276 92.11- 93.c (Pliniusz, Historia naturalna, XXVI. 90). Ucieczka z labiryntu oznaczała wobec tego reinkar- nację. 12. Chociaż Dedal uważany był za Ateńczyka, ponieważ attycki demos nazwano jego imieniem, rzemiosło dedalijskie przeniesione zostało do Aten z Krety, a nie przeciwnie. Zabawki, które robił dla córek Kokalosa, były przypuszczalnie lalkami o ruchomych kończynach, podob- nymi do tych, które tak spodobały się Pazyfae i jej córce Ariadnie (zob. 88e) i których zapewne używano w attyckim kulcie drzew Erigone. Tak czy inaczej, Polikasta, siostra Dedala, powiesiła się, podobnie jak to uczyniły dwie Erigone i sama Ariadna (zob. 79.2 i 88.10). 13. Messapijczycy z Hyrii, późniejszej Urii, obecnej Oru, znani byli w starożytności ze,swych kreteńskich obyczajów - zawijane loki, szaty haftowane w desenie z kwiatów, podwójne topory i tak dalej. Opowieść potwierdzają wykopane tam zabytki garncarstwa, które można określić jako pochodzące z około 1400 r. przed Chr. 93 KATREUSIALTAJMENES a. Na}starszy z pozostałych przy życiu synów Minosa, Katreus, miał trzy córki - Ajrope, Klimene i Apemosyne, oraz jednego syna, Altajmenesa. Kiedy wyrocznia przepowiedziała, że Katreus zginie z rąk własnego dziecka, Altaj- menes i rącza Apemosyne opuścili nabożnie Kretę w towarzystwie licznej świty, mając nadzieję, że w ten sposób ujdą klątwie. Wylądowali na wyspie Rodos i założyli tam miasto Kretinia, nazywając je tak ku czci ojczystej wyspy.l Altajmenes osiedlił się potem w Kamejros, gdzie otaczano go wielkim szacunkiem. Wzniósł ołtarz Zeusowi na pobliskiej górze Atabyrios i w pogod- ne dni mógł z jej szczytu dostrzec w oddali swą ukochaną Kretę. Wokół ołtarza ustawił brązowe byki, które ryczały głośno, gdy wyspie Rodos zagrażało niebezpieczeństwo.2 b. Pewnego dnia Hermes zakochał się w Apemosyne, ona go jednak odtrąciła i uciekła. Tegoż wieczora zaskoczył ją w pobliżu pewnego strumie- nia. Apemosyne znowu zerwała się do ucieczki, ale na jedynej ścieżce, jaką mogła wybrać, rozłożył Hermes śliskie skóry zwierzęce, na których się pośliznęła, kiedy zaś upadła na twarz, zgwałcił ją. Po powrocie do pałacu Apemosyne płacząc opowiedziała Altajmenesowi o swej przykrej przygodzie, on jednak nie wierzył. Wołając: "Kłamiesz, rozpustnico!", zabił ją kopnię- ciem. c. Z#mczasem Katreus, nie dowierźając Ajrope i Klimene, wygnał je z Krety, na której podówczas panował. Ajrope została najpierw uwiedziona przez Pelopidę Tyestesa, po czym wyszła za mąż za Plejstenesa, któremu urodziła Agamemnona i Menelaosa. Klimene poślubiła słynnego żeglarza Naupliosa. W końcu osamotniony na starość Katreus, przekonany, że nie ma następcy, wyruszył na poszukiwanie Altajmenesa, którego kochał serdecznie. 93.c-94.a Pewnej nocy wylądował wraz z towarzyszami na Rodos, ale pasterze z Kamej- ros napadli ich sądząc, że to piraci. Katreus usiłował wytłumaczyć, kim jest i dlaczego przybył, lecz ujadanie psów zagłuszyło jego słowa. Altajmenes wybiegł z pałacu, by odeprzeć rzekomy napad, i nie poznając ojca zabił go oszczepem. Kiedy się dowiedział, że przepowiednia wyroczni się spełniła, mimo iż dobrowolnie udał się na wieloletnie wygnanie, zaczął się modlić, by pochłonęła go ziemia. I oto pod jego nogami otwarła się przepaść, w której znikł, ale do dziś czczony jest jako heros.3 1. Apollodoros, III. 2.1. 2.Diodor z Sycylu, V.78; Apollodoros, loc. cit.; Strabon, XIV.2.2; scholia do bd olimpijskich Pindara, VII.159. 3. Apollodoros, II1.2.1-2; Diodor z Sycylii, loc.cit. l. Ten wymyślny mit mający być reminisceneją mykeno-minojskiej okupacji Rodos w XV w. przed Chr. tłumaczy zarówno libacje ku cżci rodyjskiego herosa nad przepaścią, jak i erotyczne wyczyny, podczas któryćh kobiety tańczyły na skórach świeżo zdjętych ze zwierząt ofiarnych. Końcówka - byrios albo buriasz występuje w tytule kr.ólewskim babilońskiej Trzeciej Dynastii założonej w roku 1750 przed Chr. Bóstwem miejscowości Atabyrios na Krecie podobnie jak Atabyrion (Góra Tabor) w Palestynie słyńnej z kultu Złotego Cielca, był hetycki Tesup, bóg słońca, właściciel trzód (zob. 67.1). Wyspa Rodos należała początkowo do bogini księżyca Dam-kina, czyli Danae (zob. 60.3), ale przeszła w ręce Tesupa (zob. 42.2), a po upadkuimperium hetyckiego została skolonizowana przez mówiących po grecku Kreteńczyków, którzy zachowali kult byka, lecz uczynili Atabyriosa synem Proteusza ("pierwszego człowieka") i Eurynome- -Stworzycielki (zob. la). W oczach doryckich Zeus Atabyrios uzurpował kult rodyjski. Ryk byków odtwarzano prawdopodobnie za pomocą romboi, "warkotek" (zob. 30. I), używanych do przepędzania złych duchów. 2. Śmierć Apemosyne w Kamejros odnosić się może do brutalnego zlikwidowania kolegium wieszczych kapłanek w tym mieście przez hetyckich raczej niż kreteńskich najeźdźców. Trzy córki Katreusa, podobnie jak Danaidy, to dobrze znana triada księżyco#va, przy czym Apemosyne jest trzecią postacią, odpowiednikiem Kamejry. Katreus zabity przypadkowo przez Altajmenesa, podobnie jak Lajos zamordowany przypadkowo przez Edypa (zob.105d) i Odyseusz przez swego syna Telegonosa (zob.170k), był prawdopodobnie w dynastii świętych królów poprzednikiem, a nie ojcem, lecz opowieść została błędnie powtórzona - z morza powinien lądować syn, a nip ojciec, i on ma rzucić oszczepem. 94 SYNOWIE PANDIONA a. Kiedy Pośejdon zabił króla Aten Erechteusa, synowie jego, Kekrops, Pandoros Metion i Orneus, pokłócili się o sukcesję, Ksutos zaś, który mianował najstarszego Kekropsa królem, musiał pośpiesznie opuścić Attykę.l 94.b- 94.f b. Kekrops obawiając się Metiona i Orneusa, którzy grozili mu śmiercią, uciekł wpierw do Megary, potem zaś na Eubeję, gdzie przyłączył się do niego Pandoros i gdzie założył kolonię. Tron ateński przypadł Pandionowi, synowi Kekropsa i Metiaduzy, córki Eupalamosa.2 Niedługo jednak cieszył się wła- dzą, bo chociaż Metion zmarł, synowie jego spłodzeni z Alkippe lub Ifinoe okazali się równie zawistni jak ich ojciec. Synami Metiona byli: Dedal, którego niektórzy uważają za jego wnuka, Eupalamos, którego inni uważają za jego ojca, i Sikion. Ten ostatni uchodzi również za syna Erechteusa, Pelopsa lub Maratona. Wszystkie te genealogie są niejaśne.3 c. Pandion, wypędzony z Aten przez synów Metiona, uciekł na dwór lelegijskiego króla Megary4, Pylasa, Pylosa czy też Pylona, i poślubił jego córkę Pylię. Pylas zabił potem swego wuja Biasa i pózostawiając Pandionowi rządy w Megarze skrył się w Mesenii, gdzie założył miasto Pylos. Wypędzony stamtąd przez Neleusa i Pelazgów z Jolkos, wkroczył do Elidy i tam założył drugie Pylos. Pylia urodziła Pandionowi czterech synów w Megarze: Ajgeusa, Pallasa, Nizosa i Likosa, chociaż zazdrośni bracia Ajgeusa rozpuszczali pogłoskę, że jest on nieślubnym synem niejakiego Skajriosa.5 Pandion nie powrócił już# nigdy do Aten. Posiada w Megarze sanktuarium herosa i dotąd pokazuj ą tam jego grobowiec na skale Ateny - nurkuj ącego ptaka - na dowód, że te ziemie należały niegdyś do Aten. Przybrawszy postać tego właśnie ptaka ukryła niegdyś Atena pod swymi skrzydłami jego ojca Kekropsa i zaniosła do bezpiecznej Megary.s d. Po śmierci Pandiona synowie jego wyruszyli przeciw Atenbm, wypędzili synów Metiona i podzielili Attykę na cztery części, tak jak nakazał im ojciec. Najstarszy, Ajgeus, otrzymał władzę suwerenną w Atenach, bracia jego natomiast rozlosowali między sobą resztę królestwa. Nizos otrzymał Megarę i otaczające ją ziemie aż po Korynt na zachodzie. Likosowi przypadła Eubeja, Pallasowi zaś południowa Attyka, gdzie wychował krzepki lud olbrzymów.' e. Pelus, syn Skirona, który poślubił jedną z córek Pandiona, podawał w wątpliwość prawa Nizosa do Megary, wezwany zaś do rozsądzenia sporu Ajakos przyznał to królestwo Nizosowi i jego potomkom, ale dowodzenie wojskami powierzył Skironowi. W owych czasach Megara zwana była Nisą. Od imienia Nizosa wziął również swą nazwę założony pxzez niego port Nisaja. Nizos, zabity przez Minosa, pochowany został w Atenach i wciąż jeszcze pokazują jego grób w pobliżu Likejonu. Megaryjczycy, którzy nie chcą przyznać, że miasto ich kiedykolwiek było zdobyte przez Kreteńczyków, utrzymują, że Megareus poślubił córkę Nizosa, Ifinoe, i wstąpił po nim na tron. " f. Ajgeus, podobnie jak Kekrops i Pandion, przez całe życie obawiał się spisków swoich rodaków, między nimi i Likosa, którego podobno wypędził z Eubei. Likos schronił się u Sarpedona i jego imieniem nazwano Licję, ale przedtem był u Afareusa w Arene i wtajemniczył dom królewski w misteria 94.f- 94.1 279 Wielkich Bogiń, Demeter i Persefony, a także w misteria Attis w starożytnej stolicy messeńskiej, Andanii. Attis, od imienia której pochodzi nazwa Attyki, była jedną z trzech córek Kranaosa, autochtonicznego króla Aten panującego w czasach Potopu Deukalionowego. Lasek dębowy w Andanii, gdzie Likos dokonywał obrzędów oczyszczających na wtajemniczanych, nadal jeszcze nosi jego imię.9 Otrzymał on dar wieszczenia i to jego właśnie wyrocznia przepowiedziała, że jeśli Messeńczycy potrafią coś zachować w tajemnicy, odzyskają pewnego dnia ojcowiznę, jeśli zaś tego nie uczynią utracą ją na zawsze. Likos miał na myśli realację o misteriach Wielkiej Bogini wyrytą na cynowej blasze, którą Messeńczycy po wysłuchaniu wyroczni zakopali w brą- zowej urnie na szczycie góry Itone, między cisem i mirtem. Wykopał ją w końcu Tebańczyk Epaminondas, gdy przywrócił Messeńczykom dawną chwałę.'o g. Ateńskie Likejon również nazwane zostało na cześć Likosa. Od najdaw- nie...
filmy.bajki.seriale