes) będący bez uzbrojenia, a służący do podawania kopi

lub konia. Z rejestru dworzan z podola 1495 r (Regestr dworzan w Podolu 1495)

możemy wywnioskować że czeladź służyła przeważnie jako strzelcy. Dla

ścislości musimy zauważyć, że w rocie Rokosowskiego i innych w pocztach

bywało po dwóch kopijników,a reszta strzelcy.

Możemy wywnioskować, że roty nie miały ściśle określonego stosunku

kopijników do strzelców. Dobitnie o tym świadczy rejestr roty Krzysztofa

Kotwicza z 1498 r. gdzie było 10 kopijników na 139 koni.

W okresie tym na dobre utrwalił się "towarzyski" sposób tworzenia

pocztów.Ogromną jego zaletą było to, że rotmistrz zapewne zabiegał o jak

najlepszych , w sensie sprawnośći bojowej towarzyszy, tak jak to dziś czyni

trener zabiegający o najlepszych zawodników, aby wygrać mecz. Rycerze

spotykający sie na wielu wojnach w tym samym poczcie mieli do siebie zaufanie

i mogli na siebie liczyć w ciężkich chwilach, co niewątpliwie podnosiło walory

bojowe tej jednostki organizacyjnej.

***

II 1500-1598

W rejestrze skarbowym z roku 1500 r. mamy małe wzmianki o husarzach Hic

sunt Hussarze Andrychu, Michale, Luce, Kasperze Czekielu i Wacławie Lubiczu.

Pierwszych trzech nie mogło być Polakami bo szlachta polska używała nazwisk

przy imionach, Czekiel zdradza pochodzenie węgierskie.Wacław Lubicz mógł

być Polakiem.

W Sprawie Rycerskiej napisał Bielski "Racowie są narodu Słowiańskiego,

przeniósłwszy się do Polski za króla Ludwika naprzód służbę żołnierską z

tarczą i drzewem wnieśli do Polski" a w Historyi napisał W roku 1503

przyjechawszy Aleksander (Jagielończyk) z Litwy, złożył Sejm w Lublinie, na

którym uradzili służebne przyjąć i przyjeli obyczajem usarskim, albo rackim, z

drzewy z tarczami"

W rejestrze z 1506 r.możemy przeczytać o będącej na służbie rocie

husarskiej "Waclav Usarorum rothmagister equos 70" czyli rotmistrza Wacława

liczącej 70 koni

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: