formy literatury popularnej.doc

Formy literatury popularnej

Literatura popularna – doniosłe i autonomiczne zjawisko kulturalne. Podstawowa opozycja wobec literatury wykształconej to płaszczyzna społecznego odbioru – lit. Przeznaczona do pozbawionego literackiej edukacji czytelnika masowego. Ponadto: inna poetyka, zasady wartościowania, stosunek do tradycji, funkcje społeczne, sposoby rozpowszechniania.

Formy literatury popularnej ważne przede wszystkim jako przekaźniki treści pozaliterackich. Dla odbiorcy elitarnego literackość jest wartością autonomiczną, realizującą się w przebiegu procesu historycznego, kryterium nowatorstwa, awangardowości.

Literackość utworu popularnego ma zadania służebne, zabawowe, uprzyjemnianie lektury. Ograniczona samodzielność oddziaływania estetycznego – głównie doznania emocjonalne.

Utwór popularny tworzony jako towar rynkowy, istotne strategie komercjalne, silna presja czynników zewnętrznych.
1.Tradycja literatury wysokiej (adoptowanie i powielanie schematów lit.wys., wytwarzanie nowych form, rezerwat form archaicznych, formy pośrednie, snobistyczna fascynacja kiczem).

2.Tradycja folkloru (funkcjonalne i strukturalne analogie, szeroki odbiorca, konwencjonalna poetyka, ukryty autor).

3.Tradycja własna, rodzima i przekładowa.

Literatura popularna zwraca się do tego samego czytelnika, co wysoka. Otwarty krąg odbiorców. Jednolitość publiczności czytającej – element zbliżenia literatury popularnej i wysokiej.

Utwory popularne żerują na literaturze artystycznej czerpiąc z niej pomysły, motywy, konwencje i stylistykę.

Tradycjonalizm, przywiązanie do utartych rozwiązań fabularnych, wierność klasycznym sposobom narracji.

Twórczość brukowa podkreśla swoją nieliterackość – literatura popularna określa się jako część literatury wysokiej, podejmuje jej tematy i wartości.

W literaturze wysokiej ważna całość twórczości pisarza – naturalna całość. W literaturze popularnej mniejsza rola historycznoliterackiej twórczości jednego pisarza. Znika życiorysowy kontekst utworów. Tendencja do depersonalizacji autora, utajanie biografii, pseudonimy. Zaciera się granica między dziełem a kontekstem historycznoliterackim.

Autorzy reprezentantami określonej roli społecznej – producenci literatury określonego typu.

Ograniczenie ambicji indywidualnej innowacji – podstawowa rola gatunku literackiego.

Reguły gatunkowe decydują o technice narracji, norma gatunkowa to pośrednik pomiędzy utworem a odbiorcą. Znajomość kodu gatunkowego zastępuje orientacje w aktualnych koniunkturach literackich i rozumienie kodów tradycji.

Siłą napędową procesu rozwojowego literatury popularnej staje się zróżnicowanie gatunków i powstanie nowych odmian. Nowym formom zaczyna towarzyszyć świadomość gatunkowa.

Nowe normy mają charakter kumulatywny – dołączają się do norm poprzednich, wzbogacając w sposób trwały ich repertuar, odrywają się od swoich twórców. Pamięć gatunku jest przechowywana bardzo długo. Jednak kiedy norma nie wejdzie do zasobu, umiera bezpowrotnie.

W literaturze wysokiej gatunek zakotwiczony jest w przeszłości literatury. W literaturze popularnej gatunkowa klasyfikacja ma charakter synchroniczny i zastępuje świadomość historyczną. Ważna jest pragmatyka – gatunek jest trwale związany z określoną funkcją, która wyznacza aktualny kontekst kulturowy. Wygasanie tradycji nieproduktywnych form popularnych powstrzymane może być poprzez zainteresowanie nimi przez literaturę wysoką.

Reguła synonimiczności – wyodrębnione ciągi znaków połączonych więzią harmonii i dopasowania, pozostających w relacji wzajemnego uzupełniania się i powtarzania tych samych sensów. Semantyczny nadmiar, informacje, których z góry można się spodziewać. Szeregi te skupiają się wokół naczelnych postaci, zasadniczych konceptów fabularnych, uniwersalnych tematów – częste sięganie po postaci i motywy o nacechowaniu symbolicznym. Literatura popularna posługuje się repertuarem znaków w świadomości zbiorowej uznawanych za naturalne.

Opozycja „swoje” – „obce” – „swoje” to powszednie, znane, codzienne. „Obce” jest egzotyczne, tajemnicze, niepowtarzalne. Organizacja wewnętrznego świata powieściowego według tej opozycji, wyznaczanie relacji między utworem a odbiorcą.

Rozróżnienie to apeluje do wirtualnego odbiorcy. „Swoje” jest to, co powinno być bliskie czytelnikowi.

Różne ideały stylistyczne – niejednolitość językowa, sprzeczne decyzje stylistyczne, inicjatywa językowe rozpięta pomiędzy style sprawozdawczym a stylem samodzielnym, rzutkim, metaforycznym.

Powieść popularna każe traktować swoich bohaterów jako realizatorów postaw wzorcowych. Koncentryczne skupianie znaków podobnych wokół postaci, wątków, środowisk. Repertuar sytuacji wzorcowych.

Opozycja „swój” – „obcy” zbudowana jest na poczuciu normy społecznej. „Obce” jest odstępstwem od normy, ucieczką od niej.

Wzór osobowy i norma społeczna są osadzone w potocznej świadomości zbiorowej, pośredniczą pomiędzy utworem a czytelnikiem i stają się punktem wyjścia fabuły powieściowej. Wzory osobowe otwierają możliwości fabularne, których ostateczną formułą jest spełnienie. Norma natomiast staje się elementem koniecznym fabuł, które realizują temat przekroczenia.

Rewelacja – literatura wysoka, utwór przezwycięża to, co go otacza
Realizacja – literatura popularna, utwór roztapia się w konwencji, realizuje reguły

Osobowość twórcza w literaturze wysokiej i bezosobowa produkcja literacka w utworach popularnych

Procesualność literatury wysokiej (historia literatury istotna), synchroniczność literatury popularnej (aktualna koniunktura i moda).

Literatura wysoka zakłada odbiorcę uniwersalnego, a popularna zakorzenionego. Odwrotnie jest, jeśli o chodzi o konkretnego odbiorcę.

A. Literatura wysoka – jej problemem jest język, dla literatury popularnej – fabuła.
Język stanowi dominantę utworu wysokiego – organizacja stylu i zasób kategorii słownych, wewnętrzne uporządkowanie utworu, język jest sferą kontaktu utworu z rzeczywistością pozaliteracką.

W literaturze popularnej na pierwszym planie są postaci, realia, fabuła. Utwór chce stworzyć sugestię, że jest prostą relacją, w której ważne są fakty, związki wynikania, niezwykłość przygody. Często wybiera język gazetowy.

B. Część literatury popularnej przeciwstawia własną „literackość” zwykłej „językowości” literatury wysokiej. Słowa pełnią funkcję symboliczną, alegoryczną, metaforyczną, styl odwołuje się do emocji poetyckich. Powieść sugeruje, że mówi o sprawach, które da się jedynie wyrazić przez kategorie literackie. Na poziomie fabuły – konwencjonalne tematy, postaci, wydarzenia.

Oba rodzaje przeciwstawień stylistycznych pozostają sprzeczne, lecz większość utworów korzysta z jednej i drugiej jednocześnie.

3