historia-konspekt4.pdf

Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych

w Łodzi

Japonia współczesna (po 1945 r.)

mgr Witold Wybrański

Wykład 4

Japonia pod okupacją amerykańską (1945 – 1952) cz. 2 – "kurs zwrotny" 1948-52

Przypomnienie:

a) Premierzy podczas okupacji Japonii:

ks. Higashikuni Naruhiko (1945)

Shidehara Kijūrō (1945-1946)

Yoshida Shigeru (1946-1947, 1948-1954) - PL (Partia Liberalna)

Katayama Tetsu (1947-1948) - SPJ (Socjalistyczna Partia Japonii)

Ashida Hitoshi (1948) - JPD (Japońska Partia Demokratyczna)

b) Największe centrale związkowe Japonii:

• Sōdōmei (Japońska Federacja Związków Zawodowych), powiązana z socjalistami

• Sambetsu Kaigi (Ogólnojapoński Kongres Związków Branżowych), powiązany z komunistami

1. Konteksty międzynarodowe:

• 1946 - przemówienie Winstona Churchilla o „żelaznej kurtynie” w Europie;

początek „zimnej wojny”

• 1947 - artykuł George’a F. Kennana ”The Sources of Soviet Conduct” w „Foreign Affairs”, znany

jako „artykuł X”. Autor scharakteryzował narastający konflikt między USA a ZSRR i wezwał do

powstrzymania komunizmu.

• 1947 - 1948 - w Chinach zwycięża rewolucja komunistyczna (na skutek wojny domowej

komunistyczna partyzantka pod wodzą Mao Zedonga pokonuje siły Kuomintangu Czang Kaj-szeka

[Jiang Jieshi], które zostają wyparte na Tajwan]

• czerwiec 1950 - wybucha wojna koreańska (pochodna konfliktu interesów między USA a ZSRR,

zajmujących Płw. Koreański od końca II wojny)

2.Sytuacja w Japonii:

- kryzys żywnościowy, inflacja, strajki - rosną wpływy lewicy

- zmiana polityki amerykańskiej wobec Japonii:

• styczeń 1948 - sekretarz armii Kenneth Royall oświadcza, że Amerykanie chcą zbudować silną

Japonię, która będzie stanowić „bastion antykomunistyczny” na Dalekim Wschodzie

• październik 1948 - amerykańska Rada Obrony Narodowej podejmuje decyzję o wstrzymaniu

demonopolizacji japońskiej gospodarki i ściągania odszkodowań.

• listopad 1948 - pozbawienie pracowników sektora państwowego prawa do strajku

• grudzień 1948 - wykonano wyrok na siedmiu skazanych przez Trybunał Tokijski, ale wkrótce

potem wypuszczono z więzienia innych oskarżonych (m. in. Kishi Nobusuke, Kodama Yoshio,

Sasakawa Ryōichi)

• podsumowanie: oskarżono 5700 osób, na karę śmierci skazano 984 (920 wyroków wykonano),

475 – dożywotnie więzienie

• 1949 – wybory: zwycięstwo Partii Demokratyczno- Liberalnej (56,7%), premierem ponownie

Yoshida Shigeru; klęska socjalistów (elektorat zawiedziony niekonsekwencją SPJ przerzucił głosy

na komunistów)

• luty 1949 - linia Dodge’a (program zrównoważenia budżetu i stabilizacji gospodarki);

ustabilizowanie kursu jena (1$ = 360 ¥); złagodzenie ustawy antymonopolowej Katayamy –

reforma wymierzona również w osłabienie działalności związkowej (możliwość delegalizacji

protestujących organizacji)

• maj 1949 - utworzenie Ministerstwa Handlu Zagranicznego i Przemysłu (MHZP)

• 1949-1951 - tzw. „czystka czerwonych” (Red Purge):

pretekst –wykolejenia pociągów w Mitace i Matsukawie oraz śmierć prezesa kolei – komuniści

oskarżeni o sabotaż

Objęła około 21 tys. działaczy komunistycznych i związkowych w instytucjach publicznych,

szkołach, mediach i przedsiębiorstwach prywatnych. Na uczelniach utrudniły ją akcje protestacyjne,

prowadzone przez Zengakuren (Ogólnojapońską Unię Samorządów Studenckich). MacArthur

zakazał działalności publicznej KPJ i redaktorom organu prasowego komunistów „Akahata”

(Czerwony Sztandar).

• lipiec 1950 - MacArthur nakazuje utworzenie Rezerwowych Oddziałów Policji Państwowej

(75000 ludzi) i wzmocnienie Oddziałów Obrony Wybrzeża (powołane w 1948). Powód – 80000

żołnierzy USA wysłano do Korei – brak wystarczających sił do obrony Japonii. Powstaje zalążek

Sił Samoobrony. Początek remilitaryzacji Japonii.

• 1951 - MacArthur odwołany z Japonii przez prezydenta Trumana, jego miejsce zajmuje gen.

Matthew B. Ridgway, który rządzi do końca okupacji. McArthur skonfliktowany z Trumanem (od

1950 głównodow. sił USA w Korei, ale w 1951 odwołany i stamtąd na rzecz Ridgway'a).

Ridgway upoważnia rząd japoński do uchylania najbardziej dokuczliwych dekretów MacArthura.

2. Wojna koreańska (1950-1953) a odbudowa gospodarki japońskiej:

• Japonia najdogodniejszą bazą przerzutową dla wojsk USA i głównym dostarczycielem

zaopatrzenia, zaplecza logistycznego, sprzętowego i łączności dla USA

• Japończycy: załogi statków transportowych i zaopatrzeniowych USA oraz trałowców; na

bezpośredni udział Japończyków w wojnie nie zgodziła się Korea Płd.

• GHQ anuluje wszelkie ograniczenia i zezwala na produkcję broni; ogółem „zamówienia

specjalne” na potrzeby walczących wojsk USA mają wartość około 1 mld dolarów

• wpływy dewizowe z tytułu usług na rzecz wojny wynoszą 60-70% rocznie

• zmiana struktury przemysłu; rozwinął się przemysł ciężki i chemiczny, włókienniczy odgrywa rolę

drugorzędną

• Amerykanie w ramach rekompensaty za utratę rynków koreańskiego i chińskiego (narzucono

embargo) otworzyły dla Japonii własny rynek. Oferowały pomoc w postaci surowców, kapitału

i technologii. Wojna koreańska „darem niebios dla gospodarki japońskiej” (Yoshida).

• szeroka kontrola państwa nad kierunkami rozwoju gospodarczego; MHZP przydziela kredyty

selektywnie tylko tym przedsiębiorstwom, które idą zgodnie z jego wytycznymi; praktyka

„naprowadzania administracyjnego” - nieformalny system wskazań, napomnień i nacisków

(również na granicy szantażu) na przedsiębiorstwa, żeby zachowywały się tak, jak rząd każe;

praktyka „zstępowania z niebios” [ amakudari ] – emerytowani urzędnicy państwowi podejmują

pracę w zarządach przedsiębiorstw.

3. Droga do zakończenia okupacji

• 1949 – decyzja USA o przedłużonej okupacji Okinawy; USA niechętne wycofaniu się z Japonii

(zbyt ważna strategicznie w obliczu zapędów ZSRR oraz wojny koreańskiej)

• kwestia kluczowa – niepodległość Japonii przy zachowaniu baz USA na jej terenie (propozycja

Yoshidy 1950)

• 1951 – konferencja pokojowa w San Francisco; 8 XI podpisano traktat pokojowy z Japonią (bez

ZSRR, Polski i Czechosłowacji); Japonia ograniczona do 4 głównych wysp + kilkuset

pomniejszych, zrzeka się wszystkich terytoriów mandatowych sprzed wojny – statusu terytoriów

odebranych nie określono. W-y Riukiu i dalej na południe – powiernictwo ONZ, kontrolę adm.

sprawuje USA. Wycofanie wojsk okupacyjnych z terenu Japonii (lecz przewidziano możliwość

stacjonowania takowych na terytorium Japonii, jeśli poprosi ona państwo trzecie o pomoc).

• w ostatnim dniu konferencji podpisano japońsko-amerykańskie porozumienie o bezpieczeństwie.

Choć USA nie udało się włączyć Japonii do zbiorowego systemu obrony, udało się utrzymać dość

szerokie przywileje armii USA w Japonii (stacjonowanie, możliwość użycia wojsk USA do celów

nie związanych bezpośrednio z obroną Japonii, udział w tłumieniu zamieszek wewnętrznych,

eksterytorialność żołnierzy USA – częściowo zmienione w 1952)

• 27 maja 1952 – zakończenie okupacji amerykańskiej

Większość reform okupacyjnych mało skuteczna – niekonsekwentnie realizowane, trafiły na trudny

okres, ponadto polityka USA wobec Japonii była niespójna i podporzadkowana wewnętrznym

interesom St. Zj., nie zaś dobru Japonii. Dobrze zorganizowana tylko reforma rolna.

Kultura – powrót do swobód „demokracji Taishō” (jazz, baseball, nocne kluby itp.); literatura – nurt

rozliczeń z II wojną, egzystencjalizm i dekadencja; rozkwit prasy i sztuki awangardowej;

równocześnie do 1949 – zakaz krytyki Ameryki (zakazano nawet publikacji amer. autorów, nie

pochlebnie odnoszących się do własnego kraju – np. Erskine Caldwell), cenzura wszystkiego, co

mogło się kojarzyć z nacjonalizmem i nietolerancją (nawet w tradycyjnych sztukach japońskich).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: