IBIS nr 1-2 (50-51) 2009.pdf

od redakcji

Drodzy Czytelnicy,

czas p¸ynie nieub¸aganie. W¸aÊnie mi-

nà¸ 10. rok istnienia Informacyjnego

Biuletynu Inicjatyw Spo¸ecznych

„IBIS-poznaƒski”. DziÊ „IBIS”, to 30

wydaƒ, oko¸o 39 tysi´cy pojedynczych

numerów, 1 794 000 stron i sztab wspa-

nia¸ych ludzi. Jestem redaktor naczelnà

szczególnego pisma. Pracuj´ z wyjàtko-

wym zespo¸em osób ambitnych, kre-

atywnych i nietuzinkowych, którym wystarczy jedynie impuls,

aby podzieliç si´ fachowymi wiadomoÊciami z zakresu szeroko ro-

zumianego wsparcia spo¸ecznego. Cz´sto po pracy, zamiast spo˝yt-

kowaç czas w jakikolwiek inny sposób, ubierajà w s¸owa swoje

spostrze˝enia i refleksje. I choç to napawa dumà, jest jednoczeÊnie

ogromnym zobowiàzaniem wobec czytelników. Macie Paƒstwo

przed sobà pierwszy tegoroczny numer „IBIS-a”. Wprowadzili-

Êmy ma¸y retusz w szacie graficznej i w planie mamy wiele cieka-

wych tematów do dyskusji, zaczynamy od edukacji.

Edukacja kojarzy si´ ze szko¸à, zdobywaniem wiedzy i umiej´tno-

Êci. Podejmujàc ten temat, wysz¸am z za¸o˝enia, ˝e o procesie edu-

kacji nale˝y myÊleç w szerszym kontekÊcie. Prezentowane mate-

ria¸y majà zmieniç stereotypowe postrzeganie edukacji tak, aby

czytelnik po lekturze pozosta¸ w przekonaniu, ˝e jest ona perma-

nentnym poszukiwaniem trwajàcym przez ca¸e ˝ycie. Ka˝dy

dzieƒ przynosi coÊ nowego, ka˝dego dnia odnosimy jakiÊ sukces,

a i pora˝ki mogà byç pouczajàce. W ten sposób budujemy swojà

màdroÊç ˝yciowà.

W materiale Anny Bany odwo¸ujàcym si´ do dzieci´cych zachwy-

tów, znajdziecie Paƒstwo wiele wàtków sk¸aniajàcych do refleksji,

które b´dà dowodem na to, ˝e nauka jest cennà wartoÊcià. Podczas

lektury kolejnych artyku¸ów dowiecie si´ Paƒstwo, ˝e edukacja

„nie jedno ma imi´”, ˝e przybiera ró˝ne formy i s¸u˝y ca¸emu spo-

¸eczeƒstwu. Uczymy si´ od najm¸odszych lat, o czym przekonujà

nas materia¸y Instytutu Ma¸ego Dziecka Astrid Lindgren, a˝

do póênej staroÊci. Codzienne spotkanie ze sztukà, przyrodà czy

ciekawà dziedzinà nauki dla ka˝dego z nas mo˝e staç si´ edukacyj-

nym doÊwiadczeniem.

Ufam, ˝e przeczytanie zgromadzonych w tym numerze artyku-

¸ów wzbudzi Paƒstwa wewn´trznà potrzebà dà˝enia do rozwoju

i poszukiwania nowych i ciekawych wyzwaƒ.

Szanowni Paƒstwo,

Do napisania tych paru s¸ów zainspi-

rowa¸a mnie tematyka przewodnia

pierwszego w tym roku numeru

„IBIS-a”. Edukacja jest jednym z naj-

istotniejszych elementów ˝ycia ka˝de-

go cz¸owieka, który chce byç przydat-

ny, który chce coÊ osiàgnàç. Tylko

dzi´ki edukacji uzyskaç mo˝na za¸o-

˝ony cel, wykonaç przygotowany plan,

osiàgnàç – choç przez chwil´ – stan zwany szcz´Êciem.

W¸aÊnie dzi´ki edukacji i zdobywanemu przez naszych praprzod-

ków doÊwiadczeniu nie mieszkamy od doÊç dawna w jaskiniach

czy sza¸asach, ale tworzymy nowoczesnà cywilizacj´. Myli¸by si´

zatem ten, kto twierdzi¸by, ˝e koniecznoÊç nieustannej edukacji

nie dotyczy wszystkich grup spo¸ecznych. Ka˝dy cz¸owiek, bez

wzgl´du na stan cia¸a, umys¸u czy wiek, musi mieç prawo uczest-

nictwa w procesie nauczania, czy to w przedszkolu, czy w „szko-

le ˝ycia”, czy warsztacie terapii zaj´ciowej lub zak¸adzie aktywno-

Êci zawodowej, czy wreszcie w zaj´ciach „uniwersytetu trzeciego

wieku”. To bardzo istotne formy edukacji, choç czasami przypo-

minajà te z epoki naszych przodków, a czasem podyplomowe za-

j´cia dla rzymskich senatorów. I choç wszystkie one obecne sà

w naszym mieÊcie, nie mog´ oprzeç si´ wra˝eniu, ˝e niestety nie

uczestniczà w nich wszyscy zainteresowani oraz wszyscy ci, któ-

rzy uczestniczyç powinni. Podstawowà przyczynà takiego stanu

rzeczy jest niedostatek Êrodków finansowych, ka˝da bowiem idea

czy pomys¸ w tej dziedzinie wymaga w jakimÊ zakresie wsparcia

finansowego. JesteÊmy dopiero na poczàtku drogi, a co ciekawe

pokonywanie kolejnych jej etapów odbywa si´ g¸ównie dzi´ki ini-

cjatywom powsta¸ym w Êrodowisku organizacji zwiàzanych z po-

litykà i pomocà spo¸ecznà, a nie Êrodowisk edukacyjnych. Mo˝-

na mieç tylko nadziej´, ˝e Paƒstwa aktywnoÊç w tym wzgl´dzie

pozostanie na dotychczasowym, wysokim poziomie. Choç ze swo-

jej strony obiecaç mog´ tylko wsparcie, deklaruj´ pomoc i wspó¸-

prac´ w ka˝dym projekcie i przy jego realizacji, a równie˝, co

mam nadziej´ b´dzie mo˝liwe, w zakresie finansowym.

Pozostajàc do Waszej dyspozycji, ˝ycz´ Paƒstwu nieprzebranej

iloÊci pomys¸ów i si¸ do ich realizacji.

Micha¸ B. Tomczak

Wiceprzewodniczàcy Krajowej Rady

Konsultacyjnej ds. Osób Niepe¸nosprawnych

Przewodniczàcy Komisji

Polityki Spo¸ecznej i Zdrowia

michal_tomczak@um.poznan.pl

tel. 501 788 433

Dorota Potejko (redaktor naczelna)

zast´pca dyrektora Wydzia¸u Zdrowia i Spraw Spo¸ecznych

pe¸nomocnik prezydenta miasta ds. osób niepe¸nosprawnych

Plac Kolegiacki 17, p. 249, 61-841 Poznaƒ

tel. 061 878 52 22, e-mail: dorota_potejko@um.poznan.pl

Redakcja „IBIS-a”

Urszula Sokalska

Aleksandra Kowalska

Ewa Obr´bowska-Piasecka

Beata Opoƒ-Gibczyƒska

2 SPIS TREÂCI

TEMAT WYDANIA: EDUKACJA

Czego si´ dziÊ nauczy¸eÊ?

NIEPE¸NOSPRAWNOÂå

Nie robimy notatek w zeszycie

projekt „Punkty konsultacyjno-doradcze na rzecz rodzin”

Anna Bany

zaj´cia w Ârodowiskowym Domu Samopomocy Kamyk

Aleksandra Gil

Spo¸eczeƒstwo wiedzy

Jak góry uczà ˝ycia

do czego potrzebna jest nam dziÊ edukacja?

Karolina Budziƒska

górskie obozy przetrwania dla osób z niepe¸nosprawnoÊcià

intelektualnà

Ewa ¸uczak, Szymon Ciesielski

Alternatywa dla dzieci

efekty projektu „Nasze przedszkole”

Maciej Duda

Tacy sami wobec sztuki

spotkanie na Bienale Mediations

Agnieszka Jankiewicz

Nauczyciel w ogrodzie sztuki

VIII Wystawa Malujàcych Nauczycieli

Anna Przybylska

Wirtualny kurs aktywizacji

„Internetowe szkolenia dla osób z niepe¸nosprawnoÊcià

s¸uchowà”

¸ukasz Cholewicki

Alfabetyzacja kontra analfabetyzm

czy wszyscy doroÊli Europejczycy naprawd´ potrafià czytaç

i pisaç?

Sylwia Czarnowska

ZDROWIE

Samopoczucie w twoich r´kach

Oddajmy g¸os m¸odzie˝y

o roli edukacji zdrowotnej w naszym ˝yciu

Marta K´dzierska

projekt „To nas kr´ci”

Magda GrzàÊlewicz

Bezpieczny start poznanianek w doros¸e ˝ycie

W teatrze ˝ycia codziennego

profilaktyka raka szyjki macicy

Arleta Ka¸à˝na

teatr jako narz´dzie edukacji

Barbara Pitak

Zdrowie jest tylko jedno

Wokó¸ dekalogu zdrowia

akcja z cyklu „Bia¸a sobota”

Lidia Bukowska

rola edukacji zdrowotnej w kszta¸towaniu postaw

prozdrowotnych sprzyjajàcych realizacji zdrowego stylu ˝ycia

Maria Hojkowska

AKTUALNOÂCI

Szko¸a pomagania innym

Lekcja w podró˝y

rozmowa z dwunastolatkiem

Aleksandra Kowalska

trzy lata Kolegium Pracowników S¸u˝b Spo¸ecznych

grupa projektowa studentów

Eksperci w sprawie dzieci

Kreatywni, innowacyjni, przedsi´biorczy...

projekt „Pos¸uchaj mnie - dziecko dotkni´te przemocà pod

specjalnà ochronà”

Agnieszka Gentsch-Piasek

II Wielkopolskie Targi Pracy i Wolontariatu Organizacji

Pozarzàdowych

Justyna Kalina Och´dzan

Alternatywne formy opieki rozwojowej dla dzieci poni˝ej

3. roku ˝ycia

Edukacja obywatelska dla m¸odzie˝y

„M¸odzi gniewni, m¸odzi aktywni”

Martyna Markiewicz

innowacyjne rozwiàzania w systemie opieki nad ma¸ym

dzieckiem w Poznaniu

Izabela Ku¸akowska, Honorata Tkaczyƒska

Pracujemy z dzieciakami ze Starówki

Przez zmys¸y do umys¸u

„Pozytywnie aktywni”

Marta Pod¸u˝ny

w jak sposób uczà si´ ma¸e dzieci?

Agnieszka Tkaczyƒska

SENIORZY

Jak dodawaç ˝ycia do lat?

Kiedy kobieta staje si´ mamà

dobra praktyka uczenia si´ mam w codziennoÊci

Anna Groth

zawód opiekun - o pomocy osobom starszym

Agnieszka Kudlik

Jan nauczyç pasji i misji?

Starsi Paƒstwo wiedzà i dzia¸ajà

historia i wspó¸czesnoÊç kszta¸cenia pracowników socjalnych

w Poznaniu

Kazimiera Król

Punkt Informacyjno-Doradczy o Klub Aktywnego Seniora

Anna Klingsporn, Jacek Saƒko

Profesjonalni spo¸ecznicy

KRONIKA

Bardzo kulturalny schron

rozwijamy III sektor

Magdalena GrzàÊlewicz

imprezy charytatywne w Schronie Kultury „Europa”

Roman Kawecki, Karolina Kasprzak, Lidia Bukowska

EDUKACJA 3

Czego si´ dziÊ nauczy¸eÊ?

projekt „Punkty konsultacyjno-doradcze na rzecz rodzin”

CoÊ, co dla nas jest oczywiste, w oczach malucha i w jego g¸o-

wie urasta do rangi niesamowitoÊci. Ten zachwyt zanika jednak

w codziennoÊci, kiedy zaczyna mu towarzyszyç poÊpiech, kiedy

ju˝ tyle wiemy, umiemy, potrafimy. A przecie˝ „niesamowitoÊç”

nie ginie bezpowrotnie, rozmywa si´ tylko poprzez doÊwiadcza-

nie, oglàdanie, smakowanie, u˝ywanie...

Przecie˝ to lubimy

Âwiat dba o to, abyÊmy nie zanudzili si´ w przekonaniu wszyst-

kowiedzenia. Nieustannie konfrontuje nas z nowymi sytuacjami,

podsy¸a nowe zadania i przeszkody, które zmuszajà nas do poszu-

kiwania wiedzy, nabywania wcià˝ nowych umiej´tnoÊci i do-

Êwiadczeƒ. Wyruszamy wtedy w drog´. Nie wiedzie nas entu-

zjazm, jaki posiada dziecko, które poznaje Êwiat, nie czekamy

na przygody i odkrycia. Kieszenie mamy ju˝ pe¸ne ocen, braków,

frustracji. Entuzjazm podà˝a jednak za nami i w odpowiednim

momencie daje o sobie znaç. Pukamy, stukamy, i w koƒcu otwie-

rajà si´ drzwi. Drzwi do nowego, innego….

Nieustanne uczenie si´ i poznawanie Êwiata ma wiele zalet. Mo˝-

liwoÊç „dziwienia si´” chroni nas przed rutynà, ale i doskonale

wp¸ywa na nasze samopoczucie. Proces poznawania wyzwala

uczucie Êwie˝oÊci, poszerzania granic, doÊwiadczania pojawiajà-

cych si´ mo˝liwoÊci, a tak˝e dostrzegania rzeczy, na które do tej

pory patrzyliÊmy inaczej. Nagle okazuje si´, ˝e z¸oÊç jest zmie-

szana ze smutkiem, ˝e stare jest ca¸kiem nowe, a koniec jest nie-

samowitym poczàtkiem. Lubimy to uczucie, tak jak lubimy spo-

tykaç ludzi, którzy majà wiele umiej´tnoÊci, od których mo˝emy

si´ czegoÊ dowiedzieç, którzy z niczego potrafià zrobiç coÊ. Ta-

kich, którzy nas inspirujà, którzy majà pasj´, którzy zara˝ajà nià

innych. Takich, którzy sà w nieustannym procesie ods¸aniania

Êwiata.

przez nas spotkania i warsztaty pod has¸em „Lekcje Wra˝liwo-

Êci” adresowane sà do dzieci w ró˝nym przedziale wiekowym. To

cykl zaj´ç, warsztatów, spotkaƒ i akcji pozwalajàcy dzieciom nie

tylko na zdobycie wiedzy teoretycznej na temat hierarchii warto-

Êci i otaczajàcego nas Êwiata, ale równie˝ mo˝liwoÊç lepszego po-

znania siebie, rozpoznawania swoich emocji, dbania o siebie

i otoczenie.

Podczas zaj´ç wykorzystujemy ró˝ne techniki pracy z dzieçmi

pozwalajàce na wydobywanie potencja¸ów si¸ i energii, pomaga-

jàcych w rozwoju, rozwiàzywaniu konfliktów emocjonalnych,

roz¸adowywaniu napi´ç.

Nie tylko obowiàzek

„Lekcje Wra˝liwoÊci” to wa˝ny przedmiot w procesie wychowa-

nia dzieci, a jednoczeÊnie dobre przypomnienie i moment reflek-

sji dla doros¸ych – rodziców i opiekunów dzieci – do których

równie˝ kierujemy naszà ofert´. Przecie˝ to nasz Êwiat – Êwiat

doros¸ych – kszta¸tuje hierarchi´ i system wartoÊci dzieci.

Im wi´cej w nas doros¸ych miejsca na nowe, tym bardziej jeste-

Êmy atrakcyjni dla naszych dzieci. Im wi´cej wiemy, postrzega-

my, s¸yszymy, Êmiejemy si´, tym wi´cej mo˝emy dzieliç si´ sobà

z innymi, a szczególnie z dzieçmi, za których rozwój jesteÊmy

odpowiedzialni. Tym wi´cej inni mogà nauczyç si´ od nas.

Cz´sto zadajemy dzieciom pytanie: Czego nowego si´ dzisiaj na-

uczy¸eÊ? Mo˝e czasami warto to pytanie zadaç równie˝ sobie.

Mo˝liwoÊç uczenia si´ (wszak to nie tylko przykry obowiàzek)

mamy przez ca¸e ˝ycie. Warto z niej korzystaç.

Magia w codziennoÊci

Taki w¸aÊnie rodzaj „uczenia” staramy si´ proponowaç w ramach

realizowanego projektu „Punkty konsultacyjno-doradcze

na rzecz rodzin”. Skupia on w sobie zabaw´, elementy przygody,

mo˝liwoÊç poznawania ludzi, którzy posiadajà pasj´, a tak˝e do-

Êwiadczania magii w codziennoÊci.

W trakcie realizowanych przez nas zaj´ç mo˝na podró˝owaç

na latajàcym dywanie, spotkaç Suprbohatera, odbyç podró˝

do przesz¸oÊci i zobaczyç, w jaki sposób bawili si´ nasi dziadko-

wie, zostaç fotografem, który dokumentuje ˝ycie swojej rodziny

lub twórcà drzewa genealogicznego. Mo˝na zasadziç prawdziwe

drzewo marzeƒ, zostaç autorem bardzo dziwnej ksià˝ki, jak

i stworzyç wehiku¸ czasu.

Tworzenie, zabawa i spotkania to tylko jedna strona organizowa-

nych przez nas warsztatów. Nabywamy nowych umiej´tnoÊci,

zdobywamy wiedz´ na temat Êwiata, ale tak˝e na temat samych

siebie. Uczymy si´ bowiem tak˝e tego, jak sobie poradziç, kiedy

odwiedza nas Pan Smutek i jak zaprzyjaêniç si´ z Panià RadoÊç.

Przyglàda si´ temu wszystkiemu Pani Nadzieja wraz z Panem

Szacunkiem, a niezmiernie cieszy Pani Tolerancja. Oferowane

Anna Bany

Centrum Innowacji Spo¸ecznej SIC!

os. Powstaƒców Warszawy 1b

61-657 Poznaƒ

tel. 061 852 16 43

www.sic.to

sic@sic.to

Z achwyt dziecka poznajàcego Êwiat zawsze budzi wzruszenie.

4 TEMAT WYDANIA

Spo¸eczeƒstwo wiedzy

do czego potrzebna jest nam dziÊ edukacja?

Rodzice poÊwi´cajà wiele, ˝eby wyedukowaç swoje dzieci,

czym chcà zapewniç im lepszy start w doros¸e ˝ycie. Analitycy

˝ycia spo¸ecznego równie˝ stawiajà edukacj´ na szczycie listy ele-

mentów wspomagajàcych rozwój spo¸eczny. Ale czy rzeczywiÊcie

edukacja to w¸aÊnie ten element spo¸ecznej egzystencji, którym

powinniÊmy byç najbardziej zainteresowani i w który winniÊmy

najwi´cej inwestowaç? Czy edukacja faktycznie ma tak wielkà

moc oddzia¸ywania? Przecie˝ w Êwiecie gospodarki wolnorynko-

wej to pieniàdz jest kluczem, który otwiera wszystkie drzwi. Czy

zatem nale˝y tak wiele poÊwi´caç dla edukacji, czy jest to op¸a-

calne? Czy raczej has¸a o potrzebie kszta¸cenia sà jedynie propa-

gandà wielkich tego Êwiata, próbujàcych maskowaç w ten sposób

swoje prawdziwe cele? Odpowiedzi na te pytania nie da si´ w pe¸-

ni udzieliç. Postaram si´ jednak udowodniç rzecz podstawowà,

a mianowicie to, ˝e edukacja jest jednà z najwa˝niejszych dzie-

dzin ˝ycia spo¸ecznego, szczególnie istotnà w dobie gospodarki

wolnorynkowej.

Odwo¸ujàc si´ do s¸ów Karola Marksa, ˝e „byt okreÊla Êwiado-

moÊç”, ¸atwo mo˝na wskazaç na t´ zale˝noÊç w przypadku gospo-

darki i wzrostu znaczenia edukacji. Wraz ze zmianà charakteru

gospodarki z industrialnej na postindustrialnà wzros¸a znacznie

waga wykszta¸cenia. Gospodarka postindustrialna opiera si´

g¸ownie na us¸ugach i wymianie informacji. Ludzie dzia¸ajàcy

na takim rynku muszà byç przede wszystkim wyposa˝eni w wie-

dz´ i specjalistyczne wiadomoÊci pozwalajàce im na realizacj´

us¸ug, a tym samym na zarabianie pieni´dzy. Im bardziej dana

gospodarka jest rozwini´ta, tym wy˝szy poziom skomplikowania

danych, które muszà posiadaç pracownicy. Im lepiej wykszta¸ce-

ni pracownicy, tym szybciej wzrasta innowacyjnoÊç gospodarki

i post´p technologiczny. Ta samonap´dzajàca si´ spirala wp¸yn´-

¸a bezpoÊrednio na rozwój szkolnictwa na ca¸ym Êwiecie. Nak¸a-

dy na edukacj´ i badania naukowe wzros¸y, zw¸aszcza w tych kra-

jach, które w dobie gospodarki przemys¸owej, tak zale˝nej

od dost´pu do surowców naturalnych, pozostawa¸y w tyle. Kraje

takie jak Finlandia, które postawi¸y na rozwój najnowszych tech-

nologii, a co za tym idzie i rozwój szkolnictwa, szczególnie wy˝-

szego, do teraz zbierajà plony swych inwestycji, jako najbardziej

innowacyjne, wcià˝ rozwijajàce si´ i konkurencyjne gospodarki.

Z si¸y, jakà daje dobrze wyedukowane spo¸eczeƒstwo i bezpo-

Êredniego wp¸ywu wskaêników scholaryzacji na wyniki gospo-

darcze doskonale zdaje sobie spraw´ Unia Europejska. Jednym

z kluczowych elementów strategii lizboƒskiej – planu rozwoju

dla Unii Europejskiej, przyj´tego w 2000 roku w Lizbonie przez

Rad´ Europejskà, jest stworzenie tzw. spo¸eczeƒstwa wiedzy. Eu-

ropa zmierzaç ma w kierunku ustawicznie kszta¸càcych si´ oby-

wateli; zindywidualizowanych, Êwiadomie dzia¸ajàcych na ryn-

ku gospodarczym. Budowa takiego spo¸eczeƒstwa opieraç si´ ma

o dotacje naukowe, wdra˝anie najnowszych technologii, eduka-

cj´ i szkolenia do ˝ycia oraz pracy w spo¸eczeƒstwie opartym

na wiedzy, powszechne wymiany studentów i nauczycieli, koor-

dynowanie programów nauczania, tworzenie innowacyjnych

oÊrodków szkoleniowych, ze szczególnym naciskiem na szkole-

nie w zakresie zaawansowanych technologii, a tak˝e podnosze-

niu wskaêników scholaryzacji i upowszechnieniu wykszta¸cenia

Êredniego. Wszystko to ma zdaniem specjalistów spowodowaç

wzrost konkurencyjnoÊci gospodarki europejskiej i stworzenie

z niej pot´gi ekonomicznej opartej na wiedzy.

Widaç zatem, ˝e dla rynków Êwiatowych, bo wnioski podobne

do tych z europejskiej strategii lizboƒskiej, wysnuwajà inne po-

t´gi gospodarcze, takie jak chocia˝by USA, Japonia, a ostatnio

tak˝e Chiny czy Indie, sà jednoznaczne. Wzrost nak¸adów

na edukacj´ i badania naukowe, to wzrost konkurencyjnoÊci, a co

za tym idzie wzrost PKB.

Edukacja ma jednak˝e znaczàcy wp¸yw równie˝ na rozwój ca¸ych

spo¸eczeƒstw, a tak˝e na popraw´ bytu jednostki. Jak dowodzi

w swoich pracach s¸ynny ekonomista i filozof, laureat nagrody

Nobla Amartya Sen, edukacja i ochrona zdrowia, sà kluczowymi

elementami dla rozwoju spo¸ecznego, zapewniajàcymi nie tylko

wzrost gospodarczy, ale i zmniejszajàcymi nierównoÊci spo¸eczne

i negatywne skutki systemu kapitalistycznego. Jako dowód podaje

przyk¸ad stanu Kerala w Indiach który, jako najbiedniejszy indyj-

ski stan, ma te˝ najni˝szy wskaênik ÊmiertelnoÊci noworodków

i najni˝szy wskaênik analfabetyzmu 1 , zw¸aszcza wÊród kobiet, a to

wszystko za sprawà dobrze prowadzonej polityki edukacyjnej.

Edukacja sta¸a si´ tak˝e priorytetem i zarazem g¸ównym or´˝em

w walce z biedà i nierównoÊciami na ca¸ym Êwiecie. Wiadomo

ju˝, ˝e metoda „rozdawania ryb” jedynie pog¸´bia kryzys. Tym,

co daje szans´ na popraw´ warunków ˝ycia najbiedniejszych, jest

„danie w´dki” i nauczenie jak si´ nià pos¸ugiwaç. Wzrost Êwia-

domoÊci autoodpowiedzialnoÊci, a tak˝e wyposa˝enie ludzi

w kompetencje niezb´dne do ˝ycia, to kluczowe elementy we

wspó¸czesnej pracy socjalnej, których nie da si´ realizowaç z po-

mini´ciem procesów edukacyjnych.

By przekonywaç mo˝nych tego Êwiata, jak wa˝ne sà nak¸ady

na edukacj´ i nauk´, naj¸atwiej wskazaç im na korzyÊci, jakie

dzi´ki temu osiàgnà, g¸ównie w postaci finansowych zysków.

Edukacja szeroko rozumiana kszta¸tuje to˝samoÊç cz¸owieka,

przez co jej wp¸yw jest widoczny w praktycznie ka˝dym elemen-

cie ludzkiego ˝ycia. Kszta¸t i funkcjonowanie spo¸eczeƒstw zale-

˝y od procesów kszta¸cenia jej cz¸onków. W krajach demokra-

tycznych, które prowadzà kompleksowà edukacj´ swoich

obywateli, kszta¸t instytucji spo¸ecznych i ich funkcjonowanie

jest na wy˝szym poziomie, co przyczynia si´ do ogólnego rozwo-

ju danego spo¸eczeƒstwa. Âwiadomi swoich praw i obowiàzków

obywatele, wychowani do korzystania z dobrodziejstw demokra-

cji, sà bardziej samodzielni, zaradni, potrafià przejàç inicjatyw´,

tworzà prawdziwe spo¸eczeƒstwo obywatelskie, które w najbar-

dziej efektywny sposób wyszukuje problemy, znajduje metody

ich rozwiàzania i wdra˝a je w ˝ycie, przez co jakoÊç ˝ycia ludzi

w takim spo¸eczeƒstwie znacznie wzrasta.

Zmiany w obszarze edukacji, wp¸yn´¸y tak˝e na styl ˝ycia wi´k-

szoÊci ludzi, na ich ÊwiadomoÊç; dokona¸y si´ wr´cz zmiany po-

koleniowe. Wzrost znaczenia wykszta¸cenia, zw¸aszcza wy˝szego,

spowodowa¸ wyd¸u˝enie si´ wieku m¸odzieƒczego, okresu pozo-

stawania m¸odych ludzi w domu rodzinnym, przesuni´cie wieku,

B ardzo cz´sto s¸yszymy has¸o, ˝e edukacja jest najwa˝niejsza.

EDUKACJA

w którym zak¸adajà oni rodziny, czy zostajà rodzicami. Ârednia

wieku studentów zwi´kszy¸a si´ poprzez trend kszta¸cenia usta-

wicznego. Nawet ludzie starsi prà do wiedzy. Inicjatywy takie jak

uniwersytety trzeciego wieku umo˝liwiajà im nauk´ i rozwój

do najpóêniejszych lat ˝ycia, przez co zmniejszajà si´ negatywne

skutki izolacji spo¸ecznej, czy technologicznej osób starszych.

Widaç wi´c, ˝e uczymy si´ nieustannie, nie tylko w szkole,

na studiach, czy zorganizowanych kursach, ale tak˝e czytajàc

ksià˝k´, opanowujàc obs¸ug´ nowego urzàdzenia, czy programu

komputerowego albo wkraczajàc w nowe Êrodowisko spo¸eczne.

Nasz Êwiat staje si´ coraz bardziej skomplikowany, przez co iloÊç

informacji, jakie zmuszeni jesteÊmy przyswajaç, staje si´ niewy-

obra˝alna. Czasy renesansowych myÊlicieli posiadajàcych obszer-

nà wiedz´ z wielu dziedzin ju˝ dawno min´¸y. Wspó¸czesna edu-

kacja nastawiona jest na specjalizacj´, na przygotowywanie

profesjonalistów w okreÊlonej dziedzinie. Ma to oczywiÊcie swoje

z¸e i dobre strony. Pozytywne strony to z pewnoÊcià fakt, i˝ pozwa-

la to na szybszy rozwój danej dziedziny, a tak˝e na kompetentne

i sprawne dzia¸anie w konkretnym obszarze. Niestety, jednocze-

Ênie tracimy elastycznoÊç, stajemy si´ bezradni poza obszarem

specjalizacji, cz´sto te˝ ograniczamy swój rozwój w innych obsza-

rach ˝ycia, przez co nasz ogólny stan psychiczny i mentalny traci.

Niejednokrotnie win´ za taki stan rzeczy ponosi system edukacji

w danym paƒstwie. Tak szybko, jak zmienia si´ sytuacja spo¸ecz-

na, gospodarcza i kulturalna spo¸eczeƒstwa, tak szybko równie˝

powinna dostosowywaç si´ edukacja. Jednak, jak widaç to na przy-

k¸adzie chocia˝by naszego kraju, system kszta¸cenia nie nadà˝a

za zmianami i nie zaspokaja potrzeb spo¸ecznych. Dlatego w¸aÊnie

problem oÊwiaty powinien staç si´ dla nas kluczowym, je˝eli chce-

my byç krajem, którego gospodarka b´dzie liczyç si´ na arenie

mi´dzynarodowej, a obywatele niczym nie b´dà ust´powaç obywa-

telom najbardziej rozwini´tych paƒstw Êwiata.

Przystosowanie systemu edukacji do tworzenia spo¸eczeƒstwa

wiedzy, nie ma opieraç si´ jedynie na rozszerzaniu planów na-

uczania. Zresztà, to jest ju˝ praktycznie niemo˝liwe i prawd´

mówiàc, nie jest te˝ konieczne, gdy˝ wspó¸czesne spo¸eczeƒstwo

ma bezpoÊredni dost´p do êróde¸ wiedzy, które sà powszechne

i permanentne. Chodzi wi´c bardziej o to, aby rozwijaç w lu-

dziach zdolnoÊci i umiej´tnoÊci. Cz¸owiek wyposa˝ony w odpo-

wiednie kompetencje kognitywne, ale te˝ spo¸eczne i moralne,

nie b´dzie mia¸ problemu ze zdobyciem potrzebnych informacji,

a co najwa˝niejsze, b´dzie potrafi¸ si´ nimi pos¸u˝yç, wykorzy-

staç je tak, aby osiàgaç za¸o˝one cele.

SpecjaliÊci od edukacji i rozwoju wskazujà coraz cz´Êciej na fakt,

˝e poza koniecznoÊcià wyrabiania i doskonalenia w jednostkach

kompetencji naukowo-technicznych, wa˝ne jest równie˝ rozwi-

janie kompetencji spo¸ecznych. Kryzys spo¸eczeƒstwa, o którym

tak cz´sto jest mowa, ma swoje pod¸o˝e tak˝e w tym, ˝e w proce-

sie edukacji skupiliÊmy si´ na przekazywaniu wiedzy, zaniedbu-

jàc tym samym rozwój moralny i spo¸eczny jednostki.

Tak jak komplikuje si´ nauka, czy gospodarka, tak komplikuje si´

˝ycie spo¸eczne. WielokulturowoÊç, ˝ycie obok siebie ludzi ró˝-

nych wyznaƒ, problemy takie jak aborcja, eutanazja, homoseksu-

alizm, czy wiele innych, wprowadzajà zawirowania i trudnoÊci,

których nie da si´ rozwiàzaç bez odpowiednich kompetencji de-

mokratycznych i moralnych, które niestety nie sà nam dane ga-

tunkowo. Edukacja w tym zakresie w Polsce praktycznie nie ist-

nieje. Brak jest w naszych programach szkolnych rozwiàzaƒ,

które uczy¸yby obywateli ju˝ od najm¸odszych lat, jak „pos¸ugi-

waç si´” dobrami demokracji, jak wspó¸˝yç z innymi, jak radziç

sobie z problemami ˝ycia prywatnego, a tak˝e z tymi, które wzbu-

dzajà wielkie spo¸eczne dyskusje. W Êwiecie znane sà doskona¸e

programy edukacyjne, które pozwalajà na jednoczesny rozwój

kompetencji kognitywnych, dyskursywnych, decyzyjnych, inte-

raktywnych, wzrost wiedzy, ale co najwa˝niejsze wzmacniajà

i udoskonalajà okreÊlone zdolnoÊci indywiduum, jednoczeÊnie

budujàc mi´dzy cz¸onkami programu „idealnà wspólnot´ komu-

nikacyjnà”. Jednym z takich programów, który z powodzeniem

stosowany jest w Niemczech, czy Szwajcarii jest tzw. konstancka

metoda dyskusji nad dylematem moralnym stworzona przez

Lawrencea Kohlberga i Georga Linda. Metoda ta odznacza si´

tym, ˝e nie koliduje z ˝adnà moralnà „substancjà” ani ideologià.

Wychodzàc od jak najwi´kszego respektu dla wiedzy, jakà pod-

opieczni ju˝ posiadajà, opierajàc si´ o osiàgni´cia psychologii roz-

wojowej, odwo¸ujàc si´ do zasad demokracji, w sposób interak-

tywny rozwija kompetencje moralno-demokratyczne.

Równie atrakcyjny program zosta¸ stworzony w USA przez Mat-

thew Lipmana, a obecnie najsilniej rozwijany jest w Niemczech

przez zespó¸ profesor Barbary Weber. Nazwa programu brzmi

doÊç oryginalnie – „Filozofowanie z dzieçmi” – jednak˝e pro-

gram nie polega na nauce dzieci filozofii, ale na wykszta¸ceniu

u dzieci umiej´tnoÊci myÊlenia za pomocà krótkich opowiadaƒ.

Dzieci uczà si´ w ten sposób krytycznego myÊlenia oraz formu-

¸owania problemów i argumentów, porównywania i wyra˝ania

wartoÊci opinii co jest bardzo istotne na dalszym poziomie edu-

kacji. Jak pokazujà badania metoda ta wp¸ywa tak˝e na rozwój

umiej´tnoÊci w dziedzinach bezpoÊrednio niezwiàzanych, jak

matematyka, czy zdolnoÊç rozumienia tekstu pisanego.

Zalet tego typu programów dydaktycznych jest oczywiÊcie wi´-

cej. Ramy tego krótkiego artyku¸u nie pozwalajà mi jednak

na ich szczegó¸owe omówienie. Z badaƒ przeprowadzanych

w Niemczech, USA, czy Szwajcarii wiadomo, ˝e majà one zasto-

sowanie nie tylko w szkolnictwie, ale z powodzeniem stosowane

by¸y w placówkach resocjalizacyjnych, instytucjach publicz-

nych, czy nawet na poziomie dyplomacji mi´dzynarodowej.

Mam jednak nadziej´, ˝e temat edukacji pojawi si´ jeszcze na ¸a-

mach niniejszego pisma i wówczas b´d´ mia¸a okazj´ przedsta-

wiç Paƒstwu za¸o˝enia, przebieg i wyniki stosowanych metod,

gdy˝ wydajà si´ one doskona¸ym narz´dziem dla rozwiàzania

wielu problemów wspó¸czesnej polskiej edukacji.

Karolina Budziƒska

doktorantka z zak¸adu etyki UAM, socjolog, cz¸onek mi´dzyna-

rodowej grupy badawczej do spraw edukacji demokratycznej.

literatura:

1. Ewa Nowak, Karolina M. Cern, „Ethos w ˝yciu publicznym”,

PWN, Warszawa 2008.

2. Robert Pi¸at, „Filozofia dla dzieci” (w:) „Edukacja i Dialog”,

nr 7, r. 1992.

3. Sen Amartya, „Rozwój i wolnoÊç”, Zysk i S-ka, Poznaƒ 2002.

przypisy:

1 Wskaêniki te uznawane sà przez ONZ za jedne z kluczowych

w procesie ustalania poziomu rozwoju spo¸ecznego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: