melanchton traktat o prymacie papieza.pdf

Traktat o władzy i prymacie papieża]

Filip Melanchton

Napisany przez teologów zgromadzonych w Szmalkalden w 1537 roku.

1 Biskup rzymski przypisuje sobie, że jest z prawa Bożego postawiony nad wszystkimi

biskupami i pasterzami.

2 Następnie dodaje także, że ma z prawa Bożego oba miecze, to jest moc nadawania władzy

nad

przenoszenia

jej

innych.

3 A po trzecie, powiada, że jest konieczne do zbawienia w to wierzyć. Z tych także powodów

każe biskup rzymski nazywać siebie następcą Chrystusa na ziemi.

4 Co do tych trzech artykułów uważamy i wyznajemy o nich, że są fałszywe, bezbożne,

tyrańskie

zgubne

dla

Kościoła.

5 Ażeby zaś nasze wyraźne stanowisko należycie było zrozumiane, ustalimy najpierw, co to

oznacza, że z prawa Bożego jest postawiony nad wszystkimi biskupami. Rozumieją bowiem

przez to, że papież jest biskupem uniwersalnym i - jak sami powiadają - ekumenicznym, to

znaczy, że wszyscy biskupi i pasterze na całym świecie powinni ubiegać się o ordynację i

zatwierdzenie u niego, jako że on ma prawo wyboru, ordynacji, zatwierdzenia i złożenia z

urzędu

wszystkich

biskupów.

6 Prócz tego przypisuje sobie władzę i autorytet w dziedzinie ustanawiania praw co do kultów,

co do zmiany sakramentów, co do nauki i chce, aby jego artykuły, jego dekrety i jego prawa

były uważane za artykuły wiary i za przykazania Boże zobowiązujące sumienia, ponieważ

przypisuje sobie władzę z prawa Bożego, owszem, nawet chce, by je przekładano ponad

przykazania

Boże.

A co jest jeszcze straszniejsze, dodaje, iż koniecznym do zbawienia jest w to wszystko

wierzyć.

7. I. Najpierw więc ukażmy na podstawie Ewangelii, że biskup rzymski nie jest z prawa Bożego

postawiony ponad innymi biskupami lub pasterzami.

8. W Ewangelii Łukasza (22,24-27) Chrystus wyraźnie zakazuje zwierzchnictwa wśród

apostołów. Albowiem ta sama kwestia zaistniała, gdy Chrystus powiedział o swej męce, a oni

wtedy rozprawiali, kto będzie na czele i jak gdyby zastępcą nieobecnego Chrystusa. Wówczas

Chrystus karci tę pomyłkę apostołów i poucza, że nie będzie wśród nich zwierzchnictwa lub

wyższości, lecz że apostołowie mają być wysłani do wspólnej służby Ewangelii jako równi.

Dlatego powiada: "Królowie narodów panują nad nimi, u was tak nie będzie, lecz kto będzie

chciał być większy między wami, będzie sługą waszym". Tutaj to przeciwstawienie ukazuje, że

panowanie zostaje odrzucone. O tym samym poucza podobieństwo (Mat.18,1-4), gdy Chrystus

w czasie tej samej rozmowy o królowaniu umieszcza wpośród nich dziecię, zaznaczając, że

między sługami nie będzie pierwszeństwa, jak i dziecię nie przypisuje sobie pierwszeństwa ani

nie

się

nie

ubiega.

9 II. W Ewangelii Jana (20,21) również wysyła Chrystus apostołów bez żadnego rozróżniania,

gdy powiada: "Jak mnie posłał Ojciec, tak i ja was posyłam". Tym samym powiada, że wysyła

ich pojedynczo, tak jak sam został posłany. Dlatego nikomu nie przyznaje jakiegoś przywileju

nad

pozostałymi.

10 III. W Liście do Galacjan (2,7) Paweł wyraźnie twierdzi, że nie został przez Piotra ani

ustanowiony, ani zatwierdzony, ani nie uznaje Piotra za tego, u kogo należałoby ubiegać się o

zatwierdzenie. I wyraźnie walczy o tę sprawę, że jego powołanie nie jest zależne od powagi

Piotra. Musiałby zaś uznać Piotra poniekąd za wyższego, jeśliby Piotr był z prawa Bożego

wyższym. Dlatego powiada Paweł, iż od razu nauczał Ewangelii, nie poradziwszy się Piotra.

królestwami

Powiada też: "Mnie nic nie obchodzi, kim byli ci, którzy zdają się być czymś". I dalej: "A ci,

którzy wydali się być czymś, nie dali mi żadnych poleceń" (Gal.2,6). Skoro więc Paweł wyraźnie

świadczy, że nawet wtedy nie chciał ubiegać się o zatwierdzenie przez Piotra, gdy do niego

przybył, to poucza, że powaga służby zależy od Słowa Bożego i że Piotr nie był wyższym od

pozostałych apostołów, wobec czego nie należy ubiegać się u jednego tylko Piotra o

ustanowienie

zatwierdzenie.

11 IV. W I Liście do Koryntian 3,4-8 Paweł zrównuje sługi i poucza, że Kościół jest ponad

sługami. Dlatego Piotrowi nie zostaje przydzielona wyższość lub zwierzchnictwo nad Kościołem

albo pozostałymi sługami. Powiada bowiem tak: "Wszystko jest wasze, czy Paweł, czy Kefas,

czy Apollos", to znaczy: Niech ani pozostali słudzy, ani Piotr nie przypisują sobie

zwierzchnictwa lub wyższości ponad Kościołem, niech nie obciążają Kościoła tradycjami, niech

niczyja powaga nie znaczy więcej aniżeli Słowo, niech nie zostaje przeciwstawiona powaga

Kefasa powadze innych apostołów, jak w owym czasie argumentowano: "Ponieważ przestrzega

tego Kefas, który jest najwyższym apostołem, więc i Paweł, i pozostali powinni tego

przestrzegać". To zmyślone uroszczenie co do Piotra obala i zaprzecza, jakoby jego powagę

należało stawiać wyżej aniżeli innych lub od Kościoła; (por. I List Piotra 5,3: "Nie jako panujący

nad tymi, którzy są wam poruczeni").

Z historii

12 V. Sobór nicejski zarządził, że biskup aleksandryjski ma zawiadywać zborami na Wschodzie,

a biskup rzymski ma zawiadywać podmiejskimi, tj. tymi, które były w prowincjach rzymskich

na Zachodzie. Stąd powaga biskupa rzymskiego wyrosła najpierw z prawa ludzkiego, to znaczy

z zarządzenia soboru. Jeśliby biskup rzymski już miał był zwierzchnictwo z prawa Bożego, nie

wolno by było soborowi ujmować czegokolwiek z jego prawa i przenosić na biskupa

aleksandryjskiego. Owszem, wszyscy biskupi wschodni byliby powinni stale ubiegać się o

ustanowienie ich i zatwierdzenie przez biskupa rzymskiego.

13 VI. Sobór nicejski postanowił też, by biskupi wybierani byli przez swoje zbory w obecności

któregoś sąsiedniego biskupa lub kilku sąsiednich biskupów.

14 Tego samego przestrzegano także na Zachodzie i w zborach łacińskich, jak świadczą o tym

Cyprian i Augustyn. Tak bowiem powiada Cyprian w IV Liście do Korneliusza: "A z powodu tego

należy pilnie na podstawie przekazu Bożego i ustanowienia apostolskiego przestrzegać i tego

się trzymać, co utrzymane jest u nas i we wszystkich prowincjach, by celem odbycia zgodnych

z obyczajem ordynacji zeszli się do tego ludu, dla którego ordynuje się przełożonego, niektórzy

najbliżsi biskupi tej samej prowincji i by biskup był wybierany w obecności ludu, który zna

najdokładniej życie poszczególnych kandydatów, co też - jak widzimy - się stało i u was przy

ordynacji naszego kolegi Sabinusa, że biskupstwo zostało mu zlecone na podstawie głosowania

wszystkich braci i na podstawie osądu biskupów, którzy osobiście się zeszli, i że nań ręce

włożono".

15 Ten obyczaj Cyprian nazywa przekazem Bożym i zachowaniem apostolskiego ustanowienia i

twierdzi, że jest on pielęgnowany prawie we wszystkich prowincjach. Skoro więc ani o

ordynację, ani o zatwierdzenie nie zabiega u biskupa rzymskiego największa część świata:

zbory greckie i łacińskie, dostatecznie jest jasne, że zbory nie nadały wtedy biskupowi

rzymskiemu

panowania.

16 VII. Zwierzchnictwo to jest niemożliwością. Albowiem nie jest możliwe, aby jeden biskup

doglądał zborów całego świata lub by zbory położone na krańcach ziemi ubiegały się o

ordynacje u jednego biskupa. Wiadomo bowiem, że Królestwo Chrystusowe rozproszone jest

po całym świecie i dzisiaj wiele jest zborów na świecie, które nie ubiegają się u biskupa

rzymskiego o ordynację lub zatwierdzenie. Skoro przeto zwierzchnictwo jest niemożliwością i

nigdy nie było wprowadzone w życie, i nie uznają go zbory przeważającej części świata,

dostatecznie jest jasne, że nie zostało ono ustanowione.

17 VIII. Liczne dawne sobory rozpisano i odbyto, na których nie przewodniczył biskup rzymski,

jak sobór nicejski i inne. To także świadczy, iż wtedy Kościół nie uznawał prymatu ani

zwierzchnictwa

biskupa

rzymskiego.

lub

zwierzchnictwa

18 IX. Hieronim powiada: "Jeżeli mowa o autorytecie, to świat ( orbis ) jest większy niż miasto

( urbs ). Wszędzie, gdziekolwiek jest biskup, czy to w Rzymie, czy w Eugubium, czy w

Konstantynopolu, czy w Regium, czy w Aleksandrii, każdy ma tę samą godność i to samo

kapłaństwo. Potęga bogactw i uniżenie ubóstwa czynią kogoś albo wznioślejszym albo

niższym".

19 X. Grzegorz, pisząc do patriarchy aleksandryjskiego, zabrania mu nazywać go biskupem

powszechnym, a w "regestach" powiada, że na soborze chalcedońskim prymat został biskupowi

rzymskiemu

zaoferowany,

lecz

nie

został

przyjęty.

20 XI. Wreszcie w jaki sposób papież może być z prawa Bożego postawiony ponad całym

Kościołem, skoro wybór jego należy do Kościoła i z czasem ustalił się zwyczaj, że biskupi

rzymscy

byli

zatwierdzani

przez

cesarzy.

21 Podobnie - gdy długo trwały utarczki o prymat między rzymskim a konstantynopolitańskim

biskupem - cesarz Fokas postanowił wreszcie, że prymat należy przyznać biskupowi

rzymskiemu. Gdyby dawny Kościół był uznał prymat rzymskiego biskupa, spór ów nie mógłby

się wydarzyć i nie byłoby potrzeba dekretu cesarskiego.

22 Lecz na ten temat przytacza się pewne słowa, mianowicie z Ewangelii Mateusza 16,18: "Ty

jesteś Piotr i na tej opoce zbuduję Kościół mój", i podobnie: "Tobie dam klucze...", i dalej: "Paś

owce moje" (Jan 21,15) i niektóre inne. Ponieważ zaś cała ta kontrowersja obficie i dokładnie

została omówiona gdzie indzie] w książkach naszego obozu i nie może być wszystko na tym

miejscu rozpatrzone, powołujemy się tutaj na owe pisma i chcemy temat traktować jako

wyczerpany. Pokrótce jednak odpowiemy, jak te słowa należy rozumieć.

23 We wszystkich tych wypowiedziach Piotr reprezentuje wspólnotę całego zespołu apostołów,

jak to z samego tekstu wynika. Albowiem Chrystus nie zapytuje jednego tylko Piotra, lecz

powiada: "Wy za kogo mnie uważacie?" A że tutaj jest powiedziane w liczbie pojedynczej:

"Tobie dam klucze", "cokolwiek zwiążesz" - to znów gdzie indziej powiedziane jest w liczbie

mnogiej: "Cokolwiek zwiążecie" (Mat.18,18) oraz "Komukolwiek grzechy odpuścicie..."

(Jan.20,23). Te słowa świadczą, że wszystkim apostołom na równi przekazane zostały, klucze i

wszyscy

apostołowie

zostali

wysłani.

24 W dodatku trzeba tu koniecznie przyznać, że władza kluczy należy nie do osoby jednego

jakiegoś człowieka, lecz do Kościoła, jak świadczą bardzo jasne i mocne argumenty. Albowiem

Chrystus, mówiąc o władzy kluczy, dodaje w Ewangelii Mateusza 18,20: "Gdzie dwóch albo

trzech zgromadzonych jest w moim imieniu...". Przydziela więc klucze zasadniczo i

bezpośrednio Kościołowi, jak też z tego powodu zasadniczo Kościół ma prawo powołania.

Przeto trzeba koniecznie na podstawie tych słów uznać w osobie Piotra cały zespół apostołów.

Dlatego tedy nie przyznają one Piotrowi jakiegoś pierwszeństwa czy wyższości, czy

zwierzchnictwa.

25 Co się zaś tyczy słów: "Na tej opoce zbuduję Kościół mój", to z wszelką pewnością Kościół

nie jest zbudowany na autorytecie człowieka, lecz na wartości wewnętrznej wyznania, które

złożył Piotr, a w którym głosi, że Jezus jest Chrystusem, Synem Bożym. Dlatego odzywa się

(Jezus) do niego jako do sługi tego słowa, słowa tego wyznania.

26 Dalej - służba Nowego Testamentu nie jest przywiązana do jakichś miejsc czy osób, jak

służba lewitów, lecz jest rozproszona po całym świecie i jest tam, gdzie Bóg daje swoje dary,

apostołów, proroków, pasterzy, doktorów. A służba ta ma znaczenie nie z powodu powagi

czyjejś osoby, lecz z powodu słowa przekazanego przez Chrystusa.

27 W ten sposób wykłada, owo zdanie: "Na tej opoce...", [odnoszące się] nie do osoby lub

zwierzchnictwa Piotra, większość ojców, jak Orygenes, Ambroży, Cyprian, Hilary, Beda.

28 Chryzostom mówi: "Na tej opoce", nie na Piotrze. Bo nie na człowieku, lecz na wierze Piotra

Bóg zbudował swój Kościół. O co zaś chodziło w tej wierze? O to: "Ty jesteś Chrystus, Syn

Boga

żywego".

równi

29 Hilary powiada: "Piotrowi objawił Ojciec, aby powiedział: Ty jesteś Syn Boga żywego".

Budowla Kościoła wznosi się więc na opoce tego wyznania. Ta wiara jest fundamentem

Kościoła.

30 Z tego zaś, co jest powiedziane: "Paś owce moje..." (Jan 21,17), i podobnie: "Czy miłujesz

mnie więcej niż ci" (Jan 21,15), jeszcze nie wynika, że Piotrowi przekazane zostało szczególne

zwierzchnictwo. Chrystus nakazuje bowiem "paść", to znaczy nauczać Słowa, czyli rządzić

Kościołem przez Słowo, które Piotr ma wspólnie z pozostałymi apostołami.

31 Drugi artykuł wskazuje jeszcze wyraźniej, że Chrystus dał apostołom tylko władzę

duchowną, to znaczy polecenie nauczania Ewangelii, zwiastowania, od puszczania grzechów,

zawiadywania sakramentami, wyłączania ze społeczności bezbożnych bez gwałtu cielesnego,

nie dał im zaś władzy miecza, czyli prawa ustanawiania, zajmowania lub nadawania królestw

ziemskich. Chrystus mówi bowiem: "Idźcie i uczcie przestrzegać tego, com wam przykazał"

(Mat. 28,19) i podobnie: "Jak mnie posłał Ojciec, tak i Ja was posyłam" (Jan 20,21). Wiadomo

zaś, że Chrystus nie został posłany, by nosić miecz lub władać królestwem ziemskim, jak sam

powiada: "Królestwo moje nie jest z tego świata". A Paweł mówi: "Nie panujemy nad wiarą

waszą" (II Kor. 1,24). I podobnie: "Oręż wojowania naszego nie jest cielesny" itd. (II Kor.

10,4).

32 Że więc Chrystus w czasie swojej męki ukoronowany zostaje koroną cierniową i

wyprowadzony na pośmiewisko w królewskiej purpurze, oznacza, iż w przyszłości, po

wzgardzeniu królestwa duchowego, to znaczy po uciska Ewangelii, ma być ustanowione inne,

ziemskie

pod

pozorem

władzy

kościelnej.

33 Dlatego konstytucja Bonifacego VIII i rozdział pt. "Omnes..." [wszyscy / Dekretu Gracjana]

punkt 22 oraz inne podobne zdania są fałszywe i bezbożne, jako że zmierzają do tego, iż

papież z prawa Bożego jest panem królestw ziemskich.

34 Z tego przekonania wtargnęły do Kościoła straszliwe ciemności, a następnie powstały także

w Europie wielkie poruszenia. Zaniedbana bowiem została służba Ewangelii. Przygasła

znajomość wiary i królestwa duchowego, a za sprawiedliwość chrześcijańską poczytany został

ów

układ

stosunków,

jaki

ustanowił

papież.

35 Następnie zaczęli papieże zagarniać państwa świeckie, przenosili władzę królewską na

innych, dręczyli niesprawiedliwymi ekskomunikaml i wojnami królów prawie wszystkich

narodów w Europie, najwięcej zaś cesarzy niemieckich, raz, by zająć państwa italskie, to znów,

by biskupów niemieckich poddać swojej woli i wyrwać cesarzom prawo nadawania tych

godności. A nawet w prawie kanonicznym Klemensa jest napisane: "Gdy nie ma cesarza,

papież

jest

prawnym

jego

następcą".

36 W ten sposób papież doszedł do władzy nie tylko wbrew nakazowi Chrystusowemu (Mar.

10,42 i n.), lecz także po tyrańsku wyniósł się ponad wszystkich królów. A w tej sprawie nie

tyle samemu temu faktowi należy przeszkodzić, co raczej należy potępić, że powagą Chrystusa

pokrywa to, że "władzę kluczy" przenosi na władztwo świeckie, że zbawienie wiąże z

bezbożnymi i niegodziwymi poglądami, gdy powiada, że konieczne jest do zbawienia, by ludzie

wierzyli, iż papieżowi przysługuje to władztwo z prawa Bożego.

37 Ponieważ te tak wielkie błędy zaciemniają naukę o wierze i Królestwie Chrystusowym, w

żaden sposób nie należy ich zatajać i przemilczać. To, co z nich wynikło, ukazuje bowiem, że

były

wielkim

zepsuciem

Kościoła.

38 Na trzecim miejscu należy dodać, że chociażby nawet biskup rzymski miał prymat i

zwierzchnictwo z prawa Bożego, to jednak nie należy okazywać posłuszeństwa tym kapłanom,

którzy bronią bezbożnych kultów, bałwochwalstwa i nauki sprzecznej z Ewangelią, owszem,

takich kapłanów i takie władze powinno się uważać za obłożonych klątwą. Paweł wyraźnie

naucza: "Jeśliby i anioł z nieba nauczał innej Ewangelii aniżeli ta, której ja nauczałem, niech

będzie przeklęty" (Gal. 1,8), a w Dziejach Apostolskich 5,29 jest napisane: "Trzeba bardziej

królestwo,

zewnętrzny

one

słuchać Boga niż ludzi". Tego samego, że papieża kacerza słuchać nie należy, nauczają

wyraźnie i kanony. Kapłan z rodu Lewiego był najwyższym kapłanem z prawa Bożego, a jednak

nie trzeba było okazywać posłuszeństwa kapłanom bezbożnym, jak np. nie zgadzali się z

kapłanami Jeremiasz i inni prorocy, a apostołowie nie zgadzali się z Kajfaszem i nie byli

zobowiązani

posłuszeństwa.

39 Wiadomo zaś, że rzymscy biskupi wraz ze swoimi zwolennikami bronią bezbożnej nauki i

bezbożnych kultów. I całkiem wyraźnie odnoszą się do władztwa papieża i jego zwolenników

znamiona antychrysta. Paweł bowiem w II Liście do Tesaloniczan 2,3 opisując antychrysta

nazywa go "przeciwnikiem Chrystusowym, który się wynosi ponad wszystko, co się zwie i

czczone jest jako Bóg, i zasiada w świątyni Bożej jako Bóg". Mówi więc o kimś, kto włada w

Kościele, a nie o władcach świeckich, i jego nazywa "przeciwnikiem Chrystusowym", ponieważ

wymyślać będzie naukę sprzeczną z Ewangelią i przypisywać sobie będzie Boski autorytet.

40 Wiadomo zaś, że po pierwsze, papież włada w Kościele i pod pozorem powagi Kościoła i

służby ustanowił dla siebie to władztwo, jako uzasadnienie bowiem wziął słowa: "Dam ci

klucze". Następnie, że nauka papieża w wielu punktach sprzeczna jest z Ewangelią, a papież

przypisuje sobie Boski autorytet trojako. Po pierwsze: przypisuje sobie prawo zmieniania nauki

Chrystusowej i kultów ustanowionych przez Boga i chce, by jego nauki i jego kulty były

pielęgnowane jako Boskie. Po drugie: przypisuje, sobie moc nie tylko rozwiązywania i wiązania

w tym życiu, lecz przypisuje sobie też prawo do dusz po tym życiu. Po trzecie: papież nie chce

poddać się sądowi Kościoła lub kogokolwiek i stawia wyżej swój autorytet ponad sąd soboru i

całego Kościoła. To zaś znaczy: czynić się Bogiem i nie uznawać nad sobą sądu Kościoła lub

kogokolwiek. Wreszcie broni z najwyższą srogością tych tak straszliwych błędów i bezbożności i

zabija tych, którzy się z tym nie zgadzają.

41 Skoro rzeczy tak się mają, powinni wszyscy chrześcijanie wystrzegać się, by nie stali się

uczestnikami bezbożnej nauki, bluźnierstw i niesprawiedliwego okrucieństwa papieża. Dlatego

powinni porzucić papieża z jego zwolennikami jako władztwo antychrysta i wykląć je, jak

nakazał Chrystus (Mat. 7,15): "Strzeżcie się fałszywych proroków", Paweł zaś w Liście do

Tytusa 3,10 nakazał unikać i wykląć bezbożnych doktorów jako "potępienia godnych", a w II

Liście do Koryntian 6,14 powiada: "Nie bądźcie wspólnikami niewierzących, jakaż bowiem jest

społeczność

światłością

ciemnością?"

42 Ciężko to różnić się w poglądach z tylu ludami i być pomawianym o schizmę. Lecz autorytet

Boski nakazuje wszystkim, by nie byli sprzymierzeńcami i bojownikami bezbożności i

niesprawiedliwej srogości. Z tego powodu nasze sumienia są dostatecznie uniewinnione. Jawne

są bowiem błędy władztwa papieskiego. A Pismo pełnym głosem woła, że błędy te to nauka

diabelska

antychrystowa.

43 Jawne jest bałwochwalstwo w nadużyciach popełnianych przy mszach, gdzie poza innymi

uchybieniami najbrzydsze jest chyba to, że połączono je z bezwstydnym handlem.

44 Nauka o pokucie jest całkowicie przez papieża i jego zwolenników wypaczona. Nauczają

bowiem, że grzechy zostają odpuszczone z powodu godności naszych uczynków. Następnie

dopuszczają wątpliwość, czy odpuszczenie dochodzi do skutku. Nigdzie zaś nie nauczają, że

grzechy odpuszczone zostają za darmo przez wzgląd na Chrystusa i że przez tę wiarę osiągamy

ich odpuszczenie. Tak więc przyciemniają chwałę Chrystusa i odbierają sumieniom mocną

pociechę, i podważają prawdziwe nabożeństwo, mianowicie pielęgnowanie wiary, która zwalcza

niewiarę i rozpacz co do prawdy obietnicy Ewangelii.

45 Zaciemnili naukę o grzechu i wymyślili tradycję dotyczącą wyliczania występków, co rodzi

wiele pomyłek i zwątpienie. Dodatkowo wymyślili zadośćuczynienia, którymi też przyćmili

dobrodziejstwo

Chrystusowe.

46 Z nich zrodziły się odpusty, które są czystym kłamstwem wymyślonym dla celów

zarobkowych.

47 Dalej - jak ogromne nadużycia i jak straszliwe bałwochwalstwo zrodziło wzywanie świętych!

okazywać

między

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: