„Bliźniaki jednojajowe i dwujajowe, różnice genotypowe i fenotypowe”
Bliźnięta mogą wyglądać niemal identycznie albo znacznie się od siebie różnić. Mam tu na myśli bliźnięta jednojajowe i dwujajowe, o których będzie mowa w mojej dzisiejszej pracy. Prawie identyczne dzieci to bliźnięta jednojajowe- narodzone z tej samej komórki jajowej, bliźnięta dwujajowe, zaś powstają z zapłodnienia kilku komórek jajowych, przez kilka plemników.
Naukowcy próbują odkryć, co decyduje o tym, że urodzą się bliźnięta. Jedni dowodzą, że szanse na urodzenie dwójki dzieci maja kobiety wysokie, inni mówią o związku diety matki z mnogą ciążą.
Badania nad bliźniętami mogą okazać się bardzo pomocne w określeniu czynników wpływających na podatność na różne schorzenia. Często, bowiem zdarza się, że na pewne choroby zapada tylko jeden bliźniak. Dzięki porównaniu materiału genetycznego, który wedle ostatnich badań ulega chemicznej modyfikacji w czasie życia, naukowcy próbują znaleźć odpowiedź na pytanie, co nas kształtuje- geny czy otoczenie.
Pomimo tego, że bliźnięta jednojajowe rodząc się mają identyczna informację genetyczną to bardzo często różnią się nawet w bardzo poważnych cechach np. podatność na choroby itd. Jak dowodzą hiszpańscy naukowcy, wszystko jest skutkiem zmian zachodzących w naszym genomie wraz z wiekiem. Wszyscy wiemy, że genotyp ma pewna elastyczność, a to znaczy, że w zależności od warunków zewnętrznych np. sposobu żywienia, środowiska życia, czyli wszystkiego, co nas otacza, mogą ulegać np. bardziej lub mniej intensywnej ekspresji (ekspresja genu to przepisanie informacji zawartej w RNA na sekwencje aminokwasów aminokwasów białku, czyli krótko mówiąc proces powstawania białka na podstawie informacji zapisanej w DNA).
Tak, więc białka zawarte w genach będą modyfikowane i ekspresja genu może się zmieniać, mimo że gen jest względnie stały. Powstałe białka będą się nieco różnić ilościowo, bądź jakościowo, tzn. będzie ich mniej lub więcej lub będą miały nieco inne właściwości, np. inna aktywność.
Wszyscy znamy chyba proces powstawania bliźniaczego płodu, lecz dla pewności przypomnę. Bliźnięta jednojajowe powstają, gdy już po zapłodnieniu zygota lub wczesny zarodek rozpada się na dwie części, które potem rozwijają się samodzielnie, obie są wtedy identyczne genetycznie, czyli maja taką samą informacje genetyczna, czyli tan sam genotyp, a jak wiemy z życia fenotypowo mogą się one różnić (ulegać innej ekspresji).
Bliźniaki jednojajowe maja ten sam genotyp, który jest stały, a przez czas rozwoju płodowego będą miały praktycznie te same warunki rozwoju, więc ekspresja genów i tych osobników będzie podobna- powstają dzieci niemal identyczne pod względem wyglądu, który także w ciągu życia poprzez wpływ czynników środowiskowych może ulec zmianie. Przykładowo mając parę bliźniąt, jeśli jedno dziecko będzie codziennie wystawiane na słońce, a drugie będzie miało z promieniami słonecznymi ograniczony kontakt, to jedno się opali a drugie nie- będą miały inny fenotyp, mimo że genotyp wciąż będzie u nich ten sam. Różnice te są częstokroć nieznaczne, więc często rozróżnienie bliźniaków jednojajowych bywa kłopotliwe.
Dorastające dzieci, często ubierane przez rodziców tak samo, z łatwością mylą się paniom przedszkolankom, a także i w szkole bywają kłopoty z rozstrzygnięciem, komu postawiło się, jaki stopień.
Bliźnięta są ciągle zadziwiającym fenomenem. Jako ciekawostkę powiem, że ostatnio w angielskim mieście Middlesbrough na świat przyszły bliźniaki, które stopniowo zmieniają kolor skóry- mając czarnoskórą mamę i białego tatę dzieci zamiast urodzić się mulatami „zdecydowały się”, że jedno będzie białe, a drugie czarne. Ocenia się, ż szansa na urodzenie bliźniąt o różnych kolorach skóry jest jak jeden do miliona. Bliźnięta jednojajowe zawsze są tej samej płci, ich odciski palców również są jednakowe, przeprowadzano również badania na przykładzie przestępczości ich wyniki dowodzą, że na 66 badanych par
Rys.1 Bliźniaczki jednojajowe- podobieństwo fenotypowe.
bliźniąt jednojajowych, aż 45 z nich było w 100% przestępcami, czyli oba bliźniaki były przestępcami, a jedynie w 21 przypadkach zaobserwowano to zjawisko u jednego z rodzeństwa.
Bliźnięta dwujajowe, jak już wspomniałam powstają w skutek prawie równoczesnego zapłodnienia dwóch różnych komórek jajowych przez dwa plemniki, takie bliźnięta są do siebie bardziej podobne niż bracia lub siostry urodzone w różnym czasie. U bliźniąt pochodzących z dwóch jaj podobieństwo jak między bliźniętami jednojajowymi nie występuje. Już to samo przemawia za dziedziczną naturą cech, które stanowią o identycznym lub prawie identycznym wyglądzie bliźniąt jednojajowych. Każdy zapładniający plemnik jest minimalnie inny i każda komórka jajowa też (wynika to z mejozy), wobec tego obie zygoty będą się różniły od siebie.
Ponieważ ich materiał genetyczny jest różny, mogą urodzić się różnej płci, a ich podobieństwo jest takie samo jak zwykłego rodzeństwa.
Uważa się, że występowanie bliźniąt dwujajowych to cecha rodzinna przenoszona po kądzieli. Nadprodukcja komórek jajowych ma też związek z pewnymi zaburzeniami hormonalnymi lub może być wynikiem pobudzania owulacji przy leczeniu niepłodności. Wiele ciąż bliźniaczych powstaje wskutek zapłodnienia in vitro, gdy do macicy wszczepia się więcej zarodków w nadziei, że choć jeden z nich prawidłowo się rozwinie.
W Polsce bliźniaki rodzą się mniej więcej raz na 80 porodów (dwujajowe niemal dwa razy częściej niż jednojajowe).
Ciąże mnogie grożą także poważnymi powikłaniami między innymi tzw. łożyskiem przodującym (groźne krwawienie), gestozą (nadciśnienie) bądź przedwczesnym porodem (u ¾ mnogich ciąż rozwiązanie następuje przed terminem).
W przypadku pisania o bliźniętach należałoby także wspomnieć o ciążach mnogich w liczbie 3, 4 a nawet 5 dzieci urodzonych podczas jednego porodu.
Ciąże takie zdarzają się bardzo rzadko, choć ostatnio Poznań może poszczycić się urodzonymi u nas pięcioraczkami, co jest absolutnym fenomenem.
Częstotliwość występowania ciąż mnogich u ludzi określa reguła Hellina:
· bliźnięta = (a) = 1:85 = 1,18%
· trojaczki = (a2) = 1:852 = 1:7255 = 0,013%
· czworaczki = (a3) = 1:853 = 1:614125
· pięcioraczki = (a4) = 1:854 = 1:52200625
Reasumując, ciąże mnogie w wyniku, których rodzą się bliźnięta, występują stosunkowo rzadko. Zasadniczą różnica między bliźniakami jednojajowymi i dwujajowymi jest to, że te pierwsze posiadają identyczny genotyp a ich fenotypy mogą się nieco różnic ze względu na warunki środowiskowe, lecz różnice te będą znikome. U bliźniąt dwujajowych, zaś geny nieco różnią się od siebie stąd mniejsze podobieństwo miedzy rodzeństwem.
Bibliografia:
1. S. Rogalska, W. Walerych Podstawowe mechanizmy dziedziczenia, Poznań 1994.
2. N. Waloński, Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, Warszawa 1979, s. 229-232.
3. Artykuł Justyny Hofman-Wiśniewskiej konsultowany z dr. n. med. Eugeniuszem Siwikiem, ginekologiem położnikiem Fenomen bliźniąt, http://www.resmedica.pl.
4. Bliźnięta jednojajowe mają różne geny, www.gazeta.pl.
5. E. Malinowski, Genetyka, wydanie 5, Warszawa 1978, s. 423-425.
6. N. Wolański, Rozwój biologiczny człowieka, Warszawa 1975, s.74, 82, 130.
7. Z. Bielańska-Osuchowska, Embriologia, wydanie 3, Warszawa 1993, s.356.
Bliźniaki jednojajowe
i dwujajowe-
różnice fenotypowe.
Joanna Raatz
Pedagogika elementarna
z terapią pedagogiczną- gr.2
racjooleq