1.Społeczny rodowód administracji Punktem wyjścia jest grupowy charakter funkcjonowania ludzi, społeczeństwa, które tworzy struktury. Podstawową strukturą jest państwo, a ludzie mają potrzeby i trzeba to jakoś rozwiązać. Społeczny charakter polega na tym, że te potrzeby załatwiane są przez narzędzia struktur państwowych – część potrzeb ludzie załatwiają wspólnie, dlatego stworzyli struktury, czyli administrację.
Administracja to część systemu społecznego.
Istnieje teoria podziału na administrację publiczną i prywatną. Wg tego ujęcia do zadań administracji prywatnej należy np. zakup materiałów biurowych. Współczesna administracja publiczna realizuje zaś coraz więcej zadań, które niegdyś samodzielnie realizowało społeczeństwo. Możliwości samosterowania w społeczeństwie uległy także zmniejszeniu w związku z pogłębiającą się jego komplikacją. Luźniejsze stają się także społeczne struktury (dla przykładu rodzina), co powoduje konieczność przejęcia przez administrację nowych zadań np. opieki nad osobami starszymi.
Z drugiej strony obecnie istnieje tendencja do powstawania różnorodnych organizacji prywatnych przejmujących zadania publiczne min. zadania socjalne (Związki Zawodowe).
2. Jakie są relacje między pojęciem administracji państwowej i administracji publicznej?
Administracja publiczna stanowi zespolenie różnych administracji działających w zakresie spraw publicznych przede wszystkim zaś a. państwowej i a. samorządowej. Administracja publiczna jest desygnatem na określenie struktur, działań i kadr tych rodzajów administracji.
Administracja państwowa dział zawsze w imieniu i na rachunek państwa. Zawsze na charakter polityczny, działa na podstawie i w granicach wyznaczanych przez prawo. W teorii powinna działać w interesie publicznymi w ramach przyznanej prawem kompetencji. Ma charakter bezosobowy i władczy oparty na zasadzie kierownictwa i podporządkowania. Musi działać w sposób ciągły i stabilny.
3. W jaki sposób definiowane jest pojęcie administracji publicznej? Scharakteryzuj sposoby i podaj przykłady.
Administracja jest definiowana w sensie funkcjonalnym (pod kątem organizowania wytwarzania świadczeń) np. realizacja świadczeń oświatowych, kulturalnych, zdrowotnych itd.
Administracja to proces podejmowania decyzji.
Administracja jest definiowana w sensie instytucjonalnym (najszersze pole analiz prowadzonych na gruncie nauki społecznej)
Do definiowania administracji konieczne jest wykorzystanie ustaleń innych nauk społecznych zwłaszcza teorii organizacji i zarządzania, nauk politycznych, psychologii i socjologii.
Administracja jest definiowana z punktu widzenia społecznego jako instytucja zajmująca się przygotowywania decyzji, współdziałaniu w podejmowaniu decyzji politycznych oraz podejmowaniem decyzji zewnętrznych oraz wewnętrznych.
W znaczeniu nauki administracji – administracja to instytucja powołana do podejmowania decyzji, z drugiej działalność decyzyjna instytucji administracyjnych.
Administracja ma dwie strony: jest zarówno działaniem jak i strukturą.
Jedlinek definiuje ją następująco Administracja publiczna to działalność państwowa, która nie jest ani ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości( definicja negatywna)- podkreślona zostaje odrębność wykonawstwa
Administrację publiczną w ujęciu przedmiotowo - podmiotowym - administracja publiczna to: zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
4. Jaka jest pozycja administracji publicznej na tle zasady trójpodziału władzy w państwie współczesnym?
Zgodnie z definicją Jedlinka administracja to działalność państwa, która nie jest ani ustawodawstwem ani wymiarem sprawiedliwości. Takie ujęcie wskazuje miejsce usytuowania a.p. w państwie współczesnym razem z odrębną władzą wykonawczą. A.p w praktyczny sposób odpowiada za wykonywanie ustaw i pomaga władzy wykonawczej w rządzeniu, przez co ponosi odpowiedzialność za stan spraw publicznych.
Art. 146 ust.3 (polska Konstytucja) – Rada Ministrów kieruje całą administracją rządową
5. Jakie powiązania występują pomiędzy a.p. a państwem?
Administracja publiczna funkcjonuje w obrębie różnych społeczności zorganizowanych w państwo, z jego instytucjami i obowiązującym systemem prawnych regulacji. Instytucje a.p. zawsze funkcjonują w danym systemie społecznym i politycznym i podlegają uregulowaniom konstytucyjnym właściwym systemowi.
Organy oraz instytucje administracji państwowej cechuje to, że są częścią składową organizacji obdarzonej atrybutem suwerenności na danym terytorium. Wynika z tego nadrzędność państwowej administracji publicznej i możliwość nadzorowania przez nią administracji samorządowej.
6. Jakie elementy składają się na strukturę administracji publicznej?
Przede wszystkim chodzi o czynnik personalny w administracji (ilość osób – urzędnicy). Nie są nimi obywatele załatwiający swoje sprawy poprzez administrację.
W drugiej kolejności o cele administracji (określane przez normy prawne, wytyczne polityków, programy rządowe, zasady etyczne, tradycja).
Do realizacji celów niezbędne są odpowiednie środki. Środki dzielimy na rzeczowe (np. budynki), pieniądze, przestrzeń oraz czas.
Zasady działania administracji – podległość w administracji, zasady przekazywania informacji, udostępnienie informacji na zewnątrz.
Wszystkie elementy znajdują się w uporządkowanej zależności.
Trwałość i ciągłość działania, niezależnie od płynności personelu.
W administracji statyczne struktury organizacyjne zbudowane są z reguły o zasadę hierarchicznego podporządkowania (naczelnemu kierownictwu podporządkowane są inne części organizacji), informacja przekazywana jest od dołu do góry.
Struktura hierarchiczna: ma charakter stopniowy, ogniwa wyższej rangi mają prawo lub obowiązek wydawać polecenia, kontrola i obowiązek informacji przełożonych, uprawnienia dyscyplinarne i służbowe, informacyjny bez prawa udzielania wytycznych, prawo wydawania ostrzeżeń i nagan, możliwość przesuwania kompetencji do góry i do dołu.
Poza hierarchią istnieją również kolegialne formy kierowania administracją (głosowanie, zazwyczaj większościowe). Aparat pomocniczy zazwyczaj zorganizowany już hierarchicznie.
Poza tym funkcjonują też zespoły (mają prawo do formułowania wniosków, ale nie podejmowania decyzji).
ALBO
Administracja centralna:
a) Organy rządowej administracji wykonawczej(RM, Kancelaria RM, Ministrowie)
b) Centralne organy administracji państwowej( zwierzchnikiem RM, Premier, minister – to Główne inspektoraty i agencje)
c) Publiczna rządowa administracja terenowa (1.wojewoda i urząd wojewódzki, 2.administracja zespolona działająca na zlecenie wojewody lub z inicjatywy własnej gdy tak stanowi ustawa – państwowa Straż Pożarna, Kuratoria Oświaty, Inspekcja Handlowa, Nadzoru Budowlanego, ochrony środowiska 3.wojewódzka administracja niezespolona – Izby skarbowe, dowódcy okręgów wojskowych, dyrektorzy izb skarbowych)
d) Samorząd administracji terenowej
· Na szczeblu województwa to samorząd wojewódzki czyli sejmik wojewódzki (organ uchwałodawczy), Marszałek i Zarząd Województwa(wykonawstwo)
· Na szczeblu powiatu to Rada Powiatu (uchwałodawstwo), Zarząd Powiatu ze starostą na czele(wykonawstwo)
· Na szczeblu gminy to Rada Gminy(uchwałodawstwo), Zarząd Gminy(miasta)i wójt/burmistrz/prezydent
e) Autonomiczne struktury administracji centralnej to kancelaria sejmu/senatu/prezydenta
7. Jakie podstawowe funkcje realizuje administracja publiczna w państwie współczesnym?
1. Policyjne (porządkowe) – zabezpieczenie porządku
2. Reglamentacyjne - udostępnianie i wykorzystanie dóbr
3. Świadczące- związane z wykonywaniem usług publicznych
- świadczenia materialne
- świadczenia niematerialne
4. Związane z wykonywaniem uprawnień właścicielskich i zarządzaniem majątkiem wspólnym.
5. Funkcja planistyczna, programowania rozwoju.
Klasyczna szkoła zarządzania wyróżnia natomiast
przewidywanie
organizowania
koordynowanie
rozkazodawstwo
kontrolowanie
8. Jakie są kryteria wartościowania i porównywania systemów administracji publicznej?
Istnieją dwa klasyczne modele administracji:
w państwach niedemokratycznych (państwa policyjne)
demokratyczne państwo prawa
Kryteria według których wyodrębnia się te modele to
pole swobody
pole kontroli
pola odpowiedzialności - charakter działań między władzą a jej obsługą
Administracja w państwie niedemokratycznym cechuje się:
jest instrumentem sprawowania i umacniania władzy panującego
luźne ramy i instrumenty działań administracji
prawo nie obowiązuje dwustronnie bez kontroli powszechności i równości
brak kontroli zewnętrznej
Administracja w państwie demokratycznym cechuje się:
działanie na podstawie i w granicach prawa
legalność w sferze treści-formy-procedury
wykonawczy charakter podział i równowaga władz
kontrola zewnętrzna/sądowa
odpowiedzialność prawna organów i osób za działania w ramach administracji publicznej
odpowiedzialność państwa za szkody wyrządzone przez jego funkcjonariuszy
powszechny charakter norm prawa
struktura organizacji jest pochodną zadań jakie mają wykonać
udział strony w postępowaniu w granicach konstytucyjnie gwarantowanych
Pytanie nr 9: Jakie są podstawowe cechy administracji publicznej w modelu niedemokratycznym?
W modelu niedemokratycznym administracja publiczna jest instrumentem sprawowania i umacniania władzy politycznej panującego. Przykładem będzie tu absolutyzm klasyczny. Otóż osobliwością państwa absolutnego była skłonność do posługiwania się organami administracji publicznej. Niosło to za sobą destrukcyjne i dewiacyjne zachowania, np. sprzedawalność urzędów. Utrzymanie na stanowisku zależało od opłacania corocznych taks. Do tego dochodzi korupcja urzędnicza, występująca na szeroką skalę. Ramy i instrumenty działania administracji są luźno oraz swobodnie sformułowane co pozwala na falandyzację prawa. Prawo odnośnie administracji( i nie tylko) nie pochodzi z parlamentów. Dodatkowo nie obowiązuje dwustronnie, co oznacza, że organy administracji nie są związane prawem w takim samym stopniu, co obywatele. Brak jest jasno sprecyzowanych reguł dla administracji. Nie można też wskazać na istnienie kontroli zewnętrznej wobec poczynań administracji. Obywatele są ograniczeniu w dochodzeniu swoich praw, a także żądania zadośćuczynienia w przypadku negatywnych działań administracyjnych. Administracja przybiera charakteru bicza na obywateli. Pole kontroli przybiera charakter polityczny, a nie prawny. Odpowiedzialność samych funkcjonariuszy jak i administracji jako całości jest znikoma.
Pytanie nr 10: Jakie są podstawowe cechy administracji publicznej w modelu demokratycznym?
Administracja publiczna w modelu demokratycznym jest przede wszystkim związana prawem. Działa na podstawie i w granicach prawa. Sprowadza się to do reguły: co nie jest zakazane jest dozwolone i legalne( odnośnie obywateli). Natomiast administracja musi działać tylko i wyłącznie w granicach i na podstawie przyjętego prawa. Administracja przybiera wykonawczy charakter. Legalność działania widoczna jest w 3 sferach :
· Treści
· Formy
· Działania
Wszystko musi być zalegalizowane i nic nie może być naruszone. W modelu demokratycznym występuje podział i równowaga między władzą: ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Administracja podlega kontroli zewnętrznej, sądowej i wewnętrznej. Odpowiedzialność prawna organów i osób za działania w ramach administracji publicznej może się sprowadzać do żądania odszkodowania za nielegalne zaniechania oraz nielegalną aktywność. Funkcjonariusze podlegają odpowiedzialności karnej za nadużycia kompetencji, korupcję, oświadczenie nieprawdy w dokumencie urzędowym, naruszenie informacji tajemnicy. Występuje powszechny charakter norm prawnych. Prawo obowiązuje w obie strony. Struktura organizacji związana jest z zadaniami, a kontrola dotyczy nie tylko efektów ale i procedur. Zadania administracji są traktowane jako obowiązki, a udział stron w postępowaniu odbywa się w granicach konstytucyjnie zagwarantowanych. W modelu demokratycznym administracja działa w interesie publicznym, ma charakter bezosobowy. Obowiązuje porządek hierarchiczny( wewnątrz struktur oraz między strukturami), a kadry są zawodowe. Administracja kształtuje przestrzeń życiową obywateli. Administracja publiczna jest zorganizowana, sformalizowana, zachowuje ciągłość, jest koordynowana, a także celowa.
Pytanie nr 11: Jakiego rodzaju podmioty instytucjonalne funkcjonują w administracji publicznej?
1. ORGAN PAŃSTWOWY – działa w imieniu i na rachunek państwa. Działa w zakresie przyznanych mu kompetencji i zadań. Ma określoną formę organizacyjną wynikającą z prawa(np. KRRiTV, Rada Gminy). Nigdy nie ma przymiotu osobowości prawnej, jest to część aparatu państwowego. Ma możliwość stosowania środków – organy państwowe akty prawne i mogą stosować przymus państwowy.
W grupie organów administracji publicznej wyróżniamy:
- wg zasięgu działania
· organy centralne – właściwość jego i zasięg jest na terenie całego kraju
· organy terytorialne – zasięg ograniczony
- wg zadań
· decydujące – mogą rozstrzygać sprawy w drodze czynności prawnych; np. mogą wydawać akty normatywne o charakterze wykonawczym
· pomocnicze – mogą występować z inicjatywą, dawać opinię, kontrolować
- wg struktury organizacyjnej
· monokratyczne – organ stanowi jedna osoba(w Polsce jest ich przewaga)
· kolegialny – organ stanowi więcej niż 1 osoba. Organ ten działa skutecznie prawnie, gdy wolę wyrażają wszyscy(lub quorum) członków
- wg składu
· o składzie zawodowym
· o składzie społecznym – gdy decyzje są bardzo trudne do podjęcia lub gdy do podjęcia decyzji potrzebni są specjaliści, fachowcy( np. Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa)
Zakres działania to wskazówka jakimi sprawami dany organ ma się zajmować. Określa się to zwykle przy tworzeniu organu, ale można go rozszerzyć lub uszczuplić.
Kompetencje muszą być, aby organ mógł się poruszać w zakresie działania. Są to obowiązki lub uprawnienia. Kompetencje ustalają zakres działania organów, bo wiele organów ma podobny zakres działania – np. rolnictwo. Kompetencje określają co w ramach rolnictwa może robić organ.
Właściwość organu to kompetencje i zakres działania. Są 3 rodzaje właściwości:
· właściwość rzeczowa dotyczy przydzielonych organowi kategorii spraw – np. z zakresu budownictwa wykonuje zadania organ.
· Właściwość miejscowa(terytorialna) – określa obszar kraju na jakim dany organ może realizować swoją właściwość rzeczową(np. wojewoda mazowiecki)
· Właściwość funkcjonalna(instancyjna) określa, którego stopnia jest organ właściwy do załatwienia sprawy
Przenoszenie właściwości może się odbywać tylko na podstawie ustawy. Gdy przenoszenie właściwości odbywa się na podstawie porozumień to nazywamy to funkcjami zleconymi.
2. ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.
Samorząd oznacza udział społeczeństwa. Elementy samorządu:
- istnienie grupy społecznej, stanowiącej substrat instytucji – np. mieszkańcy gminy, załoga przedsiębiorstwa państwowego, osoby o danym zawodzie
- grupa społeczna jest wyodrębniona po to aby wykonywać administrację publiczną(poprzez przepisy prawne)
- sposób działania; grupa społeczna rządzi się sama w ramach określonych przez prawo
Są dwa rodzaje samorządów: 1) terytorialny – fakt zamieszkiwania na danym terytorium; 2) personalny – wykonywanie podobnych lub tych samych czynności w życiu społecznym
3. ZAKŁAD PUBLICZNY
- to jednostka organizacyjna (ani organ samorządowy ani państwowy). Jest uprawniony do nawiązywania stosunków administracyjno-prawnych. Realizuje zadania publiczne i korzysta z władztwa zakładowego(upoważnienie zakładu do abstrakcyjnych i konkretnych regulacji prawnych). Są to szkoły, przedszkola, biblioteki, muzea, więzienia. Są powołane do wykonywania szczególnych dziedzin życia społecznego. Mogą być tworzone w różny sposób:
· w drodze ustawy – np. szkoły wyższe
· w drodze aktów administracji rządowej
· w drodze aktów administracji samorządowej
A. przez osoby fizyczne za pozwoleniem organu administracji publicznej.
Osoby korzystające z zakładów to destynariusze(uczniowie, chorzy...) Dostęp do zakładów tych powinien być jednakowy dla wszystkich. Korzystanie z zakładów ma charakter czasowy i odbywa się przejściowo
4. FUNDACJE – to instytucja prawna założona do realizacji celów użytecznych społecznych jak opieka społeczna, ochrona środowiska. Musi być ktoś, kto jest fundatorem, aby założyć fundację. Zaczyna ona funkcjonować po zarejestrowaniu w sądzie rejestrowym.
5. PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE – np. zaopatrywanie ludności w energię(kiedyś)
Podmioty administracji państwowej:
· Podmioty administracji rządowej to:
- Rada ministrów z premierem
- Premier
- Ministrowie
Rada Ministrów koordynuje, ustala politykę administracyjną. Ministrowie zajmują się działami administracji(jest ich 28). Ustawa z 97 roku (Dz.U. 99 Nr 82)
f) Inne podmioty(terytorialne)
Resort administracyjny – to dział lub kilka działów administracji rządowej kierowany przez ministra. Na czele jest minister, ministerstwo(zespół urzędników pomagających ministrowi), jednostki organizacyjne nazywane centralnymi urzędami(np. Komenda Główna Policji, straży granicznej...), organy terenowe (adm. niezespolona) np. izby skarbowe, i inne(szkoły wyższe, instytuty badawcze)
Administracja terytorialna :
· ...
politycznie